ΠΡΟΛΟΓΟΣ... Ι Χ Ευχαριστίες... χιιι ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... χχιχ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 1 2. Εγγυήσεις του Ελληνικού Δημοσίου και Τεχνικό Μνημόνιο Κατανόησης... 4 2.1. Γενικό πλαίσιο - περιπτώσεις... 4 2.2. Το νέο πλαίσιο... 5 2.3. Υποστηρικτικό υλικό... 7 2.4. Υφιστάμενο εθνικό νομικό πλαίσιο... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ: Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 20 ΤΟΥ Ν. 4151/2013 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 11 2. Περιεχόμενο της αιτιολογικής έκθεσης του άρθρου 20 του ν. 4151/2013... 12 3. Το νέο πλαίσιο: περιεχόμενο της διάταξης του άρθρου 20 του ν. 4151/2013. 15 3.1. Σωρευτικές προϋποθέσεις για την παροχή της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου με απόφαση-πλαίσιο του Υπουργού Οικονομικών... 15 3.2. Η νέα σύνθεση-δομή του Συμβουλίου Διαχείρισης και Αξιολόγησης της εγγυητικής ευθύνης του Ελληνικού Δημοσίου... 17 3.3. Ζήτημα σύγκρουσης συμφερόντων (conflict of interest)... 22 3.4. Σύνθεση του Συμβουλίου υπό το προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο - συγκρίσεις 22 3.5... Η αποφασιστική αρμοδιότητα του Υπουργού Οικονομικών για την παροχή της εγγύησης 23 3.6... Εκχώρηση της αρμοδιότητας για την παροχή της εγγύησης με βάση το ποσοτικό κριτήριο του ύψους της παρεχόμενης εγγύησης... 23 3.7... Δημοσιότητα των αποφάσεων του Υπουργού Οικονομικών για την παροχή της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου... 24 3.8... Κατάργηση διατάξεων και τέλος εποχής... 25 3.9... Προϋποθέσεις για την παύση ισχύος αποφάσεων του Υπουργού Οικονομικών και σχετικά δικονομικά ζητήματα...... 27 3.10. Αίτημα ανάκλησης της δικαστικής απόφασης με την οποία επικυρώθηκε η συμφωνία εξυγίανσης - προϋποθέσεις ευόδωσης... 28
3.11. Το έννομο συμφέρον του Ελληνικού Δημοσίου για υποβολή αίτησης ανάκλησης 31 3.12. Μεταβατική διάταξη... 32 1. Βασικότεροι λόγοι της νέας ρύθμισης... 32 2. Τρέχουσα κατάσταση μετά τη θέση σε ισχύ του Ν. 4093/2012... 35 3. Η μη χορήγηση κρατικών εγγυήσεων ως «μνημονιακή» υποχρέωση... 36 4. Ικανοποίηση της ανάγκης για δημιουργία νέου θεσμικού πλαισίου... 38 5. Η ρύθμιση του άρθρου 20 του ν. 4151/2013 ως μια καλή αρχή... 39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΘΕΣΠΙΣΗ ΙΔΙΩΣ ΚΑΘΕΣΤΩΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ 1. Σύσταση εξεταστικής Υποεπιτροπής του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους... 41 2. Αρμοδιότητες της Υποεπιτροπής... 42 3. Διαφορές ανάμεσα στην Υποεπιτροπή του άρθρου 6 του ν. 2322/ 1995 και το Συμβούλιο Διαχείρισης και Αξιολόγησης της εγγυητικής ευθύνης του Ελληνικού Δημοσίου του άρθρου 1 του ίδιου νόμου 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ: ΟΙ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΩΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ Ν. 4152/2013 1. Η σύσταση της Κεντρικής Μονάδας Κρατικών Ενισχύσεων (ΚεΜΚΕ)... 48 2. Έννοια της κρατικής ενίσχυσης... 49 3. Έλεγχος σχεδιαζόμενων μέτρων ενίσχυσης... 51 4. Κοινοποίηση σχεδίου μέτρου κρατικής ενίσχυσης προς έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή 54 4.1. Σύστημα SANI... 54 4.2. Σύστημα SARΙ... 55 5. Επικοινωνία δια της ΚεΜΚΕ των ελληνικών αρχών με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για θέματα κρατικών ενισχύσεων...... 55 6. Συντονισμός από την ΚεΜΚΕ της διαδικασίας ανάκτησης κρατικών ενισχύσεων 56 7. Ρόλος της ΚεΜΚΕ στα θέματα εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου... 58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ V O N. 4307/2014 ΓΙΑ ΤΑ «ΚΟΚΚΙΝΑ ΔΑΝΕΙΑ» (ΑΡΘΡΑ 60ΕΠ.) ΚΑΙ ΟΙ «ΚΑΙΝΟΦΑΝΕΙΣ» ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 1. Γενικά... 59 2. Άρθρο 60... 60 2.1. Αντικείμενο - σκοπός των ρυθμίσεων του Μέρους Δ του ν. 4307/2014... 60 2.2. Ορισμοί... 61 3. Άρθρο 61... 65
3.1. Η ρύθμιση της παρ. 4: διαγραφή πίστωσης και ανάλογη μείωση της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου...... 65 3.2. Η ρύθμιση της παρ. 6: το ζήτημα της αναβίωσης οφειλών εγγυημένων από το Ελληνικό Δημόσιο 65 4. Άρθρο 62... 67 4.1. Ποιοι υπάγονται στην έκτακτη διαδικασία ρύθμισης υποχρεώσεων εμπόρων 67 4.2. Η επίδραση της συμφωνίας ρύθμισης στην εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου 69 5. Άρθρο 64... 72 5.1. Συνέπεια παράβασης όρου της συμφωνίας ρύθμισης... 72 5.2 Η αναβίωση οφειλών εγγυημένων από το Ελληνικό Δημόσιο... 73 6. Άρθρο 66: το προνόμιο του Ελληνικού Δημοσίου ως εγγυητή... 75 7. Άρθρο 79: η διατήρηση της ισχύος της παρασχεθείσας εγγύησης από το Ελληνικό Δημόσιο ως ειδικότερη έκφανση της γενικής αρχής για τη διατήρηση των εγγυήσεων... 76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙ Η ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡ. 2 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 106Η ΤΟΥ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΜΕ ΤΟ Ν. 4316/2014 (ΑΡΘΡΟ 101) 1. Η παρ. 2 του άρθρου 106 η παρ. 2 του ΠτΚ, πριν τη ρύθμιση του ν. 4316/2014 80 1.1. Ζητήματα ερμηνείας... 80 1.2. Ανάγκη οριοθετήσεων με βάση το αστικό δίκαιο... 80 1.2.1. Το ζήτημα της ενοχής εις ολόκληρον... 80 1.2.2. Φύση και χαρακτηριστικά της σύμβασης εγγύησης... 82 1.2.2.1. Η σχέση δανειστή - εγγυητή... 82 1.2.2.2. Η σχέση οφειλέτη - εγγυητή... 83 1.3. Έκφανση σύγκρουσης εμπορικού/πτωχευτικού δικαίου με το αστικό δίκαιο 84 1.4. Πρακτικά ζητήματα... 85 1.5. Ανάγκη τροποποίησης του άρθρου 106η παρ. 2 του ΠτΚ... 86 2. Το κρίσιμο ζήτημα αλλαγής των όρων αποπληρωμής των εγγυημένων από το Ελληνικό Δημόσιο δανείων - ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης... 87 2.1. Τα νούμερα μάλλον λένε την αλήθεια... 87 2.2. Η εύκολη λύση για τα πιστωτικά ιδρύματα... 88 2.3. Η αιτιολογική έκθεση για τη ρύθμιση του άρθρου 101 του ν. 4316/2014 89 2.3.1. Περιεχόμενο της αιτιολογικής... 89 2.3.2. Τι δεν αναφέρθηκε στην αιτιολογική: λόγοι αναδρομικότητας της ρύθμισης 93 2.4. Η ικανοποίηση της ανάγκης νομοθετικής ρύθμισης αφετηρία για την ικανοποίηση της ανάγκης για αλλαγή του Τεχνικού Μνημονίου Κατανόησης... 95 2.5. Αλλαγή των όρων αποπληρωμής των εγγυημένων από το Ελληνικό Δημόσιο δανείων χωρίς τη συναίνεση του Ελληνικού Δημοσίου και συνέπειες μιας τέτοιας αλλαγής... 97
2.5.1. Το αστικό δίκαιο ως βασικός άξονας για ασφαλείς οριοθετήσεις... 97 2.5.2. Τι θα πρέπει να συμβαίνει στην πράξη... 99 2.5.3. Περίπτωση μη κατάπτωσης της εγγύησης: υποχρέωση ή δυνατότητα; Ποινικής φύσεως προεκτάσεις 100 3. Αποτυχία του σχεδίου εξυγίανσης με ευθύνη του οφειλέτη και ανάγκη περιορισμού της ευθύνης του Ελληνικού Δημοσίου μόνο στο κεφάλαιο... 102 3.1. Η ρύθμιση του δεύτερου εδαφίου του άρθρου 101 του ν. 4316/2014... 102 3.2. Παράδειγμα - συνέπειες της ρύθμισης... 103 3.3. Το ζήτημα της αναδρομικής ισχύος της επίμαχης ρύθμισης - Θεώρηση υπό το πρίσμα του δημοσίου συμφέροντος - Επίδραση της τρέχουσας δημοσιονομικής συγκυρίας... 104 3.4. Η πιθανολογούμενη αλλαγή της στάσης των πιστωτικών ιδρυμάτων ως (θετική) παράπλευρη συνέπεια...... 107 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙΙ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ - ΠΑΡ. 4 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 125 ΤΟΥ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ - ΑΝΑΓΚΕΣ ΑΛΛΑΓΩΝ 1. Περιεχόμενο της διάταξης... 109 2. H τελεσίδικη επικύρωση και το (ανεπίλυτο) ζήτημα της συναίνεσης του εξασφαλισμένου δανειστή 109 3. Ανάγκη συνδυαστικής τροποποίησης της παρ. 4 του άρθρου 125 του ΠτΚ και της παρ. 2 του άρθρου 106η του ΠτΚ, όπως αυτό τροποποιήθηκε και ισχύει με το ν. 4316/2014... 111 4. Ο συνδυασμός των διατάξεων των άρθρων 23 παρ. 1 και 24 παρ. 1 εδ. β του ΠτΚ και η δυνητική συναξιολόγησή τους με τις διατάξεις των άρθρων του ν. 4307/2014 και του άρθρου 101 του ν. 4316/2014 112 5. Παραδείγματα: Η «πρακτική» του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους σε ό,τι αφορά την τύχη της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου... 115 5.1. Περίπτωση «πανωτόκια»... 115 5.2. Περίπτωση «υπερχρεωμένα νοικοκυριά»... 118 5.3. Αποτίμηση της πρακτικής του ΝΣΚ σε σχέση με την τύχη της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου 122 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIΙΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 123 2. Προθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - έμφαση στις Μικρές και Μεσαίες επιχειρήσεις 123 3. Είδη/μορφές εγγυήσεων... 125 4. Χρήσιμοι ορισμοί/διευκρινίσεις... 128 5. Ουδετερότητα της ΣΛΕΕ ως προς το ζήτημα της ιδιοκτησίας επιχειρήσεων... 130 6. Προϋποθέσεις εφαρμογής της παρ. 1 του άρθρου 107 ΣΛΕΕ στις περιπτώσεις κρατικών εγγυήσεων 132 6.1. Γενικά... 132 6.2. Έννοια των κρατικών πόρων σε σχέση με τις κρατικές εγγυήσεις... 133
6.3. Περιπτώσεις ενίσχυσης στο δανειολήπτη... 134 6.4. Περιπτώσεις ενίσχυσης στο δανειοδότη... 136 6.4.1. Γενικά... 136 6.4.2.. Η περίπτωση της παρ. 2 του άρθρου 106η του ν. 3588/ 2007 στην εθνική έννομη τάξη πριν και μετά τη θέση σε ισχύ της ρύθμισης του άρθρου 101 του ν. 4316/2014... 136 6.4.3.. Η διαφορά των κρατικών εγγυήσεων σε σύγκριση με άλλα μέτρα ενισχύσεων 137 6.4.4.. Η απόλυτη ακυρότητα της εγγύησης ως παράνομης κρατικής ενίσχυσης στην εθνική έννομη τάξη... 138 7. Όροι για τη διαπίστωση απουσίας κρατικής ενίσχυσης... 140 7.1. Αρχή του ιδιώτη επενδυτή... 140 7.2. Προϋποθέσεις για τη διασφάλιση απουσίας κρατικής ενίσχυσης σε μεμονωμένες εγγυήσεις 142 7.3. Γιατί η κρατική εγγύηση δεν πρέπει να καλύπτει ποσοστό μεγαλύτερο του 80 % της οφειλής 143 7.4. Εξαίρεση... 144 7.5. Ανάγκη διασφάλισης ότι ο δανειοδότης αναλαμβάνει ένα μέρος του κινδύνου 146 7.6. Υποχρέωση καταβολής τιμής για την εγγύηση οριζόμενης με βάση τα κριτήρια της αγοράς 147 7.7. Εξαίρεση: Αποτίμηση των μεμονωμένων εγγυήσεων για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) 149 7.8. Καθεστώτα εγγυήσεων... 152 7.8.1. Βασικές προϋποθέσεις μη ύπαρξης κρατικής ενίσχυσης... 152 7.8.2. Επιμέρους προϋποθέσεις για τη μη ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης... 154 7.8.3. Προμήθεια κινδύνου / επιτόκιο μηδενικού κινδύνου... 155 7.8.4. Ανάγκη εξασφάλισης διαφάνειας για μελλοντικές εγγυήσεις - η σημασία της διαφάνειας γενικά...... 156 7.9. Αποτίμηση των καθεστώτων εγγυήσεων για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) 158 7.9.1. Οι δύο βασικοί κανόνες... 158 7.9.2. Όροι για την εφαρμογή των βασικών κανόνων... 158 7.9.2.1. Η χρήση προμηθειών ασφαλούς λιμένα σε καθεστώτα εγγυήσεων για ΜΜΕ 158 7.9.2.2. Η χρήση ενιαίων προμηθειών σε καθεστώτα εγγυήσεων για ΜΜΕ 159 7.10. Μη ύπαρξη αυτόματου χαρακτηρισμού ως κρατικής ενίσχυσης... 160 8. Εγγυήσεις που περιλαμβάνουν στοιχείο/α ενίσχυσης... 160 8.1. Γενικά... 160 8.2. Εννοιολογική οριοθέτηση του στοιχείου κρατικής ενίσχυσης... 161 8.3.Υπολογισμός του στοιχείου ενίσχυσης μιας εγγύησης... 161 8.4. Περίπτωση στοιχείου ενίσχυσης σε μεμονωμένη εγγύηση... 163 8.5. Στοιχείο ενίσχυσης στις μεμονωμένες εγγυήσεις για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) 164
8.6. Στοιχείο ενίσχυσης σε καθεστώτα εγγυήσεων... 165 8.7. Στοιχείο ενίσχυσης σε καθεστώτα εγγυήσεων για ΜΜΕ... 167 8.7.1. Γενικά... 167 8.7.2. Η χρήση προμήθειας ασφαλείας σε καθεστώς εγγυήσεων για ΜΜΕ 167 8.7.3. Η χρήση ενιαίων προμηθειών σε καθεστώτα εγγυήσεων για ΜΜΕ 168 9. Κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή εγγυήσεων και συμβιβάσιμο με την εσωτερική (ενιαία) αγορά 169 9.1. Γενικά... 169 9.2. Εκτίμηση... 170 9.3. Προϋποθέσεις αποδοχής εγγυήσεων... 170 9.4. Υποβολή εκθέσεων από τα κράτη μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή... 171 9.5. Τι πρέπει να περιλαμβάνουν οι εκθέσεις... 172 10. Η νομική αξία της Ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις εγγυήσεις στην ελληνική έννομη τάξη...... 174 10.1... Soft law - τυπικά μη δεσμευτικός χαρακτήρας... 174 10.2.. Αρχή της αυτοδέσμευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής... 175 10.3.. Αρχή της αυτοδέσμευσης στην εθνική έννομη τάξη... 176 10.4.. Η de facto δεσμευτικότητα της Ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις εγγυήσεις 177 10.5.. Έλεγχος από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 178 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΧ: Συμπερασματικές παρατηρήσεις... 180 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Ν. 2322/1995 Παροχή της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου για τη χορήγηση δανείων και πιστώσεων και άλλες διατάξεις..... 191 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Ν. 4307/2014 Αμοιβαία αναγνώριση ποινικών αποφάσεων/μισθολογικά Στρατιωτικών & Δικαστών/Ρύθμιση οφειλών μικρών επιχειρήσεων (άρθρα 60 έως 81 για τα «κόκκινα» δάνεια)... 207 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ... Ν. 3723/08 με τίτλο «Ενίσχυση της ρευστότητας της οικονομίας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης και άλλες διατάξεις»... 229 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV Ανακοίνωση της Επιτροπής για την εφαρμογή των άρθρων 87 [ήδη 107 ΣΛΕΕ] και 88 [ήδη 108 ΣΛΕΕ] της συνθήκης ΕΚ στις κρατικές ενισχύσεις με τη μορφή εγγυήσεων του 2008... 242 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V Η υπ Αριθμ. Πράξη 42/30.5.2014 του Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος με τίτλο «Πλαίσιο εποπτικών υποχρεώσεων για τη διαχείριση των ανοιγμάτων σε καθυστέρηση και των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων» 263
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 277 Ημεδαπή... 277... Αλλοδαπή... 280 ευρετηριο... 281