Βιολογική Γεωργία Βασικές Αρχές, Προβλήματα και Προοπτικές Δήμητρα Προφήτου-Αθανασιάδου Γεωπονική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης AGROTICA 4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2012
1.Σημερινή κατάσταση 2.Βασικές αρχές 3.Η βιολογική γεωργία στην πράξη 4.Προβλήματα της ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα 5.Προοπτικές ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα
Κανονισμοί 834/07, 889/08 και 344/2011 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων είναι Άσκηση γεωργίας χωρίς τη χρήση χημικώς συντιθέμενων ουσιών Και προϋποθέτει
1. βέλτιστες περιβαλλοντικές πρακτικές, 2. υψηλό βαθμό βιοποικιλότητας, 3. τη διατήρηση των φυσικών πόρων, 4. την εφαρμογή υψηλού επιπέδου προτύπων στη μεταχείριση των ζώων Με σκοπό την παραγωγή προϊόντων που παράγονται με φυσικές ουσίες και διεργασίες. και ανταποκρίνονται στην προτίμηση ορισμένων καταναλωτών
ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 5
12,00 10,00 8,00 Ποσοστό καλλιεργούμενης έκτασης% 2009 6,00 4,00 2,00 0,00 6
1.400.000 1.200.000 Η Βιολογική Γεωργία στην Ευρώπη σε στρέμματα το 2009 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 Ολλανδία Νορβηγία Ρωσία Εσθονία Ελβετία Λιθουανία Ουγγαρία Σλοβακία Πορτογαλία Δανία Λαπωνία Φινλανδία Ρουμανία Ουκρανία Τουρκία Ελλάδα Πολωνία Σουηδία Τσεχία Αυστρία Γαλλία Αγγλία Γερμανία Ιταλία Ισπανία
ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ 8
350.000 Καλιέργειες βιολογικής γεωργίας ανά έτος 300.000 Στρέμματα 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 9
3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 Σ τ ρ έ μ μ α τ α 295.051,40 103000 2.671.599,00 1.038.240 Καλλιέργειες βιολογικής γεωργίας ανά έτος 1.701.865,63 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 1521175,3 1.521.175,30 1.706.318,02 1.576.064,23
Ποσοστό (%) βιολογικών καλλιεργειών στο σύνολο της συνολικής έκτασης βιολογικής γεωργίας Στφίδα σουλτανίνα Νωπά λαχανικά Μπανάνες Πατάτες Αβοκάντο Θερμοκηπίου Λοιπά οπωροφόρα Σύκα Χαρουπιά Αρωματικά Λοιπά(Ακτινίδια) Βιομηχανικά φυτά Σταφίδα κορινθιακή Αμπέλια επιτραπέζια Τεχνητοί λειμώνες Ξηρά Όσπρια Υπαίθρια Φρέσκα φρούτα Αροτραίες Ξηροί καρποί Ελιές βρώσιμες Εσπεριδοειδή Αγρανάπαυση Σανός Αμπέλια οινοποιήσιμα Σιτηρά Ελιές ελαιοποιήσιμες ελιά σανός αμπέλι σιτηρά 11
Βασικές αρχές Η βιολογική γεωργία θα πρέπει να στηρίζεται πρωτίστως σε ανανεώσιμους πόρους μέσα σε οργανωμένα σε τοπική κλίμακα γεωργικά συστήματα
ΣΤΟΧΟΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ευνοϊκές επιδράσεις Λιγότερο επικίνδυνα προϊόντα Διατήρηση γον. εδαφών Διατήρηση οικ. ισορροπίας
Λιγότερο επικίνδυνα προϊόντα 14
Διατήρηση οικολογικής ισορροπίας Υψηλός βαθμός βιοποικιλότητας
Διατήρηση γονιμότητας εδαφών
Βιολογική Γεωργία Γεωργία χαμηλών απαιτήσεων σε εισροές Ενέργεια Νερό Φυσικά λιπάσματα Φυσικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα
Η βιολογική γεωργία στην πράξη Αρχές και Προϋποθέσεις, ΑΠΌ ΤΟ ΧΩΡΑΦΙ ΣΤΟ ΡΑΦΙ
Προϋποθέσεις παραγωγής Βιολογικών Προϊόντων Στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, Στις μονάδες μεταποίησης Έλεγχοι Σήμανση Βιολογικών Προϊόντων Διακίνηση Βιολογικών Προϊόντων 19
Απαραίτητοι παράγοντες στη βιολογική καλλιέργεια σχεδιασμός βιολογικού αγροκτήματος εδαφοκάλυψη λίπανση διαμόρφωση μεγέθους και σχήματος φυτοπροστασία
Σχεδιασμός βιολογικής καλλιέργειας Παράγοντες που λαμβάνονται υπόψιν τοποθεσία Έδαφος χλωρίδα και πανίδα επιλογή ποικιλίας
εδαφοκάλυψη Χλωρή λίιπανση (εδαφοκάλυψη) σε βιολογικό ελαιώνα Πρίνου Θάσου
Απαραίτητοι παράγοντες στη βιολογική καλλιέργεια Φυτοπροστασία Καλλιεργητικά μέτρα Επιμελής απομάκρυνση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας
ΡΙΖΟΚΟΜΒΟΙ ΝΗΜΑΤΩΔΕΙΣ
Μέσα στους κόμβους βρίσκονται τα ενήλικα θηλυκά
Καλλιεργητικά μέτρα: Απομάκρυνση των υπολειμμάτων ριζών αυγά ωόσακος Ωόσακος εγκλωβισμένος μέσα στα υπολείμματα των ριζών
Fusarium oxysporum
Απομάκρυνση - καταστροφή φυτώνξενιστών βλαβερών ειδών
Μαζική Παγίδευση ΠΑΓΙΔΕΥΣΗ παγίδες: τροφικές φερομονικές χρωματικές
τροφικές φερομονικές ΜΙΚΤΕΣ
Δάκος : Μαζική Παγίδευση. Επειδή η μέθοδος είναι προληπτική, για να είναι αποτελεσματική πρέπει να εφαρμόζεται 1. σε μεμονωμένους οπωρώνες 2. να μην γειτνιάζει με συμβατικό οπωρώνα 3. σε μεγάλης έκτασης οπωρώνες 4. προϋποθέτει τη συνεργασία πολλών παραγωγών και σχετική οργάνωση
σε μεμονωμένους ελαιώνες για να αποφεύγεται η γειτνίαση με συμβατικούς ελαιώνες
Μαζική Παγίδευση. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε περιοχές όπου η μαζική παγίδευση εφαρμόζεται επί σειρά ετών αυξάνεται ο αριθμός των ωφέλιμων εντόμων και μειώνονται οι πληθυσμοί του δάκου, αλλά και των άλλων βλαβερών εντόμων
ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ Χρησιμοποίηση ωφελίμων Έντομα Ακάρεα Νηματώδεις Βακτήρια Ιοί
Αυγά Αρπακτικά Προνύμφες Ενήλικα
Και μόνον σε κατάσταση ανάγκης πρέπει να χρησιμοποιήσομε φυτοφάρμακα Και μόνον εφόσον χρησιμοποιηθούν οι εναλλακτικές μέθοδοι
Η βιολογική γεωργία συχνά ερμηνεύεται ως αντικατάσταση Των συνθετικών Γ. Φ. Decis Με εκείνα που επιτρέπονται στη Β,Γ, Αυτό δεν είναι βιολογική γεωργία. Διότι η Β.Γ. στηρίζεται και προωθεί την οικολογική διάσταση του παραγωγού
1.Προβλήματα της ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα 2. Προοπτικές ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα
Τα προβλήματα της εφαρμογής της Βιολογικής Γεωργίας στην Ελλάδα Παρά τις ευνοϊκές προϋποθέσεις ανάπτυξης, η βιολογική γεωργία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα τα οποία οφείλονται 39
1.το υψηλό κόστος παραγωγής, 2.τις δυσκολίες προμήθειας βιολογικών εφοδίων, 3.τη φυτοπροστασία των καλλιεργειών, 4.την εκπαίδευση και συνεχή ενημέρωση των καλλιεργητών, 5.τη διακίνηση και εμπορία των προϊόντων, 6.την πιστοποίηση, 7.τους ελέγχους πιστοποίησης.
Προοπτικές ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα Η βιολογική γεωργία, ως εναλλακτική μορφή γεωργίας η οποία μπορεί να εξασφαλίσει στον παραγωγό ένα ικανοποιητικό εισόδημα έχει τη δυνατότητα ανάπτυξης Εφόσον υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις 41
1. Κατάρτιση (δια βίου μάθηση) των παραγωγών σε πρακτικά θέματα που αφορούν τη βιολογική γεωργία. 2. Να δοθούν ερεθίσματα στους αγρότες ώστε να στραφούν προς τις εναλλακτικές μορφές καλλιέργειας εκτιμώντας την ωφέλεια που θα προκύψει από τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση τέτοιων προϊόντων. Ο ρόλος των ομάδων παραγωγών στην προσπάθεια αυτή πρέπει να είναι σημαντικός 3. Αλλαγή (εάν είναι δυνατόν) του συστήματος πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων 42
4. καταγραφή ΑΛΛΑ και επίλυση των προβλημάτων των καλλιεργειών σε τοπικό επίπεδο, αλλά και σε όλη τη χώρα 5. διασφάλιση και προώθηση των βιολογικών προϊόντων. 6. Εμπορία και διακίνηση των βιολογικών προϊόντων 7. Διαφήμιση και προβολή των ελληνικών βιολογικών προϊόντων διεθνώς 8. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του καταναλωτικού κοινού ώστε να ζητά ασφαλή προϊόντα, απαλλαγμένα από ανεπίτρεπτα τοξικά υπολείμματα, όπως είναι τα βιολογικά προϊόντα 43
ΑΝΑΛΥΣΗ 2 ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΩΝ 44
1. Κατάρτιση (δια βίου μάθηση) των παραγωγών σε πρακτικά θέματα που αφορούν τη βιολογική γεωργία 2. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του καταναλωτικού κοινού ώστε να ζητά ασφαλή προϊόντα, απαλλαγμένα από ανεπίτρεπτα τοξικά υπολείμματα, όπως είναι τα βιολογικά προϊόντα 45
Κατάρτιση (δια βίου μάθηση) των παραγωγών σε πρακτικά θέματα που αφορούν τη βιολογική γεωργία Ο ρόλος των Πανεπιστημίων πρέπει να είναι πολύ σημαντικός, Με την οργάνωση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ) 1. γεωπόνων 2. παραγωγών 46
Η Γεωπονική Σχολή και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Δημιουργούν το Πρότυπο Βιολογικό Αγρόκτημα στο χώρο του Αγροκτήματος 47
Κατάρτιση παραγωγών των Μεσογειακών χωρών στη Βιολογική Γεωργία που επιχορηγείται από το Πρόγραμμα Leonardo da Vinci της Ευρωπαϊκής Ένωσης Organicmed (CY/2002/PP-133203) στο οποίο συμμετείχαν 8 φορείς και η Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΚΡΥΑΣ ΒΡΥΣΗΣ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2004
Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του καταναλωτικού κοινού σε ότι αφορά τα βιολογικά προϊόντα 50
ΠΟΙΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΑ ΑΓΟΡΑΖΕΙ Ο ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ Οι καταναλωτές πρέπει να αγοράζουν προϊόντα μόνο εκείνα τα οποία έχουν σήμανση «βιολογικά» Στην ετικέτα που συνοδεύει το βιολογικό προϊόν πρέπει να αναγράφεται 1. η λέξη ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ή προϊόν ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ 2. ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ 3. ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ 51
ΠΡΟΙΟΝ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΕΤΙΚΕΤΑ 1. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ή 2. ΦΥΣΙΚΟ ή 3. ΟΡΓΑΝΙΚΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΣΗΣ ΠΡΟΙΟΝ ΜΕ ΕΤΙΚΕΤΑ «ΠΡΟΙΟΝ ΣΕ ΣΤΑΔΙΟ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ» ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ 52
Η ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Οι καταναλωτές δεν αγοράζουν βιολογικά προϊόντα γιατί: 1. Θεωρούν υψηλές τις τιμές πώλησής τους 2. Δεν βρίσκουν τα προϊόντα στην αγορά 3. Θεωρούν ότι δεν υπάρχει κάποια διαφορά στην ποιότητα ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ 4. Δεν έχουν πληροφόρηση για την φύση των προϊόντων 5. Θεωρούν ότι δεν είναι βιολογικά 53
Συμπεράσματα Είναι γνωστό ότι κάθε βιολογική καλλιέργεια παρουσιάζει τη δική της ιδιομορφία πάντοτε μέσα στα πλαίσια των γενικών αρχών και κανόνων, Και απαιτεί γνώσεις και προσωπική εμπειρία. 54
Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΡΟΥΠΟΘΕΤΕΙ ΟΤΙ Ο ΒΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΗΣ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑΤΟΣ
Για να μπορεί ο βιοκαλλιεργητής να γνωρίζει το έδαφος και την καλλιέργεια του Θα πρέπει να επισκέπτεται συχνά τα χωράφια του και πρέπει να ξέρει πως θα παρατηρεί τις καλλιέργειες του
Η διαχείριση του περιβάλλοντος πρέπει να γίνεται ΜΕ ΑΕΙΦΟΡΙΚΟ ΤΡΟΠΟ χωρίς να εξαντλούμε τους φυσικούς πόρους Για το καλό των ΕΠΟΜΕΝΩΝ ΓΕΝΕΩΝ
Σας ευχαριστώ που με ακούσατε