ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ. ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο. Σκήκα Λνγηζηηθήο

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο Ο Ρόινο & Ζ εκαζία Σωλ Ακέζωλ Ξέλωλ Δπελδύζεωλ. Μηα πγθξηηηθή Αλάιπζε Μεηαμύ Διιάδαο & Ηξιαλδίαο Τπνβιεζείζα ζηνλ Καζεγεηή Καξαζαβόγινπ Αλαζηάζην από ηελ Καινγηώξγε Μαξία (Μεζεκβξίαο 5, Καβάια, Σ.Κ. 65404) Καβάια Μάηνο 2008 1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν 1.1 Ζ Θεσξία Σσλ Άκεζσλ Ξέλσλ Δπελδχζεσλ 5 1.2 Οη Γηάθνξεο Θεσξεηηθέο Πξνζεγγίζεηο Σσλ ΑΞΔ 6 a) Ζ Θεσξία Σνπ Κχθινπ Εσήο ηνπ Πξντφληνο b) Δξκελεία ΑΞΔ µέζσ ηεο Θεσξίαο Γηεπηρεηξεζηαθήο Οινθιήξσζεο Αγνξψλ c) Ζ Δθιεθηηθή Πξνζέγγηζε 1.3 Οη πνιηηηθέο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο 12 1.3.1 Πεξηνξηζηηθά Μέηξα 13 1.3.2 Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ελφο ειθπζηηθνχ πεξηβάιινληνο 15 1.3.3 Παξάγνληεο πνπ παίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ειθπζηηθνχ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο θιίκαηνο 16 a) Γηαθάλεηα Γεκνζίνπ Σνκέα b) Φπζηθφ Κεθάιαην - Τπνδνκέο c) Αλζξψπηλν Κεθάιαην d) Αληαγσληζκφο e) Γξαθεηνθξαηία f) Δξγαζηαθφ πιαίζην 1.4 Ζ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο 22 1.5 πκπεξάζκαηα 24 2

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Ο 2.1 Οη Άκεζεο Ξέλεο Δπελδχζεηο ηελ Διιεληθή Οηθνλνκία 26 2.2 Σν ζεζκηθφ επελδπηηθφ πιαίζην ζηελ Διιάδα ηζηνξηθά 29 2.3 Ηζηνξηθή αλαδξνκή απφ ην 1950 κέρξη θαη ζήκεξα 30 2.3.1 Ζ δεθαεηία ηνπ 1950 31 2.3.2 Οη δεθαεηίεο 1960 θαη 1970 32 2.3.3 Ζ δεθαεηία ηνπ 1980 θαη κεηά 36 2.4 Πνπ Φξελάξνπλ Οη Δπελδχζεηο ηελ Διιάδα 38 a) Ζ δπζθνιία έλαξμεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο (56ε ζέζε). b) Ζ γξαθεηνθξαηία (54ε ζέζε). c) Σν Θεζκηθφ πιαίζην d) Οη αξκνδηφηεηεο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Σνπηθέο Κνηλσλίεο e) Σν εχξνο ηεο Αγνξάο 2.5 Ζ Αληαγσληζηηθφηεηα Σεο Διιεληθήο Οηθνλνκίαο 41 2.6 πκπεξάζκαηα 43 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 Ο 3.1 Ζ Ηξιαλδηθή Οηθνλνκία 44 3.2 «Celtic Tiger» Οη Παξάγνληεο Πνπ πληέιεζαλ ζην Οηθνλνκηθφ Θαχκα 46 a) Kνηλσληθή ζπλεξγαζία b) Eπξσπατθέο επηδνηήζεηο c) H άλζεζε ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ d) Eθπαίδεπζε 3

e) Xακειή αηνκηθή θνξνινγία f) Γεκνγξαθηθφ g) Aχμεζε ησλ εξγαδνκέλσλ 3.3 χληνκε Ηζηνξηθή Αλαδξνκή 52 3.4 Οη ΑΞΔ ζηελ Ηξιαλδία 55 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 Ο 4.1 Ζ χγθξηζε Σσλ ΑΞΔ ηελ Διιάδα & ηελ Ηξιαλδία 56 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 4

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.1 Η Θεωξία Σωλ Άκεζωλ Ξέλωλ Δπελδύζεωλ Θα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη ην θαη εμνρήλ νηθνλνκηθφ θαηλφκελν ηεο κεηαπνιεκηθήο πεξηφδνπ ζηνλ αηψλα καο είλαη ε ηαρεία εμάπισζε ησλ Ακέζσλ Ξέλσλ Δπελδχζεσλ. Με ηε δεθαεηία ηνπ 1960 αξρίδεη κηα καδηθή έμνδνο θεθαιαίνπ απφ ηηο βηνκεραληθέο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, ηδηαηηέξα ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ζε άιιεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, βηνκεραληθέο θαη αλαπηπζζφκελεο. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ απνηακηεχζεσλ απηψλ ρξεζηκνπνηείηαη φρη γηα ηελ αγνξά ρξεκαηηζηεξηαθψλ ηίηισλ αιιά γηα ηελ επέλδπζε ζε πξαγκαηηθφ θεθαιαίν ζηηο δηαθνξέο ρψξεο. Απηή ε άκεζε επέλδπζε γίλεηαη θαηά θχξην ιφγσ απφ επηρεηξήζεηο νη νπνίεο έρνπλ ηελ βάζε ηνπο ζηελ ρψξα πξνέιεπζεο ηνπ θεθαιαίνπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ κεηαθέξεηαη έλα κέξνο ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο ζην εμσηεξηθφ ψζηε, ζε ηειεπηαία αλάιπζε, ε άκεζε δηεζλήο επέλδπζε παίξλεη ηελ κνξθή κηαο επηρείξεζεο πνπ είλαη βαζηθά πξνέθηαζε ηεο αξρηθήο, ζρέζε ζπγαηξηθήο κεηξηθήο. 1 Σν ζεκαληηθφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ σο κηαο κνξθήο εηζξνήο θεθαιαίνπ είλαη φηη ζπλεπάγνληαη ηνλ μέλν έιεγρν ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ πφξσλ ηεο ρψξαο πνπ δέρεηαη ηελ μέλε επέλδπζε. Ζ λνκηθή δηάζηαζε ηνπ ειέγρνπ πξνυπνζέηεη ηελ θαηνρή ηνπ 51% ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ, ζηελ πξάμε φκσο ν έιεγρνο ησλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξήζεσλ κπνξεί λα γίλεη θαη κε κηθξφηεξν πνζνζηφ. ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο νη μέλνη επελδπηέο επηζπκνχλ λα έρνπλ ηνλ απνθιεηζηηθφ έιεγρν θαη δελ είλαη δηαηεζεηκέλνη λα ζπκκεηέρνπλ καδί κε 1 Ζ αξρηθή επηρείξεζε πνπ επελδχεη ζε ζπγαηξηθέο είλαη ε κεηξηθή θαη εδξεχεη ζηε ρσξά βάζεο, ελψ ε ρσξά ππνδνρήο θηινμελεί ηε ζπγαηξηθή. 5

ληφπηνπο επηρεηξεκαηίεο ζε θνηλέο επηρεηξήζεηο. Απηφ ζπκβαίλεη ηδηαηηέξα ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν μέλνο επελδπηήο έρεη έλα ζαθέο πιενλέθηεκα έλαληη ηνλ ληφπησλ επηρεηξήζεσλ, γηα παξάδεηγκα ηελ ηερλνινγία. 1.2 Οη Γηάθνξεο Θεωξεηηθέο Πξνζεγγίζεηο Σωλ ΑΞΔ ε απηφ ην ζεκείν ζα εμεηάζνπκε επηιεθηηθά ηηο δηάθνξεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ ππάξρνπλ γχξσ απφ ηηο Άκεζεο Ξέλεο Δπελδχζεηο. Οη ζεσξίεο ζηηο νπνίεο ζα αλαθεξζνχκε ζα είλαη απηέο ηνπ: Κχθινπ δσήο ηνπ πξντφληνο, απηήο ηεο εξκελείαο ησλ ΑΞΔ µέζσ ηεο Θεσξίαο Δλδνεπηρεηξεζηαθήο Οινθιήξσζεο Αγνξψλ θαη ηέινο ηελ Δθιεθηηθή Πξνζέγγηζε βάζε ησλ αλαθνξψλ ηνπ Dunning. a)ζ Θεωξία Σνπ Κύθινπ Εωήο ηνπ Πξνϊόληνο Ζ ζεσξία ηνπ Κχθινπ δσήο ηνπ Πξντφληνο ηνπ Vernon 2 πξνζπαζεί λα εξκελεχζεη ηηο ΑΞΔ ζε καθξννηθνλνκηθφ επίπεδν. ηα πιαίζηα απηήο ηεο ζεσξίαο εμεηάδεηαη, φηη θάζε ρψξα παξάγεη θαη εμάγεη πξντφληα είηε έληαζεο εξγαζίαο, είηε έληαζεο θεθαιαίνπ ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ παξαγσγηθφ ζπληειεζηή πνπ έρεη ζε αθζνλία. Βέβαηα απηή ε ζεσξία δελ πξνβιέπεη ηελ χπαξμε πνιπεζληθψλ εηαηξηψλ γηαηί ιεηηνπξγεί φπσο είπακε κε νξηζκέλεο απζηεξέο πξνυπνζέζεηο σζηφζν αλ ρξεζηκνπνηήζνπκε ηε βαζηθή ηεο αξρή (δηαθνξεηηθή θαηαλνκή παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ) θαζψο θαη αλ απνδερηνχκε φηη δελ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ειεχζεξνπ 2 Γηεζλήο Οηθνλνκηθή, Βαίηζνο, Κ. θαη Μεηζφο Α, Δθδφζεηο χγρξνλα Θέκαηα 1982 6

εκπνξίνπ, ιφγσ εκπνδίσλ ζην εκπφξην, ηφηε κπνξεί λα ππάξμεη ρψξνο γηα πνιπεζληθέο εηαηξίεο. Ο Vernon ρξεζηκνπνίεζε ζηελ αλάιπζε ηνπ ηελ άπνςε ηνπ Posner πεξί ηερλνινγηθνχ ράζκαηνο αλάκεζα ζηηο αλεπηπγκέλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαζψο θαη ηελ άπνςε ηνπ Linder ζρεηηθά κε ηελ νκνηφηεηα ηεο δήηεζεο ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο. Απηφ νπζηαζηηθά έθαλε θαη ν Vernon ην 1966 φηαλ πξνζπάζεζε λα εμεγήζεη ηηο Ακεξηθαληθέο ΑΞΔ κεηά ην δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν κε βάζε ηα ραξαθηεξηζηηθά -πιενλεθηήκαηα ησλ πηζαλψλ ρσξψλ ππνδνρήο (Location advantages). πγθεθξηκέλα είπε (δαλεηδφκελνο ηελ πξσηφηππε ηδέα απφ ηνλ ρψξν ηνπ κάξθεηηλγθ) φηη ε δσή θάζε πξντφληνο πεξλά 3 θάζεηο, ηηο νπνίεο θαη ζπλέδεζε κε ηελ απφθαζε ζρεηηθά κε ην πνπ κπνξεί λα παξαρζεί ην πξντφλ αλάινγα κε ηελ θάζε θάζε δσήο ηνπο. Πην αλαιπηηθά δηέθξηλε ηα αθφινπζα ζηάδηα ζηελ παξαγσγή ελφο πξντφληνο: 1. Φάζε Αλάπηπμεο: Πξφθεηηαη γηα ηελ είζνδν ζηελ αγνξά ελφο θαηλνχξγηνπ πξντφληνο. Απηφ ην πξντφληνο ζα παξαρζεί αξρηθά ζηηο ΖΠΑ (κε μερλάκε φηη ε ζεσξία ηνπ δεκηνπξγήζεθε αξρηθά γηα λα εμεγήζεη ηηο Ακεξηθάληθεο ΑΞΔ). Γηαηί ζηηο ΖΠΑ; Γηαηί νη ΖΠΑ σο πινχζηα ρψξα έρεη απαηηεηηθνχο θαηαλαισηέο πνπ επηζπκνχλ λα δνθηκάζνπλ λέα πξντφληα. Δπίζεο είλαη πινχζηα ρψξα ζε θεθάιαην θαη ηερλνινγία. Απηά ηα δχν ραξαθηεξηζηηθά νδεγνχλ ζηελ παξαγσγή πξντφλησλ έληαζεο θεθαιαίνπ θαη πςειήο ηερλνινγίαο. Δπίζεο ππάξρνπλ επηπιένλ ιφγνη πνπ θάλνπλ ηελ επηρείξεζε λα επηιέμεη σο πξψηε αγνξά ηνπ λένπ πξντφληνο ηηο ΖΠΑ. Έλαο ιφγνο είλαη φηη ην πξντφλ σο θαηλνχξγην δελ έρεη ζηαζεξνπνηήζεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, επίζεο πηζαλφ είλαη λα κελ έρεη ζηαζεξνπνηεζεί ν ηξφπνο παξαγσγήο ηνπο, φπσο θαη λα απαηηνχληαη εμεηδηθεπκέλνη πξνκεζεπηέο ελδηακέζσλ αγαζψλ. ινη απηνί νη ιφγνη ζρεδφλ ππνρξεψλνπλ ηνπο παξαγσγνχο λα βξίζθνληαη 7

θνληά ζηνπο θαηαλαισηέο ηνπο αιιά θαη ηνπο πξνκεζεπηέο ηνπο δεδνκέλνπ φηη έηζη κφλν ζα κπνξνχλ λα ιχλνληαη πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ην πξντφλ. Πάλσ απφ φια δελ πξέπεη λα μερλάκε φηη ην λέν πξντφλ ζρεδηάζηεθε γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο εχπνξσλ ακεξηθαλψλ θαηαλαισηψλ. 2. Φάζε Ωξίκαλζεο: ε απηήλ ηε θάζε νξηζκέλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο ζηαζεξνπνηνχληαη (πρ. ν ζρεδηαζκφο ηνπ) θαη γεληθά δελ ππάξρεη ν «πεηξακαηηζκφο» πνπ ππήξρε ζηελ πξνεγνχκελε θάζε. Δπίζεο, πάιη αληίζεηα απ φηη ζηελ πξνεγνχκελε θάζε, ππάξρεη πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ην θφζηνο παξαγσγήο ηνπ, δεδνκέλνπ φηη ίζσο έρνπλ αξρίζεη λα εκθαλίδνληαη αληαγσληζηέο. Δπηπιένλ κπνξεί λα παξνπζηαζηνχλ λέεο αγνξέο ζην εμσηεξηθφ. Απηέο νη λέεο αγνξέο ζα πξέπεη λα κνηάδνπλ θαηαλαισηηθά ζηηο ΖΠΑ. Με βάζε απηφ ην ζθεπηηθφ νη αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ πνπ ζεσξνχληαη θαηάιιειεο γηα ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο βξίζθνληαη ζηελ Δπξψπε. Δθεί ππάξρνπλ εχπνξνη θαηαλαισηέο θαη επίζεο ππάξρεη θαιή θαη ζρεηηθά θζελή (ιηγφηεξν αθξηβή απ φηη ζηηο ΖΠΑ) βηνκεραληθή ππνδνκή. Βέβαηα ην εξψηεκα πνπ ηίζεηαη θαη πνπ ελ κέξε απαληήζακε (δηαθνξέο ζην θφζηνο παξαγσγήο) είλαη γηαηί κηα επηρείξεζε δελ εμάγεη απφ ηηο ΖΠΑ ζηελ Δπξψπε αιιά πξνηηκά ηηο ΑΞΔ. Πέξα ινηπφλ απφ ηηο δηαθνξέο ζην θφζηνο παξαγσγήο, ππάξρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο πνπ θάλνπλ αζχκθνξν ην εκπφξην, φπσο δηάθνξεο κνξθέο παξεκβαηηζκνχ, αιιά θαη ε επηζπκία ησλ επηρεηξήζεσλ λα έρνπλ κηα δπλακηθή παξνπζία ζηηο επξσπατθέο αγνξέο. Οχησο ε άιισο νη επηρεηξήζεηο γλψξηζαλ ηηο επξσπατθέο αγνξέο αξρηθά κέζσ εμαγσγψλ ηνπ λένπ ηνπο πξντφληνο γηα λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο νξηζκέλσλ «εθιεθηηθψλ» επξσπαίσλ θαηαλαισηψλ. 3. Φάζε πζηνιήο: Αξρηθά ε παξαγσγή ηνπ πξντφληνο ζηελ Δπξψπε κπνξεί λα θαιχπηεη ηελ εζσηεξηθή αγνξά. Αξγφηεξα φκσο κπνξεί λα έρνπκε θαη εμαγσγέο πξνο άιιεο ρψξεο. Απηέο νη ρψξεο ζα είλαη είηε νη ΖΠΑ είηε άιιεο, θπξίσο, 8

αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε θαη θαζψο ην πξντφλ απνθηά ηειείσο ζηαζεξά ραξαθηεξηζηηθά θαη γίλεηαη πάξα πνιχ εχθνια αληαγσλίζηκν, ν πξσηαξρηθφο θαη βαζηθφηεξνο ζηφρνο κηαο επηρείξεζεο είλαη λα ην παξάγεη φζν ην δπλαηφ θζελφηεξα γηα λα κελ αλαγθαζηεί λα ην απνζχξεη απφ ηηο αγνξέο. Οχηε νη ΖΠΑ νχηε ε Δπξψπε, ζηελ δεθαεηία ηνπ 1960,αιιά νχηε θαη ζήκεξα, απνηεινχλ ηνπο θζελφηεξνπο ηφπνπο παξαγσγήο ησλ ιεγφκελσλ ηππνπνηεκέλσλ πξντφλησλ. Αληίζεηα νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο κε ηα ρακειά εξγαηηθά θφζηε κπνξνχλ λα παξάγνπλ ην πξντφλ. Έηζη απηέο νη ρψξεο αλαιακβάλνπλ ηελ παξαγσγή θαη εμαγσγέο ηνπ πξντφληνο. b) Δξκελεία ΑΞΔ µέζω ηεο Θεωξίαο Γηεπηρεηξεζηαθήο Οινθιήξωζεο Αγνξώλ Με ηνλ φξν ελδνεπηρεηξεζηαθή νινθιήξσζε αγνξψλ ελλννχκε ηελ δηαδηθαζία θάζεηεο δηεχξπλζεο ησλ εηαηξηθψλ νξγαληζµψλ, µέζα απφ ηελ νπνία νη µέρξη πξφηηλνο πξνµεζεπηέο θαη/ή πειάηεο γίλνληαη θαη απηνί µέξνο ηεο δνµήο, ηελ νπνία αξρηθά πξνµεζεχαλε θαη/ή αγνξάδαλε απφ απηήλ. Οη µέρξη πξφηηλνο εµπνξηθέο ηνπο ζπλαιιαγέο γίλνληαη πιένλ αληαιιαγέο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ δηαθνξεηηθψλ εµηαπηφλνµσλ µνλάδσλ πνπ απνηεινχλ φµσο µέξνο ηνπ ίδηνπ εηαηξηθνχ θνινζζνχ. Με απηήλ ηελ έλλνηα, ε δηεπξπλφµελε εηαηξία εληάζζεη ππφ ηε ζθέπε ηεο εµπνξηθέο πξάμεηο πνπ ζπληεινχζε ε ίδηα ζην πιαίζην αγνξψλ 3. Κάλνληαο µηα ζχληνµε αλαθνξά ζηηο ζρεηηθέο βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο ζα επηθεληξψζνπµε απιά ζηελ θεληξηθή ηδέα ηνπ Coase (1937). Ο ζπγθεθξηµέλνο ζεσξεηηθφο αλαξσηήζεθε πφηε ζπµθέξεη ζε µηα εηαηξία ε θάζεηε δηεχξπλζή ηεο φπσο νξίζζεθε παξαπάλσ. ηαπίζησζε φηη νη αηέιεηεο ησλ πξαγµαηηθψλ αγνξψλ 3 εκεηψζεηο Εαξσηηάδεο Γξεγφξεο, Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ Σκήκα Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ, Απξίιηνο 2006 9

δεµηνπξγνχλ µηα ζεηξά απφ ιφγνπο θαη νθέιε γηα ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ µέρξη πξφηηλνο εµπνξηθψλ ζρέζεσλ, εληάζζνληαο ζηνλ νξγαληζµφ ηνπ πξνµεζεπηέο θαη/ή ηνπο πειάηεο ηνπ: ε απνθπγή ηνπ θφζηνπο ηεο πξνζπάζεηαο επαλαθαζνξηζµνχ ηεο «ζσζηήο» ηηµήο, ε απνθπγή ηνπ θφζηνπο ηεο πξνζπάζεηαο επαλαθαζνξηζµνχ θαη ηήξεζεο ησλ ππνρξεψζεσλ απφ ηα εµπνξηθά ζπµβαιιφµελα µέξε, ε απνθπγή ηεο αβεβαηφηεηαο εθηίµεζεο θφζηνπο θαη πνηφηεηαο ησλ εηζξνψλ, θαη ηέινο, αιιά µε ηδηαίηεξε ζεµαζία, ε απνθπγή ησλ έµµεζσλ θφξσλ. Βέβαηα ε θάζεηε δηεχξπλζε ζεµαίλεη θαη δηάθνξα είδε θφζηνπο, ηα νπνία ζπληζηνχλ ηα πξνβιήµαηα αλάιεςεο / νξγάλσζεο ησλ αξρηθά εµπνξηθήο θχζεσο ζπλαιιαγψλ εληφο ηεο ίδηαο εηαηξίαο 4. θζίλνπζεο απνδφζεηο θιίµαθαο ηεο επηρεηξεµαηηθφηεηαο, απμαλφµελε απνηπρία ζηε ρξήζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, απμαλφµελν θφζηνο απφ ιάζε πξνεξρφµελα απφ ηε γεσγξαθηθή δηαζπνξά θαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ ζπλαιιαγψλ πνπ νξγαλψλνληαη ζην εζσηεξηθφ πιένλ ηεο επηρείξεζεο. 4 Δδψ αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ζπδήηεζε γηα ηελ θάζεηε δηεχξπλζε ησλ εηαηξηψλ δελ έξρεηαη ζε αληίζεζε µε ηελ ηάζε νινέλα θαη µεγαιχηεξεο εμεηδίθεπζεο ησλ παξαγσγηθψλ µνλάδσλ ζην πιαίζην ηεο εμέιημεο ηνπ ζχγρξνλνπ ηξφπνπ παξαγσγήο. Ζ θάζε παξαγσγηθή µνλάδα δελ απνηειεί µηα εηαηξία θαη ε θάζε εηαηξία µπνξεί λα απνηειείηαη απφ πεξηζζφηεξεο παξαγσγηθέο µνλάδεο. Πξνθαλψο ην λα επηθεληξσζεί ε θάζε παξαγσγηθή µνλάδα ζε απηφ πνπ μέξεη λα θάλεη θαιχηεξα αθήλνληαο πνιιά πξάγµαηα ζε πξνµεζεπηέο ηεο µε αλάινγε εμεηδίθεπζε (buying not doing) παξαµέλεη δεηνχµελν. Απιά ην εξψηεµα πνπ πξνζπαζεί θαλείο λα απαληήζεη ν Coase είλαη θαηά πφζν ζπµθέξεη λα γίλεηαη ην outsourcing µέζσ ηεο αγνξάο, ή απφ παξαγσγηθέο µνλάδεο πνπ αλήθνπλ ζηελ ίδηα εηαηξία 10

Ο Coase, έρνληαο θαηαγξάςεη ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθά επαθφινπζα ηεο απφθαζεο γηα θάζεηε εηαηξηθή δηεχξπλζε, πξνρψξεζε ζηε ζπλέρεηα ζηελ δηαηχπσζε ελφο ζεσξήµαηνο, θάλνληαο ρξήζε ηεο ινγηθήο ησλ νξηαθψλ απνδφζεσλ θαη θνζηψλ: ε επηρείξεζε νινθιεξψλεηαη (δηεπξχλεηαη) µέρξη ηνπ ζεµείνπ φπνπ ην θφζηνο αλάιεςεο µηαο επηπιένλ ζπλαιιαγήο εληφο ηεο επηρεηξεζηαθήο ηεο νξγάλσζεο εμηζψλεηαη µε ην θφζηνο εθηέιεζήο ηεο µέζσ ηεο αγνξάο c) Ζ Δθιεθηηθή Πξνζέγγηζε Σν εθιεθηηθφ ππφδεηγκα ηνπ Dunning 5 δελ απνηειεί λέα ζεσξία. Αληίζεηα πξφθεηηαη γηα έλα πιαίζην πνπ επηδηψθεη λα εμεγήζεη ηηο ΑΞΔ ζηεξηδφκελν ζηνλ ζπλδπαζκφ ηξηψλ πηφ θάησ ζηνηρείσλ: Πιενλεθηήκαηα ηνπνζεζίαο: Κάζε ρψξα έρεη ηα δηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά, φπσο πξνζθνξά παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, επίπεδν θαη πνηφηεηα θαηαλαισηψλ, λνκνζεζία, θιίκα, θιπ, ηα νπνία δχλαληαη λα ελζαξξχλνπλ ή λα απνζαξξχλνπλ ηηο ΑΞΔ. Πιενλεθηήκαηα εζωηεξηθνπνίεζεο: Μηα επηρείξεζε επηζπκεί λα δηαζθαιίζεη, απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηεο, ηηο ελδηάκεζεο αγνξέο ηεο, φπσο ηε δεκηνπξγία ηερλνινγίαο, κέζσ ΑΞΔ. Αληαγωληζηηθά πιενλεθηήκαηα: Μηα πνιπεζληθή εηαηξία θαηέρεη εθείλεο ηηο κνλαδηθέο ηθαλφηεηεο (φπσο ήδε αλαιχζακε ζην θεθάιαην 2) πνπ ηεο επηηξέπνπλ λα αλαιάβεη ηνλ θίλδπλν κηαο άκεζεο επέλδπζεο ζε ρψξεο εθηφο ηεο κεηξηθήο ηεο. 5 5 χγρξνλεο ηάζεηο δηεζλνπνίεζεο ησλ εκπνξηθψλ, παξαγσγηθψλ θαη ρξεκαηνπηζησηηθψλ ζρέζεσλ, Γεσξγφπνπινο Α., Δθδφζεηο Παπαδήζεο, 1998 11

Ο Dunning κε ην «εθιεθηηθφ ππφδεηγκα» ζεσξεί φηη νη ΑΞΔ, σο έλα πνιπζχλζεην θαηλφκελν, δελ κπνξνχλ λα εξκελεπζνχλ κφλν κε κηα θαηεγνξία πιενλεθηεκάησλ αιιά θαη κε ηηο ηξεηο. 1.3 Οη πνιηηηθέο ηωλ ρωξώλ ππνδνρήο Αλ θαη νη άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ζπκβάιινπλ θαηά θάπνην ηξφπν ζηελ ζπζζψξεπζε θεθαιαίνπ θαη ηελ αχμεζε ηνπ θνηλσληθνχ πξντφληνο, επεξεάδνπλ σζηφζν αξλεηηθά άιιεο δηαζηάζεηο ηηο αλάπηπμεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πξφηππν ηεο αλάπηπμεο, ηε δηαλνκή εηζνδήκαηνο, ηε ρξεκαηννηθνλνκηθή θαη ηερλνινγηθή απηνδπλακία ηεο αλάπηπμεο θα ηνλ εζληθφ έιεγρν ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο 6. Γηα ηηο αξλεηηθέο επηδξάζεηο δελ επζχλνληαη άκεζα νη πνιπεζληθέο εηαηξείεο αθνχ φπσο θάζε άιιε επηρείξεζε, επηδηψθνπλ ηελ κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ηνπο θαη επνκέλσο νη δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζηνρεχνπλ ζηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζθνπνχ θαη φρη ζηελ αλάπηπμε ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ. Σν ζέκα είλαη ηα κέηξα πνπ πξέπεη λα πάξνπλ νη θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ απηψλ γηα λα απμήζνπλ ηηο ζεηηθέο επηδξάζεηο θαη λα κεηψζνπλ ηηο αξλεηηθέο. Σα κεηξά πνπ πξφθεηηαη λα πάξεη κηα ιηγφηεξν αλαπηπγκέλε ρψξα πνπ επηζπκεί μέλεο επελδχζεηο δελ είλαη ζέκα κνλνκεξνχο απφθαζεο, αιιά απνηέιεζκα ζθιεξψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κεηαμχ απηήο θαη ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ, δηφηη απφ ηα κέηξα απηά ζα εμαξηεζεί θαη ε επελδπηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ. 6 Determinants of, and the Relation Between, FDI and Growth, Ewe Ghee Lim, IMF, November 2001 12

Ζ επηηπρία ηεο δηαπξαγκάηεπζεο κηαο ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο ρψξαο εμαξηάηαη απφ ηε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη απφ παξάγνληεο φπσο ην επίπεδν ηεο γλψζεο γηα ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ, ε εκπεηξία θαη ε επηδεμηφηεηα πνπ δηαζέηεη ε ρψξα γηα δηαπξαγκάηεπζε, ε πνιηηηθή βνχιεζε, ε ζπκκαρία κε άιιεο ρψξεο θαη ην επίπεδν νξγάλσζεο ηεο. Δηδηθφηεξα, ε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε κηαο ηέηνηαο ρψξαο εμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο, ζηελ πεξίπησζε ησλ επελδχζεσλ γηα ππνθαηάζηαζε ησλ εηζαγσγψλ θαη απφ ηελ ειθπζηηθφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ ζηελ πεξίπησζε ησλ επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο εμφξπμεο. Πνιχ κηθξή ζεσξείηαη ε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε ζηε πεξίπησζε επελδχζεσλ εμαγσγηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αμηνπνίεζε ηεο θζελήο αλεηδίθεπηεο εξγαζίαο, κηαο θαη ππάξρνπλ πνιιέο ρψξεο πνπ αληαγσλίδνληαη γηα ηελ πξνζέιθπζε ηέηνησλ επελδχζεσλ. Αθφκε, ε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε κηαο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξαο επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ εζσηεξηθνχο πνιηηηθνχο παξάγνληεο. Έρεη παξαηεξεζεί ε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ απμήζεθε ζηελ πεξίπησζε ησλ επελδχζεσλ ζηε κεηαπνίεζε 7. Σα κεηξά πνπ ιακβάλνπλ νη ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο ρψξεο δηαθξίλνληαη ζε πεξηνξηζκνχο θαη θίλεηξα. 1.3.1 Πεξηνξηζηηθά Μέηξα Σα Πεξηνξηζηηθά κέηξα είλαη ππνρξεψζεηο πνπ πξέπεη λα ηεξήζνπλ νη πνιπεζληθέο εηαηξείεο θαηά ηελ άζθεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπο ζηηο ρψξεο ππνδνρήο. Οη ππνρξεψζεηο απηέο ζπλήζσο ζπλίζηαληαη 8 : 7 Αζαλάζηνο Αξγχξεο, ηξαηεγηθέο Υξεκαηνδφηεζεο Σεο Αλάπηπμεο, 1997 8 Ξέλεο Δπελδχζεηο ζηελ Διιάδα,,. Ρφκπνιε, Γ. αθθά, Κέληξν Δξεπλψλ Καη Πξνγξακκαηηζκνχ 1986 13

α) ζηελ θαηά ην δπλαηφ κεγαιχηεξε πξνκήζεηα ησλ εηζξνψλ πνπ απαηηεί ε παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο μέλεο επηρεηξήζεηο απφ ληφπηεο επηρεηξήζεηο. Απηφ ζπλεπάγεηαη ηε κείσζε ηνπ εηζαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ ησλ ακέζσλ μέλσλ επελδχζεσλ. β) ζηελ παξαπέξα επεμεξγαζία ησλ πξψησλ πιψλ πνπ νξχζζνληαη απφ πνιπεζληθέο εηαηξίεο. γ) ζηελ απμεκέλε απαζρφιεζε ληφπηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη πξνζσπηθνχ ζε κεζαίν θαη αλψηεξν επίπεδν θαη ην πεξηνξηζκφ ηεο απαζρφιεζεο ησλ μέλσλ. δ) ζηελ πξνψζεζε ηεο κεηαθνξάο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο. Οη πνιπεζληθέο εηαηξίεο ππνρξενχληαη λα εηζάγνπλ ηνλ πην ζχγρξνλν κεραληθφ εμνπιηζκφ, πνπ ζεκαίλεη φηη απαγνξεχεηαη λα εηζάγνπλ κεηαρεηξηζκέλεο κεραλέο. Ο πεξηνξηζκφο απηφο έξρεηαη ζε φκσο ζε αληίζεζε κε ηνλ πξνεγνχκελν, δηφηη νη παιαηφηεξεο κεραλέο κπνξεί λα είλαη εληάζεσο εξγαζίαο. ε) ζην ζεβαζκφ ησλ αλαπηπμηαθψλ πξνηεξαηνηήησλ ησλ ρσξψλ ππνδνρήο. ζη) ζηελ πξνψζεζε επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέο ηεο εξεπλάο θαη ηεο ηερλνινγίαο. δ) ζηελ εθπαίδεπζε ληφπηνπ ηερληθνχ θαη δηεπζπληηθνχ πξνζσπηθνχ. ε) ζηελ πξνψζεζε ησλ εμαγσγψλ θαη ηεο εμνηθνλφκεζεο ζπλαιιάγκαηνο. ζ) ζηνλ πεξηνξηζηψλ εμαγσγψλ θεξδψλ. πλεπψο κπαίλεη αλψηαην φξην κεηαθνξάο θεξδψλ πξνο ηε κεηξηθή εηαηξία. ην κέηξν απηφ ζηνρεχεη ζηε κείσζε ηεο κειινληηθήο εθξνήο ζπλαιιαγκαηηθψλ πφξσλ. η) ζηε ζπλεξγαζία κε ληφπηνπο επηρεηξεκαηίεο γηα ηελ ίδξπζε θνηλψλ επηρεηξήζεσλ (joint ventures), νπνχ ην 51% ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ζα αλήθεη ζε ληφπηνπο επηρεηξεκαηίεο. Σν κέηξν απηφ ζηνρεχεη θχξηνο ζηελ θαιχηεξε αθνκνίσζε ηεο μέλεο ηερλνινγίαο απφ ηνπο ληφπηνπο ζπλεηαίξνπο θαη ηε δηάδνζε ζηε ζπλερεία ζηε ληφπηα νηθνλνκία. Ζ κνξθή απηήο ηεο επέλδπζεο ζπλεπάγεηαη κεγαιχηεξε εζληθή παξνπζία 14

θαη κεγαιχηεξε δπλαηφηεηα γηα ηε ρψξα ππνδνρήο λα ειέγμεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ μέλσλ επελδχζεσλ. Οη θνηλέο επηρεηξήζεηο δελ θαίλεηαη πάλησο λα είλαη ειθπζηηθέο ζε πεξηπηψζεηο φπνπ νη πνιπεζληθέο εηαηξίεο θαηέρνπλ πςειή ηερλνινγία, δηφηη θνβνχληαη φηη ζα δηαξξεχζνπλ κπζηηθά, ή φηη ζα απνζέζνπλ ηνλ έιεγρν ηεο ηδηνθηεζίαο. ε απηφ ην είδνο ησλ επηρεηξήζεσλ επελδχνπλ ζπλήζσο νη κηθξέο θαη έκπεηξεο πνιπεζληθέο εηαηξίεο. 1.3.2 Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ελόο ειθπζηηθνύ πεξηβάιινληνο Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά 9 ελφο αμηφπηζηνπ, απνηειεζκαηηθνχ θαη ειθπζηηθνχ ζε δηεζλή θεθάιαηα επελδπηηθνχ πεξηβάιινληνο είλαη ην πξφζθνξν καθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, ε νξζή καθξννηθνλνκηθή θαη δηαξζξσηηθή πνιηηηθή, νη επαξθείο θαη απνηειεζκαηηθά θαηαλεκεκέλεο εγρψξηεο απνηακηεχζεηο, ε ζπζζψξεπζε θπζηθνχ θαη αλζξσπίλνπ θεθαιαίνπ θαη ε χπαξμε ελφο άξηηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ εληφο ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Σν θφζηνο ησλ θηλήηξσλ επελδχζεσλ είλαη δπζαλάινγα πςειφ θαη κε παξαγσγηθφ γηα κηα ρψξα φηαλ ηα βαζηθά ηεο κεγέζε θαη ραξαθηεξηζηηθά ηεο εγρψξηαο νηθνλνκίαο δελ πιεξνχλ βαζηθά θξηηήξηα ησλ ελ δπλάκεη επελδπηψλ. Ζ δηεζλήο εκπεηξία επηβεβαηψλεη φηη νη πην επηηπρείο ρψξεο ζηελ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ είλαη απηέο πνπ πιεξνχλ ηα παξαπάλσ θξηηήξηα θαιήο δηαθπβέξλεζεο. Δπνκέλσο, γηα λα είλαη επηηπρήο ε αθνινπζνχκελε αλαπηπμηαθή πνιηηηθή κηαο ρψξαο πξέπεη απηή λα δξα ζπκπιεξσκαηηθά σο πξνο ην πξφζθνξν επηρεηξεκαηηθφ 9 http://www.idkaramanlis.gr/html2/arxeio/articles/pazaitis/paz051003-1.html 15

πεξηβάιινλ θαη λα ην αμηνπνηεί απνηειεζκαηηθά, ψζηε λα πξνσζήζεη ηηο επελδχζεηο θαη λα νδεγήζεη ηελ εγρψξηα νηθνλνκία ζε δηαηεξήζηκε αλάπηπμε. 1.3.3 Παξάγνληεο πνπ παίδνπλ θαζνξηζηηθό ξόιν ζηε δηακόξθωζε ειθπζηηθνύ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο θιίκαηνο a) Γηαθάλεηα Γεκνζίνπ Σνκέα Ζ αθεξαηφηεηα, ε δηαθάλεηα θαη ε ππεπζπλφηεηα ηεο θπβέξλεζεο θαη ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη «εθ ησλ νπθ άλεπ» θαη ε χπαξμή ηνπο ζπκβάιιεη απνηειεζκαηηθά ζηελ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ 10. Ζ δηαθάλεηα ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα είλαη απνηέιεζκα πνιηηηθήο, ζεζκψλ θαη πξαθηηθψλ πνπ δηνρεηεχνπλ ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο θαηά ηξφπν πνπ λα βειηηψλεηαη ε θαηαλφεζε ηεο θξαηηθήο πνιηηηθήο, λα απμάλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο θαη λα πεξηνξίδεηαη ε αβεβαηφηεηα γχξσ απφ απηήλ θαη ηηο δηαδηθαζίεο ηεο. Ζ γλψζε ησλ θαλφλσλ θαη ησλ ξπζκηζηηθψλ πιαηζίσλ θαζψο θαη νη θαηεπζχλζεηο εμέιημεο απηψλ απνηεινχλ ζεκαληηθέο ζπληζηψζεο ηεο επελδπηηθήο απφθαζεο. Ζ δηαθάλεηα θαη ε πξνβιεςηκφηεηα είλαη ηδηαίηεξα θαζνξηζηηθέο γηα ηνπο μέλνπο επελδπηέο, νη νπνίνη βξίζθνληαη αληηκέησπνη κε κε νηθεία ξπζκηζηηθά πιαίζηα θαη δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα θαη δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζθέςεο θαη ιεηηνπξγίαο. Ζ εχθνιε πξφζβαζε ζε νπζηαζηηθέο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο θαη ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζηελ εμέιημή ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πεξηβάιινληνο απνηεινχλ ηζρπξά θίλεηξα επέλδπζεο. «Απφ ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξήζεσλ, ε δηαθάλεηα κεηψλεη ηα επελδπηηθά εκπφδηα, ειαρηζηνπνηεί ηνλ θίλδπλν θαη ηελ αβεβαηφηεηα, πξνσζεί ηηο επελδχζεηο, κεηψλεη ηε 10 Ο Ρφινο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο ηελ Αλάπηπμε, Παδαΐηεο Γεκήηξηνο, Ννχλεο Υξήζηνο, Μαληδνπλέαο Ζιίαο, 2005 16

δηαπινθή θαη ηε δηαθζνξά, πξνσζεί ηελ αξκνληθή ζπλεξγαζία επηρεηξήζεσλθξάηνπο, ζπλεηζθέξεη ζηε δεκηνπξγία ίζσλ φξσλ αληαγσληζκνχ θαη ζέηεη ηηο βάζεηο γηα δηαηεξήζηκε αλάπηπμε 11». Οη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο λένπο -εγρψξηνπο θαη μέλνπο- επελδπηέο πεξηιακβάλνπλ ηνπο λφκνπο ηδηνθηεζίαο θαη κεηαβηβάζεσλ θαζψο θαη ηπρφλ πεξηνξηζκνχο ηνπο, ηνπο δηνηθεηηθνχο θαλφλεο, ηε θνξνιφγεζε, ηα επελδπηηθά θίλεηξα, ηηο δνκέο ηεο αγνξάο (π.ρ., χπαξμε κνλνπσιίσλ ζηελ εθνδηαζηηθή αιπζίδα), ηελ πξφζβαζε ζε ηνπηθή ρξεκαηνδφηεζε, ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δεδνκέλσλ, ηνπο θαλφλεο αληαγσληζκνχ θαζψο θαη ηπρφλ θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο απαηηήζεηο. Ζ χπαξμε απηψλ ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ε εχθνιε πξφζβαζε ζε απηέο πξνάγεη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη βνεζά ζην ζσζηφ επηρεηξεζηαθφ πξνγξακκαηηζκφ κε απνηέιεζκα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ επελδχζεσλ θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αμηνπνίεζε ησλ επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ. Μέηξα πνπ βειηηψλνπλ ηε δηαθάλεηα θαη δηεπθνιχλνπλ ηηο επελδχζεηο πεξηιακβάλνπλ 12 : i. Ρπζκηζηηθή κεηαξξχζκηζε, ε νπνία θαζηζηά ηελ πιεξνθνξία εχθνια πξνζπειάζηκε. ii. Ννκνζεηηθή απινπνίεζε, λνκηθή θσδηθνπνίεζε θαη δεκηνπξγία ελεκεξσηηθψλ θέληξσλ ηα νπνία ελεκεξψλνπλ ηνπο ππνςήθηνπο επελδπηέο γηα ηνπο ζρεηηθνχο λφκνπο θαη ηα ππάξρνληα ξπζκηζηηθά θαη θαλνληζηηθά πιαίζηα. iii. Γεκηνπξγία θέληξσλ εμππεξέηεζεο επελδπηψλ «one-stop». iv. Έγθαηξε ελεκέξσζε θαη δηαβνχιεπζε κε ηνπο επελδπηέο θαη ηνπο αξκφδηνπο θνξείο γηα αιιαγέο λφκσλ θαη δηαδηθαζηψλ πνπ αθνξνχλ ηνπο επελδπηέο. 11 Business and Industry Advisory Committee to the OECD 12 The Economics Of Foreing Direct Investment Incentives, Magnus Blomström & Ari Kokko, Working Paper 168, January 2003 17

v. Ξεθάζαξεο θαη πιήξσο πξνζδηνξηζκέλεο δηαδηθαζίεο, θαζψο θαη αξκνδηφηεηεο ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ. vi. Απινπνίεζε δηαδηθαζηψλ θαη ηζνλνκία κε ηαπηφρξνλν πεξηνξηζκφ ηεο δπλαηφηεηαο γηα δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο (κείσζε δηαθζνξάο). vii. Δηζαγσγή θαη αμηνπνίεζε λέσλ ηερλνινγηψλ, φπσο ην δηαδίθηπν, ζε θάζε ηνκέα δεκφζηαο επηθνηλσλίαο. b) Φπζηθό Κεθάιαην - Τπνδνκέο Ζ πνηφηεηα θπζηθήο ππνδνκήο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πνηφηεηα ηνπ αλζξσπίλνπ θεθαιαίνπ απνηεινχλ, επίζεο, ζεκαληηθνχο παξάγνληεο γηα ηνπο επίδνμνπο επελδπηέο 13. Ζ χπαξμε άξηηαο ππνδνκήο (πξφζβαζε, βηνκεραληθέο πεξηνρέο, δίθηπα ειεθηξηζκνχ, χδξεπζεο θαη ηειεπηθνηλσληψλ) είλαη απαξαίηεηε γηα επελδχζεηο ζε εηαηξίεο, πνιχ πεξηζζφηεξν δε γηα εηαηξίεο κε εμαγσγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. Οη επξπδσληθέο ηειεπηθνηλσλίεο εμειίζζνληαη ζε πνιχηηκν εξγαιείν ησλ εηαηξηψλ - θπξίσο ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ, θαη ε αμηνπνίεζε ηνπ θνηλνηηθνχ πιαηζίνπ ηεο «Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο» γηα επξπδσληθή πξφζβαζε θξίλεηαη σο επηηαθηηθή αλάγθε. Δίλαη ζεκαληηθφ, ν ζρεδηαζκφο ηεο ππνδνκήο λα ιακβάλεη ππφςε ηφζν ηελ ησξηλή θαηάζηαζε φζν θαη ηελ εμέιημε ησλ αλαγθψλ ησλ ηνκέσλ ηνπο νπνίνπο ζέιεη λα ππνζηεξίμεη ην αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα ηεο εθάζηνηε ρψξαο. Δπηπιένλ, ε ρψξα πξέπεη λα εθηηκήζεη πξνζεθηηθά φιεο ηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ππνδνκήο (π.ρ., ζπγρξεκαηνδνηνχκελα, απηνρξεκαηνδνηνχκελα) θαη λα πξνρσξήζεη ζηε βέιηηζηε ιχζε κε βάζε ηα 13 Ο Ρφινο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο ηελ Αλάπηπμε, Παδαΐηεο Γεκήηξηνο, Ννχλεο Υξήζηνο, Μαληδνπλέαο Ζιίαο, 2005 18

πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο θάζε κνξθήο αλάινγα κε ηε ρξήζε ηνπ έξγνπ. c) Αλζξώπηλν Κεθάιαην Αλακθηζβήηεηα, ε επέλδπζε ζε αλζξψπηλν θεθάιαην 14 θαη ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ ηερλνινγίαο, έξεπλαο θαη αλάπηπμεο πξνζδίδνπλ ζεκαληηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηε ρψξα κε επεξγεηηθέο ζπλέπεηεο ηφζν ζηελ πξνζέιθπζε λέσλ επελδχζεσλ φζν θαη ζηελ ίδηα ηελ θνηλσλία. Ζ εθπαίδεπζε ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ κηαο ρψξαο θαη ε αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ θαη ηθαλνηήησλ ηνπ είλαη θαζνξηζηηθά γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ρψξαο ζην παγθφζκην πεξηβάιινλ θαη απνθέξνπλ ζεκαληηθέο σθέιεηεο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε βέβαηα φηη νη απνθηεζείζεο γλψζεηο είλαη εθαξκφζηκεο ζηελ ρψξα θαη ηελ επξχηεξε πεξηνρή. Ζ ζπλερήο παξαθνινχζεζε ησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο θαη ησλ επηδησθφκελσλ επελδχζεσλ ζε αλζξψπηλν θεθάιαην θαη ε εμέιημε θαη πξνζαξκνγή ηεο εθπαίδεπζεο ζηηο λέεο ηάζεηο πξνζειθχνπλ λέεο επελδχζεηο, δηεπθνιχλνπλ ηηο επαλεπελδχζεηο, ελψ ζπγρξφλσο βειηηψλνπλ θαη ηελ πνηφηεηα απηψλ. d) Αληαγωληζκόο Ζ χπαξμε πγηνχο αληαγσληζκνχ είλαη απαξαίηεηε ηφζν γηα ηελ πξνζέιθπζε επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ (ηδηαίηεξα μέλσλ) φζν θαη γηα επεξγεηηθή αμηνπνίεζή ηνπο κέζσ ηεο δηάρπζεο ηεο ηερλνγλσζίαο θαη ησλ δηεζλψλ πξαθηηθψλ ζηελ εγρψξηα νηθνλνκία 15. Ζ έιιεηςε αληαγσληζκνχ εμαιείθεη ηα θίλεηξα γηα ηελ αχμεζε ηεο 14 Ο Ρφινο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο ηελ Αλάπηπμε, Παδαΐηεο Γεκήηξηνο, Ννχλεο Υξήζηνο, Μαληδνπλέαο Ζιίαο, 2005 15 Ο Ρφινο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο ηελ Αλάπηπμε, Παδαΐηεο Γεκήηξηνο, Ννχλεο Υξήζηνο, Μαληδνπλέαο Ζιίαο, 2005 19

παξαγσγηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ππάξρνπζαο νηθνλνκίαο θαη απσζεί ηνπο λένπο επελδπηέο. Ζ εμαζθάιηζε ηνπ πγηνχο αληαγσληζκνχ κέζσ ηεο αθαίξεζεο ησλ πεξηνξηζκψλ θαη ζηξεβιψζεσλ ηεο αγνξάο θαη ηεο πξαγκαηηθήο απειεπζέξσζήο ηεο δεκηνπξγεί ην θαηάιιειν ππφβαζξν γηα πξνζέιθπζε επελδχζεσλ θαη αλάπηπμε. Δθ ησλ πιένλ ζεκαληηθψλ παξαγφλησλ, ε παξαηππία (informality) ζηελ νηθνλνκία θαη ε έιιεηςε ηεο ηζνλνκίαο πνπ ζπλεπάγεηαη, απνηεινχλ ηξνρνπέδε ζηελ αλάπηπμε ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ζηελ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ. Ζ παξαηππία κπνξεί λα νξηζζεί σο ε απνθπγή θνξνινγηθψλ, αζθαιηζηηθψλ, ζεζκηθψλ θαη θαλνληζηηθψλ ππνρξεψζεσλ θαη ε επαθφινπζε ζηξέβισζε ησλ θαλφλσλ ηνπ αληαγσληζκνχ. Ζ απνθπγή ησλ παξαπάλσ ππνρξεψζεσλ (παξανηθνλνκία) δεκηνπξγεί άληζν αληαγσληζκφ κεηψλνληαο ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο θαη επηηξέπεη ζε ιηγφηεξν απνηειεζκαηηθέο θαη παξαγσγηθέο επηρεηξήζεηο λα παξακέλνπλ ζηελ αγνξά, ελψ ζπγρξφλσο απνηξέπεη ηελ είζνδν ζηελ αγνξά πξνηχπσλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ. πγρξφλσο πνιιαπιαζηάδεη ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο (ην κεγάιν κέγεζνο δπζθνιεχεη ηελ παξαηππία) θαη θαζηζηά αδχλαηε ηελ απφθηεζε ελφο θξίζηκνπ κεγέζνπο πνπ ζα εθκεηαιιεπφηαλ πηζαλέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Έλαο ζπλδπαζκφο ελεκέξσζεο, θηλήηξσλ θαη απζηεξήο ηηκσξίαο, ππνζηεξηδφκελνο απφ έλα δίθαην θαη απνηειεζκαηηθφ ειεγθηηθφ κεραληζκφ κπνξνχλ λα πεξηνξίζνπλ ζεκαληηθά ηελ έθηαζε θαη ηηο επηπηψζεηο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαηλφκελνπ. e) Γξαθεηνθξαηία Σα δηνηθεηηθά εκπφδηα (γξαθεηνθξαηία) απμάλνπλ ην θφζηνο γηα ηνπο ησξηλνχο επελδπηέο θαη δξνπλ αλαζηαιηηθά ζε φηη αθνξά κειινληηθέο επελδχζεηο 16. Ζ χπαξμε πνιχπινθσλ, ρξνλνβφξσλ θαη αβέβαηνπ απνηειέζκαηνο δηαδηθαζηψλ θαζψο θαη νη 16 Ο Ρφινο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο ηελ Αλάπηπμε, Παδαΐηεο Γεκήηξηνο, Ννχλεο Υξήζηνο, Μαληδνπλέαο Ζιίαο, 2005 20

αδηθαηνιφγεηεο θαζπζηεξήζεηο ζηα επηκέξνπο ζηάδηα (π.ρ. αδεηνδνηήζεηο, κεηαβηβάζεηο, επηδνηήζεηο, εθηακηεχζεηο) απνζαξξχλνπλ ηελ πινπνίεζε επελδπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Ο πεξηνξηζκφο ηνπ εχξνπο ηνπ ξπζκηζηηθνχ ξφινπ ηνπ θξάηνπο, ε αλαγλψξηζε θαη ν εληνπηζκφο ησλ ππαξρνπζψλ δηνηθεηηθψλ αγθπιψζεσλ θαη ε εθαξκνγή ελφο θαιά ζρεδηαζκέλνπ θαη ζσζηά πξνζαλαηνιηζκέλνπ πξνγξάκκαηνο γηα δηαθαλέζηεξε θαη πξνβιέςηκε δηεθπεξαίσζε ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζηελ άξζε ησλ πθηζηάκελσλ εκπνδίσλ αλάιεςεο επελδπηηθψλ πξσηνβνπιηψλ. f) Δξγαζηαθό πιαίζην Σν θφζηνο ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ πνηφηεηα θαη ηελ παξαγσγηθφηεηά ηνπ απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα γηα θάζε επέλδπζε. Ζ ειιεληθή νηθνλνκία, γηα παξάδεηγκα, θαίλεηαη φηη ραξαθηεξίδεηαη απφ κία ζρέζε εξγαηηθνχ θφζηνπο-παξαγσγηθφηεηαο ε νπνία δελ ελζαξξχλεη ηελ εηζξνή παξαγσγηθψλ επελδχζεσλ 17. Παξφιν πνπ νη ακνηβέο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ είλαη αξθεηά ρακειέο, ζε ζρέζε ηνπιάρηζηνλ κε ηηο ππφινηπεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο, ππάξρεη ζεκαληηθή επηβάξπλζε ησλ εηαηξηψλ ιφγσ ηνπ ζρεηηθά πςεινχ θφζηνπο αζθάιηζεο θαη ηεο έιιεηςεο επειημίαο ηνπ εξγαζηαθνχ πιαηζίνπ. Απφ ηελ άιιε, ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο ππνιείπεηαη ζεκαληηθά ηεο αληίζηνηρεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ αληαγσληζηξηψλ ρσξψλ θαη δελ θαίλεηαη λα αληηζηαζκίδεη ηθαλνπνηεηηθά ην ζπλνιηθφ εξγαηηθφ θφζηνο. Απηή ε αλαληηζηνηρία θφζηνπο-παξαγσγηθφηεηαο θαη ε γεληθφηεξε δπζιεηηνπξγία θαη έιιεηςε επειημίαο ηεο 17 Ο Ρφινο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο ηελ Αλάπηπμε, Παδαΐηεο Γεκήηξηνο, Ννχλεο Υξήζηνο, Μαληδνπλέαο Ζιίαο, 2005. 21

ειιεληθήο αγνξάο εξγαζίαο αληαλαθιάηαη ζην πςειφ πνζνζηφ αλεξγίαο ηεο ρψξαο καο. Ζ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο απνηειεί ζπλεπψο κνλφδξνκν θαη είλαη επηηαθηηθή αλάγθε ε αιιαγή λννηξνπίαο θαη ε εθαξκνγή επέιηθησλ νινθιεξσκέλσλ πνιηηηθψλ εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο πνπ ζπκβαδίδνπλ κε ηηο δηαξθψο εμειηζζφκελεο εηαηξηθέο αλάγθεο. Ζ εμάιεηςε ησλ αθακςηψλ ζηηο δηάθνξεο αγνξέο πξντφλησλ δελ είλαη δπλαηφλ λα κελ ζπλνδεχεηαη θαη απφ αληίζηνηρε πξνζαξκνγή ηεο αγνξάο εξγαζίαο, έηζη ψζηε λα θαηαζηεί πεξηζζφηεξν επέιηθηε ζηηο κεηαβνιέο ησλ ζπλζεθψλ ηεο δήηεζεο θαη ηνπ παγθνζκίνπ αληαγσληζηηθνχ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο. 1.4 Η επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο Σα ηειεπηαία ρξφληα ν φξνο «παγθνζκηνπνίεζε» ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο, ρσξίο φκσο λα είλαη βέβαην φηη εξκελεχεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν απφ φινπο. Βξίζθεηαη δηαξθψο ζηελ πξψηε ζέζε ηεο επηθαηξφηεηαο, ηεο δεκφζηαο ζπδήηεζεο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ νηθνλνκία, ηελ θνηλσλία, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ πνιηηηθή, ελψ ππάξρεη κηα θξηηηθή κάδα θεηκέλσλ απφ φια ηα γλσζηηθά πεδία ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο πνπ δηεξεπλνχλ, αλαιχνπλ θαη εξκελεχνπλ, αλάινγα κε ηελ νπηηθή γσλία ηνπ αλαιπηή, ηηο δηεζλείο νηθνλνκηθέο εμειίμεηο. Ζ εκκνλή ησλ «ππέξκαρσλ» ηεο 22

παγθνζκηνπνίεζεο 18 ζηελ πηνζέηεζε ζέζεσλ φπσο γηα παξάδεηγκα ην ηέινο ηεο «γεσγξαθίαο» ή ηνπ «εζληθνχ θξάηνπο», πξνθαιεί αληηπαξαζέζεηο θαη δεκηνπξγεί «πνιέκηνπο» ηεο παγθνζκηνπνίεζεο φπνπ ηνπο δηεπθνιχλεη λα πηνζεηνχλ ζέζεηο φπσο φηη ε παγθνζκηνπνίεζε είλαη έλαο «κχζνο» ή φηη απιά δηαλχνπκε έλα «λέν θχκα δηεζλνπνίεζεο» αληίζηνηρν ή κηθξφηεξν ζε έληαζε απφ πξνγελέζηεξα θχκαηα (πξηλ ηνλ 1ν Παγθφζκην Πφιεκν). Μηα πξαγκαηηθά παγθφζκηα νηθνλνκία, ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί φηη θπξηαξρείηαη απφ πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο (σο ηελ θπξίαξρε κνξθή εηαηξηθήο νξγάλσζεο), πνπ επηδηψθνπλ λα πξνκεζεχζνπλ θαηαλαισηέο (πνπ δελ δηαθνξνπνηνχληαη κε θξηηήξην ηα εζληθά ζχλνξα, θαη ηελ εζληθή θνπιηνχξα), εγθαζηζηψληαο δηεζλή παξαγσγή ψζηε λα ειαρηζηνπνηήζνπλ ηα θφζηε παξαγσγήο, κεηαθνξάο θαη φπνηα άιια ζπλαιιαθηηθά θφζηε, φπνπ, ζε έλα θφζκν ειεχζεξν απφ παξεκβάζεηο πνπ εμππεξεηνχλ «εζληθά ζπκθέξνληα» (φπσο δαζκνί θαη άιια εκπφδηα), πνπ ελζαξξχλνληαη νη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο (κεηαμχ επηρεηξήζεσλ κε επηρεηξήζεηο ή/θαη θαηαλαισηέο) ζε παγθφζκην επίπεδν, ε δξαζηεξηφηεηα απηή ζα κπνξνχζε λα δηεπθνιχλεη ηελ πεξαηηέξσ πξνψζεζε ηνπ εκπνξίνπ (βαζηζκέλν ζηηο αξρέο ησλ ζπγθξηηηθψλ / αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ) κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηελ βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηελ παγθφζκηα αλάπηπμε. κσο, απηή ε άπνςε είλαη ππέξαπινπζηεπηηθή, ζπλνςίδεη έλα κνληέιν «ηνπ κέιινληνο» φπνπ ζήκεξα απέρνπκε αξθεηά απφ απηφ, ελψ έρεη δερζεί ζεκαληηθφηαηε θξηηηθή θαη αλαζεσξεζεί. Ζ πην πάλσ ζχλζεζε, βξίζθεη αληίζεηνπο άιινπο αλαιπηέο νη νπνίνη επηρεηξεκαηνινγνχλ φηη ε παγθφζκηα νηθνλνκία ήηαλ πεξηζζφηεξν αλνηθηή ζηελ δηεμαγσγή ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ζηνλ δηεζλή αληαγσληζκφ, πεξηζζφηεξν νινθιεξσκέλε, κε έλα ραιαξφ ξπζκηζηηθφ πιαίζην, ζρεδφλ 18 The globalisation of the world politics, An introduction to international relations, John Baylis and Steve Smith, Oxford University Press, 3rd edition, 2005 23

αλεπεξέαζηε θίλεζε δηεζλψλ ξνψλ θεθαιαίνπ θαη εκπνξίνπ θαη ζε πξνεγνχκελεο επνρέο φπσο απηή πξηλ ηνλ 1ν Παγθφζκην Πφιεκν. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, «νη αγνξέο δηαζπλδέζεθαλ κε έλα δηαξθψο απμαλφκελν κεξίδην πφξσλ θαη παξαγφκελνπ πξντφληνο, ελψ νη εμαγσγέο, ζηηο θπξηφηεξεο θαπηηαιηζηηθέο ρψξεο απμήζεθαλ κε πςειφηεξνπο ξπζκνχο απφ ηελ αχμεζε ηνπ πξντφληνο» 19. Αθφκα θαη αλ δερζνχκε φηη ηνπιάρηζηνλ ζε πνζνηηθνχο φξνπο ε παγθφζκηα νηθνλνκία ήηαλ νινθιεξσκέλε φπσο είλαη θαη ε ζεκεξηλή, ζίγνπξα ε θχζε θαη ν βαζκφο απηήο ηεο νινθιήξσζεο ήηαλ πνηνηηθά αξθεηά δηαθνξεηηθφο. Ζ δηεζλήο νηθνλνκηθή νινθιήξσζε πξηλ απφ ην 1913 γηα ηελ αθξίβεηα κέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ 60 - ήηαλ πεξηζζφηεξν επηθαλεηαθή «shallow integration», κε εκπνξηθέο ζρέζεηο αλάκεζα ζε αλεμάξηεηεο επηρεηξήζεηο «arm s length trade» θαη κε δηεζλή θίλεζε θεθαιαίσλ ραξηνθπιαθίνπ «portfolio» 20. 1.5 πκπεξάζκαηα Μία ρψξα γηα λα είλαη νηθνλνκηθά ελεξγή θαη δηεζλψο ειθπζηηθή θαη αληαγσλίζηκε πξνο ην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ πξέπεη φινη νη θνξείο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε απηήλ (άηνκα, επηρεηξήζεηο, Πνιηηεία) λα αλαπηχζζνπλ ζρέζεηο θαη ζπλεξγαζίεο κε αληίζηνηρνπο θνξείο άιισλ ρσξψλ. Ζ ξαγδαία ηερλνινγηθή αλάπηπμε, ε επέθηαζε ησλ αγνξψλ θαη ε απμεκέλε δήηεζε γηα γλψζε δεκηνπξγνχλ λέεο δπλαηφηεηεο γηα πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Ζ 19 Οη Γηεζλείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο ζηελ Δπνρή ηεο Παγθνζκηνπνίεζεο, Γ. Υξηζηνδνχινπ, Υ. Νίθαο, Β., Γθηνχξδαο Δθδνηηθή 2004 20 The globalisation of the world politics, An introduction to international relations, John Baylis and Steve Smith, Oxford University Press, 3rd edition, 2005 24

παγθνζκηνπνίεζε δνθηκάδεη ζπλερψο ηελ ηθαλφηεηα ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ λα πξνζαξκφδνληαη ζηηο λέεο ζπλζήθεο, έηζη ψζηε λα δηαηεξνχλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο. Οη μέλεο άκεζεο επελδχζεηο εληζρχνπλ θαη ζπληεξνχλ ηελ αλάπηπμε, ηελ απαζρφιεζε, ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα βειηηψλνληαο ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο ζην παγθφζκην ζηεξέσκα. Παξά ην γεγνλφο φηη ε πξνζέιθπζε μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ απνηειεί ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηεο αλαπηπμηαθήο ζηξαηεγηθήο κηαο ρψξαο, δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη ζαλ ππνθαηάζηαην ησλ εγρψξησλ επελδχζεσλ αιιά ζαλ ζπκπιήξσκα απηψλ. Δπίζεο, νη μέλεο επελδχζεηο δελ δχλαληαη απφ κφλεο ηνπο λα δηνξζψζνπλ ην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ. Ζ νξζή θπβεξλεηηθή πνιηηηθή κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ελφο πγηνχο επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο είλαη απηή πνπ εληζρχεη ην δπλακηζκφ θαη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη αμηνπνηεί ηα εγρψξηα θεθάιαηα πξνζειθχνληαο ζπγρξφλσο μέλα. Σα επελδπηηθά θίλεηξα απφ κφλα ηνπο δελ ζπληζηνχλ ζπλήζσο ηελ βέιηηζηε ζηξαηεγηθή γηα πξνζέιθπζε μέλσλ θεθαιαίσλ. πσο πξναλαθέξζεθε, ε εκπεηξία επηβεβαηψλεη φηη νη επελδπηέο δίλνπλ θπξίσο έκθαζε ζηελ πνηφηεηα ηνπ επελδπηηθνχ θαη επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο. πλεπψο, νη πνιηηηθέο πνπ δηαζθαιίδνπλ καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, δηαθάλεηα, θαιή δηαθπβέξλεζε, αλάπηπμε θπζηθνχ θαη αλζξσπίλνπ θεθαιαίνπ θαη έληαμε ζην παγθφζκην ζχζηεκα εκπνξίνπ είλαη πνιχηηκα εξγαιεία γηα ηελ πξνζέιθπζε ησλ επελδπηψλ. Οη άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ζεσξνχληαη παξαδνζηαθά φηη θαηεπζχλνληαη πξνο ηνλ παξαγσγηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο θαη ηηο ζπλδεφκελεο κε ηελ βηνκεραλία ππεξεζίεο, δηφηη απηέο πξνζειθχνληαη απφ ηελ χπαξμε δηαζέζηκσλ πφξσλ ζην εμσηεξηθφ θαζψο θαη ηελ εθεί δπλαηφηεηα εθαξκνγήο θαζεηνπνηεκέλσλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ νη νπνίεο εμαζθαιίδνπλ κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο (θπξίσο ηνπ εξγαηηθνχ) ησλ 25

επηρεηξήζεσλ. Καζψο νη «ππεξεζίεο» θαηαλαιψλνληαη θπξίσο ηνπηθά, ν ηνκέαο ησλ ππεξεζηψλ δελ απνηεινχζε παξαδνζηαθά ζεκαληηθφ ηκήκα ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ. Δληνχηνηο, ηφζν ε θχζε ησλ μέλσλ επελδχζεσλ φζν θαη νη ηνκείο ππεξεζηψλ εμειίζζνληαη. Οη απνθξαηηθνπνηήζεηο δεκνζίσλ κεγάισλ νξγαληζκψλ θαη ε αχμεζε ηνπ «outsourcing» έρνπλ νδεγήζεη ζε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο δήηεζεο ππεξεζηψλ. Οη λέεο ηερλνινγίεο, φπσο ην δηαδίθηπν, θαζηζηνχλ δπλαηή ηελ εμ απνζηάζεσο παξνρή νξηζκέλσλ ηέηνησλ ππεξεζηψλ (π.ρ., ινγηζκηθφ, ρξεκαηννηθνλνκηθέο ππεξεζίεο, call-centers). Σα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη παξαηεξεζεί κία αχμνπζα ηάζε ησλ εηαηξηψλ λα επελδχνπλ ζε ζρεηηθά κεγάιεο ρψξεο κε ζηφρν ηελ εμππεξέηεζε ηεο εγρψξηαο αγνξάο ή ηελ απφθηεζε ζηξαηεγηθήο ζέζεο ζε κειινληηθά αλεξρφκελεο αγνξέο. Ζ Διιάδα, γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα αμηνπνηήζεη απηή ηελ ηάζε παξνπζηάδνληαο ηνλ εαπηφ ηεο σο επηρεηξεκαηηθή βάζε θαη εθαιηήξην γηα εκπνξηθή δηείζδπζε ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ν 2.1 Οη Άκεζεο Ξέλεο Δπελδύζεηο ηελ Διιεληθή Οηθνλνκία Ζ είζνδνο ησλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία κεηαπνιεκηθά απνηέιεζε κέξνο ηεο ζηξαηεγηθήο ελζσκάησζεο ηεο ρψξαο ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ πνιηηηθή θηιειεπζεξνπνίεζεο ηεο νηθνλνκίαο πνπ μεθίλεζε ην 1953 πεξηιάκβαλε κεηαμχ άιισλ ηε ζηαδηαθή θαηάξγεζε ησλ εκπνδίσλ εκπνξίνπ, ηδηαηηέξα κεηά ηε ζπκθσλία ζχλδεζεο κε ηελ Δπξσπατθή θνηλφηεηα ην 1962, ηελ ππνηίκεζε ηεο δξαρκήο θαηά 26

100%, θαζψο θαη έλαλ απμαλφκελν πξνζαλαηνιηζκφ πξνο κηα εθβηνκεράληζε εμαγσγηθνχ ηχπνπ κέζα απφ έλα παθέην θηλήηξσλ, επηδνηήζεσλ θα θνξναπαιιαγψλ, θαη ηελ εηζαγσγή ελφο πξνζηαηεπηηθνχ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο ΑΞΔ ζηελ Διιεληθή Οηθνλνκία. Με ηε πξνζέιθπζε ησλ μέλσλ επελδχζεσλ ζα αληηκεησπηδφηαλ θαη ην πξφβιεκα ηεο απνπζίαο θεθαιαίνπ 21. πγθεθξηκέλα ε εηζξνή ηνπ μέλνπ θεθαιαίνπ αξρηθά ζα ρξεκαηνδνηνχζε ηελ εθβηνκεράληζε ρσξίο ηελ πξνζθπγή ζε εζληθνχο πφξνπο θαη ζπλεπψο ηε ζπκπίεζε ηεο θαηαλάισζεο ππέξ ηεο επέλδπζεο. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν ζα κεηαθεξφηαλ θαηλνχξγηα ηερλνινγία ε νπνία ζπάληδε ζηελ ειιεληθή κεηαπνίεζε ρσξίο φκσο λα κεηαβιεζεί ην απμεκέλν θφζηνο παξαγσγήο εγρσξίαο ηερλνινγίαο, θαη ηέινο ζα ζπλέβαιε ζηελ θαηαλνκή ησλ επελδχζεσλ ζπκθσλά κε ηα δηεζλή ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Ζ πεπνίζεζε ήηαλ φηη ε ρψξα είρε ην πιενλέθηεκα ζηε κεηαπνίεζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ηελ παξαγσγή θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ, δπν ηνκέσλ έληαζεο εξγαζίαο ελφο παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή πνπ ε ρψξα δηέζεηε ζε αθζνλία, θαη ζε κηα ζεηξά ελδηακέζσλ κεηαπνηεηηθψλ θιάδσλ, φπσο ηα ρεκηθά, ηδηαηηέξα ηα ιηπάζκαηα γηα ρξήζε ζηε γεσξγία, θαη ε κεηαιινπξγία. Σν λνκνζεηηθφ πιαίζην πξνζέιθπζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπ μέλνπ θεθαιαίνπ βαζίζηεθε ζην άξζξν 112 ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1952, ην νπνίν ελζσκαηψζεθε θαη ζην χληαγκα ηνπ 1975 θαη παξέκεηλε ζηηο θαηνπηλέο αλαζεσξήζεηο ηνπ. Σν άξζξν απηφ πξνέβιεπε φηη ν λφκνο πνπ ζα ξχζκηδε κε επλντθφ ηξφπν ηελ πξνζηαζία ηνπ 21 Καηά κηα εθηίκεζε ην απφζεκα ηνπ επελδπκέλνπ θεθαιαίνπ, πξηλ ην Β Παγθφζκην πφιεκν, ήηαλ ην 1,9% ηνπ ΑΔΠ ην 1938. απηφ ην πνζνζηφ ήηαλ ην ηζφπνζν ηνπ κέζνπ ξπζκνχ ηεο απνηακίεπζεο γηα ηελ πεξίνδν 1932-1939. Καηά κηα άιιε εθηίκεζε, ην ζχλνιν ηνπ βηνκεραληθνχ, λαπηηιηαθνχ, εκπνξηθνχ θαη ηξαπεδηθνχ θεθαιαίνπ αλεξρφηαλ ζην 18,5% ηνπ ΑΔΠ ην 1938. χκθσλα κε ηελ άπνςε απηή ην πξφβιεκα δελ ήηαλ ε απνπζία θεθαιαίνπ φζν ε θηλεηνπνίεζε ηνπ δηαζέζηκνπ εγρψξηνπ θεθαιαίνπ ππέξ ηεο ρξεκαηνδφηεζεο επελδχζεσλ ζηε κεηαπνίεζε. Ξέλεο Δπελδχζεηο ζηελ Διιάδα,,. Ρφκπνιε, Γ. αθθά, Κέληξν Δξεπλψλ Καη Πξνγξακκαηηζκνχ 1986 27

θεθαιαίνπ πνπ εηζάγεηαη ζηε ρψξα κε ζθνπφ ηελ επέλδπζε δε ζα κπνξνχζε λα ηξνπνπνηεζεί. Ο λνκφο 2687/53 22 ζπγθεθξηκελνπνίεζε ηε ζπληαγκαηηθή επηηαγή παξαρσξψληαο ζην μέλν θεθαιαίν επηπιένλ θίλεηξα ησλ φζσλ πξνβιέπνληαλ γηα ηηο εγρψξηεο επελδχζεηο φπσο γηα παξάδεηγκα ηελ απαιιαγή απφ θφξνπο θαη δαζκνχο φισλ ησλ εηζαγσγψλ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ, αληαιιαθηηθψλ, πξψησλ θαη ελδηακέζσλ πιψλ γηα δηάζηεκα 10 εηψλ απφ απφ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο 22 Σν 2687/53 λνκνζεηηθφ δηάηαγκα θαζνξίδεη ηηο πξνυπνζέζεηο επέλδπζεο θαη πξνζηαζίαο θεθαιαίσλ εμσηεξηθνχ. Ωο θεθάιαηα εμσηεξηθνχ λννχληαη φζα εηζάγνληαη ππφ νπνηαδήπνηε κνξθή απφ ην εμσηεξηθφ, ήηνη ζπλάιιαγκα εμσηεξηθνχ, κεραλήκαηα θαη πιηθά, εθεπξέζεηο, ηερληθέο κέζνδνη, αιιά θαη εκπνξηθά θαη βηνκεραληθά ζήκαηα (άξζξν 1). Δπίζεο, ζηελ έλλνηα απηή ππάγνληαη θαη ηα εηζαγφκελα θεθάιαηα, πνπ ηνπνζεηνχληαη ζε παξαγσγηθέο επελδχζεηο (άξζξν 2). Έγθξηζε εηζαγσγήο θεθαιαίσλ εμσηεξηθνχ Γηα ηελ έγθξηζε εηζαγσγήο θεθαιαίσλ εμσηεξηθνχ, απαηηείηαη ππνβνιή αίηεζεο απφ ηνπο ελδηαθεξφκελνπο ζην Τπνπξγείν πληνληζκνχ (πιένλ Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ). Κάζε εηζαγσγή θεθαιαίσλ εμσηεξηθνχ γηα παξαγσγηθέο επελδχζεηο θαζψο επίζεο νη φξνη απηήο εγθξίλνληαη αλάινγα κε ηε ζεκαζία ηεο επέλδπζεο κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα (άξζξν 3). Πεξηερφκελν εγθξηηηθψλ πξάμεσλ ηηο αλσηέξσ δηνηθεηηθέο πξάμεηο αλαθέξεηαη, κεηαμχ άιισλ, ην είδνο ηεο επέλδπζεο, ην ζπλάιιαγκα ή άιιε κνξθή, ππφ ηελ νπνία ζα εηζαρζεί ην θεθάιαην ηνπ εμσηεξηθνχ, ν ρξφλνο πξαγκαηνπνίεζεο ηεο επέλδπζεο, νη εηδηθφηεξνη φξνη ηεο επηζηξνθήο θαη εμππεξέηεζεο ηνπ θεθαιαίνπ, θαζψο θαη νη θπξψζεηο, ζε πεξίπησζε παξαβίαζεο ησλ επηβαιιφκελσλ φξσλ (άξζξν 4). Δπίζεο, κε ηηο σο άλσ εγθξηηηθέο πξάμεηο ρνξεγνχληαη νξηζκέλεο θνξνινγηθέο δηεπθνιχλζεηο, θπξίσο ζηηο εμαγσγηθέο επηρεηξήζεηο, βηνκεραλίεο κεηαιιείσλ ή νξπρείσλ, θαζψο θαη ζε επηρεηξήζεηο εθ ηεο δξάζεο ησλ νπνίσλ εμνηθνλνκνχληαη ζεκαληηθά πνζά ζπλαιιάγκαηνο εηεζίσο (άξζξν 8). Ίζε κεηαρείξηζε Οη επηρεηξήζεηο πνπ ηδξχνληαη κέζσ θεθαιαίσλ εμσηεξηθνχ, ηπγράλνπλ κεηαρείξηζεο εμ ίζνπ επλντθήο, κε απηή ζηελ νπνία ππφθεηληαη άιιεο νκνεηδείο επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο (άξζξν 10). Αλαγθαζηηθή απαιινηξίσζε θαη επίηαμε Πεξηνπζηαθά ζηνηρεία επηρεηξήζεσλ, πνπ ηδξχνληαη ή εληζρχνληαη ζεκαληηθά κέζσ θεθαιαίσλ εμσηεξηθνχ, εμαηξνχληαη απφ θάζε αλαγθαζηηθή απαιινηξίσζε. Δπίζεο, δελ επηηξέπεηαη επίηαμε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ησλ σο άλσ επηρεηξήζεσλ, παξά κφλν ζε πεξίπησζε εκπφιεκεο θαηάζηαζεο, θαηά ηνπο φξνπο ηνπ ειιεληθνχ πληάγκαηνο (άξζξν 11). Τπαγσγή ζε δηαηηεζία Γηαθνξέο πνπ αλαθχπηνπλ κεηαμχ Διιεληθήο Κπβεξλήζεσο θαη επηρεηξήζεσλ πνπ ππάγνληαη ζην παξφλ δηάηαγκα, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηελ εξκελεία ηεο εγθξηηηθήο πξάμεσο, ιχνληαη κέζσ δηαηηεζίαο, νη φξνη ηεο νπνίαο θαζνξίδνληαη ζηελ πξάμε απηή (άξζξν 12). Σέινο, ζην δεχηεξν θεθάιαην ηνπ δηαηάγκαηνο νξίδεηαη κεηαμχ άιισλ, φηη σο θεθάιαηα εμσηεξηθνχ ζεσξνχληαη θαη ηα λενινγνχκελα απφ ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ δηαηάγκαηνο ππφ ειιεληθή ζεκαία πινία νιηθήο ρσξεηηθφηεηαο κεγαιχηεξεο ησλ 1500 θφξσλ. http://www.taxheaven.gr/acforum/index.php?s=3cd2aed1c5cc4905f24f4ed95d15aa99&autocom=ineo &showcat=20 28

επέλδπζεο. Δλ θαηαθιείδη ν λνκφο 2687/53 απνηέιεζε κέρξη θαη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ην βαζηθφ ζεζκηθφ πιαίζην ππν ην νπνίν εηζήρζεζαλ ζηελ Διιάδα μέλα θεθαιαία κε ζθνπφ ηηο παξαγσγηθέο επελδχζεηο. 2.2 Σν ζεζκηθό επελδπηηθό πιαίζην ζηελ Διιάδα ηζηνξηθά Ζ ειιεληθή Πνιηηεία κεηαπνιεκηθά πξνέβε ζηε ζέζπηζε αιιεπάιιεισλ επελδπηηθψλ λφκσλ 23, νη νπνίνη σζηφζν δελ επέθεξαλ πάληα ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα. Ο πξψηνο λφκνο πνπ ζεζπίζηεθε γηα ηελ πξνζέιθπζε μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ ήηαλ ην ΝΓ 2687/53 πεξί επελδχζεσο θαη πξνζηαζίαο θεθαιαίσλ εμσηεξηθνχ πνπ ήηαλ θαη απμεκέλεο ηππηθήο ηζρχνο. ηε ζπλέρεηα ζεζπίζηεθαλ ν λφκνο 4171/61 πεξί ιήςεσο γεληθψλ κέηξσλ γηα ηελ ππνβνήζεζε ηεο αλαπηχμεσο ηεο νηθνλνκίαο ηεο ρψξαο θαη ν λφκνο 4458/65 πεξί βηνκεραληθψλ παξνρψλ, νη αλαγθαζηηθνί λφκνη 89/1967 θαη 378/1968, ν λφκνο 1312/1972 πξνο ελίζρπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο αλαπηχμεσο, ην ΝΓ 1377/73 θαη ην ΝΓ 1378/73 πεξί κέηξσλ εληζρχζεσο ηεο ηνπξηζηηθήο αλαπηχμεσο. ηε ζπλέρεηα ε ειιεληθή Πνιηηεία πξνρψξεζε ζηε ζέζπηζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ 1262/82, ν νπνίνο αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ λφκν 1892/90 θαη κεηέπεηηα απφ ηνλ λφκν 2601/98 θαη ηνλ 3299/2004 πνπ ίζρπε κέρξη πξφζθαηα κεηά ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ απφ ηνλ ηειεπηαίν επελδπηηθφ λφκν 3488/2006. Ο λφκνο 3488/2006 πεξηιακβάλεη θνξνινγηθέο απαιιαγέο, επηρνξεγήζεηο, επηδνηήζεηο ρξεκαηνδνηηθψλ κηζζψζεσλ θαζψο θαη επηδνηήζεηο ηνπ θφζηνπο ηεο δεκηνπξγνχκελεο απφ ην επελδπηηθφ ζρέδην απαζρφιεζεο. Γηα ηηο λέεο επελδχζεηο 23 http://www.idkaramanlis.gr/html/arxeio/gr/index.html 29

πξνβιέπνληαη επηδνηήζεηο γηα ηελ δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ ζε βηνκεραληθέο πεξηνρέο απμεκέλεο θαηά 5%- κε έλα επηπξφζζεην 5% γηα ην θφζηνο πξφζιεςεο λένπ πξνζσπηθνχ. ζνλ αθνξά ηα είδε επελδχζεσλ ν λένο λφκνο ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, ελψ παξάιιεια ελζαξξχλεη ηηο επελδχζεηο ζηνπο ηνκείο ηεο έξεπλαο θαη ηερλνινγίαο. εκαληηθφηεξα επελδπηηθά θίλεηξα πξνβιέπνληαη ζηνλ ηνκέα ηνπξηζκνχ θαη εκπνξίνπ.. Καλείο δελ ακθηζβεηεί ηηο θαιέο πξνζέζεηο θαη ηηο πξνζπάζεηεο ησλ εθάζηνηε πνιηηηθψλ εγεζηψλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ειθπζηηθνχ επελδπηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηε ζεζκνζέηεζε επελδπηηθψλ θηλήηξσλ αιιά θαη ηελ κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ αλαπηπμηαθψλ λφκσλ ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ ζε ζχγθξηζε κε ηνπο παιαηφηεξνπο, σζηφζν κέρξη ζήκεξα δελ έρνπλ ππάξμεη εληππσζηαθά απνηειέζκαηα εμαηηίαο θαη κφλν απηψλ ησλ λφκσλ. Δίλαη ζαθέο φηη ην πξφβιεκα ηεο πξνζέιθπζεο επελδχζεσλ δελ είλαη ζέκα κφλν ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, φπσο αλαιχζεθε αλσηέξσ, αιιά είλαη ζπλάξηεζε πνιιψλ παξαγφλησλ νη νπνίνη αλαιχζεθαλ αλσηέξσ. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ρσξψλ, νη νπνίεο πηνζέηεζαλ επηηπρεκέλα πξνγξάκκαηα πξνζέιθπζεο επελδχζεσλ είλαη απηά ηνπ Βειγίνπ, ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ, ηεο νπεδίαο, ηεο Οιιαλδίαο θαη ηεο Ηξιαλδίαο. 2.3 Ιζηνξηθή αλαδξνκή από ην 1950 κέρξη θαη ζήκεξα ε απηφ ην ζεκείν ζα πεξηγξάςνπκε ηελ πνξεία ησλ ΑΞΔ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία απφ ην 1950 κέρξη θαη ζήκεξα 24. 24 Ξέλεο Δπελδχζεηο ζηελ Διιάδα, Κέληξν Δξεπλψλ Καη Πξνγξακκαηηζκνχ 1986,. Ρφκπνιε, Γ. αθθά 30

2.3.1 Ζ δεθαεηία ηνπ 1950 Γηα πεξίπνπ κηα δεθαεηία απφ ην 1954 έσο ην1962 ε είζνδνο ΑΞΔ ζηε ρψξα ήηαλ πεξηνξηζκέλε θαη ε επίδξαζε ηνπο ζηελ εθβηνκεράληζε κάιινλ πεξηζσξηαθή. Σελ πεξίνδν 1954-1962 ε ζπκκεηνρή ησλ ΑΞΔ ζηηο ζπλνιηθέο αθαζάξηζηεο επελδχζεηο παγίνπ θεθαιαίνπ ήηαλ θαηά κέζν φξν 5,8%. Ζ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1950 παξά ην θηιειεχζεξν ηνπ 1953 ήηαλ πξνζαλαηνιηζκέλε θπξίσο πξνο ηελ ππνθαηάζηαζε ησλ εηζαγσγψλ θαη ηελ πξνζηαζία ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο. Αηηήζεηο γηα εηζαγσγή ΑΞΔ ζε ηνκείο νπνχ ήδε ππήξραλ εγρψξηεο παξαγσγηθέο κνλάδεο απνξξίπηνληαλ σο κέξνο ηηο πνιηηηθήο ηνπ πξνζηαηεπηηζκνχ ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο απφ ηνλ δηεζλή αληαγσληζκφ. Οη ΑΞΔ γηλφηαλ απνδεθηέο κφλν εάλ είραλ θαζαξά εμαγσγηθφ ραξαθηήξα, γηα παξάδεηγκα λαππεγεία ή εάλ θαηεπζπλφηαλ ζε ηνκείο ρσξίο εγρψξηα παξαγσγηθή παξνπζία. Ζ αληίιεςε απηή είρε δηπιφ απνηέιεζκα: πξψηνλ, ηελ πεξίνδν απηή ε θχξηα ηάζε ήηαλ γηα επελδχζεηο ηδηαηηέξα ακεξηθαληθψλ επελδχζεσλ ζηελ Δπξψπε, νξηδνληίνπ ηχπνπ κε ζηφρν ηελ εμππεξέηεζε ησλ εγρψξησλ αγνξψλ ησλ ρσξψλ φπνπ εγθαζίζηαλην. Ζ ειιεληθή αγνξά ήηαλ ρακεινχ ελδηαθέξνληνο ιφγσ ηνπ κηθξνχ ππάξρνληνο θαη δπλεηηθνχ κεγέζνπο, θαζψο θαη ρακεινχ επηπέδνπ αλάπηπμεο γηα ηελ πξνψζεζε κέζσ ΑΞΔ ακεξηθαληθψλ δηαθνξνπνηεκέλσλ πξντφλησλ. Ο ζπλδπαζκφο απηψλ ησλ δπν παξαγφλησλ νξηνζέηεζε ζε ρακειφ επίπεδν ηε ζπλνιηθή εηζξνή ΑΞΔ ζηελ Διιάδα. Γεχηεξν νπνίεο ΑΞΔ ήξζαλ ζηε ρψξα, θαηεπζπλζήθαλ ζηελ πιεηνλφηεηα ηνπο ζε ελδηακέζνπο κεηαπνηεηηθνχο θιάδνπο ή ηνκείο ηεο βηνκεραλίαο, φπνπ ην ειιεληθφ θεθαιαίν ήηαλ αλχπαξθην. Σν 75% ησλ ΑΞΔ ζηε κεηαπνίεζε ζπγθεληξψζεθε ζηνπο ηνκείο ησλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ, ησλ κεηάιισλ, ηνπ πεηξειαίνπ, ησλ ρεκηθψλ θαη ησλ 31

πιαζηηθψλ- ειαζηηθψλ. Σν ππφινηπν 15% δηνρεηεχζεθε ζηνπο ηνκείο ηηο θισζηνυθαληνπξγίαο, ηνπ θαπλνχ θαη ηνπ ραξηηνχ. Δληνχηνηο ν ηνκέαο ησλ κεραλψλ δέρηεθε κφλν ην 0,18% ηνπ ζπλφινπ ησλ ΑΞΔ ζηε κεηαπνίεζε. Απηφ ήηαλ απνηέιεζκα ηνπ φηη ε Διιεληθή κεηαπνηεηηθή βηνκεραλία ήηαλ θπξίσο ζπγθεληξσκέλε ζε ηνκείο θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ έληαζεο εξγαζίαο θαη πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηελ εγρσξία αγνξά κε πεξηνξηζκέλε ηε δήηεζε εξγαιεηνκεραλψλ. 2.3.2 Οη δεθαεηίεο 1960 θαη 1970 Ζ νηθνλνκηθή θξίζε ψζεζε πξνο κηα αλαδηάηαμε ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ησλ εμαγσγψλ. Ο λένο πξνζαλαηνιηζκφο επηθπξψζεθε κε ηε παξνρή ζεκαληηθψλ θηλήηξσλ γηα κεηαπνηεηηθέο επελδχζεηο εμαγσγηθνχ ραξαθηήξα θαη κε ηε ζπκθσλία ζχλδεζεο, κε πξννπηηθή ηελ πιήξε έληαμε, κε ηελ ηφηε Δπξσπατθή Κνηλή Αγνξά, ε νπνία πξνέβιεπε ηε ζηαδηαθή θαηάξγεζε ησλ εκπνδίσλ κεηαμχ Κνηλήο Αγνξάο θαη Διιάδαο κε ηαρπηέξνπο ξπζκνχο γηα ηα ειιεληθά κεηαπνηεηηθά πξντφληα πνπ ήδε παξάγνληαλ θαη εμάγνληαλ ζηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα, απφ φηη γηα ηηο θνηλνηηθέο εηζαγσγέο ζηελ Διιάδα. Απηφ ζήκαηλε φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ παξήγαγαλ ζηελ Διιάδα είραλ ην δηπιφ πιενλέθηεκα ηεο εμππεξέηεζεο ηεο εγρσξίαο αγνξάο, ππν θαζεζηψο ζρεηηθήο πξνζηαζίαο αιιά θαη εμαγσγήο ηνπ πξντφληνο ζηελ Δπξσπατθή Αγνξά ππν θαζεζηψο ειεπζέξνπ εκπνξίνπ. Παξφια απηά ην πιενλέθηεκα απηφ πεξηνξηδφηαλ ζηνπο παξαδνζηαθνχο θιάδνπο πνπ ήδε ζπγθέληξσλαλ ηελ πιεηνλφηεηα ηνπ ζηνπο θιάδνπο ηεο κεηαπνίεζεο, ελψ δπζρέξαηλε ηελ έλαξμε παξαγσγήο λέσλ πξντφλησλ κέζσ ηεο αχμεζεο ηνπ αληαγσληζκνχ ησλ εηζαγσγψλ. 32

Ζ δεθαεηία ηνπ 1961-1970 ραξαθηεξίζηεθε απφ εηήζην ξπζκφ αχμεζεο ησλ επελδχζεσλ ζηε κεηαπνίεζε ζην χςνπο ηνπ 14% κε δηαθχκαλζε απφ 34% ζην θιάδν ησλ ηξνθίκσλ ζε 23,8% ζηα Βαζηθά Μέηαιια.θαη απφ 12,9% κέζν εηήζην ξπζκφ κεηαβνιήο ηεο πξνζηηζεκέλεο αμίαο. Αμηνζεκείσηε είλαη ε κεηαβνιή ηεο δηάξζξσζεο ηεο κεηαπνίεζεο πξνο θιάδνπο ελδηακέζσλ πξντφλησλ, φπσο ηα κε κεηαιιηθά νξπθηά θαη ηα βαζηθά κέηαιια, θαζψο θαη δηαξθψλ θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ. ε απηφ ην κεηαζρεκαηηζκφ ζεκαληηθφ ξνιφ δηαδξακάηηζαλ νη ΑΞΔ, νη εηήζηεο εηζξνέο ησλ μέλσλ επελδχζεσλ θαηεπζχλζεθαλ ζε πνζνζηφ 80% ζηε κεηαπνίεζε. Οη ζπλνιηθέο εηζξνέο ησλ ΑΞΔ απμεζήθαλ ζεκαληηθά ζε ζχγθξηζε κε ηε πξνεγνπκέλε δεθαεηία ηδηαηηέξα κεηά ην 1962. Σελ πεξίνδν 1962-1967 αθνινπζνχλ αχμνπζα πνξεία ηελ νπνία δηαδέρεηαη κηα θαζνδηθή ηάζε κεηαμχ 1968-1972. ζηε ζπλερεία ζεκεηψλεηαη κηα δπλακηθή κεγέλζπζε ησλ εηζξνψλ απφ μέλεο επελδχζεηο, νη νπνίεο κεγηζηνπνηνχληαη ην 1975 ζηνλ θιάδν ηεο κεηαπνίεζεο, θαζψο γηα φιε ηελ πεξίνδν 1963-1981 πξνζεγγίζνπλ ην πνζφ ησλ 126,9 εθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ. Απφ ην 1976 θαη κεηά αθνινπζείηε κηα κάιινλ πησηηθή πνξεία κε εμαίξεζε ην 1980. Σν θαηλφκελν ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ΑΞΔ δελ παξαηεξείηαη κνλφ ζηε δηαηνκεηαθε ηνπο θαηαλνκή αιιά ηφζν ελδνηνκεηαθα φζν θαη δηαρξνληθά. Γεθαέμη ζε ζχλνιν 213 ζπγαηξηθψλ μέλσλ επηρεηξήζεσλ πνπ εγθαηαζηαζήθαλ ζηελ ειιεληθή αγνξά ηελ πεξίνδν 1968-1979, απφ ηηο νπνίεο 11 ζε ηνκείο θαηαλαισηηθψλ εηδψλ, ζπγθέληξσλαλ ην 65% ησλ ζπλνιηθψλ παγίσλ θεθαιαίσλ θαη ησλ 213 επηρεηξήζεσλ. Μεηαμχ 1963 θαη 1966 πξαγκαηνπνηήζεθαλ ηα ηέζζεξα θπξία μέλα επελδπηηθά πξνγξάκκαηα ζηνπο θιάδνπο ησλ πεηξνρεκηθψλ, ζηε παξαγσγή αινπκηλίνπ, ζηελ λαππεγεία θαη ζηα ρεκηθά. Μηα κεηαβιεηή ε νπνία πξνζεγγίδεη ηα εκπφδηα εηζφδνπ ζε έλα βηνκεραληθφ ηνκέα είλαη ην κέζν κέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηνκέα. Σν κέγεζνο κηαο 33