ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ & ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΙΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4 Η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα 1: Αφού μελετήσετε την ενότητα 4.3 του Ε Τόμου, να προσδιορίσετε ένα προϊόν κατάλληλο για ανακύκλωση (recycling) και ένα προϊόν επιδεκτικό επαναλαμβανόμενων επισκευών (repair) για την παράταση του χρόνου καλής λειτουργίας του. Να περιγράψετε τις αντίστοιχες διαδικασίες ανακύκλωσης ή επισκευής ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο οργανωτικό πλαίσιο με ελαχιστοποίηση του κόστους σε κάθε μία περίπτωση. Στην συνέχεια, να μοντελοποιήσετε περιγραφικά ή διαγραμματικά τις διαδικασίες αυτές, έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλα προϊόντα που υπάγονται σε αυτές τις δύο κατηγορίες (ανακύκλωσης, επισκευής). Να επιβεβαιώσετε την λειτουργικότητα αυτών των δύο περιγραφικών /διαγραμματικών μοντέλων προσδιορίζοντας ένα προϊόν που ανήκει σε κάθε μία κατηγορία (το οποίο δεν είχατε λάβει υπ όψη σας στην μοντελοποίηση) και δοκιμάζοντας κατά πόσο το αντίστοιχο μοντέλο που έχετε σχεδιάσει / αναπτύξει εφαρμόζεται / προσαρμόζεται ικανοποιητικά, δηλαδή δίνει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο από οργανωτική και οικονομική άποψη. Αν δεν επιβεβαιώνεται η λειτουργικότητα, να αναπροσαρμόσετε το αντίστοιχο μοντέλο και να επαναλάβετε την διαδικασία επιβεβαίωσης με ένα άλλο προϊόν, κ.ο.κ. μέχρις ότου επιτευχθεί ο στόχος της καλής εφαρμογής / προσαρμογής. Τέλος, να δώσετε ένα γενικό διάγραμμα σύνθεσης αντιμαχόμενων μερικών συναρτήσεων κόστους (conflict variables) για τον προσδιορισμό του βέλτιστου αριθμού N opt επαναλαμβανόμενων επισκευών Ν μέχρι το τέλος της ωφέλιμης ζωής του προϊόντος και να σχεδιάσετε την μετατόπιση του N opt όταν αυξάνεται (α) η αμοιβή της εξειδικευμένης εργασίας και (β) οι τιμές των ανταλλακτικών. Απάντηση: Οι μορφές επαναχρησιμοποίησης διαφέρουν κυρίως ως προς την επεξεργασία που υφίσταται το προϊόν και συνήθως περιλαμβάνουν τις λειτουργίες της συλλογής, του ελέγχου, της ταξινόμησης, της επεξεργασίας και της διανομής. Συγκεκριμένα, οι τεχνικές της ανακύκλωσης και της επισκευής ορίζονται ως εξής:
Ανακύκλωση (recycling): ανάκτηση υλικού χωρίς την διατήρηση της ταυτότητας του προϊόντος, δηλαδή της αρχικής δομής και των χαρακτηριστικών λειτουργίας του. Σκοπός της ανακύκλωσης είναι να ξαναχρησιμοποιηθούν τα υλικά που μπορούν να ανακτηθούν από χρησιμοποιημένα προϊόντα, για να παραχθούν νέα, όμοια με τα αρχικά ή και διαφορετικά Επισκευή (repair): η επαναφορά ενός προϊόντος που έχει υποστεί βλάβη σε κατάσταση τέτοια που να μπορεί να λειτουργεί κανονικά. Η ποιότητα των επισκευαζόμενων προϊόντων είναι γενικά χαμηλότερη από την ποιότητα των καινούργιων, ενώ η επισκευή μπορεί να περιλαμβάνει την αποκατάσταση ή και την αντικατάσταση σπασμένων εξαρτημάτων Ένα προϊόν το οποίο είναι κατάλληλο για ανακύκλωση είναι το χαρτί, ενώ ένα προϊόν κατάλληλο για επισκευή είναι οι τηλεοράσεις, στις οποίες οι επαναλαμβανόμενες επισκευές παρατείνουν τον χρόνο καλής λειτουργίας τους. Αναφορικά με την ανακύκλωση του χαρτιού, αν θεωρήσουμε ότι η τεχνική για την συλλογή του προς ανακύκλωση χαρτιού είναι αυτή της διαλογής στην πηγή, τότε θα έχουμε κάδους σε διάφορα σημεία για την συλλογή του χαρτιού και την οργάνωση του δικτύου συλλογής για την αποκομιδή των κάδων ανακύκλωσης. Στην συνέχεια, το συλλεγόμενο χαρτί θα μεταφέρεται σε κέντρο ανακύκλωσης όπου αποτίθεται σε μεταφορική ταινία η οποία το οδηγεί προς έναν τεμαχιστή και ένα κόσκινο. Στο κόσκινο απομακρύνονται οι διάφορες προσμίξεις του χαρτιού. Στην συνέχεια το χαρτί μεταφέρεται στον αεροδιαχωριστή και ταξινομείται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με την προέλευση και την ποιότητά του (π.χ. χαρτόνι, υλικό συσκευασίας κλπ). Στην περίπτωση της επισκευής των τηλεοράσεων, απαιτείται και πάλι η ύπαρξη ενός δικτύου το οποίο θα αποτελείται από τα σημεία συλλογής και επισκευής των τηλεοράσεων. Στην περίπτωση αυτή, θα μπορούσαν να υπάρχουν αντίστοιχα τέτοια κέντρα συλλογής και επισκευής σε κεντρικά σημεία εύκολης πρόσβασης. Στα κέντρα αυτά απαιτείται η ύπαρξη εξειδικευμένων τεχνιτών οι οποία θα διαπιστώνουν το πρόβλημα και θα προχωρούν στην αντικατάσταση των ελαττωματικών τμημάτων των τηλεοράσεων με νέα εξαρτήματα ή με μεταχειρισμένα εξαρτήματα τα οποία θα έχουν ελεγχθεί και θα βρίσκονται σε καλή κατάσταση.
Η περιγραφική μοντελοποίηση για κάθε μία από τις προαναφερθείσες μορφές επαναχρησιμοποίησης έχει ως εξής: Ανακύκλωση: Οργάνωση δικτύου συλλογής του προς ανακύκλωση υλικού (χρησιμοποίηση της τεχνικής της διαλογής στην πηγή) Μεταφορά του προς ανακύκλωση υλικού σε κέντρο ανακύκλωσης Μηχανική επεξεργασία του υλικού και απομάκρυνση των προσμίξεων Ανάκτηση του υλικού σε διάφορα ρεύματα ανάλογα με την ποιότητα του υλικού Επαναχρησιμοποίηση των ανακτημένων ποσοτήτων του υλικού σε παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή νέου υλικού Επισκευή: Οργάνωση δικτύου κέντρων συλλογής και επισκευής των συσκευών Εξέταση των συσκευών από ειδικευμένους τεχνίτες για την διαπίστωση της βλάβης προς επισκευή Αντικατάσταση των ελαττωματικών τμημάτων από νέα ή μεταχειρισμένα ανταλλακτικά καλής ποιότητας Επαναφορά των επισκευασμένων συσκευών στην κατανάλωση Τα παραπάνω περιγραφικά μοντέλα ισχύουν και στην περίπτωση που επιλέγουμε να τα χρησιμοποιήσουμε για άλλα υλικά ή συσκευές. Για παράδειγμα εάν αντί για την ανακύκλωση χαρτιού επιλέξουμε την ανακύκλωση του αλουμινίου, τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ίδια διαδικασία με αυτή του χαρτιού με μόνη διαφοροποίηση την μηχανική επεξεργασία στο κέντρο ανακύκλωσης υλικών, η οποία είναι κάθε φορά άμεση συνάρτηση του προς ανακύκλωση υλικού. Το ίδιο ισχύει και με την περίπτωση της επισκευής, εάν διαλέγαμε για παράδειγμα την επισκευή λευκών οικιακών συσκευών διαπιστώνουμε ότι η διαγραμματική διαδικασία θα είναι αντίστοιχη με αυτή που χρησιμοποιείται για την επισκευή των συσκευών τηλεοράσεων.
Θέμα 2 ο : Ο Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) μιας επαρχιακής πόλης διερευνά τέσσερις τοποθεσίες Θ1, Θ2, Θ3, Θ4 προκειμένου να επιλέξει την πλέον κατάλληλη για την δημιουργία Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). ΤΑ κριτήρια που λαμβάνει υπ όψη είναι το λειτουργικό ή μεταβλητό κόστος, το σταθερό κόστος, η περιβαλλοντική επιβάρυνση, η αντίδραση των κατοίκων, τα ενδεχόμενα εμπόδια επέκτασης του ΧΥΤΑ (αν απαιτηθεί μελλοντική επέκταση λόγω μεταβολής της νομοθεσίας ή αύξησης του πληθυσμού πέραν αυτής που είχε ληφθεί υπ όψη κατά τον αρχικό σχεδιασμό της εγκατάστασης) και η επικινδυνότητα. Τα βάρη w i (i = 1,2,..,6) και οι βαθμοί α ij (j = 1, 4) δίνονται στον παρακάτω πίνακα: f i f 1 Λειτουργικό κόστος Σ.Β. Θ1 αi 1 Θ2 αi 2 Θ3 αi 3 Θ4 αi 4 Θ1 wiαi 1 Θ2 wiαi 2 Θ3 wiαi 3 Θ3 wiαi 4 0,21 1,5 2,2 2,8 3,6 0,315 0,462 0,588 0,756 f 2 Σταθερό κόστος 0,27 4,1 3,2 2,9 2,1 1,107 0,864 0,783 0,567 f 3 Περιβαλλοντικ 0,20 3,8 2,9 2,6 2,2 0,76 0,58 0,52 0,44 ή επιβάρυνση f 4 Αντίδραση των 0,22 3,9 2,7 2,4 2,3 0,858 0,594 0,528 0,506 κατοίκων f 5 Εμπόδια 0,06 4,3 3,4 3 3,3 0,258 0,204 0,18 0,198 επέκτασης f 6 Επικινδυνότητα 0,04 3,7 3 2,7 3,8 0,148 0,12 0,108 0,152 1,00 Άθροισμα S j 3,446 2,824 2,707 2,619 Προκειμένου να μελετηθεί η σταθερότητα της βέλτιστης θέσης Θ4 ζητείται: (A) Να προσδιοριστεί το ελάχιστο ποσοστό μεταβολής των βαθμών των δύο πρώτων θέσεων (ενιαίο για όλους τους βαθμούς αυτούς) ώστε να καταστεί η θέση Θ3 πρώτη προτεινόμενη τοποθεσία
(B) Να προσδιοριστεί το ελάχιστο ποσοστό μεταβολής του βάρους του κριτηρίου του σταθερού κόστους ώστε να καταστεί η Θ3 η πρώτη προτεινόμενη τοποθεσία. Σε ποια περίπτωση είναι δυνατή η μεταβολή αυτή στην πράξη, μετά την πρώτη κατάρτιση του διανύσματος των βαρών από τον ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα; Απάντηση: A) Το ελάχιστο ποσοστό μεταβολής των βαθμών των δύο πρώτων θέσεων (ενιαίο ποσοστό για όλους του βαθμούς) φ (λογιζόμενο ως κλάσμα του 1), ώστε να καταστεί η θέση Θ3 η πρώτη επιλογή είναι φ = 0,02 ή αλλιώς 2%. Το ελάχιστο αυτό ποσοστό αυτό υπολογίζεται εάν μειωθούν οι τιμές της συνολικής βαθμολογίας της θέσης Θ3 και αυξηθούν οι τιμές της θέσης Θ4 κατά τον παράγοντα φ έτσι ώστε το άθροισμα S3 και S4 να είναι ίσο. Ο τύπος ο οποίος εφαρμόζεται είναι της μορφής S3 φ wiai3 = S4 + φ wiai4, και τα αποτελέσματα της εφαρμογής του παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Κριτήρια Σ.Β. Θ1 αι1 Θ2 αι2 Θ3 αι3 Θ4 αι4 Θ1 wiαι1 Θ2 wiαι2 Θ3 wiαι3 Θ4 wiαi4 Λειτουργικό κοστος 0,21 1,5 2,2 2,744 3,672 0,315 0,462 0,57624 0,77112 Σταθερό κόστος 0,27 4,1 3,2 2,842 2,142 1,107 0,864 0,76734 0,57834 Περιβαλλοντική επιβάρυνση 0,2 3,8 2,9 2,548 2,244 0,76 0,58 0,5096 0,4488 Αντίδραση των κατοίκων 0,22 3,9 2,7 2,352 2,346 0,858 0,594 0,51744 0,51612 Εμπόδια επέκτασης 0,06 4,3 3,4 2,94 3,366 0,258 0,204 0,1764 0,20196 Επικινδυνότητα 0,04 3,7 3 2,646 3,876 0,148 0,12 0,10584 0,15504 1 3,446 2,824 2,65286 2,67138 B) Το ελάχιστο ποσοστό μεταβολής του βάρους του κριτηρίου του σταθερού κόστους ώστε να καταστεί η Θ3 πρώτη προτεινόμενη θέση είναι κατά μία μονάδα, δηλαδή από 0,27 που ήταν αρχικά θα πρέπει να αλλάξει σε 0,17. Η τιμή αυτή βρίσκεται με δοκιμή και σφάλμα σύμφωνα με τον τύπο της υπόδειξης της εκφώνησης και τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.
Σ.Β.' Θ1 αι1 Θ2 αι2 Θ3 αι3 Θ4 αι4 Θ1 wiαι1 Θ2 wiαι2 Θ3 wiαι3 Θ4 wiαi4 Λειτουργικό κοστος 0,24 1,5 2,2 2,8 3,6 0,358150685 0,525288 0,668548 0,859562 Σταθερό κόστος 0,17 4,1 3,2 2,9 2,1 0,697 0,544 0,493 0,357 Περιβαλλοντική επιβάρυνση 0,23 3,8 2,9 2,6 2,2 0,864109589 0,659452 0,591233 0,500274 Αντίδραση των κατοίκων 0,25 3,9 2,7 2,4 2,3 0,96525 0,66825 0,594 0,56925 Εμπόδια επέκτασης 0,07 4,3 3,4 3 3,3 0,291076923 0,230154 0,203077 0,223385 Επικινδυνότητα 0,04 3,7 3 2,7 3,8 0,163744681 0,132766 0,119489 0,16817 1,00 3,339331878 2,75991 2,669347 2,67764 Η αλλαγή του βάρους του κριτηρίου στην πράξη, μετά την πρώτη κατάρτιση του διανύσματος των βαρών από εμπειρογνώμονα είναι δυνατό να γίνει στην περίπτωση που στην πορεία της αξιολόγησης του έργου διαπιστωθούν κάποιες χρηματοδοτικές ευκαιρίες οι οποίες δεν ήταν εκ των προτέρων γνωστές ή δεν είχαν ληφθεί υπ όψη. Θα μπορούσε για παράδειγμα να διαπιστωθεί ότι υπάρχουν ευκαιρίες και ανοιχτά προγράμματα επιχορήγησης τέτοιων έργων από ένα χρηματοδοτικό σχήμα όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Θέμα 3 ο : Η αντιμετώπιση ενός απλού περιβαλλοντικού προβλήματος ή ενός σύνθετου ενεργειακού / βιομηχανικού προβλήματος με σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι πολλές φορές θέμα στρατηγικής, επειδή απαιτεί ολιστική προσέγγιση σε βάθος χρόνου και σε συνθήκες αβεβαιότητας ως προς τις παραμέτρους που (θα) επηρεάζουν την λειτουργία του συστήματος μέσα στο οποίο εντάσσεται η αιτία του προβλήματος ή / και οι επιπτώσεις από την μη επίλυσή του. Η προσέγγιση αυτή είναι περισσότερο επιτακτική σήμερα, επειδή η συμμόρφωση με υποχρεώσεις που έχουν αναληφθεί με διεθνείς συμφωνίες (π.χ. το πρωτόκολλο του Κιότο για τον περιορισμό της επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας με αέρια κυρίως διοξείδιο του άνθρακα που προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας και κλιματολογική αστάθεια σε πλανητική κλίμακα) προϋποθέτει σχεδίαση / υλοποίηση ενεργειών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και σύγκλιση των εθνικών προγραμμάτων προστασίας περιβάλλοντος για την επίτευξη στόχων που δεν είχαν κατά το παρελθόν τεθεί ούτε ως άσκηση επί χάρτου. Έστω ότι συντονίζετε το έργο μίας επιτροπής που αποτελείται από έναν εκπρόσωπο του ΥΠΕΧΩΔΕ, έναν εκπρόσωπο του ΥΠΑΝ και έναν εκπρόσωπο Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) σε επίπεδο Δήμου ή Περιφέρειας (συνόλου όμορων
Δήμων) και έχει ως αντικείμενο την επίλυση ενός τέτοιου προβλήματος. Αφού περιγράψετε το πρόβλημα (πραγματικό ή πλασματικό, όχι όμως υβρίδιο) με την ιστορική εξέλιξή του και τις υπάρχουσες ή αναμενόμενες επιπτώσεις στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον, να παρουσιάσετε (α) την προσέγγιση καθενός από τα μέλη της επιτροπής (δεδομένου ότι εκπροσωπούν φορείς με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά / επιδιώξεις / στόχους) και (β) μία πρόταση του συντονιστή (δηλ. δικής σας) που θα συνθέτει τις διαφορετικές απόψεις σε μία κοινή συνισταμένη, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και όρους του τύπου «εάν. τότε» ή «με την προϋπόθεση ότι». Δηλαδή, η συνισταμένη μπορεί να περιλαμβάνει μία πρώτη σειρά ενεργειών, από την υλοποίηση / αξιολόγηση των οποίων θα εξαρτάται τόσο η διορθωτική επέμβαση σε αυτή την πρώτη σειρά ενεργειών (feedback) όσο και το είδος / έκταση / περιεχόμενο μίας δεύτερης σειράς ενεργειών κοκ, μέχρι την επίτευξη του τελικού στόχου. Επίσης, να παρουσιάσετε έναν αρχικό ενδεικτικό χρονικό προγραμματισμό (υπό μορφή διαγράμματος Gantt ή δικτύου CPM) των ενεργειών / σταδίων επίλυσης του προβλήματος, με αιτιολόγηση της αναγκαιότητας / αλληλουχίας αυτών. Υπενθυμίζεται ότι πέραν των περιβαλλοντικών και τεχνικών παραμέτρων θα πρέπει να λάβετε υπ όψη σας οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους, με έμφαση στην αποδοχή ορισμένων σταδίων / ενεργειών από το κοινωνικό σύνολο και ενδιαφερόμενους φορείς, που μπορούν να αναστείλουν την εκτέλεση του έργου με παρεμβάσεις σε εθνικό ή κοινοτικό επίπεδο, όπως έχει γίνει κατ επανάληψη τα τελευταία έτη. Απάντηση: Ένα σοβαρό πρόβλημα που επειγόντως ζητάει την λύση του είναι η διαχείριση των πάσης φύσεων απορριμμάτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με τις ισχύουσες Συνθήκες και βάσει των Αρχών της Βιώσιμης Ανάπτυξης έχει υιοθετήσει την παρακάτω ιεράρχηση, η οποία έχει ενσωματωθεί και στην εθνική μας νομοθεσία, στον τομέα της Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων: 1. Πρόληψη ή μείωση στην πηγή 2. Επαναχρησιμοποίηση (επέκταση της χρήσιμης ζωής) 3. Ανάκτηση Ανακύκλωση υλικών 4. Ανάκτηση ενέργειας 5. Βέλτιστη τελική διάθεση
Τα δύο πρώτα μέτρα αποσκοπούν στην αποφυγή δημιουργίας αποβλήτων και τα δύο επόμενα στην αξιοποίησή τους εφ όσων παραχθούν. Πριν από την τελική διάθεση επιβάλλεται η επεξεργασία των παραγόμενων απορριμμάτων για την μείωση του όγκου τους ή / και των αρνητικών επιπτώσεων. Η Κοινοτική Στρατηγική στηρίζεται σε ορισμένες αρχές όπως: Πρόληψη, Αυτάρκεια και Επικουρικότητα, Γειτνίαση, ο Ρυπαίνων Πληρώνει και Ευθύνη του Παραγωγού. Ο στόχος των αρχών αυτών φαίνεται να είναι η επιβολή ομοιομορφίας στα κράτη μέλη, η αποτελεσματικότητα της οποίας από περιβαλλοντική και οικονομική άποψη δεν είναι τεκμηριωμένη. Στην πράξη, η ιεράρχηση που φαίνεται να επικρατεί σε ότι αφορά στα κριτήρια επιλογής των εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης απορριμμάτων είναι: 1. Κόστος, 2. Κοινωνική αποδοχή και 3. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Στην χώρα μας ήδη από το 1996 έχουν διαμορφωθεί οι βασικές αρχές της εθνικής πολιτικής και στρατηγικής ως προς την διαχείριση των στερεών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων και των ποσοτικών διαχρονικών στόχων για την ανάκτηση υλικών. Οι αρχές της πολιτικής διαχείρισης αποβλήτων προβλέπουν την αρχή της γειτνίασης για την διακίνηση των αποβλήτων, την αποκατάσταση των ΧΥΤΑ και την ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων, λαμβάνοντας υπ όψη των κύκλο ζωής ενός προϊόντος από την κατασκευή μέχρι το τέλος της χρήσιμης ζωής του. Υπάρχουν επίσης οι επιμέρους θεματικοί στόχοι, οι οποίοι αφορούν στην πρόληψη, στην αξιοποίηση, στην αποκατάσταση των περιβαλλοντικών βλαβών και στην διαχείριση των ειδικών αποβλήτων. Σε ότι αφορά στις διαδικασίες σχεδιασμού των συστημάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, για την ορθολογική αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται ολοκληρωμένος σχεδιασμός σε περιφερειακό και νομαρχιακό επίπεδο. Στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό των στερεών αποβλήτων λαμβάνονται υπ όψη τα βασικά κριτήρια που χαρακτηρίζουν μία ευρύτερη περιοχή, όπως κοινωνικά, χωροταξικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά. Κατά των σχεδιασμό της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων εξετάζονται κατά προτεραιότητα η πρόληψη ή / και η μείωση των αποβλήτων, η αξιοποίησή τους και τέλος η περιβαλλοντικά αποδεκτή και ασφαλής τελική τους διάθεση. Ο υπόχρεος φορέας για την διαχείριση των στερεών αποβλήτων κατά τον σχεδιασμό επιλέγει την περιβαλλοντικά αποδεκτή και οικονομικά εφικτή λύση. Το πρόγραμμά του δημοσιοποιείται και γίνεται προσπάθεια να επιτευχθεί η κοινωνική αποδοχή του έργου.
Μία από τις κυριότερες συνιστώσες ενός συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων είναι η βέλτιστη τελική διάθεση τους. Στο πλαίσιο αυτό θα εξεταστεί παρακάτω η διαδικασία της αξιολόγησης για την χωροθέτηση ενός Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων και με βάση τα κριτήρια και τις παραμέτρους που θα πρέπει να ληφθούν υπ όψη θα συζητηθεί ο ρόλος καθενός από τους φορείς της επιτροπής της παρούσας άσκησης και η άποψη που θα εξέφραζε ο καθένας για το συγκεκριμένο ζήτημα. Οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την δημιουργία ΧΥΤΑ μπορούν να καταταγούν ως εξής: 1. Επιβάρυνση της ποιότητας της ατμόσφαιρας. Η επιβάρυνση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στις εκπομπές βιοαερίου που συνεπάγεται η αποσύνθεση των απορριμμάτων. Η επιβάρυνση αυτή γίνεται αισθητή από την προκαλούμενη δυσοσμία στον χώρο. 2. Θόρυβος λειτουργίας της εγκατάστασης. Οφείλεται στην λειτουργία των μηχανημάτων για την διάστρωση και συμπίεση των απορριμμάτων 3. Υποβάθμιση τοπίου. 4. Επιβάρυνση λόγω προσπέλασης. Η κυκλοφορία των απορριμματοφόρων και των λοιπών οχημάτων προκαλεί επιβάρυνση του τοπικού οδικού δικτύου 5. Ενδεχόμενη ρύπανση νερών. 6. Υποβάθμιση του φυσικού οικοσυστήματος. Με βάση τα παραπάνω, η δημιουργία ενός ΧΥΤΑ αποτελεί από χωροτακτικής πλευράς μια μεμονωμένη δραστηριότητα που επιδρά στις σημερινές και μελλοντικές χρήσεις γης της γύρω περιοχής στον βαθμό που θα υπάρχει επιβάρυνση από τις παραπάνω κατηγορίες επιπτώσεων. Το μέγεθος των επιπτώσεων στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον από την δημιουργία ενός ΧΥΤΑ εξαρτάται γενικά από τα εξής είδη παραμέτρων: Α) Ένταση της επιβάρυνσης, η οποία εξαρτάται από την διαφορά μεταξύ της υφιστάμενης κατάστασης και αυτής που θα προκληθεί με την δημιουργία ΧΥΤΑ Β) Φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής, τα οποία σε συνδυασμό με το μέγεθος και την ένταση της επιβάρυνσης καθορίζουν και την περιοχή επιρροής της κάθε επίπτωσης Γ) Σημερινές και μελλοντικά αναμενόμενες χρήσεις γης και λειτουργίες στις περιοχές επιρροής κάθε επίπτωσης, οι οποίες είναι καθοριστικές στις ανθρωποκεντρικές επιπτώσεις. Οι χρήσεις γης και οι λειτουργίες στις περιοχές επιρροής των
ανθρωποκεντρικών επιπτώσεων σε συνδυασμό με την ένταση και την συχνότητα της επίπτωσης είναι καθοριστικές για τον αριθμό των ατόμων που τελικά επηρεάζονται. Για την πλήρη και συστηματική αξιολόγηση των πιθανών χώρων για την δημιουργία ΧΥΤΑ εξετάζονται κριτήρια τα οποία αφορούν στις προαναφερθείσες πιθανές επιπτώσεις, τα οποία έχουν ως εξής: 1. Κριτήριο «Ρύπανση της ατμόσφαιρας» 2. Κριτήριο «Ηχορύπανση» 3. Κριτήριο «Αισθητική υποβάθμιση» 4. Κριτήριο «Όχληση προσπέλασης» 5. Κριτήριο «Ενδεχόμενη ρύπανση υδάτων» 6. Κριτήριο «Υποβάθμιση οικοσυστήματος» Εκτός από τα προαναφερθέντα τεχνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, σημαντικό ρόλο για την διαμόρφωση της τελικής επιλογής παίζουν τα οικονομικά κριτήρια, όπως το αρχικό κόστος κατασκευής και το λειτουργικό κόστος, ενώ ιδιαίτερη βαρύτητα σε θέματα χωροθέτησης εγκαταστάσεων επεξεργασίας και διάθεσης αποβλήτων έχει πάντα η κοινωνική αποδοχή της προτεινόμενης λύσης από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο το οποίο επηρεάζει. Η μέθοδος που ακολουθείται για την επιλογή του βέλτιστου διαχειριστικού σεναρίου θα πρέπει να είναι προϊόν διαβούλευσης με όλους του ενδιαφερόμενους φορείς, οι οποίοι στην προκειμένη περίπτωση είναι τα μέλη της επιτροπής, προκειμένου το τελικό αποτέλεσμα να λαμβάνει υπ όψη τις προτεραιότητες που αντιπροσωπεύει ο κάθε φορέας. Οι προτεραιότητες που έχει ο κάθε φορέας θα αντικατοπτρίζονται στην βαθμολογία που δίνει σε κάθε ένα από τα κριτήρια που τίθενται για την αξιολόγηση. Έτσι, ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΧΩΔΕ θα δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην εφαρμογή της κείμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας και στην κατά το δυνατό καλύτερη προσέγγιση των στόχων για την ανάκτηση και αξιοποίηση των αποβλήτων που επιτυγχάνεται με κάθε ένα από τα προτεινόμενα διαχειριστικά σχήματα. Ο εκπρόσωπος του ΥΠΑΝ θα μπορούσε να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στους όρους χρηματοδοτικής πολιτικής που συνεπάγεται η κάθε μία από τις προτεινόμενες λύσεις, όπως σε πηγές επιχορήγησης της επένδυσης, στην τιμολογιακή πολιτική, στα αντισταθμιστικά οφέλη που θα μπορούν να εφαρμοστούν σε περιοχές οι οποίες είναι κατάλληλες για εγκατάσταση και έχουν κοινωνική αποδοχή, όπως επίσης και στην βιωσιμότητα της εν λόγω εγκατάστασης. Ο εκπρόσωπος του Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα δώσει ιδιαίτερο βάρος στην κοινωνική αποδοχή των προτεινόμενων σχημάτων
διαχείρισης αποβλήτων αναφορικά με την χωροθέτησή τους και στις επακόλουθες μεταβολές της αξίας της γης, των χρήσεων γης κλπ, χαρακτηριστικά που μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες αντιδράσεις από τους κατοίκους μιας περιοχής. Οι διαφοροποιήσεις στην αξιολόγηση ενός τόσο σοβαρού και πολυδιάστατου ζητήματος είναι μία πραγματικότητα, ενώ οι αντικρουόμενες πολλές φορές απόψεις των φορέων ή και του κοινωνικού συνόλου είναι παράμετροι οι οποίοι πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπ όψη κατά την διαμόρφωση της αξιολόγησης. Ο ρόλος του συντονιστή της επιτροπής στην προκειμένη περίπτωση είναι να λάβει υπ όψη του όλες τις διαφορετικές απόψεις, να τις σταθμίσει ανάλογα και να προτείνει μία λύση η οποία θα συνδυάζει την μικρότερη δυνατή περιβαλλοντική υποβάθμιση με την τεχνικοοικονομική αρτιότητα του επιλεχθέντος συστήματος. Στην επιλογή αυτή σοβαρό ρόλο θα πρέπει να παίξει ο παράγοντας των κοινωνικών αντιδράσεων, οι οποίες πολλές φορές μπορούν να αναστείλουν την εκτέλεση ενός έργου, παρά την αποδεδειγμένη υπεροχή του στα τεχνικά και οικονομικά κριτήρια. Έτσι, ο συντονιστής της επιτροπής θα πρέπει να προχωρήσει στην κατάταξη των προτεινόμενων λύσεων με βάση τα τεχνικοοικονομικά κριτήρια και να παρουσιάσει τις προτεινόμενες λύσεις με αύξουσα σειρά κατάταξης. Η λύση η οποία θα επιλεγεί τελικά θα είναι εκείνη η οποία θα μπορεί να εφαρμοστεί με την προϋπόθεση ότι έχει την κοινωνική αποδοχή. Είναι προφανές ότι η τελικά επιλεγείσα λύση μπορεί να μην είναι εκείνη η οποία θα συγκεντρώσει την μεγαλύτερη βαθμολογία στα τεχνικά και οικονομικά κριτήρια. Ένας ενδεικτικός και αρχικός χρονικός προγραμματισμός των παραπάνω ενεργειών θα μπορούσε ενδεικτικά να δοθεί από το παρακάτω σχήμα δίκτυο: 2 1 5 3 4 Παρακάτω παρουσιάζονται οι επιμέρους δραστηριότητες και χρονική διάρκεια κάθε μίας από αυτές:
Δραστηριότητα Πιθανότερη διάρκεια (μήνες) Εκπόνηση μελέτης χωροθέτησης ΧΥΤΑ (1) 8 Παρουσίαση μελέτης στους φορείς (2) 1 Καταγραφή απόψεων φορέων (3) 1 Συζήτηση με φορείς (4) 2 Τελική διαμόρφωση πρότασης (5) 2