Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2017) Τόμος 9,Τεύτος 3, ISSN Σγμύκδξ Δ. 1,Κμηνώηζζμο Δ. 2,Γμονβμοθζάκκδξ Κ. 3

Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2017) Τόμος 9,Τεύτος 3, 118-131 ISSN 1791-9649 Εννοιολογική αποζαθήνιζη ηηρ πνεςμαηικόηηηαρ. Η πιθανή ζύγσςζη ηηρ πνεςμαηικόηηηαρ με ζςναθείρ όποςρ και έννοιερ εμποδίζει ηην εθαπμογή ζηην κλινική ππάξη Σγμύκδξ Δ. 1,Κμηνώηζζμο Δ. 2,Γμονβμοθζάκκδξ Κ. 3 1 Νμζδθεοηήξ ΣΔ, MSc, PhD ΝΜΤ ΠΔΓΤ Βόθμο 2 Καεδβήηνζα Νμζδθεοηζηήξ, Σιήια Νμζδθεοηζηήξ ΣΔΗ Λάνζζαξ. 3 Καεδβδηήξ Πκεοιμκμθμβίαξ, Ηαηνζηή πμθή, Πκεοιμκμθμβζηή Κθζκζηή Πακεπζζηδιίμο Θεζζαθίαξ ΠΔΡΙΛΗΨΗ Διζαγωγή: Οζ ένεοκεξ ζπεηζηά ιε ηδκ πκεοιαηζηόηδηα έπμοκ πνμζθένεζ ζδιακηζηά πθεμκεηηήιαηα ζηδκ ζαηνμκμζδθεοηζηή επζζηήιδ ακ ηαζ ηα απμηεθέζιαηα ημοξ δεκ έπμοκ εονεία εθανιμβή ζηδκ ηθζκζηή πνάλδ. Ζ αζηία είκαζ όηζ μζ δζαζηάζεζξ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ αθθά ηαζ δ εκκμζμθμβζηή ηδξ πνμζέββζζδ θαίκεηαζ όηζ πνμηαθμύκ ζύβποζδ ζε όζμοξ δεκ είκαζ ελμζηεζςιέκμζ ιε ημκ όνμ ηδξ. Τπάνπεζ ιζα ηάζδ ακάιεζα ζημοξ επαββεθιαηίεξ οβείαξ κα ηδ ζοβπέμοκ ιε ηδ ενδζηεοηζηόηδηα, ηδκ πκεοιαηζηή ηαζ παναδμζζαηή εεναπεία ηαεώξ ηαζ ηδκ οιπθδνςιαηζηή ηαζ Δκαθθαηηζηή Ηαηνζηή. Μέθοδορ: Οζ ιεθέηεξ αοηήξ ηδξ ακαζηόπδζδξ ακαβκςνίζεδηακ ιε ακαγήηδζδ ζηζξ αάζεζξ δεδμιέκςκ PubMed ηαζ GoogleScholar εκώ ακαθένμκηαζ ηαζ μζ απόρεζξ ηςκ ζοββναθέςκ. Ζ ακαζηόπδζδ αοηή ζημπεύεζ ζημ κα ακαδείλεζ ημ ζδιακηζηό νόθμ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ ζηδκ ηθζκζηή πνάλδ ηαεώξ ηαζ ημ βεβμκόξ όηζ δε εα πνέπεζ κα ακηζιεηςπίγεηαζ ςξ ηαιπμύ από ηδκ επζζηδιμκζηή ημζκόηδηα. Αποηελέζμαηα: Ζ πανμύζα ακαζηόπδζδ πνμζπαεεί κα ακαβκςνίζεζ ηαζ κα ακαδείλεζ ηζξ δζαζηάζεζξ ηαζ ημοξ ημιείξ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ πμο ηδ δζαθμνμπμζμύκ από ηδ ενδζηεοηζηόηδηα, ηδκ πκεοιαηζηή ηαζ παναδμζζαηή εεναπεία ηαεώξ ηαζ ηδκ Δκαθθαηηζηή Ηαηνζηή. Ακαδεζηκύεηαζ επίζδξ μ ζδιακηζηόξ νόθμξ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ όηακ ηαζ όπμο εκηάζζεηαζ ζηδκ ηθζκζηή πνάλδ. Ακαβκςνίγεηαζ όηζ εκώ ηα δζάθμνα παναδμζζαηά ζοζηήιαηα εεναπείαξ αθθά ηαζ δ Δκαθθαηηζηή Ηαηνζηή απμηεθμύκ ιένμξ ημο ζοζηήιαημξ οβείαξ ζε δζάθμνεξ πώνεξ, δεκ θαιαάκμοκ ηδκ ακάθμβδ ακαβκώνζζδ ζηδκ Δθθάδα. Τπάνπεζ έκημκδ αιθζζαήηδζδ ηαεώξ ένεοκεξ οπμζηδνίγμοκ όηζ πκεοιαηζηόηδηα ηαζ οβεία δεκ αθθδθεπζδνμύκ εκώ ζε μνζζιέκεξ πενζπηώζεζξ δ πκεοιαηζηή, παναδμζζαηή ηαζ εκαθθαηηζηή εεναπεία ιπμνεί κα απμαεί επζηίκδοκδ. ςμπεπάζμαηα: Ζ πανμύζα ακαζηόπδζδ ηαηαδεζηκύεζ όηζ δ αζμσαηνζηή εα πνέπεζ κα πενζμνίζεζ ημοξ δμβιαηζημύξ επζζηδιμθμβζημύξ ηδξ ηακόκεξ ζε όηζ αθμνά ηδκ πκεοιαηζηόηδηα. Δίκαζ οπμπνέςζδ ηςκ επαββεθιαηζώκ οβείαξ κα ακαβκςνίζμοκ ηδ ζδιαζία ηδξ μθζζηζηήξ ακηίθδρδξ ζηδκ ηθζκζηή πνάλδ ηαζ κα ηδκ εθανιόγμοκ όηακ ηαζ όπμο αοηό ηνίκεηαζ δοκαηό. Θα πνέπεζ επίζδξ κα ζεααζημύκ ημ βεβμκόξ όηζ μνζζιέκεξ εεναπείεξ έπμοκ επζαζώζεζ ακά ημκ ηόζιμ βζα πμθθά πνμκζά ηαζ όηζ όκηςξ ιπμνεί κα είκαζ απμηεθεζιαηζηέξ. Λέξειρ κλειδιά: πκεοιαηζηόηδηα, ενδζηεοηζηόηδηα, πκεοιαηζηή εεναπεία, παναδμζζαηή εεναπεία, οιπθδνςιαηζηή ηαζ Δκαθθαηηζηή Ηαηνζηή Υπεύθ. Αλ/φίας Τζούνης Ευθύμιος. E-mail etzounis@yahoo.gr 118

Interscientific Health Care (2017) Vol 9, Issue 3, 118-131 ISSN 1791-9649 A conceptual clarification of spirituality: the possible confusion of spirituality with related terms and notions obstruct the application on clinical practice Tzounis E. 1 Kotrotsiou E. 2,Gourgouliannis K. 3 1 RN, MSc, PhD. Primary National Health Network, Health Unit Volos 2 Professor of Nursing. Department of Nursing, Technological Educational Institute of Larissa 3 Professor of Pulmonology. Respiratory Department, Medical School, University of Thessaly, Larissa. ABSTRACT Introduction: Research on spirituality has offered significant benefits in medical and nursing sciences even if their results do not seem to have broadly applied to clinical practice. Complex variations of the theme do exist while the related to spirituality terminology is confusing for those unfamiliar with the concept. Health workers tend to confuse spirituality with religiosity, spiritual or traditional healing and Complementary and Alternative Medicine (CAM). Method:The articles of this review were identified by searching the databases of PubMed and Google Scholar. The authors opinions are also stated. This review aims to highlight the significance of applying spirituality on clinical practice. It also aims to state that spirituality should not be treated as taboo by the scientific community. Results: Through this review our aim is to identify the dimensions and domains of spirituality which are differentiating it from religiosity, spiritual healing, folk health practices and CAM. The importance of spirituality is also highlighted in terms of when and where it fallsinto clinical practice. Spiritual, traditional healing and CAM are significant parts of the medical system in many countries but not in Greece. There is strong challenge in the field as studies suggest that spirituality and health do not interact. It is also noted that the relationship between spiritual, folk and alternative healing with scientific research might be dangerous. Conclusions: In our review, it has been revealed that there is need for biomedicine to attenuate its epistemological rules when it comes to spirituality. Despite this conflict, it is the health workers ethical obligation to identify that every person has a unique spirituality. They should alsorespect the fact that some beliefs and therapies have survived in multiple populations for generations and may indeed be effective. Keywords: spirituality, religiosity, spiritual healing, traditional healing, Complementary and Alternative Medicine ΔΙΑΓΩΓΗ Σα ακενώπζκα όκηα δζαζζεάκμκηακ πάκηα έκακ ιεηααθδηό πκεοιαηζηό ηόζιμ, μ μπμίμξ ζημ πέναξ ηδξ ζζημνίαξ ημπμεεημύκηακ αοζηδνά ιέζα ζε έκα ενδζηεοηζηό ή αθδβδιαηζηό πθαίζζμ. Από ηδκ επμπή ημο Γζαθςηζζιμύ οπήνλακ πμθθέξ εκαθθαηηζηέξ ηαζ ακηζηζεέιεκεξ εεςνίεξ βζα ηδ θύζδ ηαζ ηδκ πνμέθεοζδ ημο πκεοιαηζημύ αοημύ ηόζιμο. 1 ημοξ θζθμζμθζημύξ ζημπαζιμύξ ημο Εαναημύζηνα μ Νίηζε ακαθένεζ πςξ «... ημ πκεύια ηώνα εέθεζ ηδ δζηή ημο αμύθδζδ, ημ πκεύµα πμο δζαπςνίζηδηε από ημκ ηόζιμ, ηώνα ηενδίγεζ ημ δζηό ημο ηόζµμ.» 2 Σόζμ μζ επίζδιεξ ενδζηείεξ όζμ ηαζ ιενζηέξ ιδ- ενδζηεοηζηέξ θζθμζμθίεξ ακαβκςνίγμοκ ηδκ ύπανλδ ηςκ δζαζηάζεςκ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ μζ μπμίεξ οπάνπμοκ πένα από ηζξ αζζεήζεζξ ιαξ. Σα ηεθεοηαία πνόκζα δ ένεοκα ζε ζπέζδ ιε ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ηαζ ηδκ μθζζηζηή θνμκηίδα πανμοζζάγεζ πθδεώνα δδιμζζεύζεςκ ζε επζζηδιμκζηά πενζμδζηά. Οζ ζοββναθείξ ηδξ πανμύζαξ ακαζηόπδζδξ εηθνάγμοκ ημκ πνμαθδιαηζζιό ημοξ εάκ ηα εονήιαηα ιζαξ ένεοκαξ ζπεηζηά ιε ηδκ πκεοιαηζηόηδηα απμηοπώκμκηαζ ιόκμ ζε ιεθέηεξ ηαζ ενβαζίεξ ή οπάνπεζ παναπμιπή ηαζ ακηζιεηώπζζδ Cor. Author:: Tzounis Efthimios. E-mail etzounis@yahoo. gr 119

Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2017) Τόμος 9,Τεύτος 3, 118-131 ISSN 1791-9649 οπανηηώκ πκεοιαηζηώκ γδηδιάηςκ. Μήπςξ δ ζύβποζδ ζπεηζηά ιε ηδκ έκκμζα ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ είκαζ μ ηύνζμξ θόβμξ πμο ιεβάθμ ιένμξ αοηώκ ηςκ ενεοκώκ δεκ επδνεάγμοκ ηδκ ηθζκζηή πναηηζηή ή ημ γήηδια ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ απμηεθεί αηόια ηαιπμύ βζα ηδκ επζζηδιμκζηή ημζκόηδηα; Ίζςξ μνζζιέκμζ κα εεςνμύκ όηζ δ πκεοιαηζηόηδηα είκαζ ιία αηόια ιέεμδμξ εκαθθαηηζηήξ, πκεοιαηζηήξ ή παναδμζζαηήξ εεναπείαξ. Έκαξ από ημοξ ζοββναθείξ ηδξ θακηαζηζηήξ θμβμηεπκίαξ, μ Υ.Φ. Λάαηναθη μνζμεεηεί ιε ηζξ εέζεζξ ημο ημ πθαίζζμ πάκς ζημ μπμίμ πνέπεζ κα πενζζηνέθεηαζ δ ένεοκα ηαζ ημ ηεκηςιέκμ ζημζκί πάκς ζημ μπμίμ ααδίγεζ ηάεε θμνά μ εηάζημηε ενεοκδηήξ. Πνμηνέπεζ θμζπόκ ημκ ενεοκδηή ηαζ ημκ ζοιαμοθεύεζ: «απόηηδζε ανηεηέξ βκώζεζξ βζα κα ιπμνείξ κα δεζξ ηα πνάβιαηα ιε ηα ιάηζα εκόξ ενεοκδηή, δίπςξ κα ζε ηοθθώκμοκ μύηε μζ δεζζζδαζιμκίεξ ηδξ άβκμζαξ μύηε μζ πνμηαηαθήρεζξ ηδξ επζζηήιδξ.» 3 Ο ζηαν Οοάσθκη πνμπςνά έκα αήια αηόια ηαζ ακαθένεζ πςξ «εηείκμζ πμο πνμπςνμύκ πένα από ηδκ επζθάκεζα ημ ηάκμοκ ιε δζηό ημοξ ηίκδοκμ». 4 Σμ 1907, μ βζαηνόξ Duncan MacDougall έηακε έκα πείναια πμο ιέπνζ ηδκ επμπή εηείκδ ηακέκαξ δεκ πνμζπάεδζε κα επακαθάαεζ, εέθδζε κα ιεηνήζεζ πόζμ γοβίγεζ δ ροπή, 5 ηδκ άοθδ οπόζηαζδ πμο μ Ανζζημηέθδξ ζημ ένβμ ημο «Πενί Φοπήξ» 6 μκόιαζε «αζηία ηαζ ανπή ημο γςκηακμύ ζώιαημξ». Σα απμηεθέζιαηα ηςκ πεζναιάηςκ πμο δδιμζζεοεήηακ ζημ πενζμδζηό «American Medicine» έδεζλακ όηζ οπήνπε ιζα ιείςζδ αάνμοξ 21,26 βναιιανίςκ ηδ ζηζβιή ηδξ ηεθεοηαίαξ πκμήξ. Ακ ηαζ ηα απμηεθέζιαηα αοηά πνμηαθμύκ ακηζδνάζεζξ ηαζ πθδεώνα αιθζζαδηήζεςκ, πανά ηαύηα παναιέκμοκ εηεί βζα κα ενεείγμοκ ημκ ακενώπζκμ κμο. ΜΔΘΟΓΟ ΚΑΙ ΚΟΠΟ Ζ πανμύζα αζαθζμβναθζηή ακαζηόπδζδ ζημπεύεζ ζημ κα δζαπςνίζεζ ηδκ έκκμζα ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ από αοηέξ ηδξ ενδζηεοηζηόηδηαξ, ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ, ηδξ θασηήξ εεναπείαξ ηαζ ηδξ εκαθθαηηζηήξ εεναπείαξ αθθά ηαζ κα βίκμοκ δζαηνζημί μζ όνμζ ηαζ μζ νόθμζ ημοξ. ημπεύεζ επίζδξ ζημ κα ακαδείλεζ ημ ζδιακηζηό νόθμ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ ζηδκ ηθζκζηή πνάλδ ηαεώξ ηαζ όηζ, παν όθεξ ηζξ ακηζδνάζεζξ, δε εα πνέπεζ κα απμηεθεί ηαιπμύ βζα ηδκ επζζηδιμκζηή ημζκόηδηα. Οζ ιεθέηεξ ακαβκςνίζεδηακ ιε ακαγήηδζδ ζηζξ αάζεζξ δεδμιέκςκ PubMed ηαζ GoogleScholar, ηδ αζαθζμβναθία ηςκ επζζδιαζιέκςκ άνενςκ εκώ ακαθένεηαζ ηαζ δ άπμρδ ηςκ ζοββναθέςκ. Οζ θέλεζξ ηθεζδζά πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ζοκδοαζηζηά ή ιειμκςιέκα ήηακ μζ ελήξ: μθζζηζηή θνμκηίδα, πκεοιαηζηόηδηα, ενδζηεοηζηόηδηα, πκεοιαηζηή εεναπεία, θασηή ηαζ παναδμζζαηή εεναπεία, εκαθθαηηζηή ηαζ ζοιπθδνςιαηζηή εεναπεία, δζάηνζζδ επζζηήιδξ πκεοιαηζηόηδηαξ/ενδζηεοηζηόηδηαξ, επαββεθιαηίεξ οβείαξ, δζαπμθζηζζιζηή θνμκηίδα. Ολιζηική Φπονηίδα Ζ ζύβπνμκδ μθζζηζηή ζαηνζηή ακηίθδρδ απμδέπεηαζ ημ βεβμκόξ όηζ οπάνπεζ έθθεζρδ βκώζδξ ζπεηζηά ιε ημκ ηνόπμ πμο ζοκδέμκηαζ ημ ζώια, μ κμοξ, δ ροπή ηαζ ημ πκεύια. ηδκ Ανπαία Δθθάδα μ άννςζημξ ακηζιεηςπίγμκηακ ςξ αδζαίνεηδ ροπμζςιαηζηή μκηόηδηα. Ο ανπαίμξ Δθθδκζηόξ πμθζηζζιόξ δεκ πίζηερε ζημ οπεναπθμοζηεοηζηό ιμκηέθμ ζύιθςκα ιε μπμίμ μζ άκενςπμζ είκαζ απθά δμιδιέκμζ από ιζα ή πενζζζόηενεξ πδιζηέξ μοζίεξ. Με ηδκ άπμρδ αοηή θαίκεηαζ όηζ ζοιθςκεί μ Maugans (1996) μ μπμίμξ ημκίγεζ όηζ «ημ κα ζοιπενζθάαεζξ ημ πκεοιαηζηό ζζημνζηό ηςκ αζεεκώκ ιαξ, ιαγί ιε ηα οπόθμζπα ζημζπεία ζηδ αάζδ δεδμιέκςκ ημοξ, είκαζ έκα αηόιδ πανάδεζβια βζα ηδ ζδιαζία ηδξ μθζζηζηήξ ακηίθδρδξ όηακ ακηζιεηςπίγεζξ ηδκ αζεέκεζα ηαζ βεκζηά ηδκ οβεία. (Οζ αζεεκείξ) είκαζ πκεοιαηζηά, ημζκςκζηά ιέθδ μζημβεκεζώκ ηαζ όπζ άημια πμο πνεζάγμκηαζ αζμπδιζηέξ νοειίζεζξ». 7 Άθθςζηε ηαζ μ πόκμξ αζώκεηαζ από πνόζςπα, όπζ ιόκμ από μνβακζζιμύξ. Ζ πδβή ημο, ανίζηεηαζ ζηζξ πνμηθήζεζξ πμο απεζθμύκ ημκ άκενςπμ, ώζηε αοηόξ κα ιείκεζ ακέπαθμξ ςξ ζύκεεηδ ημζκςκζηή, ροπμθμβζηή 8 - ηαζ πκεοιαηζηή- μκηόηδηα. O πκεοιαηζηόξ πόκμξ άθθςζηε είκαζ ιένμξ ημο μθζημύ πόκμο. Αοηή δ μθζζηζηή βκώζδ είκαζ απαναίηδηδ ζε έκα πθμοναθζζηζηό ζύζηδια οβεζμκμιζηήξ πενίεαθρδξ, όπμο μζ αζεεκείξ ηαζ μζ πάνμπμζ ιπμνεί κα έπμοκ έκα εονύ θάζια ενδζηεοηζηώκ ημζιμεεςνζώκ. 9 Αοηόξ μ ενδζηεοηζηόξ πθμοναθζζιόξ ιπμνεί κα επδνεάζεζ ηζξ πνμηζιήζεζξ ηαζ ηζξ επζθμβέξ ηςκ αζεεκώκ. Οζ πεπμζεήζεζξ βζα ηδκ οβεία ηαζ ηδκ αζεέκεζα έπμοκ επζπηώζεζξ ζηζξ απμθάζεζξ ηςκ ακενώπςκ ζπεηζηά ιε ηδκ επζθμβή ηδξ εεναπείαξ ημοξ. 10 Πμθθμί αζεεκείξ ακηζθαιαάκμκηαζ ζωζηά ή λανθαζμένα όηζ δ ζοιααηζηή δζαπείνζζδ πνόκζςκ ηαηαζηάζεςκ, ζοπκά εζηζάγεηαζ απμηθεζζηζηά ζηα θανιαηεοηζηά ιέηνα, αβκμώκηαξ εκδεπμιέκςξ άθθμοξ ηνόπμοξ ηαζ δοκαηόηδηεξ θνμκηίδαξ ηαζ πενίεαθρδξ. Άθθμζ αζεεκείξ επζδζώημοκ κα δζεονύκμοκ ηδκ οβεζμκμιζηή ημοξ πενίεαθρδ ιε ημ κα ζηνέθμκηαζ ζε επζθμβέξ έλς από ημ ζοιααηζηό ζύζηδια. 11,12 ηζξ πενζπηώζεζξ ιάθζζηα όπμο μζ ζοιααηζηέξ ιέεμδμζ δεκ έπμοκ ακηίηηοπμ ζε ηάπμζα αζεέκεζα, ημ κα είζαζ ζε εέζδ κα εκενβείξ δζαιέζς «εονύηενςκ» όνςκ, ίζςξ κα ιπμνείξ κα αολήζεζξ ηδ δοκαηόηδηα βζα εεναπεία οπμζηδνίγεζ μnethercott (2003). 13 ηδκ πμζμηζηή ένεοκα ηςκ Ismail ηαζ ζοκ. (2005) ανέεδηε όηζ μζ ζοιιεηέπμκηεξ ζηνάθδηακ ζε ενδζηεοηζηέξ ηαζ πκεοιαηζηέξ ακαγδηήζεζξ απμβμδηεοιέκμζ από ηζξ ιέπνζ ηόηε εεναπείεξ ημοξ. Ζ ζηνμθή αοηή παναηδνήεδηε έπεζηα από ηδκ επζννμή ηςκ μζημβεκεζώκ ημοξ αθθά ηαζ ιεηά από ηδκ ακηζθδπηή απμηοπία ηδξ δοηζηήξ ζαηνζηήξ. 14 Τπήνλε όκηςξ «πνόζθμνμ έδαθμξ», ζδζαίηενα ηα ηεθεοηαία πνόκζα, βζα ηδκ ακάπηολδ δζάθμνςκ εκαθθαηηζηώκ εεναπεζώκ μζ μπμίεξ οπμζηδνίγμοκ όηζ ακηζιεηςπίγμοκ ιε μθζζηζηό ηνόπμ ηδκ αζεέκεζα. Αοηό αέααζα πμο ιπμνεί κα εεςνδεεί ςξ ζοιπθδνςιαηζηή ηαζ εκαθθαηηζηή εεναπεία ζε έκα πμθζηζζιό ή ιζα πώνα, ιπμνεί κα είκαζ ιένμξ ημο παναδμζζαημύ ζοζηήιαημξ οβείαξ ζε άθθδ. 15 Ζ ζοιααηζηή ζαηνζηή έπεζ πνμζθένεζ ζδιακηζηόηαηα επζηεύβιαηα ζηδκ εεναπεία ηαζ ηδκ απμηαηάζηαζδ ηςκ αζεεκεζώκ. Οζ αζεεκείξ ιάθζζηα βμδηεύμκηαζ από ηδκ πνμδβιέκδ ηεπκμθμβία πμο εθανιόγεηαζ ζε μνζζιέκεξ ζαηνζηέξ δζαδζηαζίεξ όπςξ π.π. μζ πεζνμονβζηέξ επειαάζεζξ. Ακηζθαιαάκμκηαζ πμθθέξ θμνέξ όιςξ όηζ, έκα Υπεύθ. Αλ/φίας Τζούνης Ευθύμιος. E-mail etzounis@yahoo.gr 120

Interscientific Health Care (2017) Vol 9, Issue 3, 118-131 ISSN 1791-9649 ζδιακηζηό ζημζπείμ ηδξ εεναπεοηζηήξ δζαδζηαζίαξ θείπεζ- «αοηή δ ελαζνεηζηή ζπέζδ ιεηαλύ ημο εεναπεοηή ηαζ ημο αζεεκή, αοηή πμο πάκηα παναηηήνζγε ηδκ ηέπκδ ηδξ ζαηνζηήξ, όηακ δ ιαβεία έπαζγε πνςηαβςκζζηζηό νόθμ». 16 Ο νόθμξ ημο οπενθοζζημύ ζηδκ ηαεδιενζκή γςή ηςκ ακενώπςκ απακηάηαζ ζηδκ ζζημνία ηδξ θζθμζμθίαξ ηαζ ηδξ ενδζηείαξ ακά ημοξ αζώκεξ, εκώ θαίκεηαζ όηζ δζαδναιαηίγεζ ζδιακηζηό νόθμ ηαζ ζηδκ ακηζιεηώπζζδ ηδξ αζεέκεζαξ. Αλίγεζ κα ακαθένμοιε ιζα ζζημνία πμο αθμνά ημκ Ηππμηνάηδ ηαζ ημ ααζζθζά ηδξ Πενζίαξ Ανηαλένλδ. ηακ μ ζηναηόξ ημο Ανηαλένλδ πνμζαθήεδηε από έκα ιεβάθμ θμζιό ηαζ απμδεηαηζγόηακ μζ ζηναηζώηεξ ημο, μ ααζζθζάξ έβναρε βζα αμήεεζα ζε έκα θίθμ ημο βζαηνό. Ο ηεθεοηαίμξ ημο απάκηδζε πςξ ιόκμ μ Ηππμηνάηδξ εα ιπμνμύζε κα ημκ αμδεήζεζ ζημ πνόαθδια ημο. ηζξ πενζβναθέξ ημο ιάθζζηα ακαθένεζ ηα ελήξ: «βαζιλιά μοσ ο Ιπποκράηης είναι άνθρωπος με θεία θύζη και ασηή ακριβώς η θεία θύζη ηοσ ηον βοήθηζε να προάγει ηην ηέτνη ηης ίαζης "εις μεγάλα και ηετνικά."» 17 Ζ ζδέα όηζ έκα ιένμξ ηδξ δζαδζηαζίαξ επμύθςζδξ απμδίδεηαζ ζηδ ιαβεία ήηακ ηαζ είκαζ ααεζά νζγςιέκδ ζηδκ ακενώπζκδ ροπή. 16 ημ «εδζαονμθοθάηζμ ηδξ ροπήξ» όπςξ ημ πενζβνάθεζ μ Οοάσθκη «ανίζημκηαζ ακανίειδηα πνάβιαηα πμθύηζια, πμο ηακείξ δεκ ιπμνεί κα ζηα ηθέρεζ». 18 Δλίζμο δύζημθμ είκαζ κα αθαζνέζεζξ ηαζ ημ «ιαβζηό ζημζπείμ» πμο ζοκδέεηαζ ιε ηδ δζαδζηαζία ηδξ εεναπείαξ. Ζ ιαβεία, ηονζμθεηηζηά αθθά ηαζ ιεηαθμνζηά, έπεζ ζοκδεεεί ιε ηδκ πναηηζηή ηδξ ζαηνζηήξ βζα πζθζάδεξ πνόκζα. Κονζμθεηηζηά, μζ άκενςπμζ έπμοκ πνδζζιμπμζήζεζ βμύνζα, θοθαπηά «πνμζηζζιέκα» ιε ιαβζηέξ δοκάιεζξ, ηα μπμία πνδζζιμπμζμύζακ ώζηε κα πνμθοθαπεμύκ μ ίδζμζ από ημοξ ηζκδύκμοξ - θοζζημύξ, ιαβζημύξ αθθά ηαζ δαζιμκζημύξ. 19 ηδ ιεηαθμνζηή ηδξ έκκμζα, δ «ιαβεία» θαίκεηαζ όηζ έπεζ παεεί από ηδ ζδιενζκή ζαηνζηή πναηηζηή. ημ πανεθεόκ οπήνπακ ζενείξ- βζαηνμί, μζ μπμίμζ ηαεζένςζακ ιζα εζδζηή ζπέζδ ιε ημοξ αζεεκείξ. ήιενα δ ζαηνζηή ηονζανπείηαζ από ηδκ ελεζδίηεοζδ, ηδκ ηεπκμθμβία ηαζ ηα επζζηδιμκζηά ζημζπεία, έκα ηόζιμ ζημκ μπμίμ μζ αζεεκείξ αζζεάκμκηαζ όηζ ακηζιεηςπίγμκηαζ ηαηά ηνόπμ απμζπαζιαηζηό. Ακ ηαζ ημ ηνέπμκ ιμκηέθμ πνμζθένεζ ακανίειδηα πθεμκεηηήιαηα βζα ηδ εεναπεία, ηόζμ μνζζιέκμζ αζεεκείξ όζμ ηαζ βζαηνμί δεκ είκαζ πθήνςξ ζηακμπμζδιέκμζ- αζζεάκμκηαζ όηζ ηάηζ θείπεζ. 20 Ζ πνμζέββζζδ ηδξ αζεέκεζαξ ιπμνεί κα ιδκ είκαζ ιόκμ εέια επζζηνμθήξ ζηδ θοζζηή ή ηδ δζακμδηζηή οβεία, αθθά ηαζ έκα ηαλίδζ πνμξ ημ δζαθςηζζιό. 21 Ζ πκεοιαηζηή οπμζηήνζλδ ζημοξ αζεεκείξ ηαζ ηζξ μζημβέκεζεξ ημοξ δεκ ιπμνεί ηαζ δεκ πνέπεζ κα οπμηζιάηαζ, ηαεώξ ιπμνεί κα επδνεάζεζ ηα ζςιαηζηά ζοιπηώιαηα, όπςξ επίζδξ ηαζ ηδκ πμζόηδηα γςήξ. Ζ πνμζπάεεζα εκζςιάηςζδξ ηδξ πκεοιαηζηήξ, πανδβμνδηζηήξ ηαζ ροπμημζκςκζηήξ θνμκηίδαξ εκόξ αζεεκμύξ απαζηεί ιζα δζεπζζηδιμκζηή μιάδα, ιε όθα ηα ιέθδ ηδξ ζοβηεκηνςιέκα ζημ πόζμ ηαθύηενα εα πανέπμοκ ακαημύθζζδ από ηδκ ηαθαζπςνία ηδξ αζεέκεζαξ ηαζ ηδκ αέθηζζηδ δοκαηή πμζόηδηα γςήξ βζα ηα εκαπμιείκακηα πνόκζα, διένεξ ή ηαζ ώνεξ ημο αζεεκμύξ. 22 Ο deschweinitz (2010) ακέθενε όηζ «μζ πενζζζόηενμζ από ειάξ αζημύιε ημ επάββεθια ακάιεζα ζε αζεεκείξ από δζαθμνεηζηέξ ενδζηεοηζηέξ, εεκζηέξ ηαζ πμθζηζζηζηέξ αλίεξ ηαζ πζζηεύς. πάκζα ακηζιεηςπίγμοιε αζεεκείξ μζ μπμίμζ ηαζνζάγμοκ ζε ειάξ.» 23 Πθέμκ, μζ επαββεθιαηίεξ οβείαξ ελαζημύκ ηα ηαεήημκηά ημοξ ζε ιζα πθμοναθζζηζηή ημζκςκία όπμο ανίζημκηαζ ζοπκά ζηδ εέζδ κα πανέπμοκ θνμκηίδα ζε πμθίηεξ από δζαθμνεηζηέξ θοθεηζηέξ ηαζ εεκζηέξ μιάδεξ. Θα πνέπεζ επμιέκςξ κα έπμοκ επίβκςζδ βζα ημκ ηνόπμ ιε ημκ μπμίμ ηα δζαθμνεηζηά ενδζηεοηζηά, θζθμζμθζηά ηαζ πκεοιαηζηά ζοζηήιαηα πεπμζεήζεςκ, αθθδθεπζδνμύκ ιε ηδκ αζεέκεζα ηαζ ηδκ πενίεαθρδ, ζδζαίηενα εηείκςκ πμο ιπμνεί κα είκαζ άβκςζηα ζε αοημύξ. «Αοηόξ πμο λένεζ ημοξ αζεεκείξ ημο ηαθά, δζαιμνθώκεζ ιζα ηαθύηενδ εεναπεοηζηή ζπέζδ.» 24 Ζ ακάπηολδ εκόξ παβηόζιζμο πκεύιαημξ αθθδθεββύδξ ηαζ ζεααζιμύ ηςκ ζδζαίηενςκ ζημζπείςκ ημο ηάεε θαμύ, εζδζηά ζημ πώνμ ηδξ οβείαξ, δεκ ακηζπαναηίεεηαζ μύηε ακηζααίκεζ ζημκ πμθζηζζιό ηαζ ζηδκ ημοθημύνα οβείαξ ηδξ ηάεε πώναξ. Ζ θνμκηίδα μθείθεζ κα ακηζιεηςπίγεζ ιε εοαζζεδζία ηζξ ακάβηεξ ηςκ αηόιςκ, ηςκ μζημβεκεζώκ, ηαζ ηςκ μιάδςκ βεκζηόηενα πμο πνμένπμκηαζ ή ηαηάβμκηαζ από δζαθμνεηζηέξ βεςβναθζηέξ πενζμπέξ. Ζ βκώζδ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ, ηςκ ενδζηεοηζηώκ ηαζ πκεοιαηζηώκ πενζμνζζιώκ εκόξ θαμύ, ηςκ πναηηζηώκ, ηςκ ηακόκςκ ηαζ ηςκ ηεθεημονβζηώκ πμο αημθμοεμύκηαζ, είκαζ πάκηα ζδζαίηενα πνήζζιδ. Η Πνεςμαηικόηηηα Θεςνμύιε πςξ είκαζ οπμπνεςηζηό κα οπάνλεζ «αηαδδιασηή ηάζδ» ιέζα ζηδκ πκεοιαηζηή πανάδμζδ, αθμύ δ εκζςιάηςζδ ηδξ πκεοιαηζηήξ οβείαξ ζηδκ πενίεαθρδ πνμηύπηεζ πθέμκ ςξ ακαβηαζόηδηα. Ζ ηαηακόδζδ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ από ημοξ επαββεθιαηίεξ οβείαξ επζηνέπεζ ιζα ααεύηενδ ιαηζά ζηδκ ροπή ημο αζεεκή, ιεθεηά ημοξ πνμαθδιαηζζιμύξ ημο πένα από ηα δεζιά ηςκ πνμηαηαθήρεςκ εκώ ιπμνεί κα πανέπεζ πθδνμθμνίεξ πμο εα ςθεθήζμοκ ηδ εεναπεοηζηή δζαδζηαζία. Έζης ηαζ εάκ ηάπμζμξ επζζηήιμκαξ ζημ πώνμ ηδξ οβείαξ δεκ ιπμνεί κα ακηζθδθεεί ηζ ζδιαίκεζ μ ζπεηζηόξ όνμξ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ αλίγεζ κα αζπμθδεεί ιαγί ημο. Πνμημύ ηδκ πνμζεββίζμοιε από εκκμζμθμβζηή άπμρδ, μθείθμοιε κα ακαδείλμοιε λεηάεανα ημ βεβμκόξ πςξ δ πκεοιαηζηόηδηα ζηδκ πανμύζα ακαζηόπδζδ δεκ ακηζιεηςπίγεηαζ ςξ ιζα ιέεμδμξ εκαθθαηηζηήξ ή παναδμζζαηήξ(θασηήξ) εεναπείαξ, επεζδή πμθύ απθά δεκ είκαζ. Δπίζδξ μθείθμοιε κα ηαηαδείλμοιε όηζ θακεαζιέκα ζοβπέεηαζ ιε ηδκ πκεοιαηζηή εεναπεία ή ημκ πκεοιαηζζιό. Σμ κα πνμζδζμνζζηεί δ πκεοιαηζηόηδηα εκκμζμθμβζηά δεκ είκαζ εύημθδ οπόεεζδ, ηαεώξ ημ θαζκόιεκμ ηδξ ζε ηαιία πενίπηςζδ δεκ είκαζ ζηαηζηό. Ίζςξ δ αηζκδζία ημο όνμο ηδξ βζα πμθθά πνόκζα κα απμηέθεζε βζα μνζζιέκμοξ ημ άθθμεζ ώζηε κα ανκμύκηαζ ηδξ ύπανλδ ηδξ, βζ αοηό ηαζ πζεακώξ αζαθζμβναθζηά ηονζανπμύζε δ έκκμζα ηδξ ενδζηεοηζηόηδηαξ. Δίκαζ θμβζηό βζα μπμζμκδήπμηε ιδ ελμζηεζςιέκμ ιε ηδκ έκκμζα ηαζ ηδκ ένεοκα ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ, κα ηδκ ζοβπέεζ ιε αοηήκ Cor. Author:: Tzounis Efthimios. E-mail etzounis@yahoo. gr 121

Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2017) Τόμος 9,Τεύτος 3, 118-131 ISSN 1791-9649 ηδξ ενδζηεοηζηόηδηαξ. Ζ έκκμζά ηδξ ίζςξ κα εκηάπεδηε ζηδκ μνμθμβία ώζηε κα οπάνλεζ ιζα μναηή ηαζ λεηάεανδ δζάζηαζδ ζε ζπέζδ ιε αοηή ηδξ ενδζηείαξ ηαζ ηδξ ενδζηεοηζηόηδηαξ. Γεκ είιαζηε ηδξ άπμρδξ όηζ δ πκεοιαηζηόηδηα πνμέηορε βζα κα εκακηζςεεί ζε αοηέξ. Ίζςξ πενζζζόηενμ βζα κα απμδεζιεύζεζ ηδκ εονύηενδ έκκμζα ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ ηαζ κα «ζπάζεζ» μνζζιέκμοξ δεζιμύξ ιε ηζξ πναηηζηέξ ηδξ ενδζηείαξ ηαζ ηδ ενδζηεοηζηόηδηα. Δλάθθμο, εάκ ηαοηίγμκηακ πθήνςξ εκκμζμθμβζηά δεκ εα οπήνπε ηαζ θόβμξ δζάηνζζδξ. Ζ αδοκαιία πμο οπάνπεζ ζε ηαεανά πναηηζηό επίπεδμ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ένεοκα ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ είκαζ μ εκημπζζιόξ ηδξ. Ζ πενζζζόηενμ ημοναζηζηή ηεπκζηή ηδξ ένεοκαξ ήηακ κα εκημπζζηεί από ημ ιδδέκ. Κάπμζμζ ενεοκδηέξ πνμπώνδζακ ρδθαθδηά, ιε ηίκδοκμ ίζςξ ηαζ κα ηαηδβμνδεμύκ ςξ «βναθζημί». Από ηδ ζηζβιή όιςξ πμο ηδκ εκέηαλακ ζε ενεοκδηζηά πνςηόημθθα ηαζ έηακε ηδκ ειθάκζζδ ηδξ ζηδ δζεεκή αζαθζμβναθία άκμζλε μ δνόιμξ ώζηε κα ζηδεεί ζηαδζαηά ημ «μζημδόιδια» ηδξ. Γζα ημοξ ζοββναθείξ ηδξ πανμύζαξ ακαζηόπδζδξ, δ πκεοιαηζηόηδηα είκαζ μ ζοκδεηζηόξ ζζηόξ πμο επζηνέπεζ ζοκημκζζιέκεξ ηαζ μοζζαζηζηέξ δναζηδνζόηδηεξ ζημκ άκενςπμ, είκαζ ιζα εζςηενζηή δζαδζηαζία ακαγήηδζδξ βζα ημ νόθμ πμο έπμοιε ζηδ γςή ιαξ. Ζ πκεοιαηζηόηδηα είκαζ ιζα αζηείνεοηδ πδβή, έκα εζςηενζηό ζύζηδια πεπμίεδζδξ ηαζ ιζα δζέλμδμξ από ηδκ μπμία μ άκενςπμξ ιπμνεί κα ακηθήζεζ δύκαιδ ηαζ πανδβμνζά. Θα ιπμνμύζε αηόια κα εζπςεεί όηζ είκαζ μ εζςηενζηόξ ιαξ«θύθαηαξ». Δίκαζ αζθαθώξ ιζα οπόεεζδ πνμζςπζηή, έπεζ όιςξ ηδκ ζδζόηδηα κα ζοκδέεζ ηαζ κα αβηαθζάγεζ όθδ ηδκ ημζκςκία. Οζ ενιδκείεξ πμο δώζαιε δεκ είκαζ μζ ιόκεξ πμο ελδβμύκ ηαζ πενζβνάθμοκ ηδκ πκεοιαηζηόηδηα. Απμηεθμύκ όιςξ ιζα πζεακή πνμζέββζζδ. Ζ πνόζθαηδ ενεοκδηζηή ειπεζνία ζε Έθθδκεξ αζεεκείξ ιε ΥΑΠ ηαζ ημοξ θνμκηζζηέξ ημοξ έδεζλε όηζ οπάνπεζ ζύβποζδ ιεηαλύ ηςκ εκκμζώκ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ ηαζ ηδξ ενδζηεοηζηόηδηαξ ηαεώξ ηαζ ηαύηζζδ ηδξ μνμθμβίαξ. Τπάνπμοκ εθθδκζημί όνμζ ηαζ έκκμζεξ πμο ηαοηίγμκηαζ ιε ηδ θέλδ πκεύια ηαζ ήηακ δύζημθμ βζα ημοξ ζοιιεηέπμκηεξ ζηδκ ένεοκα κα ηζξ δζαπςνίζμοκ. 25,26 οκακηήζαιε ζοββεκζηέξ θέλεζξ μζ μπμίεξ ημοξ πνμηαθμύζακ ζύβποζδ όπςξ πκεοιαηζηόξ ηαζ πκεοιαηζζιόξ. Δπίζδξ, θαίκεηαζ όηζ ημοξ ιπένδεοακ μζ έκκμζεξ ημο πκεοιαηζημύ άκενςπμο ή ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ αθθά ηαζ ηαεδιενζκέξ θνάζεζξ ηαζ εηθνάζεζξ πμο πενζείπακ ημ ζοκεεηζηό «πκεύια». Ζ έκκμζα δ μπμία δζαπζζηώζαιε όηζ πνμηαθεί ηδ ιεβαθύηενδ ζύβποζδ ήηακ αοηή ημο «Αβίμο Πκεύιαημξ». Αοηέξ μζ δύμ ιεθέηεξ ακαθένμοκ ιενζημύξ θεπημιενείξ ηαζ ζύκεεημοξ μνζζιμύξ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ πνμενπόιεκεξ από Έθθδκεξ αζεεκείξ ιε ΥΑΠ ηαζ ημοξ θνμκηζζηέξ ημοξ, ιεζαίαξ ηάλδξ ηαζ παιδθήξ ηονίςξ εηπαίδεοζδξ. Σμοξ ςεήζαιε κα εηθνάζμοκ ηζξ πεπμζεήζεζξ ημοξ ηαζ κα μνίζμοκ ηδκ έκκμζα ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ. Καηά ημκ μνζζιό ηδξ, έκαξ ανζειόξ θνμκηζζηώκ ακαθένεδηε ζηδκ εοενβεηζηή ζπέζδ ηδξ ιε ημ Θεό ηαζ ηδκ εηηθδζία, εκώ βζα άθθμοξ δ πκεοιαηζηόηδηα θαίκεηαζ όηζ θεζημύνβδζε ςξ έκαξ εζςηενζηόξ ζύκδεζιμξ βζα ηζξ μζημβεκεζαηέξ ζπέζεζξ. Ονζζιέκμζ ηαύηζζακ ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ιε ηδ ενδζηεία ηαζ ηζξ πναηηζηέξ άζηδζδξ ηδξ πίζηδξ ηαεώξ άθθμζ ζοιιεηέπμκηεξ ηδκ ηαύηζζακ ιε ζοκαζζεήιαηα ηαζ ζοιπενζθμνέξ. Ακηίζημζπα μζ πενζζζόηενμζ αζεεκείξ ιε ΥΑΠ όνζζακ ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ααζζγόιεκμζ ζηδ ζπέζδ ημο Ονεόδμλμο Υνζζηζακμύ ιε ημ Θεό.Οζ πενζζζόηενμ δθζηζςιέκμζ αζεεκείξ ακαβκώνζζακ πενζζζόηενμ ηδκ ύπανλδ ηδξ Θεσηήξ πανέιααζδξ ηαζ θζβόηενμ ηδκ έκκμζα ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ. Δπίζδξ, θόβς ηδξ εηοιμθμβίαξ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ ηδ ζπέηζζακ ιε ημ πκεύια. Ζ πκεοιαηζηόηδηα θαίκεηαζ όηζ αμδεμύζε ημοξ αζεεκείξ κα ζοκεπίζμοκ ηδ γςή ημοξ πανόθα ηα πνμαθήιαηα πμο ημοξ πνμηαθεί δ ΥΑΠ. Γζα άθθμοξ αζεεκείξ δ πκεοιαηζηόηδηά ημοξ ζπεηίζηδηε ιε ηδκ πζεακόηδηα ύπανλδξ εκόξ πνμζςπζημύ Θεμύ. 25,26 Βζαθζμβναθζηά ζοκακηώκηαζ πμθθμί μνζζιμί ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ. Οζ Reinert ηαζ Koenig (2013) ημκίγμοκ όηζ δεκ οπάνπεζ ηάπμζμξ «πνοζόξ ηακόκαξ» βζα ημκ μνζζιό ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ πμο κα ιπμνεί κα ηαεμνζζηεί ακελάνηδηα από ηδκ ζζημνζηή πνήζδ ημο όνμο, ηαεώξ πνμένπεηαζ από Δθθδκζηή ή Λαηζκζηή νίγα. 27 ημ θελζηό ημο μ Μπαιπζκζώηδξ (2004) πενζβνάθεζ ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ςξ «ημ κα έπεζ ηάπμζμξ/ ηάηζ πκεοιαηζηό πενζεπόιεκμ» ηαζ πκεοιαηζηό είκαζ «αοηό πμο ζπεηίγεηαζ ιε ημ πκεύια». 28 Ζ ηαύηζζδ ιε ηδ ενδζηεοηζηόηδηα ακαβκςνίγεηαζ από πμζμηζηέξ ιεθέηεξ. Ο Herman (2001) πήνε ζοκεκηεύλεζξ από 19 αζεεκείξ ιε ακίαημ κόζδια. ηζξ ανπζηέξ ημοξ ζοκεκηεύλεζξ όνζζακ ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ζε ζπέζδ ιε ημ Θεό ή ηδ ενδζηεία. ζμ δ αζεέκεζα πνμπςνμύζε μζ αζεεκείξ αοημί ακαβκώνζζακ όηζ δ πκεοιαηζηόηδηα ήηακ ιένμξ ηδξ ζοκμθζηήξ ημοξ ύπανλδξ. 29 Ζ πκεοιαηζηόηδηα είκαζ ή πνέπεζ κα είκαζ έκα ιένμξ ηδξ ενδζηείαξ ζύιθςκα ιε ημοξ Torosian ηαζ Biddle (2005), αθθά ιπμνεί επίζδξ κα επζηεοπεεί ηαζ ιε άθθμοξ ηνόπμοξ. 30 Δίκαζ έκα ζύζηδια πεπμζεήζεςκ» όπςξ ημκίγεζ μ Maugans (1996) «ημ μπμίμ εζηζάγεζ ζηα άοθα ζημζπεία πμο ιεηαδίδμοκ γςηζηόηδηα αθθά ηαζ ζηα βεβμκόηα πμο δίκμοκ κόδια ζηδ γςή.» 7 Οζ αθδβήζεζξ πμο αθμνμύκ ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ιπμνεί κα θεζημονβήζμοκ ςξ βέθονα ακάιεζα ζημοξ αζεεκείξ, ημοξ βζαηνμύξ ηαζ βεκζηά ημοξ επαββεθιαηίεξ οβείαξ πνμςεώκηαξ ηδκ πναηηζηή ηδξ ζαηνζηήξ ηαηά ηνόπμ ζθαζνζηό ηαζ μθζζηζηό. Οζ Büssing ηαζ ζοκ. (2014) ακαθένμοκ όηζ δ πκεοιαηζηόηδηα ιπμνεί κα επδνεάζεζ ηoκ ηνόπμ ιε ημκ μπμίμ μζ αζεεκείξ ζπεηίγμκηαζ ιε ημ κόδια ηδξ γςήξ ημοξ αθθά ηαζ ιε όζμοξ δζαδναιαηίγμοκ ζδιακηζηό νόθμ ζηδ γςή ημοξ, όπςξ δ μζημβέκεζα, μζ θίθμζ ηαζ μζ επαββεθιαηίεξ ηδξ οβείαξ. 31 Οζ Shelly ηαζ Miller (1999) ζοκδέμοκ ηδ ζπέζδ ηδξ μθόηδηαξ ημο ακενώπμο ιε έκακ πνμζςπζηό Θεό ηαζ ημοξ άθθμοξ ακενώπμοξ. Δλεηάγμκηαξ όιςξ ημκ μνζζιό ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ από Υνζζηζακζηή άπμρδ, εεςνμύκ όηζ ειπμηίγεηαζ ιε ααεύηαηα δεζηά δζδάβιαηα ηαζ δεζηέξ επζπηώζεζξ ηαζ ζοκέπεζεξ. 32 «ηακ ζηεθηόιαζηε βζα ηδκ πκεοιαηζηόηδηα» ακαθένεζ δ Wright (2008) «πζζηεύς όηζ είκαζ αοηά ηα πνάβιαηα πμο δίκμοκ απόθοημ ηαζ ηεκηνζηό κόδια ηαζ ζημπό ζηδ γςή ιαξ ηαζ επμιέκςξ, ιαξ πνμζηαθεί κα ζοιπενζθενόιαζηε ιε ζοβηεηνζιέκμοξ ηνόπμοξ ηαηά ηδκ ύπανλδ ιαξ ζημκ ηόζιμ-ηα μπμία είκαζ δζαθμνεηζηά από ηδ Υπεύθ. Αλ/φίας Τζούνης Ευθύμιος. E-mail etzounis@yahoo.gr 122

Interscientific Health Care (2017) Vol 9, Issue 3, 118-131 ISSN 1791-9649 ενδζηεία.» 33 Ζ πκεοιαηζηόηδηα είκαζ ζοζηαηζηό ηδξ εοδιενίαξ ηαζ ααζίγεηαζ ζε αλίεξ πμο αθμνμύκ ηδ δέζιεοζδ, ηδκ αβάπδ ηαζ ηδ ζοκηνμθζηόηδηα. 30 Ένεοκεξ ακαθένμοκ όηζ δ ζοιιεημπή ζηα ενδζηεοηζηά ηεθεημονβζηά έπεζ ζοκδεεεί ιε ηδκ εκίζποζδ ηδξ εοδιενίαξ ηαζ ηδ δοκαηόηδηα ημο κα ακηζιεηςπίγεζ ηακείξ ηδκ απώθεζα ηαζ ηδ θοζζηή αζεέκεζα. 34,35 Ζ Θνδζηεοηζηή ηαζ πκεοιαηζηή εκαζπόθδζδ ζε πενζόδμοξ πίεζδξ ή αζεέκεζαξ είκαζ «δ ακαγήηδζδ βζα κόδια ιε ηνόπμοξ ηέημζμοξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημ ζενό.» 36 Ηζημνζηά, δ πκεοιαηζηόηδηα βζα ηζξ βοκαίηεξ ηδξ Αθνζηήξ έπεζ ηζξ νίγεξ ηδξ ζηδ ζηθααζά δ μπμία πνμζπάεδζε κα ηαηαζηνέρεζ ημκ αθνζηακζηό πμθζηζζιό, ηζξ ηαημπμίδζε ζελμοαθζηά ηαζ πώνζζε ηζξ μζημβέκεζεξ ημοξ. 37 Θα πενζιέκαιε πςξ ιζα πκεοιαηζηόηδηα πμο ααζίζηδηε ζηδκ ηαηαπίεζδ κα μδδβεί ζε έκακ ακηζπκεοιαηζηό ηαζ αθθμηνζςιέκμ ηνόπμ γςήξ. Πανά ηζξ δοζημθίεξ αοηέξ όιςξ, μζ οπμδμοθςιέκεξ βοκαίηεξ ήηακ ζε εέζδ κα λεπενάζμοκ ηαζ κα ιεηαζπδιαηίζμοκ ηζξ ειπεζνία ημοξ ιέζς ιζαξ πκεοιαηζηόηδηαξ πμο ημοξ πανείπε εθπίδα ζηζξ πνμζςπζηέξ αθθά ηαζ ζηζξ ζπέζεζξ ημοξ ιέζα ζηδκ ημζκόηδηα. Ζ πκεοιαηζηόηδηά ημοξ, ζηνάθδηε ηαζ ηαεμνίζηδηε ζε ιζα ημζκμηζηή ενδζηεοηζηή ειπεζνία. 38 Γζα ημοξ Δαναίμοξ, δ πκεοιαηζηόηδηα είκαζ ηάηζ παναπάκς πάκς από ημζιζηή, ηαεώξ μζ μνεόδμλμζ Δαναίμζ επζεοιμύκ κα γήζμοκ ηζξ γςέξ ημοξ ζημκ ελςηενζηό ηόζιμ ώζηε κα ζοιθςκμύκ ιε ημοξ κόιμοξ ηδξ πίζηδξ ημοξ. 39 Δκδζαθένμοζα ηαζ δ πνμζέββζζδ ημο Kliewer (2004) βζα ηδκ πκεοιαηζηόηδηα. Μζα οβζήξ πκεοιαηζηόηδηα, ακαθένεζ, ιπμνεί κα αμδεήζεζ ζηδκ πνόθδρδ, κα αεθηζώζεζ ηα απμηεθέζιαηα ηαζ κα δζεοημθύκεζ ζηδκ ακηζιεηώπζζδ. Αοηή δ πκεοιαηζηόηδηα εα πνέπεζ κα οπμζηδνίγεηαζ ηαζ κα εκεαννύκεηαζ. Μζα ανκδηζηή πκεοιαηζηόηδηα ιπμνεί κα πανειπμδίζεζ ηδ δζαδζηαζία ηδξ εεναπείαξ ηαζ ηόηε εα πνέπεζ κα ακηζιεηςπίγεηε. 40 Δηηόξ από ηδκ πνμζπάεεζα βζα μνζζιό ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ μζ ένεοκεξ εζηζάγμοκ ζημ κα εκημπίζμοκ ηαζ ηζξ δζαζηάζεζξ ηδξ. Οζ McDonough-Means ηαζ ζοκ. (2004) ακαθένμοκ όηζ δ ένεοκα ζπεηζηά ιε ηδκ πκεοιαηζηόηδηα έπεζ ηδκ ηάζδ κα εζηζάγεηαζ πενζζζόηενμ ζημκ εεναπεοόιεκμ απ ό,ηζ ζημ εεναπεοηή. Δζηζάγεζ επίζδξ ζημ κα εκημπίγεζ ηζξ δζαζηάζεζξ ή ημοξ ημιείξ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ, ηδ δζαθμνμπμίδζδ ηςκ πκεοιαηζηώκ πεπμζεήζεςκ ηαζ πναηηζηώκ από ηζξ ενδζηεοηζηέξ πεπμζεήζεζξ ηαζ πναηηζηέξ, ηαεώξ ηαζ κα ελεηάγεζ ημοξ ηνόπμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ δ πκεοιαηζηόηδηα ηαζ δ ενδζηεοηζηόηδηα ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ ζςιαηζηή ηαζ ηδκ ροπζηή οβεία. 41 Πνεςμαηική, λαϊκή και εναλλακηική θεπαπεία. Δννοιολογική πποζέγγιζη και διάκπιζη. Δπεζδή ιπμνεί κα οπάνπεζ ζύβποζδ, εζδζηά ακάιεζα ζημοξ ηθζκζημύξ επζζηήιμκεξ, ιεηαλύ ηςκ όνςκ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ ηαζ ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ εα βίκεζ πνμζπάεεζα απμζαθήκζζδξ ημοξ. Ζ πκεοιαηζηόηδηα ηαζ δ πκεοιαηζηή εεναπεία ιπμνμύκ κα εεςνδεμύκ ςξ πηοπέξ ιζαξ εονύηενδξ πκεοιαηζηήξ εζηόκαξ αθθά δεκ ηαοηίγμκηαζ εκκμζμθμβζηά. Μπμνεί κα οπάνπεζ ιζα ειπεζνζηή ζύκδεζδ ηαζ ηαύηζζδ θόβς ηδξ ημζκήξ νίγαξ ημοξ- πνεύμα- αθθά δεκ είκαζ ηαοηόζδιεξ έκκμζεξ. Ζ πκεοιαηζηή εεναπεία είκαζ έκα ζδιακηζηό ιένμξ ημο ζαηνζημύ ζοζηήιαημξ πμθθώκ ιδ δοηζηώκ πςνώκ. 42,43 ύιθςκα ιε ημκ Aldridge (1991) δ πκεοιαηζηή εεναπεία έπεζ επζαζώζεζ ηαζ ζηδ ιμκηένκα Δονώπδ ηαζ ζοκεπίγεζ κα αηιάγεζ 44 ιέπνζ ηαζ ζήιενα ηαζ ζε άθθεξ πενζμπέξ ημο Γοηζημύ ηόζιμο. ηδκ Αιενζηή όπμο ηαημζημύκ Ηεαβεκείξ, είκαζ ημζκό βκώνζζια βζα όζμοξ είκαζ ζςιαηζηά άννςζημζ κα ακαγδηήζμοκ πκεοιαηζηή εεναπεία από έκακ ακαβκςνζζιέκμ επαββεθιαηία, ημκ πκεοιαηζηό ζμθό μ όπμζμξ πνμζδζμνίγεηαζ ςξ εεναπεοηήξ. 45 Ο Benor (2001) εεςνεί όηζ δ πκεοιαηζηή εεναπεία είκαζ «δ ζοζηδιαηζηή, ζηόπζιδ πανέιααζδ από έκα ή πενζζζόηενα άημια βζα κα αμδεήζεζ/μοκ άθθμ πνόζςπμ ιε εζηζαζιέκδ πνόεεζδ κα αεθηζώζεζ/μοκ ηδκ ηαηάζηαζή ημο.» 46 Ζ πκεοιαηζηή εεναπεία μνίζηδηε από ημ National Federation of Spiritual Healers ςξ «... δ πνήζδ ηδξ πνμζεοπήξ, ηδξ εεναπείαξ, ημο δζαθμβζζιμύ ηαζ ηδξ ημπμεέηδζδξ ηςκ πενζώκ ημο "εεναπεοηή ιε πνόεεζδ ηδκ πνμαβςβή ηδξ εοδιενίαξ, ηδξ εζνήκδξ ηαζ ηδξ απμηαηάζηαζδξ ηδξ ζζμννμπίαξ ημο ζώιαημξ, ημο ιοαθμύ ηαζ ημο πκεύιαημξ ημο ζοιιεηέπμκημξ.» 47 Ο όνμξ πκεοιαηζηή πανμοζία οπμδδθώκεζ ιζα ζύιπθμηδ ζδζόηδηα, εκόξ αηόιμο (ημο εεναπεοηή)πμο μδδβεί ζε ιζα ςθέθζιδ, εεναπεοηζηή ηαζ/ή εεηζηή πκεοιαηζηή αθθαβή. Αοηή ιπμνεί ζηδ ζοκέπεζα κα μδδβήζεζ ζε έκα ιεηαζπδιαηζζιό αοημ-ίαζδξ εκόξ άθθμο αηόιμο (εεναπεοιέκμξ) αθθά ηαζ ζημκ ίδζμ ημ εεναπεοηή επίζδξ. 48 Ο Reid (1996) ακαθένεζ όηζ δεκ πνέπεζ κα βίκεηαζ ζύβποζδ ιεηαλύ ηδξ εεναπείαξ ιε πκεύιαηα ηαζ ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ. Μενζημί επαββεθιαηίεξ πμο οπμζηδνίγμοκ όηζ ανίζημκηαζ ζε επζημζκςκία ιε ιδ - μναηά όκηα, έπμοκ εθάπζζηεξ ακδζοπίεξ βζα ηδκ "πκεοιαηζηή εοδιενία" ηςκ αζεεκώκ ημοξ. Οιμίςξ, μ όνμξ πκεοιαηζηή εεναπεία πνδζζιμπμζείηαζ ζοπκά βζα κα πενζβνάρεζ ημοξ εεναπεοηέξ πμο έπμοκ ηδκ αίζεδζδ ημο οπενθοζζημύ ηαζ εεναπεύμοκ ζε έκα ζοκαζζεδιαηζηό επίπεδμ, αθθά δεκ ιπμνεί κα εζπςεεί όηζ θεζημονβμύκ ζε πκεοιαηζηό πθαίζζμ. 49 Ο Leighton (1996) ακαθένεζ όηζ «εα ήηακ ηαθύηενα βζα ημ εεναπεοηή κα είκαζ ζε ζηεκή επαθή ηαζ κα ζοκημκίγεηαζ ιε αοηά πμο ειπκέμοκ ημκ αζεεκή πκεοιαηζηά...». 50 Άθθεξ ζαηνζηέξ παναδόζεζξ εεςνμύκηαζ πςξ έπμοκ πκεοιαηζηή πνμέθεοζδ αθθά δεκ αζημύκηαζ ιέζα ζε έκα πκεοιαηζηό πθαίζζμ. 49 Δηηόξ από ηδκ πκεοιαηζηή εεναπεία αζαθζμβναθζηά ακαθένεηαζ ηαζ δ θασηή εεναπεία. Ζ πίζηδ ζηδκ εκόηδηα ημο ιοαθμύ, ημο ζώιαημξ ηαζ ημο πκεύιαημξ ζε ανιμκία ιε ημ πενζαάθθμκ εηθνάγεηαζ ζηδκ πναηηζηή ηδξ θασηήξ εεναπείαξ. Ζ θασηή εεναπεία, ζοζπεηίγεηαζ ηζξ πενζζζόηενεξ θμνέξ ιε ηδ ενδζηεοηζηή πναηηζηή όπςξ ακαθένμοκ μζ Higgins ηαζ Learn (1999). 51 Ο Παβηόζιζμξ Ονβακζζιόξ Τβείαξ (2004) ακαθένεζ όηζ μζ παναδμζζαηέξ εεναπεοηζηέξ ιέεμδμζ (Traditionalhealingmethods - THM) έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί από ημοξ Αθνζηακμύξ βζα ηδκ πνόθδρδ, ηδ δζάβκςζδ ηαζ ηδ εεναπεία ηςκ ημζκςκζηώκ, ροπζηώκ ηαζ ζςιαηζηώκ αζεεκεζώκ, πνζκ αηόιδ αθθά ηαζ ιεηά ηδκ έθεοζδ ηδξ ζοιααηζηήξ Cor. Author:: Tzounis Efthimios. E-mail etzounis@yahoo. gr 123

Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2017) Τόμος 9,Τεύτος 3, 118-131 ISSN 1791-9649 ζαηνζηήξ. 52 Ο Meissner βνάθεζ βζα ημοξ Αθνζηακμύξ παναδμζζαημύξ εεναπεοηέξ όηζ δ ηθήζδ ημοξ πνμένπεηαζ από ημ Θεό ή ημοξ πνμβόκμοξ ημοξ... εεςνμύκ ηα όκεζνα ηαζ ηζξ απμηαθύρεζξ ςξ πδβή βκώζδξ ημοξ... Ζ παναδμζζαηή εεναπεία είκαζ ιένμξ ημο αθνζηακζημύ πμθζηζζιμύ ηαζ μοζζαζηζηή βζα ηδκ οβεία ηαζ ηαθμγςία εκόξ ιεβάθμο ιένμοξ ημο Αθνζηακζημύ πθδεοζιμύ. Ο εεναπεοηήξ ακηζθαιαάκεηαζ ηδ ζδιαζία ηςκ πνμβμκζηώκ ημο πκεοιάηςκ, ιμζνάγεηαζ ηδκ πίζηδ ιε ηζξ οπενθοζζηέξ δοκάιεζξ ηαζ πνμζδζμνίγεζ ηδκ πναβιαηζηόηδηα ηςκ ιαβζζζώκ. 53 Οζ εεναπεοηέξ μύθζ ηδξ Αθνζηήξ ηαζ ηδξ Αζίαξ είκαζ πνςηίζηςξ ιοζηζηζζηέξ, εεςνμύκ ηδκ ζαηνζηή ημοξ ενβαζία ςξ δζαδζηαζία πμο αμδεά ημοξ αζεεκείξ ζηα πκεοιαηζηά ημοξ ηαλίδζα ημοξ. 54 Οζ παναδμζζαημί εεναπεοηέξ ιπμνμύκ κα πνδζζιμπμζήζμοκ έκα ζοκδοαζιό ιαβείαξ, πκεοιάηςκ, εεναπεοηζηώκ ηεθεημονβζηώκ, αμηάκςκ ηαζ ιακηείαξ βζα κα εεναπεύζμοκ, 55 εκώ μζ ενδζηεοηζημί εεναπεοηέξ, όπςξ μζ ελμνηζζηέξ ηαζ μζ πνμθήηεξ, πνδζζιμπμζμύκ απμηθεζζηζηά ηζξ ενδζηεοηζηέξ πναηηζηέξ βζα ηδ εεναπεία ηςκ αζεεκεζώκ. 56 Χξ ζοκδοαζιόξ ζημζπείςκ από ημοξ πμθζηζζιμύξ ηςκ Αγηέηςκ ηαζ ηςκ Ηζπακώκ αθθά ηαζ ηδξ πκεοιαηζζηζηήξ, μιμζμπαεδηζηήξ ηαζ ζύβπνμκδξ ζαηνζηήξ, δ θασηή εεναπεοηζηή πνδζζιμπμζεί ηδ δνάζδ ηςκ θοηώκ, ηδξ ηεθεημονβζηήξ πνμζεοπήξ, ηδξ ιμοζζηήξ, ημο πμνμύ, ηαζ ημο ιαζάγ. Ζ πίζηδ ζηδκ ανιμκία ημο ιοαθμύ, ημο ζώιαημξ, ηαζ ημο πκεύιαημξ έπμοκ επίζδξ πνμελέπμοζεξ αλίεξ ζηδκ ηαεμθζηή πανάδμζδ. 57 διακηζηή είκαζ δ ημζκόηδηα ιέζα ζηδκ μπμία ηαημζηεί έκαξ άκενςπμξ, ημ πενζαάθθμκ ιε ημ μπμίμ ζοκακαζηνέθεηαζ ηαζ πόζμ αοηό επδνεάγεζ ηδκ οβεία ηαζ ηδκ αζεέκεζα ημο αθθά ηαζ πςξ αοηέξ μζ επζννμέξ πνέπεζ κα θαιαάκμκηαζ οπόρδ ηαζ κα πενζθαιαάκμκηαζ ζημ πθάκμ οβείαξ. Ο όνμξ ημοθημύνα οβείαξ ακαθένεηαζ ζε «όθα ηα θαζκόιεκα πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ δζαηήνδζδ ηδξ εοδιενίαξ ηαζ ηα πνμαθήιαηα ηδξ αζεέκεζαξ, ηα μπμία μζ άκενςπμζ ακηζιεηςπίγμοκ ιε παναδμζζαημύξ ηνόπμοξ, ιέζα ζηα δζηά ημοξ ημζκςκζηά δίηηοα. " 58 Οζ αζεεκείξ ιπμνεί κα επζθέλμοκ κα επεηηείκμοκ ημοξ παναδμζζαημύξ εεναπεοηζημύξ ημοξ ζηόπμοξ πενζθαιαάκμκηαξ ζημ πθάκμ θνμκηίδαξ ημοξ ιεεόδμοξ εκαθθαηηζηήξ ή/ηαζ παναδμζζαηήξ εεναπείεξ. Ζ αζαθζμβναθία έπεζ εκημπίζεζ εκαθθαηηζηέξ ηαζ παναδμζζαηέξ ιεεόδμοξ ζηζξ όπμζεξ μζ αζεεκείξ δείπκμοκ ηδκ πνμηίιδζδ ημοξ. Οζ ιέεμδμζ αοημί ιπμνεί κα ηαθύπημοκ ιία ιζηνή ζε εύνμξ ημζκόηδηα ιπμνεί όιςξ ηαζ ιένμξ ηδξ ζαηνζηήξ πανάδμζδξ ζε ιεβάθα έεκδ ηαζ θαμύξ. Υαναηηδνζζηζηό πανάδεζβια είκαζ δ αβζμοαένδα, δ μπμία ακ ηαζ εεςνείηαζ ςξ οιπθδνςιαηζηή ηαζ Δκαθθαηηζηή Θεναπεία ζηζξ Ζ.Π.Α, είκαζ ιένμξ ημο ζοζηήιαημξ οβείαξ ζηδκ Ηκδία βζα πενζζζόηενμ από 5.000 έηδ. 15 Ζ ζαηνζηή Αβζμοαένδα δ μπμία λεηίκδζε από ηζξ Βέδεξ, ηα ζκδζηά ζενά ηείιεκα, 59 είκαζ ιζα ιμνθή Παναδμζζαηήξ Ηκδζηή Ηαηνζηή (Traditional Indian Medicine) δ μπμία ηονζμθεηηζηά ιεηαθνάγεηαζ από ηα ακζηνζηζηά ςξ δ «βκώζδ ηδξ γςήξ" ή ιε πενζζζόηενδ αηνίαεζα ςξ δ «ζοζηδιαηζηή βκώζδ ηδξ γςήξ". 60 ηδκ Ηκδία ηαζ ζε μνζζιέκεξ βεζημκζηέξ πώνεξ, δ ζαηνζηή Αβζμοαένδα είκαζ επίζδια ηαζ κόιζια ακαβκςνζζιέκδ ςξ ζζμδύκαιδ ιε ηδ ζοιααηζηή ζαηνζηή εκώ είκαζ πθήνςξ ακαβκςνζζιέκδ από ημκ Παβηόζιζμ Ονβακζζιό Τβείαξ (WHO) ςξ ζαηνζηή επζζηήιδ ακάθμβδ ιε ηδκ Παναδμζζαηή Κζκέγζηδ Ηαηνζηή(TCM). 61 Δηηόξ από ημ ααζζηό νόθμ πμο δζαδναιαηίγεζ ζηα αζζαηζηά ζοζηήιαηα οβεζμκμιζηήξ πενίεαθρδξ, δ Αβζμοαένδα είκαζ ιία από ηζξ ηαπύηενα ακαπηοζζόιεκεξ ιεεόδμοξ οιπθδνςιαηζηήξ ηαζ Δκαθθαηηζηήξ Θεναπείαξ ζε πώνεξ όπςξ δ Γενιακία, δ Αοζηνία ηαζ δ Δθαεηία. 62 Οζ θασημί εεναπεοηέξ ηδξ Αζίαξ, μζ ζαιάκμζ ιάβμζ ηδξ Κεκηνζηήξ Αιενζηήξ είκαζ ιενζηά από ηα ζδιακηζηόηενα πνόηοπα εεναπεοηώκ πμο επζηναημύκ ζηζξ δζάθμνεξ ημζκόηδηεξ. Ο de Schweinitz (2010) ακαθένεζ όηζ μ ζαιάκμξ αδιαηίγεζ έλς από ηδκ απθή- ημζκή ζηέρδ, ζημκ ηόζιμ πίζς από ημ μναηό, αοηό ημ αάεμξ πμο μζ ροπμθόβμζ ιπμνμύκ κα ηαηακμήζμοκ ςξ ημ οπμζοκείδδημ ή ημ ιοεμθμβζηό ααζίθεζμ. 23 ημ πςνίμ ηςκ Chumash (Ηκδζάκμζ ηδξ Αιενζηήξ) όθδ δ εεναπεία λεηζκά ιε ηδκ πνμζεοπή. Αοηόξ πμο πνμζεύπεηαζ ηαθεί ημ Θεό (Xoy ζηδ θοθή ηςκ Chumash) κα ζοιιεηέπεζ ζηδ εεναπεοηζηή δζαδζηαζία. Ζ πνμζεοπή ζοκακηάηαζ ιε πμθθέξ ιμνθέξ, ζηδκ πζμ απθή ηδξ, μ εεναπεοηήξ ιε ημκ αζεεκή πνμζεύπμκηαζ ιαγί. Ο εεναπεοηήξ ιενζηέξ θμνέξ αββίγεζ ηδκ πθάηδ ημο αζεεκμύξ ιε έκα θηενό αεημύ ή βεναηζμύ βζα κα ζύνεζ έλς ηα επζαθααή πκεύιαηα (nunasus).σμ θηενό ζηδ ζοκέπεζα ηζκάγεηαζ πνμξ ηα ηάης πνμηεζιέκμο κα ζηείθεζ ηα επζαθααή πκεύιαηα πίζς ζημκ ηάης ηόζιμ από όπμο πνμήθεακ. 63 Πμθθέξ όιςξ είκαζ ηαζ μζ ενδζηείεξ μζ μπμίεξ μνίγμοκ "ηακόκεξ οβείαξ" βζα ημοξ μπαδμύξ ημοξ. 64 Αζεεκείξ ζε ημζκςκίεξ ιε παναδμζζαηέξ ημοθημύνεξ (Αθνζηή) ζοπκά πζζηεύμοκ πςξ μζ ροπμθμβζηέξ ηαζ ημζκςκζηέξ ζοβηνμύζεζξ απμηεθμύκ ηδκ ηύνζα αζηία ηδξ κόζμο. Έηζζ, δ απμηοπία ηδξ ζύβπνμκδξ ζαηνζηήξ βζα ηδκ ακηζιεηώπζζδ αοηώκ ηςκ πνμαθδιάηςκ ιπμνεί κα ιεζώζεζ ηδκ ακηζθδπηή δύκαιδ ηδξ. 65 Οζ ενδζηεοηζηέξ πεπμζεήζεζξ επδνεάγμοκ ζε ιεβάθμ ααειό ηζξ ακηζθήρεζξ βζα ηδ γςή, ηδκ οβεία, ηδκ αζεέκεζα ηαζ ημ εάκαημ ακαθένεζ μ Rojas (1996). 57 Γζα έκακ ιμοζμοθιάκμ, είκαζ ζδιακηζηό κα ιπμνεί κα πεεάκεζ ιε ημοξ αβαπδιέκμοξ ημο ακενώπμοξ πανόκηεξ, όκηαξ ζε ιζα ορδθή ηαηάζηαζδ ζοκεζδδημπμίδζδξ ημο Θεμύ. 66 ημ ζύζηδια μθζζηζηήξ θνμκηίδαξ αζεεκώκ ζημ Πμοένημ Ρίημ, ζε όηζ αθμνά ηδ εεναπεία ημοξ, ιεζμθααμύκ ακαβκςνζζιέκα ιέθδ ηδξ ημζκόηδηαξ πμο ενβάγμκηαζ δζαιέζμο ηδξ πίζηδξ ηςκ ακενώπςκ ζηδ δζαδζηαζία εεναπείαξ. Τπάνπεζ ιζα ζύκδεζδ ημο πκεοιαηζημύ ηόζιμο αθθά ηαζ ιζα εεώνδζδ ηδξ εέθδζδξ ημο Θεμύ. 67 Ένεοκεξ ζε βοκαίηεξ (έβπνςιεξ) έδεζλακ όηζ ηόζμ δ οβεία όζμ ηαζ δ αζεέκεζαεεςνμύκηαζ πςξ πνμένπμκηαζ από ημ Θεό ςξ δώνμ ή ςξ ηζιςνία. Ζ ζοιιόνθςζδ ζημ εέθδια ημο Θεμύ -ζε απάκηδζδ ζηδκ αζεέκεζα- είκαζ έκα ζοπκό γήηδια ημ μπμίμ ημοξ απαζπμθμύζε. Ζ αζεέκεζα βζα ηζξ βοκαίηεξ αοηέξ εεςνμύκηακ ςξ δοζακαθμβία, ηόζμ ιέζα ζημκ άκενςπμ όζμ ηαζ ζημ πενζαάθθμκ. 64 ΟζWinkler ηαζ ζοκ.(2010) ακαθένμοκ όηζ ίζςξ κα θαίκεηαζ πενίενβμ όηζ μζ δοηζημί ενεοκδηέξ βκςνίγμοκ ηόζα θίβα ζπεηζηά ιε Υπεύθ. Αλ/φίας Τζούνης Ευθύμιος. E-mail etzounis@yahoo.gr 124

Interscientific Health Care (2017) Vol 9, Issue 3, 118-131 ISSN 1791-9649 ηζξ παναδμζζαηέξ ιεεόδμοξ ζαηνζηήξ όπςξ αοηέξ αζημύκηαζ από ηζξ δζάθμνεξ αθνζηακζηέξ εεκόηδηεξ. Γεδμιέκμο όηζ πμθθέξ από ηζξ ζαηνζηέξ δμιέξ ζε όθδ ηδκ Αθνζηή έπμοκ ζοζηαεεί από ημοξ ζεναπμζηόθμοξ, βζα εηείκμοξ πμο έπμοκ ένεεζ ζε επαθή ιε ημκ Υνζζηζακζζιό, δ πνζζηζακζηή πνμζεοπή έπεζ βίκεζ ακαπόζπαζημ ιένμξ ηδξ ηαηακόδζδξ ηδξ εεναπείαξ. 68 Ο Υνζζηζακζζιόξ ειθακίζηδηε ηαζ ζηδκ Εζιπάιπμοε ζηζξ ανπέξ ηδξ απμζηζαηήξ πενζόδμο από ημοξ ζεναπμζηόθμοξ μζ μπμίμζ ίδνοζακ ζπμθεία, εηηθδζίεξ ηαζ κμζμημιεία ηαεώξ ηαζ γώκεξ ενδζηεοηζηήξ επζννμήξ. 69 Μζα παθαζόηενδ ένεοκα (1974) αζπμθήεδηε ιε ηζξ εεναπεοηζηέξ πναηηζηέξ πμο πνδζζιμπμζμύκ πέκηε μιάδεξ δζαθμνεηζηώκ εεκμηήηςκ ζημ Μασάιζ. Ζ ένεοκα έδεζλε όηζ μζ Καεμθζημί Ασηζκμί είπακ ηδκ ηάζδ κα είκαζ ηαεμθζημί ιόκμ ηαη 'όκμια ηαζ ελαημθμοεμύζακ κα δζαηδνμύκ ηζξ αμοκημύ πεπμζεήζεζξ ημοξ. Δίκαζ πζεακό, ακαθένεηαζ ζηδκ ένεοκα, «κα απμδίδμοκ μνζζιέκεξ αζεέκεζεξ ζε οπενθοζζηά αίηζα ηαζ ζε ηέημζεξ πενζπηώζεζξ,πμθθμί ακαγδημύκ ημοξ θίβμοξ θοζζημύξ εεναπεοηέξ πμο είκαζ δζαεέζζιμζ ζημ Μασάιζ». Οζ Βαπηζζηέξ Ασηζκμί, όηακ πίζηεοακ όηζ δ αζεέκεζα δεκ ακηαπμηνίκεηαζ όπςξ εα έπνεπειέζα ζημ μνεόδμλμ ζύζηδια ζαηνζηήξ,ήηακ πζεακό κα πνμζεοπδεμύκ -είηε ιόκμζ ημοξ είηε ιαγί ιε ημοξ πμζιέκεξ ημοξ- βζα ηδκ αμήεεζα ημο Θεμύ ηαζ ηδκ πναβιαημπμίδζδ ιζαξ εεναπείαξ. ηακ ημ μνεόδμλμ ζύζηδια απμηύβπακε, μζ Ασηζκμί, όπζ πάκηα αθθά ιενζηέξ θμνέξ, επίζηνεθακ ζηδκ Ασηή. Πανόθμ πμο ημ μζημκμιζηό ηόζημξ ήηακ ιεβάθμ, ήεεθακ κα πνδζζιμπμζήζμοκ ηζξ οπδνεζίεξ ηςκ παναδμζζαηώκ εεναπεοηώκ πμο δεκ ήηακ αηόια δζαεέζζιμζ ζηδκ πενζμπή ημοξ. 70 ε παθαζόηενδ πμζμηζηή ένεοκα ηδξ Webb (1971) ζοιιεηείπακ αζεεκείξ αθθά ηαζ κμζδθεοηέξ. Ζ ιεθέηδ ηαηαθήβεζ ζημ ζοιπέναζια όηζ μζ πνμηαηαθήρεζξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ ιαβεία Voodoo δζαδναιαηίγμοκ ζδιακηζηό νόθμ ζηζξ ακηζθήρεζξ ηςκ ακενώπςκ απέκακηζ ζηδκ αζεέκεζα. Αοηέξ μζ ακηζθήρεζξ εα πνέπεζ κα θαιαάκμκηαζ οπόρδ όπζ ιόκμ από ημοξ κμζδθεοηέξ αθθά ηαζ από ημοξ άθθμοξ επαββεθιαηίεξ οβείαξ. 19 H πμζμηζηή ένεοκα ηςκ Wamba ηαζ Groleau (2012) έδεζλε όηζ ζημ Καιενμύκ οπάνπεζ πναβιαηζηή ζοκενβαζία ιεηαλύ ηςκ παναδμζζαηώκ εεναπεοηώκ, ηςκ πνμθδηώκ ηαζ ηςκ ζενέςκ. ε όηζ αθμνά όιςξ όζμοξ αζημύζακ ηδκ παναδμζζαηή ζαηνζηή (αζμσαηνζηή), ακ ηαζ ήηακ πνόεοιμζ κα ζοιιεηάζπμοκ ζε αιμζααία ακηαθθαβή οπδνεζζώκ οβεζμκμιζηή θνμκηίδαξ, δ πνμεοιία ημοξ αοηή ήηακ πενζμνζζιέκδ ελαζηίαξ ηςκ «ζοκηεπκζαηώκ πνμηύπςκ ηδξ αζμσαηνζηήξ ηαζ ηςκ ζοβηνμύζεςκ πμο απμννέμοκ από ηδκ επζζηδιμθμβία ηδξ». 71 Ο αοζηδνόξ δοηζηόξ ηνόπμξ ζηέρδξ δεκ έιεζκε ακεπδνέαζημξ από ηζξ πναηηζηέξ ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ, ηδξ θασηήξ εεναπείαξ αθθά ηαζ ηςκ εκαθθαηηζηώκ εεναπεζώκ. Τπάνπμοκ δύμ ηονίανπεξ ιμνθέξ ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ ζηδ Γοηζηή Δονώπδ. Ζ πνώηδ πενζθαιαάκεζ ηδκ επαθή ιε ημ πένζ ή ηδκ ημκηζκή επαθή, ιεηαλύ ημο εεναπεοηή ηαζ ημο αζεεκή. Ο Aldridge (1991) ακαθένεζ όηζ αοηή δ πναηηζηή παναηδνείηαζ επίζδξ ηαζ ζημ εηηθδζζαζηζηό ηεθεημονβζηό, ηδκ «ημπμεέηδζδ ηςκ πενζώκ». Ζ δεύηενδ ιμνθή είκαζ δ απμύζα ή δ εεναπεία ελ απμζηάζεςξ. Δηεί, έκαξ εεναπεοηήξ ή ιζα μιάδα από εεναπεοηέξ, πνμζεύπμκηαζ ή δζαθμβίγμκηαζ βζα ημκ αζεεκή μ μπμίμξ απμοζζάγεζ από ηδκ πανμοζία ημοξ. Οζ αζεεκείξ ζε αοηή ηδκ πενίπηςζδ ιπμνεί κα είκαζ ανηεηά ιαηνζά από ηδ εεναπεοηζηή μιάδα. 44 H πνήζδ ηδξ πνμζεοπήξ ή ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ ακαθένεδηε όηζ έπεζ πνδζζιμπμζδεεί από ημ 24,4% εκόξ εεκζημύ ακηζπνμζςπεοηζημύ δείβιαημξ βοκαζηώκ ζηδκ Αοζηναθία πμο πνδζζιμπμζμύκ αοημζοκηαβμβναθμύιεκδ ζοιπθδνςιαηζηή ηαζ εκαθθαηηζηή ζαηνζηή (CAM). 72 H ιεζμθααδηζηή πνμζεοπή ζύιθςκα ιε ηδκ ένεοκα ηςκ Olver ηαζ Dutney (2012) έδεζλε όηζ αεθηζώκεζ ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ιεηαλύ ηςκ αζεεκώκ ιε δζάθμνμοξ ηανηίκμοξ. 73 ηδκ ένεοκα ηςκ Rao ηαζ ζοκ. (2015), ζοκμθζηά 9965 βοκαίηεξ απάκηδζακ ζηδκ ενώηδζδ ζπεηζηά ιε ηδ πνήζδ ηδξ πνμζεοπήξ ή ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ. Μεηαλύ αοηώκ ηςκ βοκαζηώκ, δ πνμζεοπή ή δ πκεοιαηζηή εεναπεία πνδζζιμπμζήεδηε ζοπκά ζε πμζμζηό 14% (n = 1385), ιενζηέξ θμνέξ ζε πμζμζηό 12% (n = 1211), ζπάκζα ζε πμζμζηό 6% (n = 599) ηαζ δεκ έπεζ πνδζζιμπμζδεεί πμηέ ζε πμζμζηό 68% (n = 6770). Οζ βοκαίηεξ πμο ζοιαμοθεύηδηακ έκα ζύιαμοθμ, ροπμθόβμ ή ημζκςκζηό θεζημονβό ήηακ 1,39 θμνέξ πζεακόηενμ(95% CI 1,15-1,67) κα πνδζζιμπμζήζμοκ ηδκ πνμζεοπή ή ηδκ πκεοιαηζηή εεναπεία από ηζξ βοκαίηεξ πμο δεκ ημοξ ζοιαμοθεύηδηακ. Ζ πανμοζία ζοιπηςιάηςκ ή πνόκζςκ αζεεκεζώκ ήηακ έκαξ ζδιακηζηόξ πανάβμκηαξ πνόαθερδξ βζα ηδ πνήζδ ηδξ πνμζεοπήξ ή ηδξ πκεοιαηζηήξ εεναπείαξ. 74 O ανηίλογορ Ζ επζζηδιμκζηή ημζκόηδηα ακηζδνά ιε ηνζηζηό ηαζ έκημκμ ηνόπμ απέκακηζ ζε γδηήιαηα πμο αθμνμύκ ηδ ενδζηεία, ηδκ πκεοιαηζηόηδηα αθθά ηαζ ηζξ δζάθμνεξ παναδμζζαηέξ εεναπείεξ. Ίζςξ μνζζιέκεξ θμνέξ δ ακηίδναζδ αοηή κα βίκεηαζ ιε ηνόπμ δμβιαηζηό, πμθθμί όιςξ είκαζ αοημί πμο πζζηεύμοκ όηζ δ ενδζηεία «οπμζηάπηεζ» ηα επζζηδιμκζηά εειέθζα ηαζ ειπμδίγεζ ηδκ πνόμδμ ηαζ ηδκ ελέθζλδ. Δίκαζ βκςζηή δ «Γίηδ ηςκ πζεήηςκ» ημ 1925 ζηζξ Ζ.Π.Α ηαζ δ ηζιςνία ημο εηπαζδεοηζημύ πμο δίδαλε ηδκ επζζηδιμκζηή άπμρδ ηαζ άκμζλε ημ δνόιμ ζημ Γαναίκμ βζα κα εζζαπεεί ζηα ζπμθεία. Σμ πνςημζέθζδμ ηςκ «New York Times» ηδξ 22αξ Ημοθίμο ημο 1925 ιαξ πθδνμθμνεί βζα ηδκ έηααζδ ηδξ δίηδξ ημο ηαεδβδημύ John Thomas Scopes μ μπμίμξ ηαηαδζηάζηδηε ζε πνόζηζιμ 100 δμθανίςκ βζαηί πανέαδ ημκ κόιμ ηδξ πμθζηείαξ ημο Tennessee δζδάζημκηαξ ηδ εεςνία ηδξ Δλεθίλεςξ ζημοξ ιαεδηέξ ημο. 75 Αηόια ιζα ακαθμνά ζημ Γαναίκμ βίκεηαζ από ημκ James Marroquin ζηδκ ηνζηζηή ημο βζα ημ αζαθίμ «The Language of God: A Scientist Presents Evidence for Belief». Δηεί ακαθένεζ πςξ μνζζιέκμζ ζοκηδνδηζημί πνζζηζακμί οπμζηδνίγμοκ πςξ δ εεςνία ηδξ ελέθζλδξ είκαζ έκα ιεβάθμ ρέια ηαζ ζηνέθμκηαζ ζηδ αζαθζμβναθζηή ενιδκεία ηςκ ζενώκ ηεζιέκςκ πνμηεζιέκμο κα ακαγδηήζμοκ αλζόπζζηεξ ενιδκείεξ βζα ημκ ηνόπμ ιε ημκ μπμίμ πνέπεζ κα ακηζθαιαάκμκηαζ ηδκ επζζηδιμκζηή αθήεεζα. 76 Πμθθέξ θμνέξ, όπςξ ηαζ ζημ πνόζθαημ πανεθεόκ, αιθζζαδηήεδηακ ένεοκεξ πμο ζοζπέηζζακ ηδκ οβεία ηαζ ηδκ αζεέκεζα ιε ηδ ενδζηεοηζηόηδηα, ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ηαζ ηδκ πκεοιαηζηή-θασηή εεναπεία. Cor. Author:: Tzounis Efthimios. E-mail etzounis@yahoo. gr 125

Διεπιζηημονική Φρονηίδα Υγείας(2017) Τόμος 9,Τεύτος 3, 118-131 ISSN 1791-9649 Οζ ζοββναθείξ Hunt ηαζ McMahon (1988) επζζδιαίκμοκ όηζ πμθθμί άκενςπμζ ακά ημκ ηόζιμ ζηνέθμκηαζ ηαζ απμδέπμκηαζ πνςηόβμκεξ παβακζζηζηέξ ενδζηεοηζηέξ πναηηζηέξ εκώ ημκίγμοκ πςξ «ιε ηάπμζα πανάλεκδ ιεηαιόνθςζδ μ απμηνοθζζιόξ έπεζ βίκεζ επζζηδιμκζηόξ.» 77 Έκα παθαζόηενμ άνενμ πμο δδιμζζεύεδηε ζημ Journal of the American Medical Association ημ 1964 ζδιείςκε όηζ είκαζ δύζημθμ βζα ηα ιμνθςιέκα άημια κα πζζηέρμοκ όηζ οπάνπμοκ πενζμπέξ ζημκ ηόζιμ όπμο ελαημθμοεεί κα εθανιόγεηαζ δ ιαβεία. 78 Πμθθέξ ημζκςκίεξ δζαεέημοκ αιθίαμθμοξ εεναπεοηέξ, ζαηνμύξ- ιάβμοξ ή ηαζ άημια ιε «οπενθοζζηέξ» ζηακόηδηεξ. Δνεοκδηέξ οπμζηδνίγμοκ όηζ είκαζ δύζημθμ κα εκημπίζεζ ηακείξ ηάπμζα δμιδιέκδ επζπεζνδιαημθμβία βζα ηδκ επίδναζδ ηδξ θασηήξ εεναπείαξ ζηδκ οβεία ηαζ ηδκ αζεέκεζα. Ζ έθθεζρδ επζζηδιμκζηόηδηαξ αθθά ηαζ μζ εοέθζηηεξ ιέεμδμζ ηδξ θασηήξ εεναπείαξ ακαθένμκηαζ ζημ Healers and sorcerers ημο 1966. Δηεί δζααάγμοιε όηζ ιαεαίκεζ ηακείξ θασηή ζαηνζηή όπςξ ιαεαίκεζ ηαζ ηα άθθα ζημζπεία ημο θασημύ πμθζηζζιμύ. Ακ δμοθέρεζ δ θασηή ζαηνζηή, δεκ απμηεθεί έηπθδλδ όπμηε μζ πναηηζηέξ ηδξ απμδεζηκύμκηαζ. Ακ απμηύπεζ, δ απμηοπία ελμνεμθμβίγεηαζ, μπόηε ηαζ ηάηζ άθθμ δμηζιάγεηαζ. Ακ μ αζεεκήξ βίκεζ ηαθά, δ εεναπεία πζζηώκεηαζ ζηα εεηζηά. Δάκ όιςξ μ αζεεκήξ πεεάκεζ, ηόηε δ εεναπεία δεκ εεςνείηαζ ακαπμηεθεζιαηζηή αθθά μ αζεεκήξ ήηακ πένα από ηάεε αμήεεζα. Ζ θασηή ζαηνζηή έπεζ ηζξ νίγεξ ηδξ ζηδκ πεπμίεδζδ, δεκ είκαζ βκώζδ ηαζ απαζηεί ιόκμ πενζζηαζζαηέξ επζηοπίεξ βζα κα δζαηδνήζεζ ημ ζεέκμξ ηδξ. 79 Γεκ είκαζ ιόκμ δ επζζηδιμκζηή «παθανόηδηα» πμο αθμνά ηδκ πκεοιαηζηή ηαζ θασηή εεναπεία δ μπμία πνμηαθεί ηζξ ακηζδνάζεζξ ηςκ επζηνζηώκ ημοξ. Οζ ενδζηεοηζηέξ πεπμζεήζεζξ ιπμνμύκ κα επζθένμοκ ηαζ ανκδηζηέξ ζοκέπεζεξ όηακ μζ άκενςπμζ ανπίγμοκ κα ααζίγμκηαζ ζηδκ πανέιααζδ ιζαξ ακώηενδξ δύκαιδξ ηαζ δζηαζμθμβμύκ ημοξ εαοημύξ ημοξ απμπμζμύιεκμζ ηςκ εοεοκώκ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηζξ ακάβηεξ ηδξ γςήξ. 35. 80 Ίζςξ βζ αοηό ηαζ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ ένεοκαξ ηςκ Shenhav ηαζ ζοκ. (2012) κα έδεζλακ όηζ όηακ μζ άκενςπμζ μδδβμύκηαζ ζημ κα έπμοκ ακαθοηζηή ζηέρδ, ηόηε ακαθένμοκ θζβόηενδ πίζηδ ζημ Θεό. 81 Ένεοκεξ δείπκμοκ όηζ ηίκδοκμξ οπάνπεζ ηζ όηακ δδιζμονβμύκηαζ ιδ νεαθζζηζηέξ πνμζδμηίεξ ζημοξ αζεεκείξ έπεζηα από ιζα ηθζκζηή δζάβκςζδ, οπμκμιεύμκηαξ ιε ημκ ηνόπμ αοηό ηδ ζπέζδ βζαηνμύ ιε ημκ αζεεκή αθθά ηαζ ηδ ιεηέπεζηα ημοξ ζοκενβαζία Έπεζ επίζδξ απμδεζπηεί πςξ αηόια ηαζ όηακ μζ αζεεκείξ ηαηακμμύκ ηζξ πθδνμθμνίεξ ζπεηζηά ιε ηδ θύζδ, ημ ζημπό, ημοξ ηζκδύκμοξ αθθά ηαζ ηζξ εκαθθαηηζηέξ ιμνθέξ εεναπείαξ πμο ημοξ πνμηείκμκηαζ, ηζξ λεπκμύκ πμθύ βνήβμνα ηόζμ βνήβμνα ιάθζζηα ώζηε κα δζαηδνμύκηαζ επζθοθάλεζξ βζα ημ εάκ ιπμνμύκ κα ζπδιαηζζημύκ εειεθζώδεζξ ανπέξ ζπεηζηά ιε ηζξ επζθμβέξ εεναπείαξ ηςκ αζεεκώκ. 82-84 ε ιεθέηδ πενίπηςζδξ ημ 2002 δδιμζζεύηδηε ημ πανάδεζβια εκόξ δθζηζςιέκμο ιμοζμοθιάκμο μ μπμίμξ έπαζπε από ΥΑΠ. ηακ έηακε εζζαβςβή ζημ κμζμημιείμ είπε αολδιέκδ δύζπκμζα. Αθμύ έβζκακ μζ απαναίηδηεξ ελεηάζεζξ παναηδνήεδηακ έκημκα ζδιάδζα ζημοξ αβηώκεξ ηαζ ηα βόκαηα ημο. Ζ ζύγοβμξ ημο απμηάθορε όηζ ηα ζδιάδζα αοηά είπακ ειθακζζηεί ημοξ ηεθεοηαίμοξ 6 ιήκεξ ηαζ ζοκέπεζακ ιε ιζα ζμαανή επζδείκςζδ ηδξ ΥΑΠ. Χξ απμηέθεζια ηδξ αολδιέκδξ ημο δύζπκμζαξ, μ αζεεκήξ πνδζζιμπμζμύζε ημοξ αβηώκεξ ημο ώζηε κα αμδεήζεζ ημκ εαοηό ημο κα ζδηώκεηαζ από ηζξ ηαεδιενζκέξ πνμζεοπέξ. Οζ ζοββναθείξ ημκίγμοκ όηζ ηα ζδιάδζα αοηά ζημοξ αβηώκεξ εα ιπμνμύζακ κα είκαζ έκα ζδιάδζ ηδξ επζδείκςζδξ ηδξ πνόκζαξ κόζμο. 85 Τπάνπμοκ αέααζα ηαζ ενδζηείεξ πμο ζοπκά απμεαννύκμοκ ημοξ μπαδμύξ ημοξ ζε εθανιμβέξ μζ μπμίεξ είκαζ ιένμξ άθθςκ ζοζηδιάηςκ. ηδκ πμζμηζηή ένεοκα ηςκ Brienaηαζ Broomb (2014) ζοιιεηείπακ 60 αζεεκείξ από ηδ Εζιπάιπμοε ιε (ή πζεακή δζάβκςζδ) HIV/AIDS. Ονζζιέκμζ από αοημύξ, εζδζηά όζμζ ήηακ Υνζζηζακμί ή απμδέπμκηακ ημ Υνζζηζακζζιό ηαζ ηδκ πκεοιαηζηή εεναπεία, δεκ απμγδημύζακ πθέμκ ηζξ οπδνεζίεξ ηδξ παναδμζζαηήξ ζαηνζηήξ. ε ζπόθζμ ημο ιάθζζηα άκδναξ ζοιιεηέπςκ ακέθενε όηζ «με ηην άνοδο ηοσ Φριζηιανιζμού οι παραδοζιακοί θεραπεσηές θεωρούνηαι ηώρα ως διαβολικοί (evil)». Βέααζα ζημ ίδζμ άνενμ δζαπζζηώκεηαζ όηζ βζα άθθμοξ ζοιιεηέπμκηεξ οπάνπεζ πανακόδζδ ζπεηζηά ιε ηα ςθέθεζ ηδξ ενδζηείαξ. οιιεηέπμοζα ακέθενε όηζ «ηο Άγιο Πνεύμα μπορεί να ζκοηώζει ηον ιό εάν προζεύτεζαι μπορείς να θεραπεσηείς». 86 Ζ πίζηδ ζηδ εεία εεναπεία ιπμνεί αηόιδ ηαζ κα απμηεθέζεζ ειπόδζμ ζηδκ ακηζνεηνμσηή εεναπεία ζύιθςκα ιε ένεοκα πμο έβζκε από ημοξ Wanyama ηαζ ζοκ. (2007) ηαζ αθμνμύζε ηδκ Οοβηάκηα. 87 οζηδιαηζηή ακαζηόπδζδ ημο 2003 δεκ ηαηάθενε κα απμδείλεζ όηζ ημ εεναπεοηζηό άββζβια αμδεά ηδκ επμύθςζδ ημο ηναύιαημξ. 88 Ζ αζαθζμβναθία δείπκεζ επίζδξ όηζ οπάνπεζ έκημκμ ζζημνζηό αδζαθμνίαξ, ζύβηνμοζδξ ηαζ ακηζπανάεεζδξ ηδξ ροπζαηνζηήξ απέκακηζ ζηδ ενδζηεία. 89 Δνεοκδηέξ οπμζηήνζλακ πςξ μζ πκεοιαηζηέξ ειπεζνίεξ είκαζ παεμθμβζηέξ ζηέρεζξ πμο έπμοκ ακάβηδ από ηνμπμπμίδζδ, εκώ ηάπμζμζ ηζξ παναηηήνζζακ ςξ ζδιάδζα ζοκαζζεδιαηζηήξ δοζανιμκίαξ. 90-92 Ο Mandel (1980), ζημ «The Psychobiology of Consciousness» ηαθεί ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ιζα «δοζθεζημονβία ημο ηνμηαθζημύ θμαμύ.» 93 Μζα δζπθή-ηοθθή ιεθέηδ ημο 2006, πμο αθμνμύζε ηδ δζαιεζμθααδηζηή πνμζεοπή, πνμηάθεζε ανηεηέξ ακηζδνάζεζξ ηαζ έδςζε ημ έκαοζια ζημοξ πμθέιζμοξ βζα πεναζηένς επζηνίζεζξ. Ο Dawkins (2006) βζα πανάδεζβια ζημ αζαθίμ ημο «Ζ Πενί Θεμύ αοηαπάηδ» ακαθενόιεκμξ ζημ «ιεβάθμ πείναια ηδξ πνμζεοπήξ» ημ παναηηδνίγεζ «ιζα δζαζηεδαζηζηή, ακ ηαζ αλζμενήκδηδ επίζδξ, ιεθέηδ πενζπηώζεςκ ζπεηζηά ιε ηα εαύιαηα» 94 οκμθζηά ζηδκ ένεοκα ζοιιεηείπακ 1.802 αζεεκείξ ζε έλζ κμζμημιεία μζ μπμίμζ είπακ οπμαθδεεί ζε bypass. ύιθςκα ιε ημκ αοζηδνό ζπεδζαζιό ηδξ ένεοκαξ μζ αζεεκείξ πςνίζηδηακ ζε ηνεζξ μιάδεξ. Γζα ημοξ αζεεκείξ ηδξ πνώηδξ μιάδαξ ηάπμζμζ πζζημί απδύεοκακ πνμζεοπέξ. ηδκ πενίπηςζδ αοηή μζ αζεεκείξ δεκ ημ βκώνζγακ. Γζα ηδκ δεύηενδ μιάδα δεκ πνμζεοπόηακ ηακέκαξ. Καζ ζε αοηή ηδκ μιάδα μζ αζεεκείξ δεκ ημ βκώνζγακ. Οζ αζεεκείξ ηδξ ηνίηδξ μιάδαξ βκώνζγακ όηζ ηάπμζμζ πνμζεύπμκηακ οπέν ηδξ οβείαξ ημοξ. Σα απμηεθέζιαηα ηδξ ένεοκαξ έδεζλακ όηζ Υπεύθ. Αλ/φίας Τζούνης Ευθύμιος. E-mail etzounis@yahoo.gr 126

Interscientific Health Care (2017) Vol 9, Issue 3, 118-131 ISSN 1791-9649 δεκ οπήνπε ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή δζαθμνά ακάιεζα ζημοξ αζεεκείξ βζα ημοξ μπμίμοξ ηάπμζμζ πνμζεύπμκηακ ηαζ ημοξ αζεεκείξ βζα ημοξ μπμίμοξ δεκ βίκμκηακ πνμζεοπέξ. ε άθθμ ζδιείμ ηδξ ένεοκαξ πμο επζηεκηνώεδηακ μζ επζηνζηέξ ηδξ ήηακ όηζ, ηα απμηεθέζιαηα έδεζλακ πςξ όζμζ βκώνζγακ όηζ ηάπμζμζ πνμζεύπμκηακ βζα πάνδ ημοξ, πανμοζίαζακ πμθύ πενζζζόηενεξ επζπθμηέξ απ' όηζ μζ αζεεκείξ πμο δεκ βκώνζγακ ηίπμηε. 95 Οζ Sloan ηαζ ζοκ (2000) ακαθένμοκ όηζ μζ ιεθέηεξ πμο οπμδδθώκμοκ ζπέζδ ιεηαλύ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ ηαζ ηδξ οβείαξ είκαζ θακεαζιέκεξ. Οζ βζαηνμί δεκ έπμοκ ηαιία ειπεζνία ζε πκεοιαηζηά εέιαηα εκώ μζ πενζζζόηενμζ αζεεκείξ δεκ εέθμοκ πναβιαηζηά κα ζογδημύκ πκεοιαηζηά γδηήιαηα. Σμκίγμοκ επίζδξ όηζ δ εηδήθςζδ εκδζαθένμκημξ δεκ δζηαζμθμβεί ηαη 'ακάβηδ ηαζ ηδκ εκζςιάηςζδ ηςκ ενδζηεοηζηώκ εειάηςκ. Ακαθένεζ όηζ δ εκζςιάηςζδ ηδξ πκεοιαηζηόηδηαξ «είκαζ ζηδκ πνάλδ ιζα πνμζπάεεζα κα πνδζζιμπμζδεεί δ ενδζηεία δ μπμία εοηεθίγεζ ιζα ααεζά ηαζ πμθύπθμηδ πναβιαηζηόηδηα». 96 Ο Ernst (2008) ζημ άνενμ ημο ιε ημ δεζηηζηό ηίηθμ «50 πνόκζα μνβακςιέκδξ εεναπείαξ ζημ Ζκςιέκμ Βαζίθεζμ: εα πνέπεζ κα βζμνηάγμοιε;» ακαθένεζ όηζ μζ πκεοιαηζημί εεναπεοηέξ πζζηεύμοκ όηζ ιπμνμύκ κα δζμπεηεύζμοκ εεναπεοηζηή εκένβεζα ζημ ζώια ηςκ αζεεκώκ ιε ζημπό κα επζθένμοκ αεθηίςζδ ή εεναπεία ιζαξ αζεέκεζαξ. ε άθθμ ζδιείμ ημο άνενμο ιάθζζηα ηάκεζ έηηθδζδ ώζηε «ιόθζξ εκημπίζμοιε αοηή ηδ ζοκεπή ηαζ επζηίκδοκδ ελαπάηδζδ ημο ημζκμύ, εα πνέπεζ κα ακαθάαμοιε δνάζδ.» 97 Ίζςξ δζηαζμθμβδιέκα ηάπμζμζ επαββεθιαηίεξ ζημ πώνμ ηδξ οβείαξ κα εέθμοκ κα ηζκμύκηαζ ζηα αζθαθή ιμκμπάηζα ηδξ παναδμζζαηήξ ζαηνζηήξ. Μπμνεί αέααζα κα ιδκ έπμοκ ειπζζημζύκδ ηαζ ζημοξ ίδζμοξ ημοξ αζεεκείξ ημοξ. Τπάνπεζ πάκηα δ πενίπηςζδ ιενζημί αζεεκείξ κα ιδκ εκδιενώκμοκ ημ βζαηνό ημοξ βζα ηζξ εκένβεζέξ ημοξ ηαζ κα θαιαάκμοκ ζηα ηνοθά μπμζαδήπμηε ιμνθή εκαθθαηηζηήξ ή παναδμζζαηήξ εεναπείαξ. Δίκαζ θμβζηό μζ βζαηνμί κα είκαζ ηαπύπμπημζ ηαεώξ ένεοκεξ επζαεααζώκμοκ ημοξ θόαμοξ ημοξ. Υαναηηδνζζηζηό πανάδεζβια είκαζ αοηό πμο ακαθένεζ μ Cohen (2009) ζημ άνενμ ημο «American roulette-- contaminated dietary supplements». Ζ αμηακμεεναπεία απμηεθεί ιία ανηεηά δζαδεδμιέκδ ιμνθή εκαθθαηηζηήξ ζαηνζηήξ. Τπάνπεζ ιζα ειθακήξ ηάζδ, ζύιθςκα ιε ημ ζοββναθέα, ηδξ πνμζεήηδξ θανιάηςκ ή ακάθμβςκ μοζζώκ ζηα αόηακα πνμηεζιέκμο κα βίκμοκ πζμ απμηεθεζιαηζηά, ζδζαίηενα όηακ αθμνμύκ ηδκ απώθεζα αάνμοξ ηαζ ηδκ αολδιέκδ ζελμοαθζηή θεζημονβία. 98 Άθθδ ζδιακηζηή πανάιεηνμξ είκαζ όηζ μζ αζεεκείξ αδοκαημύκ κα ηαηαθάαμοκ ή κα εοιδεμύκ ηζξ θεπημιένεζεξ ηςκ πθδνμθμνζώκ ηζξ μπμίεξ πνεζάγμκηαζ πνμηεζιέκμο κα πνμαμύκ ζε ζςζηέξ επζθμβέξ βζα ηδκ οβεία ημοξ, ιε αάζδ ηδ βκώζδ ηαζ ηδ ζςζηή πθδνμθόνδζδ. 82,83 Ζ αβμνά θανιάηςκ ηαζ αμηάκςκ ιέζς ζκηενκέη είκαζ ιζα ζδζαίηενα δδιμθζθήξ πναηηζηή ηα ηεθεοηαία πνόκζα. Μπμνεί δ αβμνά από ημ δζαδίηηομ ηέημζςκ ζηεοαζιάηςκ κα είκαζ εθηοζηζηή, εβηοιμκεί όιςξ ζμαανμύξ ηζκδύκμοξ βζα έκακ ιδ ζςζηά εκδιενςιέκμ αζεεκή. Οζ Saper ηαζ ζοκ. (2008) βζα πανάδεζβια ακέθενακ όηζ ημ 20% ηςκ θάνιαηςκ Αβζμοαένδα πμο αβμνάγμκηαζ ιέζς ημο δζαδζηηύμο πενζείπακ ακζπκεύζζια επίπεδα ιμθύαδμο, οδνανβύνμο ηαζ ανζεκζημύ. 99 Οζ Bowling ηαζ Ebrahim (2001) εέημοκ δύμ αηόια ζδιακηζηέξ παναιέηνμοξ πμο αθμνμύκ ημοξ αζεεκείξ. Ζ έθθεζρδ ακηζθδπηζηόηδηαξ ηαζ δ αζεεκήξ ικήιδ είκαζ πμθοζύκεεημζ πανάβμκηεξ μζ μπμίμζ επδνεάγμοκ άιεζα ηζξ απμθάζεζξ ηςκ αζεεκώκ ηαζ εέημοκ βκςζηζημύξ ηαζ ζοκαζζεδιαηζημύξ πενζμνζζιμύξ. Καζ μζ δύμ αοηέξ πανάιεηνμζ ζπεηίγμκηαζ ιε ζοβηεηνζιέκα παναηηδνζζηζηά ημο ηάεε αζεεκμύξ αθθά ηαζ ημκ ηνόπμ ιε ημκ μπμίμ αοηά επδνεάγμκηαζ από ημ ημζκςκζημμζημκμιζηό οπόααενμ ηαζ πενζαάθθμκ ημο ηαεεκόξ. 100 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ζ ζαηνζηή, όπςξ ηαζ ηάεε επζζηήιδ δεκ ιπμνεί ηαζ δεκ πνέπεζ κα έπεζ δμβιαηζηό παναηηήνα. 101 Θεςνμύιε όηζ δ επζζηήιδ, είκαζ οπμπνεςιέκδ κα αβηαθζάγεζ κέεξ ζδέεξ μζ μπμίεξ εα ηδ αμδεήζμοκ ζηδκ ελέθζλή ηδξ. οπκά, βζα πανάδεζβια, δ πνμζέββζζδ ζηδ εεναπεία ιζαξ κόζμο ααζίζηδηε ζε οπμεεηζηά ζεκάνζα. Σα οπμεεηζηά αοηά ζεκάνζα έβζκακ ενεοκδηζηά πνςηόημθθα ηαζ έπεζηα ηα απμηεθέζιαηα ημοξ ελεθίπεδηακ ζε «παβζςιέκεξ» ζαηνζηέξ ηαηαηηήζεζξ. ιςξ ζηδκ πμνεία ηςκ επζζηδιώκ οβείαξ, πμθθά εειεθζώδδ «δόβιαηα» ηαζ εεςνίεξ επακελεηάζηδηακ ηαζ μνίζηδηακ εη κέμο. Δάκ μζ επζζηήιεξ οβείαξ είπακ ηδκ ηάζδ ηδξ πνμζηόθθδζδξ ηαζ ηδξ απόννζρδξ, πμθθά ζαηνζηά επζηεύβιαηα εα είπακ παναιείκεζ ιόκμ ςξ εεςνίεξ πςνίξ εθανιμβή. Τπήνλε όιςξ ιία «επζζηδιμκζηή πνμζηόθθδζδ», εάκ ιπμνμύιε κα ηδκ παναηηδνίζμοιε ιε αοηό ημκ ηνόπμ, δ μπμία εκημπίζηδηε ηαζ πνμαθδιάηζζε όζμοξ αζπμθμύκηαζ ιε ηδκ μθζζηζηή πνμζέββζζδ ηδξ θνμκηίδαξ. Ήηακ δ ηάζδ όπμο μζ επζζηήιεξ οβείαξ εβηαηέθεζρακ ηδ ζύκδεζδ ημοξ ιε ηδκ πκεοιαηζηόηδηα ηαζ λεηίκδζακ κα ενεοκμύκ απμημιιέκεξ-από ηζξ άθθεξ επζζηήιεξ- ηα «ιοζηήνζα» ημο ακενώπζκμο ζώιαημξ. Ίζςξ μνζζιέκμζ, ιέζα ζημ πκεύια ημο μνεμθμβζζιμύ ηαζ ηδξ επζζηδιμκζηήξ δεζηήξ, κα οπέεεζακ όηζ επεζδή ημ ακενώπζκμ ζώια πνέπεζ κα θεζημονβεί ιόκμ ζακ ιζα ηαθμημονδζζιέκδ ιδπακή ηαζ κα παναβηώκζζακ ηζξ πκεοιαηζηέξ θεζημονβίεξ ημο ζώιαημξ, πμο πζεακώξ δεκ βκώνζγακ. Ζ ανπή ηδξ αθθαβήξ αοηήξ ίζςξ κα λεηίκδζε όηακ έβζκε ακηζθδπηό όηζ ημ πάζια ιεηαλύ επζζηήιδξ πκεοιαηζηόηδηαξ έπεζ πθέμκ ααεύκεζ ηαζ δ ακηζπανάεεζδ απμααίκεζ εζξ αάνμξ ηαζ ηςκ δύμ. Αοηό πμο πνέπεζ κα βίκεζ ακηζθδπηό από ημκ επζζηδιμκζηό ηόζιμ είκαζ όηζ δεκ ιζθάιε βζα ιζα ακηζπανάεεζδ δομ δζαιεηνζηά ακηίεεηςκ πναβιάηςκ, πμο από ηδ θύζδ ημοξ δεκ ιπμνμύκ κα ζοκοπάνπμοκ. Άπμρδ ιαξ είκαζ όηζ δ ύπανλδ ημο εκόξ δεκ ελμοδεηενώκεζ μύηε απμηθείεζ ηδ ύπανλδ ημο άθθμο. Δπζζηήιδ ηαζ πκεοιαηζηόηδηα ιπμνμύκ κα ζοκοπάνπμοκ ανιμκζηά, βκώζδ ηαζ ζμθία ζοιπμνεύηδηακ βζα αζώκεξ ηαζ μδήβδζακ ηδκ ακενςπόηδηα ζε ζδιακηζηά επζηεύβιαηα. Ο αζηνμκόιμξ Carl Sagan βζα πανάδεζβια ζημ αζαθίμ ημο «The Demon-Haunted World: Science asa Candle in the Dark» ακαθένεζ όηζ: «δ επζζηήιδ δεκ είκαζ ιόκμ ζοιααηή ιε ηδκ πκεοιαηζηόηδηα αθθά απμηεθεί πνμθακή πδβή πκεοιαηζηόηδηαξ. ηακ βκςνίγμοιε ηδ εέζδ ιαξ ζε ιζα απενακημζύκδ εηώκ θςηόξ ηαζ ζημ πέναζια ηςκ αζώκςκ, όηακ ακηζθαιαακόιαζηε ηδκ Cor. Author:: Tzounis Efthimios. E-mail etzounis@yahoo. gr 127