ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...9 Μεταφραστικός οδηγός...13 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ...17 Α. Κείµενα Β. Ερωτήσεις Γ. Ασκήσεις. Θέµατα εκθέσεων ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ...59 Περισσότερα κείµενα για µετάφραση ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ... 81 Μεταφράσεις Ενδεικτικές απαντήσεις ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Β ΜΕΡΟΥΣ... 101 7
Α. ΓΕΝΙΚΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟΣ Ο ΗΓΟΣ Πρωταρχικής σηµασίας είναι, κατά την άποψή µου, η αντίληψη του περιεχοµένου, δηλαδή του νοήµατος του κειµένου της γλώσσας-πηγής. Πρόκειται για επίσηµο (formal) κείµενο ή για ανεπίσηµη (informal) γραφή; Είναι λογοτεχνικό το κείµενο; Είναι δηµοσιογραφικό, νοµικό, ιατρικό, οικονοµικό; Οι παράγοντες αυτοί θα καθορίσουν τη µορφή που θα προσδώσουµε στο κείµενο της γλώσσας-στόχου. Βεβαίως, η έννοια «µορφή» αναφέρεται τόσο στα λεξιλογικά και γραµµατικοσυντακτικά στοιχεία του µεταφράσµατος όσο και στα σηµασιολογικά. Εποµένως, ο µεταφραστής πρέπει να διαθέτει µια ευρύτερη γλωσσική αντίληψη όχι µόνο της γλώσσας από την οποία µεταφράζει αλλά και της γλώσσας προς την οποία µεταφράζει. Για τον λόγο αυτό, η καλλιέργεια της συνειδητής, προσεκτικής µελέτης, η «υποψιασµένη» ανάγνωση, µε το µάτι εκείνου που στοχεύει στην ανάπτυξη του γλωσσικού του αισθήµατος, είναι απαραίτητη. Είναι σηµαντικό να αναζητά κανείς τις ιδιαίτερες νοηµατικές αποχρώσεις, να αντιλαµβάνεται τις διαφορές µεταξύ π.χ. συνωνύµων και να επιλέγει τις κατάλληλες λέξεις και εκφράσεις, ώστε να αναπτύξει την εκλεπτυσµένη αντίληψη και την αυξηµένη ευαισθησία που απαιτείται για την ορθή απόδοση του µεταφράσµατος. Η χρήση δίγλωσσου (αγγλοελληνικού ή ελληνοαγγλικού) αλλά και µονόγλωσσου (αγγλοαγγλικού) λεξικού (συχνά το ένα παραπέµπει στο άλλο κατά τη µεταφραστική διαδικασία) είναι απαραίτητη, όπως και η χρήση «θησαυρού» (λεξικού µε συνώνυµα κ.λπ.). Η ικανότητα να αποδίδει κανείς έννοιες και νοήµατα προϋποθέτει αφενός να γνωρίζει τη σηµασία των λέξεων και των φράσεων και α- φετέρου να διαθέτει την ικανότητα να συντάσσει προτάσεις ή φράσεις που θα α- ποδίδουν επακριβώς αυτό που επιθυµεί να εκφράσει. Υπό την έννοια αυτή, η καλή γνώση και ο χειρισµός της ελληνικής γλώσσας είναι απαραίτητα στοιχεία, διότι το κείµενο που θα δηµιουργήσει ο µαθητής-µεταφραστής θα είναι ελληνικό. Άρα είναι απαραίτητη η µελέτη ποικίλων µορφών του γραπτού λόγου, ώστε ο µεταφραστής να εξοικειωθεί µε τις ιδιαιτερότητες τόσο σε λεξιλογικό/σηµασιολογικό όσο και σε συντακτικό επίπεδο. Ένας παράγοντας που θα ήθελα να τονίσω είναι η εσφαλµένη αντίληψη ότι ένα καλογραµµένο κείµενο µπορεί να «βγει µε την πρώτη». Παρόλο που είναι σφάλµα να πέσει κανείς στην παγίδα των αλλεπάλληλων και δίχως τελειωµό διορθώσεων, είναι σηµαντικό, αφού διαβάσει και µελετήσει το κείµενο υπογραµµίζοντας τα δύσκολα σηµεία, να προβεί σε µια αρχική απόδοση ώστε να διαθέτει µια πρώτη µορφή του κειµένου, το οποίο θα προσπαθήσει να τελειοποιήσει στη γλώσσα-στόχο. Ας έχουµε ωστόσο κατά νου ότι στη διαδικασία αυτή ο µεταφραστής θα 13
14 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΓΓΛΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ πρέπει να προσεγγίσει µε σεβασµό το κείµενο της γλώσσας-πηγής, ώστε να µην το αλλοιώσει. Αυτό ισχύει, για παράδειγµα, στην περίπτωση των εξετάσεων στο ειδικό µάθηµα, διότι σύµφωνα µε τη θεωρία του σκοπού, η απόδοση ενός κειµένου, γενικά, αποτελεί συνάρτηση της τελικής χρήσης για την οποία προορίζεται. Υπό ορισµένες προϋποθέσεις, εποµένως, η µετάφραση µπορεί να µην αποτελεί αυτό που θα οριζόταν ως «ακριβής» ή «κατά λέξη» απόδοση του αρχικού κειµένου, αλλά το τελικό κείµενο να διαφέρει από την αρχική µορφή που είχε στη γλώσσαπηγή. Η κύρια, ωστόσο, κατεύθυνση που ακολουθεί το παρόν σύγγραµµα αποβλέπει στην όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστη απόδοση του νοήµατος και της µορφής ε- νός κειµένου από την Αγγλική στην Ελληνική γλώσσα. Β. Ο ΗΓΙΕΣ Μια καλή µετάφραση πρέπει να δίνει την εντύπωση πρωτότυπου κειµένου. Αυτό προϋποθέτει µια διαδικασία διανοητικά απαιτητική: ο µεταφραστής αποστασιοποιείται από τα επιφανειακά στοιχεία του προς µετάφραση κειµένου, συλλαµβάνει το νόηµά του και το αναδιατυπώνει, λαµβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις, τις προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισµικό υπόβαθρο του πιθανού αναγνωστικού κοινού. Γενικά, όσον αφορά την εξεταστική διαδικασία στο ειδικό µάθηµα της ξένης γλώσσας, θα πρέπει να έχουµε υπόψη τα εξής: Όταν κάτι δεν αποδίδεται µονολεκτικά, δηµιουργούµε περίφραση. Προσέχουµε, όσον αφορά την εξέταση, να διαχειριστούµε σωστά τον χρόνο που έχουµε στη διάθεσή µας, διότι η επιτυχία στις εξετάσεις προϋποθέτει ότι τα ερωτήµατα θα απαντηθούν µέσα σε ένα δεδοµένο χρονικό πλαίσιο, το οποίο ο µαθητής πρέπει να έχει κατά νου στη διάρκεια της εξέτασης. Το ίδιο ισχύει και για τις ερωτήσεις κατανόησης και επεξεργασίας του κει- µένου, όπως επίσης και για την έκθεση, η οποία έχει σηµαντικό ειδικό βάρος στη βαθµολογία του ειδικού µαθήµατος. 4 Εκείνο που προέχει είναι ο µαθητής να αναπτύξει τη γλωσσική του αντίληψη µέσα από τη συνεχή έκθεση σε ξενόγλωσσα κείµενα (βιβλία, εφηµερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες), ώστε να συνηθίσει να αντιλαµβάνεται από τα συµφραζόµενα το νόηµα κάποιων λέξεων ή εκφράσεων που ενδεχοµένως δεν γνωρίζει. εδοµένου ότι στον λόγο, γραπτό ή προφορικό, οι λέξεις υ- πάρχουν in context, είναι σηµαντικό να έχουµε υπόψη ότι το νόηµά τους µπορεί να διαφέρει από πρόταση σε πρόταση. Γι αυτό κατά τη χρήση του 4 Σηµ. Η έκθεση, ωστόσο, δεν αποτελεί τον πρωταρχικό σκοπό του συγκεκριµένου βιβλίου.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟΣ Ο ΗΓΟΣ 15 λεξικού θα πρέπει να µελετώνται όλες οι σηµασίες ενός λήµµατος και ο επίδοξος µεταφραστής να µαθαίνει ένα τουλάχιστον παράδειγµα από τα διαφορετικά περιβάλλοντα χρήσης της λέξης. Όσον αφορά τη µεθοδολογία, πριν αρχίσουµε να µεταφράζουµε το κείµενο, θα πρέπει να το διαβάσουµε όλο, υπογραµµίζοντας τα δύσκολα σηµεία. Καλό είναι να µην αφήνουµε κενά. Αν υπάρχουν άγνωστες λέξεις, προσπαθού- µε να τις καταλάβουµε από τα συµφραζόµενα ή κάνουµε ετυµολογική ανάλυση. Αφού έχουµε κατανοήσει το νόηµα (στο µέτρο των δυνατοτήτων µας), ξεκινάµε τη µετάφραση δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στο ύφος του αρχικού κει- µένου και προσπαθώντας να χρησιµοποιήσουµε αντίστοιχες λέξεις και εκφράσεις, ανάλογα µε το είδος του κειµένου που µεταφράζουµε (για παράδειγµα, λογοτεχνικό κείµενο, άρθρο εφηµερίδας, κ.λπ.). Ειδικά στα λογοτεχνικά κείµενα, η γλωσσική µορφή δεν έχει µόνο επικοινωνιακή αλλά και αισθητική λειτουργία, την οποία οφείλουµε να διατηρήσουµε. Επιπλέον, ας σηµειωθεί ότι η µετάφραση δεν στοχεύει µόνο στη µεταφορά της σηµασίας, αλλά και της µορφής ενός κειµένου. Έτσι, πρέπει µεν η απόδοση να είναι πιστή, αλλά και να προσπαθήσουµε το µεταφρασµένο κείµενο να µοιάζει σαν να γράφτηκε στη γλώσσα απόδοσης. Οι εκφράσεις κυρίως οι ιδιωµατισµοί θα πρέπει να αποδίδονται µε ανάλογες εκφράσεις της ξένης γλώσσας. Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονιστεί η εικόνα του γραπτού: επιβάλλεται να αποφεύγονται τα ορθογραφικά λάθη και να γράφετε ευανάγνωστα και καθαρά. Τέλος, ας επαναλάβουµε ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη σωστή διαχείριση του χρόνου. Παρατήρηση Το πρώτο µέρος του βιβλίου αποτελείται από κείµενα, ερωτήσεις κατανόησης, ε- ρωτήσεις επεξεργασίας του κειµένου και θέµατα εκθέσεων. Το δεύτερο µέρος περιέχει επιπλέον κείµενα για µετάφραση, ενώ στο τρίτο µέρος δίδονται ενδεικτικές µεταφράσεις και απαντήσεις. Η επιλογή τόσο γενικών όσο και πιο ειδικών κειµένων τα οποία έχουν διδαχθεί σε τελειόφοιτους Λυκείου και σε φοιτητές α- ποσκοπεί στην εξοικείωση των υποψηφίων µε κείµενα ποικίλου περιεχοµένου. Έτσι θα τους δοθεί η δυνατότητα για περισσότερη εξάσκηση αλλά και προετοιµασία για τις σπουδές τους είτε στα Τµήµατα των Ξένων Φιλολογιών, είτε στις ειδικές επαγγελµατικές γλώσσες και τη µετάφραση.
16 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΓΓΛΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Όσον αφορά τη βαθµολογία, ισχύουν τα εξής: Α. Μετάφραση κειµένου : 25 µονάδες Β1. Ερωτήσεις κατανόησης: 15 µονάδες Β2. Ερωτήσεις επεξεργασίας: 15 µονάδες Γ. Έκθεση (180-200 λέξεις): 45 µονάδες
24 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΓΓΛΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ TEXT 4 Translate the following passage into your own language: She may be a platinum blonde, but she s not a singer who wants to be loved for her looks. On her way up the ladder of success, however, she has become convinced that in Greece women are rarely taken seriously as artists. There are only a few of us here who are real musicians and are respected for our voices rather than just for looking good, she says. I don t want to say that Greek women are silly, but so many of our popular female vocalists simply don t know their craft. Singing in nightclubs and recording 30 albums or so is not enough to make you a good singer. Nevertheless, an increasing number of girls and boys pursue a career in singing, dazzled by the glamour and attraction of fame and recognition and, hopefully, of quick and relatively, easy profit. COMPREHENSION QUESTIONS 1 Give a title to the above text. 2 Where is it likely to have appeared? 3 Who might be interested in reading it? USE OF ENGLISH 1 What do you think might have been written in the ensuing paragraphs? (not more than 50 words) 2 I don t want to say singer. Do you agree? (about 60 words) 3 A friend of yours insists that looking good is essential for aspiring singers. Tell him/her your own views (about 50 words). COMPOSITION 1 Send a letter to your favourite singer congratulating her/him on her/his latest CD. 2 Some famous athletes and entertainers earn millions of dollars every year. Do you think these people deserve such high salaries? Use specific reasons and examples to support your opinion.
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ 25 TEXT 5 Translate the following passage into your own language: The European Commission, under pressure to clamp down on EU fraud, has for the first time acknowledged the need to bring national police forces in to help investigate alleged crimes by its own officials. The change in strategy comes as it was revealed last week that the Commission has placed two of its senior staff under investigation over claims of financial mismanagement. A British conservative MEP has written to Commission president Jacques Santer, asking him to waive diplomatic immunity and allow police access to papers and personnel. The internal jury set up by the Commission secretary-general to hear the case does not correspond to the gravity of the situation: It goes beyond fraud since there is evidence of a mutual cover-up. COMPREHENSION QUESTIONS 1 Where might this text have appeared and what is the issue discussed in it? 2 Give a title to the above text. 3 How would you describe the language and style of this text? USE OF ENGLISH 1 The European officials. Explain the meaning of this sentence to your friends in simple English. 2 Do you think the immunity of diplomats, MPs, etc., should be waived in certain cases? 3 Write synonyms of the following words: fraud, investigate, alleged, gravity, evidence, personnel. COMPOSITION 1 "The love of money is the root of all evil." Do you agree or disagree? 2 "Treat people as if they were what they ought to be and you help them to become what they are capable of being." Do you think that this is an effective practice? Discuss.
26 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΓΓΛΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ TEXT 6 Translate the following passage into your own language: It is as if all the ghosts and goblins of Europe s tragic past had slithered out of the primeval slime on Halloween and stayed. Racial hatred and gang violence in Germany. Anachronistic and self-defeating protectionism in France. Ethnic intolerance and separatism among the Czechs and Slovaks. Anticontinental insularity in Britain. In Yugoslavia, the murderous mixture of religious and ethnic antipathies with an apparently inexhaustible supply of killers, cruelty and weapons. And everywhere in Europe, a growing distrust of neighbour for neighbour, the resurgence of narrow nationalisms, the erosion of international co-operation. COMPREHENSION QUESTIONS 1 What title would you give this text? 2 Who do you think it was written by? 3 What does the text refer to? USE OF ENGLISH 1 Racial hatred Germany. Analyze some of the problems multicultural societies face (60-80 words). 2 Elaborate on the state of things in Europe as described here. Make references to the text (about 60 words). 3 How would you describe the political situation in Europe today in relation to what is mentioned in the text? Write 60-70 words, starting as follows: In relation to what is presented in this text, COMPOSITION 1 Racism and immigration. Discuss. 2 If you had the power to change any event in history (outcome of an election, who won a war, etc.), which would you choose to change, and why?
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ 27 TEXT 7 Translate the following passage into your own language: It must particularly be emphasized that the medicine is very well tolerated by the patients and no adverse reaction has been reported even after administration of an overdose or in case of a long term treatment. No modification of the biological parameters has been noticed on the haematological tests nor any change of the macroscopic and microscopic condition of the liver, the kidneys, the heart, etc; in addition, no atropinic manifestation has been observed (constipation, dry mouth, retention of urine, increase of endophthalmic pressure). Due to the lack of relative clinical studies, X medicine should be avoided during the first three months of pregnancy and lactation. Drug intoxications with X have not been reported. COMPREHENSION QUESTIONS 1 Where might this text have appeared? 2 What is the issue discussed in this text? 3 Who might be interested in reading it? USE OF ENGLISH 1 What other information might have been given along with this text? 2 Recommend this medicine to a friend of yours who has an irritable bowel. Explain that no prescription is needed. Write what you say. 3 Explain to your grandmother what the text says. COMPOSITION 1 If you had the power to do one thing to improve the world, what would you do? Discuss. 2 People do many different things to stay healthy. What do you do for good health?
28 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΓΓΛΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ TEXT 8 Translate the following passage into your own language: It must be a rare occurrence that a culture, such as that of the Greeks, would follow a straight line of transformation from the myth and the mythical from ceremony and ritual toward an ever-increasing sense of the real or, in modernist terms, toward realism. No matter what they borrowed from earlier Mediterranean cultures, that which they transform in such a relatively short time remains the bedrock of reason. Myth and its rituals, whether in the form of religion or as the product of evolution of political experiments, provide the central logos of this culture. Communication through dialogic story-telling is situated at the centre of their polis. COMPREHENSION QUESTIONS 1 What kind of educational background might the writer of this text have? 2 How would you describe the writer s style? 3 Where might this text appear? USE OF ENGLISH 1 No matter what they borrowed from earlier Mediterranean cultures. Rewrite this sentence, substituting no matter with another suitable expression. 2 Do you think that the writer of this text is praising the Greeks? Draw references from the text to support your answer. (about 50 words) 3 The above text is about the various versions of the Oresteia. Describe a picture to go with it (no more than 40 words). COMPOSITION 1 What would you place in a time-capsule to allow people opening the capsule a thousand years from now to understand life in the 21st century? Explain. 2 If a nation s culture survives, then the nation itself survives. Do you agree?