Ο Διαδπαζηικόρ Πίνακαρ ζηην αίθοςζα διδαζκαλίαρ. Εξάζκηζη ηηρ Γεπμανικήρ γπαμμαηικήρ και ηος ζςνηακηικού

2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 1181 Ο Διαδπαζηικόρ Πίνακαρ ζηην αίθοςζα διδαζκαλίαρ. Εξάζκηζη ηηρ Γεπμανικήρ γπαμμαηικήρ και ηος ζςνηακηικού Α. Ροθούζος ρνιή Ναπηηθψλ Γνθίκσλ, erofouzou@snd.edu.gr Πεπίληψη Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο θέξλεη κηα λέα δηάζηαζε ζηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο θαη ζπλεηζθέξεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ καζήκαηνο. Μνηάδεη κε ηνλ παξαδνζηαθφ πίλαθα, φκσο δηαζέηεη πνιιέο δπλαηφηεηεο. Δθπαηδεπηηθφο θαη καζεηέο κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ, φ,ηη είλαη δπλαηφ λα θάλεη έλαο ππνινγηζηήο θαη έλαο ζπκβαηηθφο πίλαθαο καδί. Σα νθέιε γηα φινπο είλαη πνιιά θαη αλακθηζβήηεηα. θνπφο ηεο πξνθείκελεο αλαθνίλσζεο είλαη κηα ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα, ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ πξνζθέξεη θαη ησλ αδπλακηψλ πνπ παξνπζηάδεη, ψζηε λα απνηειέζεη ηελ αθνξκή γηα πεξαηηέξσ ζπδεηήζεηο θαη αλαδεηήζεηο θαη λα ζπλεηζθέξεη ζηελ αλάπηπμε δηαιφγνπ θαη γηαηί φρη θαη ζηελ απφθαζε γηα έληαμε ζηε ζρνιηθή ηάμε. Πεξαηηέξσ, ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζηε δηδαζθαιία ηεο γεξκαληθήο σο μέλεο γιψζζαο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ ππνζηεξηθηηθφ ξφιν ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ζηε δηδαθηηθή ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ. Λέξειρ κλειδιά: διαδραζηικός πίνακας, διδακηική, γερμανική γραμμαηική. 1. Ειζαγωγή Σα ηειεπηαία ρξφληα είλαη εκθαλήο ε ζηξνθή ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο πξνο ηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ ελ γέλεη. Παξφιν πνπ ηελ πξψηε ζέζε θαηέρεη ρσξίο ακθηβνιία ε αγγιηθή γιψζζα -ηφζν ιφγσ ηεο πξνψζεζήο ηεο απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο, φζν θαη ιφγσ ηεο πξνηίκεζεο εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ θαη ζπνπδαζηψλ- δελ είλαη ιίγνη εθείλνη πνπ ζηξέθνληαη πξνο ηελ εθκάζεζε θαη ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο. Η αληαιιαγή γλψζεσλ ζε φινπο ηνπο επηζηεκνληθνχο ηνκείο, θαζψο θαη ε ζεκαζία ηεο επηθνηλσλίαο -επαγγεικαηηθήο πθήο θαη φρη κφλνέρνπλ κεηαηξέςεη ηα γεξκαληθά ζε κία ηδηαηηέξσο ειθπζηηθή γιψζζα. Η δηδαζθαιία, σζηφζν, ησλ μέλσλ γισζζψλ -επνκέλσο θαη ηεο γεξκαληθήο- έρεη ππνζηεί δηαθνξνπνηήζεηο ην ηειεπηαίν δηάζηεκα ζε παγθφζκην επίπεδν. Κχξηνο ιφγνο γη απηφ είλαη φηη νη παξαδνζηαθέο κνξθέο καζήκαηνο πξνζθέξνπλ κελ αζθάιεηα, δελ επαξθνχλ φκσο, ψζηε λα ζεκεησζεί αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. ρεδφλ θάζε «ζχγρξνλνο» άλζξσπνο ρξεζηκνπνηεί γηα πξνζσπηθνχο ή επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη ζεξθάξεη ζην ίληεξλεη. Σα λέα κέζα σο απνηέιεζκα ηεο αλάπηπμεο ηεο ηερλνινγίαο θπξηαξρνχλ ζηε δσή καο. ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1182 Γε ζα ήηαλ επνκέλσο ινγηθφ λα κελ παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν θαη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Γη απηφ ην ιφγν θαηαζθεπάδνληαη κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε ζρνιηθή ηάμε λέα εθπαηδεπηηθά εξγαιεία, κε πην ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ην δηαδξαζηηθφ πίλαθα. 2. Ένηαξη ηος διαδπαζηικού πίνακα ζηην αίθοςζα διδαζκαλίαρ Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο απνηειεί ρσξίο ακθηβνιία ην πνιπκεζηθφ εξγαιείν ηνπ κέιινληνο. Πξφθεηηαη γηα έλα κέζν, ην νπνίν ζπλδπάδεη ηηο ιεηηνπξγίεο φισλ ησλ κέζσλ πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί σο ζήκεξα ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Schlieszeit, 2008 Methodik und Didaktik - das "A" und "O" am interaktiven Whiteboard ) θαη γη απηφ ην ιφγν απνιακβάλεη φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ πξνηίκεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο. Ωο θεληξηθφ ζηνηρείν ηνπ καζήκαηνο κπνξεί λα εληζρχζεη ηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία κε λέεο δηδαθηηθέο, κεζνδνινγηθέο θαη παηδαγσγηθέο πξνζεγγίζεηο (Αλψλπκνο, 2010). Δμσηεξηθά ζπκίδεη ηνλ παξαδνζηαθφ πίλαθα, πξνζθέξεη σζηφζν άιιεο δπλαηφηεηεο. Υξεζηκνπνηείηαη ζε ζρνιηθέο ηάμεηο, ζε επηρεηξήζεηο θαη ζε πνιινχο άιινπο ρψξνπο θαη γηα πνιιέο άιιεο πεξηπηψζεηο. ηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο -πνπ καο ελδηαθέξεη εδψ- αλνίγεη λένπο νξίδνληεο. Κάζε θαηαζθεπαζηηθή εηαηξεία πξνζθέξεη καδί κε ην δηαδξαζηηθφ πίλαθα θαη ην αληίζηνηρν ινγηζκηθφ, ην νπνίν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζην κάζεκα. Έηζη, εθπαηδεπηέο θαη εθπαηδεπφκελνη έρνπλ ζηα ρέξηα ηνπο έλα εξγαιείν πνπ ηνπο πξνζθέξεη πνιιέο δπλαηφηεηεο. Μπνξνχλ λα αιιειεπηδξάζνπλ κε ηα εηθνληδφκελα αληηθείκελα, λα δεκηνπξγήζνπλ αληηθείκελα, λα ηα κεηαθηλήζνπλ, λα γξάςνπλ κε ην ρέξη ή πάλσ ζε εηδηθφ πιεθηξνιφγην, λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζρεδφλ θάζε δηαζέζηκν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ θαη γεληθφηεξα λα θάλνπλ φ,ηη αθξηβψο κπνξνχλ λα θάλνπλ κε ηε ρξήζε ελφο απινχ πίλαθα θαη ελφο ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή. Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο κεηαηξέπεη ηε ζρνιηθή ηάμε ζε έλα δπλακηθφ καζεζηαθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν πξνζθέξεη πνιπρξσκία, ελζνπζηαζκφ, δσληάληα, δξάζε θαη αληίδξαζε (CPI). Να αλαθεξζεί εδψ ελ παξελζέζεη φηη ππάξρεη θαη κηα δηαθνξεηηθνχ είδνπο ρξήζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα. Μπνξεί λα δεκηνπξγήζεη εηθνληθέο ηάμεηο πέξα απφ γεσγξαθηθά φξηα, φπνπ καζεηέο θαη θαζεγεηήο βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθά κέξε, αιιά κπνξνχλ θαη επηθνηλσλνχλ ηελ ίδηα ρξνληθή ζηηγκή (Roche, 2008, ζει.101). Η έληαμε ηνπ ζχγρξνλνπ απηνχ κέζνπ ζην κάζεκα πξνζθέξεη πνιιά πιενλεθηήκαηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ: Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη θαζνξηζηηθά ζηε κεηάδνζε ησλ γλψζεσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ελνηήησλ. Γηεπθνιχλεη ηε δνκή ηνπ καζήκαηνο θαη ηελ επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ θαη θαζηζηά δπλαηή ηελ πξφζβαζε ζε πιήζνο πιηθνχ (Αλψλπκνο, 2010). Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα εηζάγεη θαη λα ζρνιηάζεη πάξα πνιχ εχθνια νπνηαζδήπνηε κνξθήο ςεθηαθφ θαη ειεθηξνληθφ πιηθφ. Έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνβάιιεη ζηνλ πίλαθα ρεηξφγξαθεο ζεκεηψζεηο πνπ έρεη ζθαλάξεη, ειεθηξνληθέο ζεκεηψζεηο πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη, γεληθφηεξα φιν ην πιηθφ πνπ έρεη πξνεηνηκάζεη, θαζψο επίζεο θαη ην ινγηζκηθφ πνπ ζπλνδεχεη νξηζκέλα δηδαθηηθά ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ

2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 1183 βηβιία, πξνζθέξνληαο έηζη ζηνπο καζεηέο ηνπ δηάθνξεο πεγέο θαη καζεζηαθά ζηηι. Δπηπιένλ κπνξεί λα εμνηθνλνκήζεη ρξφλν, αθνχ ην πιηθφ πνπ δεκηνπξγείηαη ζην δηαδξαζηηθφ πίλαθα -κεηαμχ άιισλ εξγαζίεο κε θείκελα, ηαμηλφκεζε θαη αμηνιφγεζε πιεξνθνξηψλ- δε ρξεηάδεηαη λα αληηγξαθεί απφ ηνπο καζεηέο, αιιά κπνξεί λα εθηππσζεί θαη λα δηαλεκεζεί, λα απνζεθεπηεί θαη λα αξρεηνζεηεζεί, ψζηε λα δεκηνπξγεζεί κηα βάζε δεδνκέλσλ, απφ ηελ νπνία ν εθπαηδεπηηθφο ζα κπνξεί λα αληιεί θαη λα επεμεξγάδεηαη πιηθφ νπνηαδήπνηε ζηηγκή ην επηζπκεί θαη γηα νπνηνδήπνηε ιφγν θαη ζθνπφ, είηε πξφθεηηαη π.ρ. γηα επαλάιεςε, γηα ζχγθξηζε, γηα παξαπνκπή ζε παιαηφηεξε χιε είηε αθφκε θαη γηα κειινληηθή ρξήζε κε άιινπο καζεηέο (CPI, Der Lehrerfreund, 2008; Schlieszeit, 2008). Απηφ ην πιηθφ κπνξεί επίζεο λα δεκνζηεπζεί ζην δηαδίθηπν αθνχ ππάξρνπλ ζρεηηθέο ηζηνζειίδεο θαη παιηθφξκεο ζηηο νπνίεο είλαη δπλαηή ε αλάξηεζε δηδαθηηθνχ πιηθνχ, ή κπνξεί απιψο λα ζηαιεί ζηνπο καζεηέο αθφκε θαη κε E-Mail, ηδηαηηέξσο ζε πεξηπηψζεηο αζζέλεηαο (Meinke, 2008). Η κφλε δξαζηεξηφηεηα πνπ πεξηνξίδεηαη απφ ηε ρξήζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα είλαη νη παξνπζηάζεηο κε PowerPoint θαη απηφ δηφηη ζε ηένηνπ είδνπο παξνπζηάζεηο δελ κπνξεί θαλείο λα επέκβεη ζην πιηθφ (Der Lehrerfreund, 2008). Απφ ηε κέρξη ζηηγκήο ρξήζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ζηηο ζρνιηθέο ηάμεηο ζε νξηζκέλεο επξσπατθέο ρψξεο, θαζψο θαη απφ ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη ηηο επηζηεκνληθέο έξεπλεο -φπσο π.ρ. ην πξφγξακκα «Public-Private-Partnership-Projekt» (Teachers news, 2007)- έρεη πξνθχςεη φηη κε ηε βνήζεηα απηνχ ηνπ ζχγρξνλνπ εξγαιείνπ απμάλεηαη ζεκαληηθά ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζην κάζεκα (CPI). Όηαλ κε έλα απιφ άγγηγκα ηεο νζφλεο έρεη θαλείο ηε δπλαηφηεηα λα επηιχζεη έλα πξφβιεκα, λα κεηαθηλήζεη εηθφλεο θαη λα αλαπηχμεη ζηξαηεγηθέο είλαη θπζηθφ επαθφινπζν λα δεκηνπξγνχληαη νη πξνυπνζέζεηο νκαδηθήο εξγαζίαο, λα θαιιηεξγείηαη ε ελάζρνιεζε κε ηερληθέο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη αζθήζεσλ θαη λα κεηαηξέπεηαη έηζη ε γλψζε ζε βίσκα νιφθιεξεο ηεο ηάμεο (LMZ). Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο αλαδσνγνλεί ην κάζεκα, ην νπνίν εκπινπηίδεηαη θαη γίλεηαη πην παξαζηαηηθφ, νη καζεηέο απνθηνχλ πεξηζζφηεξα θίλεηξα θαη θαιχηεξε δηάζεζε, ε πξνζνρή θαη ε ζπκκεηνρή ηνπο εληζρχνληαη, ε απφδνζε ηεο ηάμεο αλεβαίλεη θαη ε χιε αθνκνηψλεηαη θαιχηεξα (Teachers news, 2007; Schlieszeit, 2008). Δπηπιένλ, νη καζεηέο εκπιέθνληαη πεξηζζφηεξν ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη αιιειεπηδξνχλ, δηφηη ρξεζηκνπνηνχλ ηηο γλψζεηο θαη ηελ εκπεηξία πνπ ήδε έρνπλ απφ ηελ ελαζρφιεζή ηνπο κε ηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο (CPI). Σα απνηειέζκαηα είλαη επνκέλσο ζπρλά εληππσζηαθά θαη δηθαίσο ζα ιέγακε φηη ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο νδεγεί ζε έλα κάζεκα πνπ πξνθαιεί ην πξαγκαηηθφ ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ. Γηφηη ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζην κάζεκα πνπ δίλεη θίλεηξα ζηνπο καζεηέο θαη ζην κάζεκα πνπ δηεγείξεη ην πξνζσπηθφ ηνπο ελδηαθέξνλ. ηελ πξψηε πεξίπησζε παίδνπλ ξφιν κφλν νη εμσηεξηθνί παξάγνληεο, ελψ ζηε δεχηεξε ελεξγνπνηείηαη ε ίδηα ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ καζεηή, ε θνπιηνχξα ηνπ, αζθεί θξηηηθή ζθέςε, παίξλεη απνθάζεηο θαη ελεξγεί θαη αλεβαίλεη έηζη ε απηνπεπνίζεζή ηνπ (Roche, 2008, ζει. 34). Πέξαλ ησλ πξναλαθεξζέλησλ, ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο αθνξά φινπο ηνπο ηχπνπο ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1184 καζεηψλ -π.ρ. ηνπο νπηηθνχο, ηνπο θηλαηζζεηηθνχο, ηνπο αθνπζηηθνχο (ππάξρνπλ πεξίπνπ πελήληα δηαθνξεηηθνί ηχπνη καζεηψλ, θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο απαηηεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ζην κάζεκα, Roche, 2008, ζει.35-36) - δηφηη θαζηζηά δπλαηή ηε ρξήζε πνιπκέζσλ θαη ππνζηεξίδεη έηζη θαη ηνπο πην αδχλακνπο καζεηέο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ην πιηθφ ζην ζπίηη ηνπο θάλνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ επαλαιήςεηο θαη εκβαζχλνληαο ζηελ χιε (CPI). Απφ ηα πξναλαθεξζέληα είλαη ζαθέο φηη ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο πξνθαιεί αχμεζε ηνπ ελζνπζηαζκνχ θαη ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ, θξχβεη σζηφζν θαη νξηζκέλεο αδπλακίεο. Η έληαμε απηνχ ηνπ ηφζν ζχλζεηνπ εξγαιείνπ ζην κάζεκα, ην νπνίν ζπλδπάδεη φπσο είπακε ηηο ιεηηνπξγίεο πνιιψλ ζπζθεπψλ θαη κέζσλ, ελέρεη ηνλ θίλδπλν ηεο ελίζρπζεο ελφο παζεηηθνχ καζήκαηνο, θάηη ην νπνίν έξρεηαη ζε πιήξε αληίζεζε κε ηνλ φξν δηαδξαζηηθφο, θαζψο θαη κε ηνπο ζηφρνπο ηεο ζχγρξνλεο δηδαθηηθήο. Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο απφ κφλνο ηνπ δελ κπνξεί λα πξνζθέξεη θαιχηεξν κάζεκα ζε θακία πεξίπησζε. Σελ ψξα πνπ έλαο καζεηήο ρξεζηκνπνηεί ηνλ πίλαθα κε ηδηαίηεξε ραξά, ζα κπνξνχζε κε ηελ ίδηα ηδηαίηεξε επθνιία ε ππφινηπε ηάμε λα απνθνηκεζεί. απηφ αθξηβψο ην ζεκείν έγθεηηαη ε ζεκαζία ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, αιιά θαη ηνπ δηδαθηηθνχ ππφβαζξνπ θαη ζηφρνπ. Γελ πξέπεη πνηέ λα δηαθεχγεη απφ ηελ πξνζνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ φηη απέλαληη απφ ηνλ πίλαθα βξίζθνληαη καζεηέο θαη φηη ε ζχιιεςε ηεο ηδέαο απηνχ ηνπ πίλαθα δελ έγηλε κε ζθνπφ ηελ έληαμή ηνπ ζε φιεο ηηο θάζεηο ηνπ καζήκαηνο (Der Lehrerfreund 2009; Αλψλπκνο 2010). Ο εθπαηδεπηηθφο νθείιεη λα γλσξίδεη κε αθξίβεηα πψο ρξεζηκνπνηείηαη ζσζηά ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο, ελψ ε εθπαίδεπζε ηνπ δηδαθηηθνχ δπλακηθνχ ελφο εθπαηδεπηηθνχ ηδξχκαηνο είλαη φρη κφλν επηζπκεηή, αιιά απνιχησο απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή έληαμε λέσλ κέζσλ θαη πιηθψλ ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο. 3. Εξάζκηζη ηηρ γεπμανικήρ γπαμμαηικήρ και ηος ζςνηακηικού Η ρξήζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ππνζηεξίδεη θαη ηηο ηέζζεξηο γισζζηθέο δεμηφηεηεο: Καηαλφεζε Γξαπηνχ Λφγνπ, Παξαγσγή Γξαπηνχ Λφγνπ, Καηαλφεζε Πξνθνξηθνχ Λφγνπ, Παξαγσγή Πξνθνξηθνχ Λφγνπ. Αμίδεη, σζηφζν, λα ζηαζεί θαλείο ελ ζπληνκία ζην ζεσξεηηθφ θαη πξαθηηθφ πιαίζην πνπ πξνζθέξεηαη απφ ηε ρξήζε εηδηθνχ ινγηζκηθνχ γηα δηαδξαζηηθφ πίλαθα αλαθνξηθά κε ηε δηδαζθαιία ηεο γεξκαληθήο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ θαη λα κειεηήζεη ην είδνο θαη ηνλ ηξφπν επεμεξγαζίαο ησλ δηαδξαζηηθψλ αζθήζεσλ πνπ ππνζηεξίδνπλ απηή ηελ πξνζπάζεηα. Κχξηνο ιφγνο γη απηφ ην εγρείξεκα είλαη φηη εηδηθά ζηε γεξκαληθή γιψζζα ε εθκάζεζε ησλ γξακκαηηθψλ θαη ζπληαθηηθψλ θαηλνκέλσλ παξνπζηάδεη ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο ζηνπο καζεηέο -ηδηαίηεξα κάιηζηα ζηηο κηθξφηεξεο ειηθίεο-, ελψ έρεη μερσξηζηή ζεκαζία γηα ηε ζσζηή ρξήζε ηεο γιψζζαο. Οθείινπκε ζην ζεκείν απηφ λα επηζεκάλνπκε φηη ην πιηθφ πνπ ππάξρεη ζηε δηάζεζή καο ρσξίδεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο: α) ζην εηδηθφ ινγηζκηθφ πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί γηα ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ

2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 1185 ρξήζε ζην δηαδξαζηηθφ πίλαθα θαη β) ζην ζπλνδεπηηθφ ινγηζκηθφ θαη ηηο κεκνλσκέλεο δηαδξαζηηθέο αζθήζεηο πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί κε ην ζθεπηηθφ λα εθαξκφδνληαη θπξίσο ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή, αιιά θαη επέθηαζε εθαξκφδνληαη θαη ζην δηαδξαζηηθφ πίλαθα ρσξίο φκσο λα εθκεηαιιεχνληαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ. ηελ παξνχζα κειέηε ζα αζρνιεζνχκε, σζηφζν, κφλν κε ην πιηθφ ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο θαη ζπγθεθξηκέλα κε δηδαθηηθφ πιηθφ επηπέδνπ Α1. Δλδεηθηηθά έρεη κειεηεζεί ηδηαηηέξσο ην παξαθάησ πιηθφ: Luftballons Kids A Interaktiv ησλ εθδφζεσλ Κνπλαιάθε (ζπλνδεχεη ην δηδαθηηθφ βηβιίν Luftballons Kids A, Δθδφζεηο Κνπλαιάθε), Magnet A1 interaktiv, Interaktive Übungen zum Magnet A1, Kursbuch für interaktive Tafeln ησλ εθδφζεσλ Klett (ζπλνδεχεη ην δηδαθηηθφ βηβιίν Magnet A1, Klett Verlag) θαη Planet 1 digital, Kursbuch, Arbeitsbuch, DVD für interaktive Whiteboards (ζπλνδεχεη ην δηδαθηηθφ βηβιίν Planet 1 Hueber/Hueber Hellas Verlag. Μειεηψληαο ην πξναλαθεξζέλ ςεθηαθφ πιηθφ γηα ρξήζε ζε δηαδξαζηηθφ πίλαθα βιέπνπκε φηη πξφθεηηαη γηα πιήξεο εθπαηδεπηηθφ πιηθφ, ην νπνίν καο επηηξέπεη λα επσθειεζνχκε ζην κέγηζην βαζκφ απφ ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ έμππλνπ πίλαθα. Σν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ γλψξηζκα είλαη φηη πεξηέρεη ηνπιάρηζηνλ νιφθιεξν ην δηδαθηηθφ βηβιίν κε ηηο αλάινγεο πξνζζήθεο θαη δηαθνξνπνηήζεηο βέβαηα. Βξίζθεη θαλείο φιν ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ πνπ πεξηέρεη θαη ε έληππε κνξθή, θαζψο επίζεο θαη ηηο αληίζηνηρεο αζθήζεηο. Πνιιά κέξε, σζηφζν, ηνπ βηβιίνπ έρνπλ πιένλ γίλεη δηαδξαζηηθά. Ό,ηη βξίζθεηαη κέζα ζε πιαίζην ζπλήζσο θφθθηλν ή κπιε- είλαη πιένλ δηαδξαζηηθφ. Σα αθνπζηηθά κέξε κπνξνχλ λα αθνπζηνχλ απηφκαηα ρσξίο λα είλαη απαξαίηεηε ε ρξήζε ελφο CD, ελψ ην ίδην ην ςεθηαθφ βηβιίν πεξηέρεη επίζεο κία κπάξα εξγαιείσλ παξφκνηα κε εθείλε πνπ πεξηέρεη ην ινγηζκηθφ ηνπ θάζε δηαδξαζηηθνχ πίλαθα. Η γεξκαληθή γξακκαηηθή θαη ην ζπληαθηηθφ παξνπζηάδνληαη ζην ινγηζκηθφ, επνκέλσο, κε ηηο ίδηεο ζρεδφλ κεζφδνπο πνπ παξνπζηάδνληαη θαη ζηα δηδαθηηθά βηβιία π.ρ. ηακπέιεο, ζπληαθηηθή αλάιπζε πξνηάζεσλ. Σν δηαθνξεηηθφ ζηνηρείν πνπ έρνπκε εδψ είλαη νη θηλνχκελεο εηθφλεο, νη νπνίεο είλαη πνιχ παξαζηαηηθέο θαη επράξηζηεο γηα ηνπο καζεηέο, αιιά θαη πνιχ απνηειεζκαηηθέο ε θίλεζε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δηδαζθαιία ηεο γεξκαληθήο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ (Scheller, 2007, ζει. 90, Roche, Scheller, 2004). Δπίζεο πνιιέο θνξέο ζηε ζεσξία ελφο γξακκαηηθνχ ή ζπληαθηηθνχ θαηλνκέλνπ πνπ θαηλνκεληθά είλαη αθξηβψο ίδηα κε απηήλ ζηελ έληππε κνξθή ηνπ βηβιίνπ, ππάξρεη θάπνην ζχκβνιν πνπ καο δείρλεη φηη εθεί θξχβεηαη κηα δηαδξαζηηθή άζθεζε. Αθφκε, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ππάξρεη θαη κηα έλδεημε πνπ καο νδεγεί ζε ζπλνπηηθή δηαδξαζηηθή παξνπζίαζε ηεο χιεο κε ζθνπφ ηελ επαλάιεςε. Η παξαηήξεζε απηή ηζρχεη θαη γηα ην πξαθηηθφ κέξνο. Πνιιέο αζθήζεηο ηνπ ινγηζκηθνχ είλαη αθξηβψο ίδηεο κε απηέο ηνπ έληππνπ βηβιίνπ, άιιεο φκσο παξνπζηάδνπλ θάπνηεο δηαθνξνπνηήζεηο ή αθφκε θαη πξνζζήθεο π.ρ. αθνπζηηθνχ, παηρληδηψλ, ελψ ππάξρνπλ θαη εληειψο λέεο αζθήζεηο. Έηζη, πνιιέο θνξέο νη ζειίδεο ηνπ ςεθηαθνχ βηβιίνπ θαίλνληαη φκνηεο κε ηνπ έληππνπ, θάλνληαο φκσο θιηθ ζηηο ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1186 αζθήζεηο, δηαπηζηψλνπκε φηη εθεί θξχβεηαη αξθεηφ λέν πιηθφ. Η κνξθή, σζηφζν, ησλ αζθήζεσλ είλαη ε ίδηα π.ρ. αζθήζεηο κε θελά, κε επηινγέο, αληηζηνηρίεο. Η δηαθνξεηηθφηεηά ηνπο έγθεηηαη ζην φηη ζην ινγηζκηθφ, νη πεξηζζφηεξεο αζθήζεηο δίλνπλ ζε θάπνην πιαίζην ηηο απαληήζεηο πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηα θελά άιιεο θνξέο απφ ηελ αξρή θαη άιιεο θνξέο θξχβνληάο ηηο ζε έλα ζχκβνιν πνπ κπνξεί λα ηηο ελεξγνπνηήζεη κε έλα θιηθ-, θάηη πνπ ζπλαληάηαη θαη ζηελ έληππε κνξθή ησλ αζθήζεσλ, αιιά φρη κε ηελ ίδηα ζπρλφηεηα. Δθηφο απφ ηηο δηαθνξνπνηήζεηο πνπ επηζεκάλακε σο ηψξα, νθείινπκε λα ηνλίζνπκε φηη απηφ ην νπνίν θπξίσο αιιάδεη κε ην ςεθηαθφ πιηθφ είλαη ν ηξφπνο δηδαζθαιίαο θαη κεηάδνζεο ηεο γλψζεο. Με ην δηαδξαζηηθφ πίλαθα έρνπκε ζηε δηάζεζή καο εξγαιεία πνπ ζπλεηζθέξνπλ απνηειεζκαηηθά ζηε δνπιεηά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Τπάξρεη π.ρ. ν κεγελζπληηθφο θαθφο κε ηε βνήζεηα ηνπ νπνίνπ κπνξνχκε λα εζηηάζνπκε ζε φ,ηη είλαη ζεκαληηθφ, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα ππνγξακκίζνπκε κέξνο ηεο ζεσξίαο θαη λα ην ρξσκαηίζνπκε, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα θσηίζνπκε έλα ζπγθεθξηκέλν ζεκείν ηεο ζειίδαο πνπ πξνβάιιεηαη θαη λα θξχςνπκε ην ππφινηπν, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα ηξαβήμνπκε ρξσκαηηζηά βέιε, ππάξρεη ην πιαίζην θάιπςεο κε ηε βνήζεηα ηνπ νπνίνπ κπνξνχκε λα θξχςνπκε κέξνο ηεο χιεο θαη λα ην απνθαιχπηνπκε ζηαδηαθά, ελψ δελ πξέπεη λα μερλάκε φηη ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα πξνζζέηνπκε δηθέο καο ζεκεηψζεηο, απαξαίηεηεο γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο ζεσξίαο, είηε ζε λέεο ζειίδεο, είηε πάλσ ζηηο πξνβαιιφκελεο ζειίδεο ζε φπνην ζεκείν επηζπκνχκε ή ζε εηδηθφ πιαίζην. Καη φια απηά κπνξνχκε λα ηα απνζεθεχνπκε, λα ηα εκθαλίδνπκε ζην κάζεκα φζεο θνξέο ζέινπκε, λα ηα αθήλνπκε ζην πεξηζψξην θαη λα δνπιεχνπκε ρσξίο πεξηνξηζκφ ρψξνπ θαη ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα ζβήζνπκε θάηη γηα λα γξάςνπκε θάηη άιιν. ην ηέινο ηνπ καζήκαηνο κπνξνχκε επίζεο λα ηα εθηππψζνπκε αλ ην επηζπκνχκε. Με παξφκνην ηξφπν δνπιεχεη θαλείο θαη κε ηηο αζθήζεηο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ. Ο ηξφπνο εξγαζίαο είλαη πνιχ πην ειθπζηηθφο γηα ην καζεηή αθνχ αθφκε θαη ηηο ιίγεο θνξέο πνπ ρξεηάδεηαη λα γξάςεη θάηη, απηφ γίλεηαη κε ηελ εκθάληζε ελφο ςεθηαθνχ πιεθηξνινγίνπ ή κε ηε κεηαθίλεζε γξακκάησλ απφ ην αληίζηνηρν πιαίζην ή επίζεο κε ηε ρξήζε ηνπ εηδηθνχ καξθαδφξνπ γηα ην δηαδξαζηηθφ πίλαθα. Σηο πεξηζζφηεξεο, σζηφζν, θνξέο ν καζεηήο θαιείηαη λα ζχξεη ηε ιέμε ή θξάζε ηεο επηινγήο ηνπ ζην ζσζηφ θελφ ή πιαίζην ή ζηε ζσζηή ζηήιε, λα θπθιψζεη ή λα ζηαπξψζεη ηε ζσζηή απάληεζε, λα ηξαβήμεη βέιε, αιιά φια απηά κπνξεί λα ηα θάλεη κε εηδηθά εξγαιεία πνπ ξπζκίδνπλ αθφκε θαη ην ρξψκα θη ην κέγεζνο ησλ γξακκψλ. Αθφκε θαη «βαξεηέο» αζθήζεηο πνπ απαηηνχλ θιίζε ξεκάησλ γίλνληαη κε ην δηαδξαζηηθφ πίλαθα πνιχ πην ειθπζηηθέο, αθνχ ν καζεηήο θαιείηαη λα ζχξεη ηηο έηνηκεο ξεκαηηθέο κνξθέο πνπ ηνπ δίλνληαη, ζε κηα ζηήιε ψζηε λα ζρεκαηηζηεί νιφθιεξε ε θιίζε ηνπ ξήκαηνο. Σν ίδην ειθπζηηθέο είλαη θαη νη αζθήζεηο ζπληαθηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Μπεξδεκέλεο ιέμεηο ζχξνληαη θαη κπαίλνπλ ζε ζσζηή ζπλαηθηηθά ζεηξά κέρξη λα ζρεκαηηζηεί κηα νινθιεξσκέλε πξφηαζε. Μία πνιχ ζεκαληηθή παξάκεηξνο δηαθνξνπνίεζεο είλαη, ηέινο, ε δπλαηφηεηα απηφκαηεο δηφξζσζεο. Μεξηθέο θνξέο ε δηφξζσζε γίλεηαη ζην ηέινο κηαο άζθεζεο ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ

2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 1187 παξνπζηάδνληαο ηηο ζσζηέο θαη ηηο ιάζνο επηινγέο θαη άιιεο θνξέο έλα ερεηηθφ ζήκα ή ν ρξσκαηηζκφο θάπνηαο ιέμεο καο επηζεκαίλεη φηη έρνπκε ή δελ έρνπκε θάλεη ηε ζσζηή επηινγή. Δπίζεο, άιια πξνγξάκκαηα δελ επηηξέπνπλ ζην καζεηή λα ηνπνζεηήζεη κηα ιέμε ζε θάπνην θελφ φηαλ απηή ε επηινγή δελ είλαη ε ζσζηή. Σν ηδηαίηεξν απηφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ αζθήζεσλ δίλεη κία λφηα ςπραγσγίαο ζηνπο καζεηέο, νη νπνίνη ην αληηιακβάλνληαη σο παηρλίδη. Να επηζεκάλνπκε, φκσο, ζην ζεκείν απηφ, φηη δελ παξέρεηαη ζε φιεο ηηο αζθήζεηο ε δπλαηφηεηα απηφκαηεο δηφξζσζεο, δηφηη ζθνπφο ησλ ζρεηηθψλ πξνγξακκάησλ δελ είλαη ε αληηθαηάζηαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Ο ηξφπνο, επνκέλσο, πνπ παξνπζηάδνληαη νη αζθήζεηο θαηά ηελ επεμεξγαζία ηνπο, αιιά θαη ην γεγνλφο φηη ζαθψο γίλεηαη πην εχθνιε ε επίιπζή ηνπο θαζηζηνχλ ην κάζεκα δπλακηθφ, ειθπζηηθφ, ραξνχκελν, δσληαλφ, κε ρξψκα θαη δπλαηφηεηεο δηαζθέδαζεο θαη δηάδξαζεο, θάηη πνπ δε ζα ιέγακε φηη ζπκβαίλεη φηαλ αλαζέηνπκε ζηνπο καζεηέο ην «θνπξαζηηθφ» έξγν ηεο επίιπζεο αζθήζεσλ έληππεο κνξθήο. 4. Επίλογορ Απφ ηε κειέηε ηνπ σο ζήκεξα ππάξρνληνο ινγηζκηθνχ γηα ηελ εθκάζεζε ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο ζπκπεξαίλεη θαλείο φηη κφιηο ην ηειεπηαίν δηάζηεκα ελεξγνπνηήζεθαλ νη κεραληζκνί πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε. Απηή ε παξαηήξεζε ηζρχεη φρη κφλν ζηελ πεξίπησζε ινγηζκηθνχ γηα ηα γεξκαληθά σο μέλε γιψζζα. ε γεληθφηεξν επίπεδν παξαηεξείηαη έιιεηςε ηνπ θαηάιιεινπ πιηθνχ (Schlieszeit, 2008). Δλψ ππάξρνπλ αξθεηνί εθδνηηθνί νίθνη γεξκαληθψλ δηδαθηηθψλ βηβιίσλ, δελ έρνπλ πξνρσξήζεη φινη ζηε δεκηνπξγία πιήξνπο ινγηζκηθνχ πνπ λα αμηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα. Δθείλνη πνπ ην έρνπλ θάλεη, επηθεληξψζεθαλ ζε πνιχ ιίγνπο ηίηινπο απφ ηελ πιεζψξα ησλ εθδφζεψλ ηνπο. Δπηπιένλ, νη πεξηζζφηεξνη πεξηνξίζηεθαλ ζηε δεκηνπξγία παθέησλ θπξίσο γηα ην επίπεδν Α1 θαη θάπνηνη ιίγνη θαη γηα ην επίπεδν Α2. Απηφ δελ νθείιεηαη, σζηφζν, ζηελ έιιεηςε ελδηαθέξνληνο γηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο, θάηη πνπ θαίλεηαη ηφζν απφ ην γεγνλφο φηη αξθεηφ ζρεηηθφ πιηθφ βξίζθεηαη ππφ έθδνζε θαη ζα θπθινθνξήζεη ζην εκπφξην ζηα άκεζν κέιινλ, φζν θαη απφ ην φηη ην ζπλνδεπηηθφ ινγηζκηθφ θαη νη κεκνλσκέλεο δηαδξαζηηθέο αζθήζεηο πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί κε ην ζθεπηηθφ λα εθαξκφδνληαη θπξίσο ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή, αιιά θαη επέθηαζε εθαξκφδνληαη θαη ζην δηαδξαζηηθφ πίλαθα ρσξίο φκσο λα εθκεηαιιεχνληαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ, ππάξρνπλ πιένλ γηα αξθεηνχο ηίηινπο θαη γηα αξθεηά επίπεδα. ε κηα ζχγρξνλε θνηλσλία κε ζπλερείο αιιαγέο θαη ηερλνινγηθά επηηεχγκαηα ε εθπαίδεπζε νθείιεη λα αλαπηχζζεηαη, λα εμειίζζεηαη θαη λα αλαλεψλεηαη, ψζηε λα κπνξεί λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο λέεο πξνζδνθίεο. Οη πξνεγκέλεο ηερλνινγίεο απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν κέζν πνπ κπνξεί λα επηδξάζεη αλαβαζκηζηηθά ζηηο δηαδηθαζίεο νξγάλσζεο θαη δηεμαγσγήο ηεο δηδαζθαιίαο θαη λα αλαζεσξήζεη θαη αλαδηακνξθψζεη ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αιιά θαη ηνπ καζεηή (Κσλζηαληίλνπ, 2005, ζει. 22-24, 30). Απηφ έρεη πιένλ γίλεη απνδεθηφ απφ φινπο. Ο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο ινγηζκηθνχ δελ νθείιεηαη επνκέλσο ζηελ πεπνίζεζε φηη ν δηαδξαζηηθφο ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1188 πίλαθαο δελ κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη ζηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο. Κάζε άιιν! Δίλαη ζαθέο φηη έρεη πιήξσο πιένλ θαηαλνεζεί πσο ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο απνηειεί, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, ην πνιπκεζηθφ εξγαιείν ηνπ κέιινληνο. Γελ είλαη αμάιινπ ηπραίν ην γεγνλφο φηη έρνπλ εμνπιηζηεί κε ην ελ ιφγσ κέζν πεξίπνπ 26.000 ζρνιεία ζηε Γεξκαλία θαη 500.000 ζρνιεία ζηε Μ. Βξεηαλία (Wikipedia, Die freie Enzyklopädie). Πξφθεηηαη φκσο γηα έλα λέν ζρεηηθά επίηεπγκα ηεο ηερλνινγίαο θαη απαηηείηαη αξθεηή δνπιεηά, εθηεηακέλε έξεπλα, εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ θαη πνιχο ρξφλνο κέρξη λα είλαη ζε ζέζε θάζε εθδνηηθφο νίθνο λα θαηαζθεπάζεη ζπλνδεπηηθφ ινγηζκηθφ γηα θάζε ηίηιν πνπ θπθινθνξεί ζην εκπφξην. Σν βέβαην είλαη, σζηφζν, φηη θάζε λέα έθδνζε ζην κέιινλ ζα ζπλνδεχεηαη πιένλ θαη απφ ην αληίζηνηρν πιηθφ γηα ηε ρξήζε ζην δηαδξαζηηθφ πίλαθα. Απηφ αθξηβψο ην κεηαβαηηθφ ζηάδην είλαη πνπ «νθείινπκε» εκείο νη εθπαηδεπηηθνί λα εθκεηαιιεπηνχκε, ηψξα είλαη ε θαηάιιειε ζηηγκή λα αλαιάβνπκε δξάζε θαη λα κπνξέζνπκε λα απνθηήζνπκε ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο θαη ηελ απαηηνχκελε εμνηθείσζε κε ην πην «έμππλν» σο ζήκεξα εξγαιείν γηα ηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο. Βιβλιογραφία Αλψλπκνο (2009). Unterrichtseinheit mit interaktivem Whiteboard. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.lehrerfreund.de/in/schule/1s/beispielinteraktives-whiteboard-unterrichtseinheit/3542. Αλψλπκνο (2010). Eine interaktive Tafel oder guter Unterricht? Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.brandhofer.cc/?p=151. CPI. Δημιοσργική μάθηζη, καινοηομία, δσναμικές παροσζιάζεις, διαδραζηικοί πίνακες. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.itisart.com.gr/demo/cpi/video_tutorials/intro/index.html. Der Lehrerfreund (2008). Vom Sinn und Unsinn Interaktiver Whiteboards im Unterricht. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.lehrerfreund.de/in/schule/1s/interaktive-whiteboards-praxis. Κσλζηαληίλνπ, Κ. Π. (2005). Γηδαζθαιία θαη κάζεζε ζε κηα ζχγρξνλε θνηλσλία. ην πκεψλ Ρεηάιεο (Δπηκ.), Οι προηγμένες ηετνολογίες διαδικηύοσ ζηην σπηρεζία ηης μάθηζης. Αζήλα, εθδ. Καζηαληψηε. LMZ. Interaktives Whiteboard im Unterricht? Entscheidungshilfen. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www2.lmzbw.de/osiris20/view.php3?show=56551688. Luftballons Kids A Interaktiv, Δθδφζεηο Κνπλαιάθε Luftballons Kids A, Lehr- und Arbeitsbuch, Δθδφζεηο Κνπλαιάθε Magnet A1 interaktiv, Interaktive Übungen zum Magnet A1, Kursbuch für interaktive ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ

2 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/2011 1189 Tafeln, Klett Verlag Magnet A1, Kursbuch, Klett Verlag Meinke, U. (2008). Ende der Kreidezeit an deutschen Schulen. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.derwesten.de/nachrichten/politik/endeder-kreidezeit-an-deutschen-schulen-id1411936.html. Planet 1 digital, Kursbuch, Arbeitsbuch, DVD für interaktive Whiteboards, Hueber Verlag Planet 1 Hueber/Hueber Hellas Verlag Roche, J. (2008). Fremdsprachenerwerb und Fremdsprachendidaktik (2 ε Tübingen, UTB Basics. Roche, J. (2008). Handbuch Mediendidaktik. Ismaning, Hueber Verlag. εθδ.). Roche, J., Scheller, J. (2004). Zur Effizienz von Grammatikanimationen beim Spracherwerb, Ein empirischer Beitrag zu einer kognitiven Theorie des multimedialen Fremdsprachenerwerbs. ην Zeitschrift fuer interkulturellen Fremdsprachenunterricht [Online], (9[1]). Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://zif.spz.tu-darmstadt.de/jg-09-1/beitrag/roche-scheller2.htm. Scheller, J. (2007). Grammatikanimationen und die kognitive Theorie des multimedialen Spracherwerbs. ην Roche, J (Δπηκ.), Fremdsprachen lernen medial -- Entwicklungen, Forschungen, Perspektiven. Berlin, Lit-Verlag. Schlieszeit, J. (2008). Gute Tafelbilder am interaktiven Whiteboard. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.myboard.de/boardtipps/details/article/gute-tafelbilder-am-interaktivenwhiteboard//link//0e489bb79f.html.. Schlieszeit, J. (2008). Interaktives am Board. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.myboard.de/board-tipps/details/article/interaktives-amboard//link//b3397bcef9.html. Schlieszeit, J. (2008). Methodik und Didaktik - das "A" und "O" am interaktiven Whiteboard. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.myboard.de/board-tipps/details/article/methodik-und-didaktik-das-aund-o-am-interaktiven-whiteboard//link//f4b17fd7bc.html. Schlieszeit, J. (2008). Neue Rubrik für die Unterrichtspraxis. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.myboard.de/board-tipps/details/article/neue-rubrikfuer-die-unterrichtspraxis//link//1b89c2dd3f.html. Teachers News (2007). Positiver Abschlussbericht zum Projekt Interaktive Whiteboards im Unterricht. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://www.teachersnews.net/artikel/nachrichten/neue_produkte/000440.php. Wikipedia, Die freie Enzyklopädie. Whiteboard. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 1190 δηεχζπλζε http://de.wikipedia.org/wiki/whiteboard. ZUM-Wiki. Interaktive Tafeln. Αλαθηήζεθε 14.12.2010 απφ ηε δηεχζπλζε http://wiki.zum.de/interaktive_tafeln. ΜΔΡΟ Β ΤΝΣΟΜΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ - ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ