ΣΡΗΜΔΛΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ: Δπηβιέπνπζα: Κνπηξνχκπα Κσλζηαληίλα, Δπηθ. Καζεγήηξηα. Μέιε: Αλησλνπνχινπ Αηθαηεξίλε, Λέθηνξαο. Βακβαθάξε Μαιβίλα, Δπηθ. Καζεγήηξηα.

ΥΑΡΟΚΟΠΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΣΜΖΜΑ ΟΗΚΗΑΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΜΔΛΔΣΖ ΠΧ ΟΗ ΔΛΛΖΝΔ ΜΑΘΖΣΔ ΓΤΜΝΑΗΟΤ ΚΑΗ ΛΤΚΔΗΟΤ ΑΝΣΗΛΑΜΒΑΝΟΝΣΑΗ ΚΑΗ ΔΗΠΡΑΣΣΟΤΝ ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΑ ΣΟΝ ΟΡΟ «ΑΤΘΔΝΣΗΑ ΣΟΤ ΓΑΚΑΛΟΤ». ΠΧ ΟΗ ΜΑΘΖΣΔ ΠΗΣΔΤΟΤΝ ΟΣΗ ΑΤΣΖ ΔΠΗΓΡΑ ΣΖΝ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΥΔΖ ΜΔ ΣΟΝ ΓΑΚΑΛΟ. ΣΡΗΜΔΛΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ: Δπηβιέπνπζα: Κνπηξνχκπα Κσλζηαληίλα, Δπηθ. Καζεγήηξηα. Μέιε: Αλησλνπνχινπ Αηθαηεξίλε, Λέθηνξαο. Βακβαθάξε Μαιβίλα, Δπηθ. Καζεγήηξηα. ΜΠΑΞΔΒΑΝΟΤ ΔΛΔΝΖ 2011 1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ 3 ΔΙΑΓΩΓΗ. 4 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ 6 1.1 Απζεληία ηνπ δαζθάινπ: ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε. 6 1.2 Δπαγγεικαηηζκφο θαη απζεληία ηνπ δαζθάινπ. 13 1.3 Σα φξηα ηεο απζεληίαο ππφ ην ζχγρξνλν πξίζκα. 19 1.4 ρεηηθέο έξεπλεο κε «teacher s authority». 25 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ 28 2.1 ηφρνη ηεο έξεπλαο. 28 2.2 Μεζνδνινγία. 28 2.3 Απνηειέζκαηα πεξηγξαθηθήο. 30 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΤΥΔΣΙΔΙ. 41 3.1 Έιεγρνο ππνζέζεσλ αλεμαξηεζίαο θαη πίλαθεο δηπιήο εηζφδνπ. 41 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ 53 4.1 πκπεξάζκαηα. 53 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 57 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ I: ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ. 61 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ II: ΠΗΝΑΚΔ ΠΑΡΗΓΡΑΦΗΚΖ. 69 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ III: ΠΗΝΑΚΔ Υ 2. 83 2

ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ παξνχζα έξεπλα αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηιακβάλνληαη νη καζεηέο β /ζκηαο εθπαίδεπζεο ηελ έλλνηα ηεο «απζεληίαο ηνπ δαζθάινπ», θαζψο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο επεξεάδεη ηελ παηδαγσγηθή ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ δαζθάινπ θαη καζεηή. ηφρνο ήηαλ λα κειεηήζνπκε ηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ην ζέκα γηα ην ιφγν απηφ κνηξάζακε εξσηεκαηνιφγηα ζε ζρνιεία. Ζ δηαδηθαζία απηή είρε κεγάιν βαζκφ δπζθνιίαο αθνχ νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ήηαλ αξθεηά θαρχπνπηνη θαη κε δπζθνιία καο επέηξεςαλ ηελ πξφζβαζε ζηηο ηάμεηο ησλ καζεηψλ. Δπίζεο κηα επηκέξνπο δπζθνιία αληηκεησπίζακε ζηα ζρνιεία ηνπ θέληξνπ ηεο Αζήλαο φπνπ νη καζεηέο ιφγν ηεο πνιηηηζκηθήο πνιπκνξθίαο είραλ θάπνηα γισζζηθή δπζθνιία ζηελ θαηαλφεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Ζ πξσηνηππία ηνπ ζέκαηνο ήηαλ θαη κηα βαζηθή δπζθνιία κε ηελ νπνία βξεζήθακε αληηκέησπνη θαζψο ν φγθνο ησλ ζρεηηθψλ εξεπλψλ ζηελ Διιάδα είλαη αλχπαξθηνο αιιά θαη ε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο είλαη αξθεηά κηθξή. ην εμσηεξηθφ ππάξρεη κεγαιχηεξνο φγθνο πιεξνθνξηψλ αιιά θαη εθεί φρη ηδηαίηεξα κεγάινο. Σέινο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο δαζθάινπο θαη ηνπο δηεπζπληέο νη πνίνη κε βνήζεζαλ ζηελ ζπιινγή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, φπσο επίζεο θαη ηνλ θ ν. Καξακήηξν Ησάλλε γηα ηελ βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε. Ηδηαίηεξα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα θ α. Κνπηξνχκπα Κσλζηαληίλα γηα ηελ θαζνδήγεζε ηεο θαη ηελ άςνγε ζπλεξγαζία καο. Δπηπξνζζέησο επραξηζηψ ηελ νηθνγέλεηα κνπ θαζψο θαη ηηο θίιεο κνπ Άλλα θαη Μαξία γηα ηελ εζηθή ηνπο ζπκπαξάζηαζε. 3

ΔΙΑΓΩΓΗ ηελ ζεκεξηλή επνρή νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη φηαλ θάλνπκε ιφγν γηα ηελ «απζεληία» ηνπ δαζθάινπ αληηιακβάλνληα ηνλ φξν κε ηελ έλλνηα ηεο εμνπζίαο. Ζ απζεληία φκσο δελ έρεη κφλν ηελ έλλνηα ηεο εμνπζίαο αιιά θαη ηεο γλψζεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία έρεη ζηφρν λα κειεηήζεη πσο νη έιιελεο καζεηέο γπκλαζίνπ θαη ιπθείνπ αληηιακβάλνληαη ηελ εηζπξάηηνπλ ελλνηνινγηθά ηνλ φξν «απζεληία ηνπ δαζθάινπ». Πσο νη καζεηέο πηζηεχνπλ πσο επηδξά ζηελ παηδαγσγηθή ηνπο ζρέζε κε ηνλ δάζθαιν. ην πξψην θεθάιαην ηεο εξγαζία γίλεηαη βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε κέζσ ηεο νπνία επηρεηξνχκε λα πξνζεγγίζνπκε ελλνηνινγηθά ηελ απζεληία ηνπ δαζθάινπ. Μειεηνχκε ηελ κνξθή ηελ νπνία έρεη ε απζεληία, πνηά είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο, κε πνηέο κνξθέο εκθαλίδεηαη, πσο κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ ζρέζε δαζθάινπ καζεηή. Δπίζεο εμεηάδνπκε ηελ ζρέζε αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ησλ ελλνηψλ ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ηνπ δαζθάινπ θαη ηεο απζεληία ηνπ, θαζψο θαη πσο απηέο νη δχν έλλνηεο επεξεάδνπλ ηελ απνηπρία ή επηηπρία ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο. Μηα αθφκα πηπρή ηελ νπνία κειεηνχκε είλαη ηα φξηα ηα νπνία επηβάιιεηαη λα έρεη ε απζεληία ππφ ην πξίζκα ηεο ζχγρξνλεο δηδαζθαιίαο, δειαδή γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα νξηνζεηεζεί ε ζρέζε δαζθάινπ καζεηή θαζψο θαη πξνζδηνξηζηνχλ ηα φξηα δξάζεο ηνπ δαζθάινπ πάλσ ζηνλ καζεηή. Σέινο γίλεηαη παξνπζίαζε δπν ζρεηηθψλ εξεπλψλ κε ην αληηθείκελν πνπ κειεηνχκε. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλήζεη ην ζέκα ηεο απζεληίαο ζε ζεσξεηηθφ θαη εξεπλεηηθφ επίπεδν. ην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ζρνιεία ηεο Αζήλαο θαη ζηελ Δπαξρία. Οη εξεπλεηηθέο ππνζέζεηο ήηαλ νη εμήο πξψηνλ φηη ν καζεηήο δελ πξνηηκά ηελ ρξήζε ηεο εμνπζηαζηηθήο κνξθήο ηεο απζεληίαο ε νπνία ιακβάλεη ρψξα κε ηελ κνξθή ησλ πνηλψλ θαη ησλ ηηκσξηψλ, δεχηεξνλ φηη απηή ε κνξθή απζεληίαο απφ ηνλ δάζθαιν 4

νδεγεί αθφκα θαη αθξαίεο κνξθέο αληηδξάζεηο ηνπ καζεηή. Γηα ηελ κειέηε ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ δεκηνπξγήζακε εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν ζπκπιήξσζαλ νη καζεηέο ησλ ζρνιείσλ. Σν εξσηεκαηνιφγην ρσξίζηεθε ζε δπν ζεκαηηθέο ελφηεηεο α) ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα έρεη ν θαζεγεηήο θαηά ηελ γλψκε ηνπ καζεηή. β) πσο αληηδξνχλ νη καζεηέο φηαλ πηζηεχνπλ πσο ν δάζθαινο θάλεη θαηάρξεζε εμνπζίαο θαη ηνλ αδηθεί. ηφρνη ηεο έξεπλαο είλαη λα κειεηήζεη: Πσο αληηιακβάλνληαη νη καζεηέο ηνπ γπκλαζίνπ θαη ιπθείνπ ζην ειιεληθφ ζρνιείν ηελ «έλλνηα» απζεληία ηνπ δαζθάινπ; Πνηα πξέπεη λα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα έρεη ν θαζεγεηήο θαηά ηνλ καζεηή; Πνία είλαη ηα φξηα ηεο ζρέζεο κεηαμχ δαζθάινπ καζεηή; Οη καζεηέο αλέρνληαη ηελ απζαηξεζία ηνπ δαζθάινπ; Πσο αληηδξνχλ φηαλ πηζηεχνπλ φηη ν εθπαηδεπηηθφο μεπεξλά ηα φξηα ηεο «εμνπζίαο» πνπ έρεη κέζα ζην ζρνιείν. Έπεηηα γίλεηαη παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο θαη ησλ ζπζρεηίζεσλ. Καηαιήγνπκε ινηπφλ ζηα ζπκπεξάζκαηα φηη νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ηελ έλλνηα ηεο απζεληίαο ηνπ δαζθάινπ ζαλ έλα ζχλνιν δεμηνηήησλ γλσζηηθψλ θαη δηδαθηηθψλ. Δπίζεο ν δάζθαινο πξέπεη λα θεξδίδεη ηελ πεηζαξρία ηεο ηάμεο κέζσ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ θαη φρη κε ηηο πνηλέο. Αθφκα ν δάζθαινο φηαλ μεπεξλά ηα φξηα θαη αδηθεί ηνλ καζεηή ηφηε απηφο αληηδξά κε έληνλν ηξφπν. Πεξαηηέξσ αλάιπζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ γίλεηαη ζην ηέηαξην θεθάιαην. 5

ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ 1.1 ΑΤΘΔΝΣΗΑ ΣΟΤ ΓΑΚΑΛΟΤ: ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ. Ζ απζεληία είλαη κηα έλλνηα πνπ ηε ρξεζηκνπνηνχκε γηα λα πξνζδηνξίζνπκε ηελ αλακθηζβήηεηε επηζηεκνληθή αμία θάπνηνπ. Πνιιέο θνξέο φηαλ ζέινπκε λα ππνζηεξίμνπκε ηηο απφςεηο καο ρξεζηκνπνηνχκε ηηο απφςεηο κεγάισλ θηινζφθσλ θαη επηζηεκψλ ην θχξνο ησλ νπνίσλ είλαη απνδεδεηγκέλν θαη δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί. Κάλνπκε δειαδή επίθιεζε ζηελ απζεληία ηνπο γηα λα ηεθκεξηψζνπκε ηηο απφςεηο καο. Τπάξρεη βέβαηα θαη κηα δεχηεξε έλλνηα πνπ είλαη ε εμνπζία. ηελ εθπαίδεπζε ζα ζπλαληήζνπκε θαη ηηο δπν έλλνηεο. χκθσλα κε ησλ Max Weder ε απζεληία είλαη α) λνκηθή: δειαδή λα ζεζπίδεη λφκνπο θαη λα δίλεη δηαηαγέο, β) παξαδνζηαθή: είλαη ε απηαξρηθή εμνπζία ηνπ εγεκφλα, γ) ραξηζκαηηθή: δειαδή ην άηνκν έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα θπβεξλά ιφγσ ηεο δπλαηήο πξνζσπηθφηεηαο πνπ δηαζέηεη. 6

Σν δήηεκα ινηπφλ είλαη πνηά κνξθή απζεληίαο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεί ν εθπαηδεπηηθφο; Απφ πνπ πξέπεη λα πεγάδεη ε απζεληία ηνπ; Τπάξρεη αιιαγή ζηελ έλλνηα ηνπ φξνπ κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ; Δμνπζηαζηηθή απζεληία ή παηδαγσγηθή απζεληία; Απφ πνπ πξνέξρεηαη ε απζεληία ηνπ δαζθάινπ;. Ζ απζεληία είλαη κηα δχλακε ε νπνία παξέρεηαη ζηνλ δάζθαιν. Ζ απζεληία είλαη αξρηθά έλα ζεζκηθφ θαζεζηψο (Hubscher-Younger & Narayanan, 2003:317), Ο δάζθαινο αληιεί ηελ απζεληία απφ ηελ ζεζκνζεηεκέλε εμνπζία πνπ ηνπ δίλεη ην θξάηνο θαη έηζη γίλεηαη απνδεθηφο απφ ηνπο καζεηέο (Αξαβαλήο, 1999; Μπέιιαο 1986). Ζ κνξθή απηή εμνπζίαο ε νπνία παξέρεη ε πνιηηεία κπνξνχκε λα ηελ ραξαθηεξίζνπκε σο κηα δνηή θαη εμσηεξηθή. φηαλ ν δάζθαινο αδπλαηεί λα θεξδίζεη ηελ ηάμε ρξεζηκνπνηεί ηηο θσλέο γηα λα ζπλαηλέζνπλ νη καζεηέο ζηελ εμνπζία ηνπ (Richmond & Roach, 1992). Ο δάζθαινο δελ πξέπεη λα ζηεξίδεη ηελ ζέζε πνπ θαηέρεη κέζα ζηελ ηάμε κφλν ζε απηή ηελ κνξθή ηηο εμνπζίαο, π.ρ φηαλ αδπλαηεί λα θεξδίζεη ηελ ηάμε ρξεζηκνπνηεί ηηο θσλέο γηα λα ζπλαηλέζνπλ νη καζεηέο ζηελ εμνπζία ηνπ (Richmond & Roach, 1992). ηφρνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη λα θαηαθέξεη κε ηελ πξνζσπηθφηεηα ηελ νπνία δηαζέηεη λα επηβιεζεί ζηνπο καζεηέο ρσξίο ηελ ρξήζε βίαηεο θαη απηαξρηθήο ζπκπεξηθνξάο. Πξέπεη δειαδή λα δηαζέηεη κηα «θπζηθή» απζεληία ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ην παηδαγσγηθφ ηαιέλην ην νπνίν δηαζέηεη ν δάζθαινο (Μπέιιαο, 1985). Σν πφζν απνηειεζκαηηθφ κπνξεί λα είλαη ηειηθά ην έξγν ηνπ δαζθάινπ εμαξηάηαη θπξίσο απφ ην πφζν απνδεθηφο ζα θαηαθέξεη λα γίλεη απφ ηνπο καζεηέο, αθνχ ε επηηπρία ηνπ έξγνπ ηεο δηδαζθαιίαο εμαξηάηαη ηφζν απφ ηνλ δάζθαιν φζν θαη απφ ηνλ καζεηή (Αξαβαλήο, 1999). Ζ απζεληία είλαη κηα έλλνηα ε πνία πεξηέρεη κέζα ηελ έλλνηα ηεο αξρή. ηελ παξαδνζηαθή κνξθή ηεο ηάμεο, ν δάζθαινο αλαπηχζζεη κε ηνλ καζεηή κηα ζρέζε δχλακεο κε ηελ νπνία πεξηνξίδεη ηνλ καζεηή ζηελ δξάζε θαη ζηηο επηινγέο ηνπ (Foucault, 1982). Ζ απζεληία ηνπ δαζθάινπ ινηπφλ είρε δηαθνξεηηθή έλλνηα ζην παξειζφλ. Σν παξαδνζηαθφ πιαίζην ηεο απζεληίαο δηαθξίλεηαη ζε ηξείο βαζηθέο πεξηνρέο. Α) ηε γλσζηηθή απζεληία, Β) ηελ θπξηαξρηθή απζεληία θαη Γ) ηελ εζηθή απζεληία (Κνπξάθεο, 1996:18; Γθφηνβνο 1999:135-136). Γλσζηηθή απζεληία. ηνλ ηχπν απηφ ηεο απζεληίαο ν δάζθαινο απαηηείηαη λα έρεη πνιχ θαιή γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ην νπνίν δηδάζθεη ζηνπο καζεηέο. Απηφ 7

ζεκαίλεη πσο ν δάζθαινο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε ηηο γλψζεηο ηνπ έρεη λα ηηο κεηαθέξεη ζηνπο καζεηέο. Δπίζεο ζα πξέπεη νη γλψζεηο νη νπνίεο κεηαθέξεη ζηνπο καζεηέο λα είλαη επηζηεκνληθά νξζέο θαη λα έρνπλ εγθπξφηεηα. Ο δάζθαινο αθφκα είλαη ππνρξεσκέλνο λα ιχλεη ηηο απνξίεο ζηνπο καζεηέο θαη γεληθά πξέπεη ην επίπεδν ησλ γλψζεσλ ηνπ δαζθάινπ λα είλαη πην πςειφ απφ απηφ ησλ καζεηψλ. Κπξηαξρηθή απζεληία. Έρεη λα θάλεη κε ηελ ζέζε ηελ νπνία ν δάζθαινο θαηέρεη κέζα ζηελ ηάμε. Ο δάζθαινο είλαη ε εμνπζία κέζα ζηελ ηάμε πνπ ζεκαίλεη φηη θξνληίδεη γηα λα ππάξρεη εζπρία θαη νξγάλσζε ζηελ ηάμε. Ζ απζεληία σο δχλακε εκθαλίδεηαη κε ηελ ηηκσξία θαη ηηο ακνηβέο πξνθεηκέλνπ νη θαζεγεηέο λα θεξδίζνπλ ηελ ζπλεξγαζία (Pace, 2003). Ο δάζθαινο είλαη ππεχζπλνο γηα φηη γίλεηαη κέζα ζηελ ηάμε απηφο απνθαζίδεη γηα ην πσο ζα νξγαλσζεί ην κάζεκα θαη επηβάιεη ηε ζέιεζε ηνπ ζηνπο καζεηέο. Ο θαζεγεηήο ζε απηή ηελ κνξθή ηεο απζεληίαο ζπρλά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ εμνπζία ηνπ θαηαρξεζηηθά γηα λα επηβάιεη ηελ γλψκε (κπνξεί λα πάξεη κνξθή δπλάζηε γηα ηνλ καζεηή.) Ηζηθή απζεληία Ο δάζθαινο πξέπεη λα ζπκπεξηθέξεηαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ε ζηάζε δσήο θαη νη απφςεηο πνπ έρεη λα δηέπνληαη απφ κηα εζηθή ε νπνία είλαη απνδεθηή απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν θαη επίζεο λα έρεη αμίεο φπσο είλαη ε δηθαηνζχλε, ε ηηκηφηεηα, ε ακεξνιεςία. Δπίζεο πξέπεη φηαλ ηεζεί έλα εζηθφ δίιιεκα κέζα ζηελ ηάμε λα είλαη ζε ζέζε λα επηβάιεη ηελ γλψκε σο «ζσζηή». Γειαδή ηα εζηθά ζέκαηα ηα νπνία αζρνιείηαη είλαη νη αμίεο, νη ζθνπνί θαη ηα πξφηππα πνπ ν δάζθαινο ζα κεηαβηβάζεη ζηνπο καζεηέο (Pace, 2003). Οη παξαπάλσ κνξθέο ηεο παξαδνζηαθήο απζεληίαο δίλνπλ ζηνλ δάζθαιν ηελ δπλαηφηεηα λα είλαη ε κφλε εμνπζία κέζα ζηελ ηάμε θαη λα παίξλεη απνθάζεηο. Θα ηηο ραξαθηεξίδακε σο εμνπζηαζηηθή απζεληία. Καζψο φκσο νη θνηλσλίεο εμειίζζνληαη θαη ζε απηέο εληάζζνληαη έλλνηεο φπσο είλαη ηζφηεηα θαη ε ειεπζεξία ζηηο ζρέζεηο ησλ αλζξψπσλ έηζη θαη ζηελ εθπαίδεπζε κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ ε εμνπζηαζηηθή απζεληία αιιάδεη (Renaut, 2007). χκθσλα κε ηνλ Foucault (1982) ε δχλακε είλαη κηα αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ ζηελ νπνία έλα άηνκν ζρεκαηίδεη ηνπο πηζαλνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο έλα άιιν κπνξεί λα αληηδξάζεη. Ζ άπνςε απηή ηεο δχλακεο θαηειάκβαλε ηελ παξαδνζηαθή ζρέζε δαζθάινπ καζεηή, ζηελ νπνία ν καζεηήο είρε πεξηνξηζκέλε επθαηξία λα ζπκκεηέρεη ζηελ ιήςε απνθάζεσλ ζηελ ηάμε. ην δεκνθξαηηθφ 8

παηδαγσγηθφ κνληέιν νη καζεηέο έρνπλ ζπκκεηνρή ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ζε πξαθηηθά ζέκαηα ζηελ ηάμε (Moreno-Lopez, 2005). ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ε παξαδνζηαθή απζεληία εμαιείθεηαη θαη αληηθαζηζηάηαη απφ ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο ζρέζεο αλάκεζα ζην δάζθαιν θαη ηνλ καζεηή. Πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ζεβαζκνχ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ απέλαληη ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ καζεηή θαη λα αληηιακβάλεηαη θάησ απφ απηή ηελ νπηηθή ηελ παηδαγσγηθή ζρέζε. Δπίζεο λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηελ πξσηνβνπιία ηνπ καζεηή ζηε δηαδηθαζία θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο αληί λα κεηαδίδεη κε ηξφπν απζεληηθφ ηε γλψζε (Ξσρέιιεο, 2005:87). Μπνξνχκε ινηπφλ λα πνχκε φηη ε παηδαγσγηθή απζεληία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηνλ πινχην ησλ γλψζεσλ, ζηελ ρξήζε ηεο θαηάιιειεο κεζνδνινγίαο, ζηελ πνηφηεηα ηηο εξεπλεηηθήο πξνζπάζεηαο, ζηελ επηζηεκνληθή θαηάξηηζε θαη ηελ πίζηε ζηηο αμίεο ηηο δσήο (Αξαβαλήο, 1979:16-17). Γειαδή ζηφρνο ηνπ δαζθάινπ είλαη λα θαηαθέξεη κε ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, ηα θπζηθά θαη πλεπκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά, πνπ δηαζέηεη λα επηβιεζεί ζηνπο καζεηέο ρσξίο λα ζηεξίδεηαη ζηελ ζεζκνζεηεκέλε απζεληία ηνπ (Αξαβαλήο, 1999:24). Ζ απζεληία ζπλεπψο είλαη κηα έλλνηα ε νπνία παξά ηνλ δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα πνπ έρεη δελ κπνξεί λα εθιείςεη εληειψο. Ζ απζεληία ηνπ δαζθάινπ ινηπφλ κέζα ζηελ ηάμε είλαη εζηθή κνξθήο (Pace, 2003; Buzelli & Johnston, 2001; Bergem, 1990). Γηα ηνλ Buzzelli & Johnston (in press) ην ζχλνιν ησλ πεπνηζήζεσλ θαη ησλ αληηιήςεσλ ηηο νπνίεο δηαζέηεη έλα άηνκν θαη κε βάζε ηηο νπνίεο αμηνινγεί θαη θξίλεη είηε ζπλεηδεηά είηε αζπλείδεηα κεηαμχ ζσζηνχ θαη ιάζνπο, θαινχ θαη θαθνχ είλαη ε εζηθή. Ζ εζηθή δξάζε ηεο δηδαζθαιίαο παξνπζηάδεηαη ζηελ ζπλερή θαη πνιχπινθε πξάμε ηεο ιήςεο εζηθψλ απνθάζεσλ ηηο νπνίεο θαιείηε λα πάξεη ν δάζθαινο (Tippins, Tobin & Hook, 1993). Δπίζεο έρνπκε ηελ κνξθή «εθθξαζηηθήο εζηθή» ε νπνία πεξηιακβάλεη ηη νη δάζθαινη θαη νη καζεηέο ιέλε θαη πνπ απηνί πηζηεχνπλ (Jackson, Boostrom, & Hansen, 1993). Ο δάζθαινο κε ηελ ζηάζε ηνπ θαη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ κέζα ζηελ ηάμε ιεηηνπξγεί σο πξφηππν ζπκπεξηθνξάο ην νπνίν νη καζεηέο ζέβνληαη θαη κηκνχληαη. Άξα ν θαζεγεηήο κε ηελ ζηάζε ηνπ κέζα ζηελ ηάμε δηθαηνζχλε θαη ακεξνιεςία απέλαληη ζε φινπο ηνπο καζεηέο, ζεβαζκφ πξνο ην πξφζσπν ηνπ καζεηή, ηνπο δηδάζθεη έλλνηεο φπσο ν ζεβαζκφο πξνο ηνπο άιινπο, ε δηθαηνζχλε, ε πεηζαξρία, ε εππξέπεηα θ.α. 9

Δθηφο απφ ηελ εζηθή δηάζηαζε ε απζεληία έρεη θαη ηελ έλλνηα ηεο δχλακεο θαη ηεο γλψζεο. Ζ δχλακε ηνπ δαζθάινπ είλαη γηα ηνλ καζεηή πεξηνξηζκφο ηεο ειεπζεξίαο ηνπ, ηελ νπνία ρξεζηκνπνηεί γηα λα επηβάιεη ηελ πεηζαξρία (Buzzelli, Johnston, 2001). Πξέπεη ινηπφλ ν εθπαηδεπηηθφο λα δηαζέηεη γλψζεηο πάλσ ζην αληηθείκελν ην νπνίν θαιείηαη λα δηδάμεη ζηνπο καζεηέο. Όηαλ ν δάζθαινο είλαη ζε ζέζε λα παξέρεη ηνπο καζεηέο φιεο ηηο πιεξνθνξίεο νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ην κάζεκα, (γηα παξάδεηγκα ν θαζεγεηήο ηεο ηζηνξίαο λα γλσξίδεη ηζηνξηθέο ιεπηνκέξεηεο γηα κηα κάρε θαη λα κελ αλαηξέρεη ζπλέρεηα ζην βηβιίν θαηά ηελ παξάδνζε.) θαζψο θαη λα κπνξεί λα δίλεη δηεπθξηλήζεηο ζε ζρεηηθέο απνξίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζηνπο καζεηέο θαηά ζηελ παξνπζίαζε ηνπ καζήκαηνο. Όηαλ κηιάκε φκσο γηα πινχην γλψζεσλ δελ ελλννχκε κφλν ηηο επηζηεκνληθέο γλψζεηο. Ο δάζθαινο πξέπεη λα έρεη πνιχ θαιή γλψζε ησλ καζεηψλ ηνπ. Πξέπεη δειαδή λα γλσξίδεη πξψηνλ ην γλσζηηθφ επίπεδν ηνπ θάζε καζεηή ρσξηζηά θαζψο θαη ζπλνιηθά ηεο ηάμεο. Αθφκα είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα γλσξίδεη θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θάζε καζεηή. Γειαδή φηαλ γλσξίδεη πνηνί καζεηέο είλαη απηνί πνπ θάλνπλ θαζαξία, πνηνί είλαη πνιχ ληξνπαινί θ.α. Απηφ ζα ηνλ βνεζήζεη ψζηε λα θαηαθέξεη λα ρεηξηζηεί θαιχηεξα ηνπο καζεηέο θαηά ηελ δηδαθηηθή πξάμε. Δπίζεο ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα έρεη ηθαλή παηδαγσγηθή θαηάξηηζε. Έηζη ζα είλαη ζε ζέζε, αλάινγα κε ην ηη ζέιεη λα δηδάμεη ζηνπο καζεηέο, λα ρξεζηκνπνηήζεη θαη ηηο θαηάιιειεο κνξθέο δηδαζθαιίαο. Δπίζεο, πξέπεη λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη δχζθνιεο θαηαζηάζεηο ή θξίζεηο πνπ ηπρφλ πξνθχςνπλ κέζα ζηελ ηάμε είηε αλάκεζα ζηνπο καζεηέο είηε αλάκεζα ζε απηφλ θαη θάπνην καζεηή. Πξέπεη λα κπνξεί λα ρεηξηζηεί εληάζεηο θαη λα δψζεη φζν ην δπλαηφ ηελ θαιχηεξε ιχζε (Αξαβαλήο, 1999). Σν ζχγρξνλν ζρνιείν δελ απνξξίπηεη εληειψο ηελ έλλνηα ηεο απζεληίαο αιιά ηηο δίλεη άιιν ραξαθηήξα. ην παιηφ ζρνιείν θάλακε ιφγν γηα εμνπζηαζηηθή απζεληία αιιά ζην ζχγρξνλν ζρνιείν θάλνπκε ιφγν γηα ζρέζε επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηνλ δάζθαιν θαη ηνλ καζεηή (Αξαβαλήο, 1999; Γθφηνβνο, 1999; Γειεκπνχξαο, 2003). Άξα ινηπφλ ζην ζχγρξνλν ζρνιείν πξέπεη λα ππάξρνπλ νη έλλνηεο ηηο ειεπζεξίαο θαη ηηο επζχλεο. Ζ ειεπζεξία είλαη έλλνηα αιιειέλδεηε κε ηελ επζχλε. Ο καζεηήο έρεη ην δηθαίσκα λα εθθξάδεη ειεχζεξα ηελ γλψκε ηνπ κέζα ζην πιαίζην ηνπ δεκνθξαηηθνχ ζρνιείνπ ρσξίο λα θνβάηαη λα δηαηππψζεη δηαθνξεηηθέο απφςεηο απφ ηνλ δάζθαιν. Ζ 10

ειεπζεξία ηνπ γίλεηαη έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν κέζσ ηνπ νπνίνπ νη καζεηέο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε κηα αληαγσληζηηθή ζπδήηεζε βαζηζκέλνη ζε ηδέεο θαη γεγνλφηα ηα νπνία απνδεηθλχνπλ (Basu, 2010). Όκσο ππάξρεη ην εξψηεκα θαηά πφζν κπνξνχλ λα ζπλππάξμνπλ δπν έλλνηεο φπσο ε απζεληία θαη ε ειεπζεξία; Όηαλ ε απζεληία ηνπ δαζθάινπ έρεη ηελ κνξθή ηνπ νδεγνχ ρσξίο λα ππάξρεη ε έλλνηα ηηο ππεξεμνπζίαο (Αξαβαλήο, 1999). Άξα ινηπφλ ε απζεληία θαη ε αγσγή είλαη δχν έλλνηεο νη νπνίεο ζπλππάξρνπλ. Ο δάζθαινο δελ είλαη δπλαηφλ λα αθήζεη ειεχζεξν ηνλ καζεηή άιισζηε θαη ε άζθεζε αγσγήο πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε νξίσλ (Μπέιιαο, 1985:406). χκθσλα κε ηα παξαπάλσ ε απζεληία ηνπ δαζθάινπ κπνξεί λα δηαρσξηζηεί ζε επαγγεικαηηθή θαη γξαθεηνθξαηηθή (Pace, 2003). «Ζ επαγγεικαηηθή απζεληία ηνπ δαζθάινπ ζηεξίδεηαη ζηελ εκπηζηνζχλε ηνπ πθηζηάκελνπ (καζεηή) πξνο ηνλ πξντζηάκελν (δάζθαιν)» (Pace, 2003:38). Ζ επαγγεικαηηθή απζεληία ηνπ δαζθάινπ ζθνπεχεη ζηελ εζηθή θαη ηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε ησλ λέσλ (Hurn, 1985). θνπφο είλαη ε δεκηνπξγία καζεηψλ κε πξνηεξαηφηεηα ηε γλψζε θαη ηα ελδηαθέξνληα θαη ηελ ελζάξξπλζε ζηελ ελεξγεηηθή κάζεζε (Metz, 1978). ηελ γξαθεηνθξαηηθή απζεληία ν δάζθαινο ρξεζηκνπνηεί ηηο πνηλέο γηα λα θεξδίζεη ηελ ζπκκφξθσζε ησλ καζεηψλ. Ζ γξαθεηνθξαηηθή απζεληία «εληζρχεηαη κε ηνπο βαζκνχο θαη ζπρλά κε ηελ επειημία, πξνθαιψληαο κηα κίμε απφ ζπλαηλέζεηο, επηθαλεηαθέο ζπκκνξθψζεηο θαη κηα θαηαζηξαηήγεζε ησλ ππνρξεψζεσλ» (Pace, 2003). Άξα ε γξαθεηνθξαηηθή απζεληία εμαξηάηαη απφ ηελ δχλακε πνπ έρνπλ νη θπξψζεηο πνπ κπνξεί λα επηβάιεη ν δάζθαινο ζηνπο καζεηέο ηνπ γηα λα θαηαθέξεη λα ηνπο ζπκκνξθψζεη (Etzioni, 1961). Οη καζεηέο έρνπλ ηελ ηάζε λα αληηδξνχλ ζηελ απζεληία ηνπ δαζθάινπ. Ζ αληίδξαζε ζηελ απζεληία κπνξεί λα είλαη επνηθνδνκεηηθή θαη λα θάλεη ηνπο καζεηέο λα έρνπλ πην ελεξγή δξάζε ζηελ δηδαζθαιία (Burroughs, Kearney & Plax, 1989), φπσο δηεπθξηληζηηθέο εξσηήζεηο, ζπλεξγαζία κε ηνπο άιινπο καζεηέο, επνηθνδνκεηηθή θξηηηθή. Απφ ηελ άιιε ε αληίδξαζε κπνξεί λα είλαη παζεηηθή θαη κεξηθή π.ρ. ν καζεηήο θάλεη ην ιηγφηεξν πνπ κπνξεί γηα λα πεξάζεη ην κάζεκα, εμαπαηά ησλ δάζθαιν (Hubscher-Younger & Narayanan, 2003). Ζ απζεληία ηνπ δαζθάινπ ζπάληα ακθηζβεηείηαη θαλεξά απφ ηνλ καζεηή 11

(Pace, 2003). Ο καζεηήο ππαθνχεη ηνλ δάζθαιν: είηε ιφγν ησλ θαιψλ πξνζέζεσλ ησλ θαζεγεηψλ ηνπ, είηε γηαηί θνβάηαη θαη ζέιεη λα απνθχγεη ηελ ηηκσξία (Yariv, 2009 ), γηα λα πεξηνξίζεη ηελ αλαηαξαρή κέζα ζην κάζεκα (Turiel, 1983; Yariv, 2009), γηα λα δήμεη ζεβαζκφ ζηνλ δάζθαιν σο κεγαιχηεξν (Yariv, 2009), εθηηκά ηνλ ξφιν ηνπ πνπ ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ επεκεξία ηνπο (Braine, 1991; Laupa, 1995; Yariv, 2009). Ζ ζρέζε καζεηή δαζθάινπ απνηειεί βαζηθφ ζπζηαηηθφ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε (Andrzejewski & Davis, 2008). Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηεί ν δάζθαινο ηελ απζεληία ηνπ κέζα ζηελ ηάμε είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ (Stones, 1978). Πνιιέο θνξέο νη εθπαηδεπηηθνί ρξεζηκνπνηνχλ ηελ εμνπζία γηα λα ηηκσξήζνπλ ηνπο καζεηέο. ε έξεπλα πνπ έγηλε απνδείρηεθε φηη νη πνηλέο δελ είλαη ηφζν απνηειεζκαηηθέο φζν νη ακνηβέο θαη ζα έπξεπε νη δάζθαινη λα είλαη λα κελ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ ηηκσξία σο κέζν γηα λα ζπλεηίζνπλ ηνλ καζεηή (Αξαβαλήο, 1996). Όηαλ ε απζεληία αληηπξνζσπεχεη ηελ εμνπζία ηεο δχλακεο δειψλεη φινπο εθείλνπο ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο θάπνηνο αλαγθάδεη θάπνηνπο λα αθνινπζήζνπλ ηε ζέιεζή ηνπ. Ο ηξφπνο γηα λα επηηεπρζεί απηφ κπνξεί λα είλαη κε θπζηθφ εμαλαγθαζκφ (π.ρ. άζθεζε ζσκαηηθήο βίαο), κε ςπρνινγηθφ εμαλαγθαζκφ (π.ρ. ζηέξεζε αγάπεο) θαη κε πξνζσπηθή επηξξνή. Απφ ηελ άιιε ε εμνπζία πεξηιακβάλεη έλα ζχζηεκα αμηψλ πνπ ξπζκίδεη ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ εμαηηίαο ηεο απνδνρήο ηεο απφ ηελ πιεπξά ησλ αηφκσλ πάλσ ζηελ νπνία αζθείηαη (Αξαβαλήο, 1999). Άξα ζηφρνο ηεο παηδαγσγηθήο είλαη ε απζεληία σο εμνπζία, ε νπνία πξνθχπηεη κέζα απφ ηελ πεηζψ. ήκεξα ινηπφλ νη εθπαηδεπηηθνί ηάζζνληαη θαηά ηεο απηαξρηθήο κνξθήο ηεο απζεληίαο θαη ρξεζηκνπνηνχλ αληηαπηαξρηθέο κεζφδνπο θαη αξρέο ζηελ αγσγή (Γειεκπνχξαο, 2003). Ζ ζσζηή ρξήζε ηνπ φξνπ απζεληία ζηελ ζχγρξνλε εθπαίδεπζε ζπλδπάδεη ηελ ειεπζεξία θαη ηελ πεηζαξρία. Ζ απζεληία ηνπ δαζθάινπ δελ επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο ζεζκνζεηεκέλεο εμνπζίαο θαη ηελ άζθεζε βίαο θαη αζπδνζίαο αιιά κέζν ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δαζθάινπ θαη ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα πείζεη ηνπο καζεηέο λα ηνλ ππαθνχζνπλ θαη λα ηνλ ζεβαζηνχλ (Αξαβαλήο, 1999). Ζ απζεληία ηνπ δαζθάινπ είλαη εζηθήο κνξθήο θαη πλεπκαηηθήο, πεγάδεη κέζα απφ ηηο εκπεηξίεο ηνπ, απφ ηελ ζνθία θαη γεληθά απφ ηνλ ραξαθηήξα θαη ηελ πξνζσπηθφηεηά 12

ηνπ (Γαλάζζεο-Αθεληάθεο, 1992). Σέινο, ε απζεληία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξέπεη λα είλαη ηέηνηα ψζηε λα ζέβεηαη ηελ αλάγθε ηνπ καζεηή γηα απηνζεβαζκφ, γηα ειεπζεξία θαη απφθηεζε πξνζσπηθήο εκπεηξίαο θαη ηαπηφρξνλα λα είλαη θαζνδεγεηηθή θαη λα ηνλ ζπγθξαηεί (Μπέιιαο 1985). Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο νη παηδαγσγηθή επηζηήκε ηείλεη λα παξνπζηάδεη κηα δεκνθξαηηθή κνξθή. ηε δεκνθξαηηθή ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ηνπ δαζθάινπ θαη ηνπ καζεηή, ν καζεηήο έρεη απμεκέλε δπλαηφηεηα επηινγήο, θσλήο θαη αληηιφγνπ (Monreno Lopez, 2005). Ζ ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ είλαη έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηνλ καζεηή νπνίνο κπνξεί λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζε κία αληαγσληζηηθή ζπδήηεζε (Basu, 2010). 13

1.2 ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΜΟ ΚΑΗ ΑΤΘΔΝΣΗΑ ΣΟΤ ΓΑΚΑΛΟΤ. Ζ δνπιεηά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη λα θαηαθέξεη νη καζεηέο λα ηαπηίζνπλε ηνπο ζηφρνπο ηνπο κε απηνχο πνπ έρεη ην ζρνιείν θαη λα ζπλεξγαζηνχλ καδί ηνπ (Αξαβαλήο, 1999). Ζ ζρέζε ε νπνία αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ηνπ δαζθάινπ θαη καζεηή θαηά ηε δηδαθηηθή πξάμε ζπλ-δεκηνπξγεί κνξθσκέλνπο αλζξψπνπο πνπ δηαζέηνπλ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο. Ζ δνπιεηά απηή είλαη κηα ζχλζεζε απφ αγάπε θαη απζεληία, πνπ νδεγεί ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ θαη ηελ αλαθάιπςε (Seddon & Palmieri, 2009:469). Οξίδνπκε επαγγεικαηηζκφο κηα ηδενινγηθή, πλεπκαηηθή θαη επηζηεκνληθή ζηάζε εθ κέξνπο ελφο αηφκνπ, ζε ζρέζε κε ηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηνο ζην νπνίν απηφ αλήθεη θαη ε νπνία επεξεάδεη ηελ / ηνλ επαγγεικαηηζκφ ζηελ πξαθηηθή ηνπ (Evans, 2002:6-7). Ο επαγγεικαηηζκφο ηνπ δαζθάινπ αλαθέξεηαη ζηηο γλψζεηο, ηηο δεμηφηεηεο θαη ηηο δηαδηθαζίεο πνπ ρξεζηκνπνηεί θαηά ηελ δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο (Hoyle, 1974). Μηα πηπρή ηνπ επαγγεικαηηζκνχ είλαη νη γλψζεηο. Οη γλψζεηο ηνπ δαζθάινπ πξέπεη λα είλαη ζεσξεηηθέο θαη πξαθηηθέο (Clandinin & Connelly, 1995). Οη ζεσξεηηθέο γλψζεηο ηνπ δαζθάινπ είλαη φιεο εθείλεο νη νπνίεο έιαβε θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ ηνπ αθνξνχλ ηφζν ην γλσζηηθφ αληηθείκελν ην νπνίν θαιείηαη λα δηδάμεη ηνπο καζεηέο φζν θαη παηδαγσγηθέο γλψζεηο ηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηεί γηα ζηελ δηδαθηηθή πξάμε. Οη γλψζεηο φκσο απηέο είλαη εληειψο ζεσξεηηθέο. Οη πξαθηηθέο γλψζεηο απνθηνχληαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο. Απηφ νλνκάδεηαη «βησκαηηθή γλψζε» (Connelly & Clandinin, 1988) είλαη έλα είδνο γλψζεο ην νπνίν νη παλεπηζηεκηαθέο γλψζεηο δελ κπνξνχλ λα ζνπ πξνζθέξνπλ αιιά απνθηάηαη απφ ηελ δηδαθηηθή πείξα πνπ απνθηάηαη ζηελ πξάμε. Δπίζεο ν δάζθαινο είλαη ρξήζηκν λα επηκνξθψλεηαη ζπλερψο. Οη εθπαηδεπηηθνί εθθξάδνπλ ηελ επηζπκία γηα ελδνζρνιηθή επηκφξθσζε ε νπνία ζα παξέρεη γλψζεηο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα πξαθηηθά πξνβιήκαηα ηα νπνία θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ κέζα ζηελ ηάμε θαζψο θαη πξαθηηθή γηα ηελ ζπκπιήξσζε ησλ θελψλ πνπ έρνπλ ζε φιε ηνπο ηελ έθηαζε (Gravani, 2007). 14

Άξα νη ζεσξεηηθέο θαη πξαθηηθέο γλψζεηο αιιεινζπκπιεξψλνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ ζπλεξγαηηθά γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ, γηα απηφ θαη ν δηαρσξηζκφο αλάκεζα ηεο γλψζεο ζε ζεσξεηηθή θαη πξαθηηθή είλαη ιάζνο (Eraut, 1994). Ο επαγγεικαηηζκφο ηνπ δαζθάινπ ινηπφλ είλαη ην ραξαθηεξηζηηθφ εθείλν ην νπνίν ζα ηνλ νδεγήζεη ζηελ απζεληία αθνχ ε απζεληία ηνπ δαζθάινπ θαηά ηελ δηδαθηηθή πξάμε εθθξάδεηαη κε ηελ ρξήζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ησλ απνηειεζκαηηθφηεξσλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, κνξθψλ δηδαζθαιίαο θαη κέζσλ δηδαζθαιίαο,θαζψο θαη ν ζσζηφο ζπλδπαζκφο φισλ απηψλ πξνο φθεινο ηνπ καζεηή. Γηαηί ζην επίθεληξν ηεο δηδαζθαιηθήο πξάμεο βξίζθεηαη ν καζεηήο. «Ζ δηδαθηηθή δηάζηαζε ηεο απζεληίαο βαζίδεηαη ζηελ κεηάδνζε ελδηαθέξνπζαο γλψζεο, ηελ αλαθάιπςε λέαο ηερλνινγίαο, ηελ δεκηνπξγία λέσλ νξγαλσηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δνκψλ θαη ηελ ζέζπηζε θαη ελζάξξπλζε λέσλ θξηηεξίσλ επηηπρίαο» (Αξαβαλήο, 1999). θνπφο ηνπ δαζθάινπ θαηά ηελ δηδαθηηθή πξάμε είλαη λα κεηαδψζεη ζηνπο καζεηέο ζσζηή πνζφηεηα γλψζεηο κε ηξφπν ζπζηεκαηηθφ θαη κεζνδηθφ (Κνπηξνχκπα, 2004). Άξα ν δάζθαινο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο δελ πξέπεη απιά λα έρεη πξνεηνηκαζηεί ψζηε απιά λα κεηαδψζεη γλψζεηο. Πξέπεη λα έρεη κέηξν ζηελ πνζφηεηα γλψζεσλ ηελ νπνία κεηαδίδεη (απνθπγή δηδαθηηθνχ πιηζκνχ). Αθφκα ν ηξφπνο ν νπνίνο επηιέγεη ν δάζθαινο λα κεηαθέξεη ηηο γλψζεηο λα είλαη ηέηνηνο ψζηε νη καζεηέο φρη απιά λα αθνχλ ην δάζθαιν αιιά λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο αλαθαιχπηνληαο ηελ γλψζε. Με ηνλ ηξφπν απηφ επηηπγράλεηαη θαιχηεξε αθνκνίσζε, αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη δεκηνπξγία λέσλ ελδηαθεξφλησλ ηνπ καζεηή. Ζ δηδαζθαιία φκσο εθηφο απφ ηνλ ζθνπφ ηεο κφξθσζεο έρεη θαη άιινπο ζθνπνχο. Να εληάμεη ην άηνκν κέζα ζε έλα θνηλσληθφ ζχλνιν ζην νπνίν θαιείηαη λα δήζεη. θνπφο ηνπ δαζθάινπ είλαη λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα ζέβνληαη ν έλαο ηνλ άιινλ θαη λα κπνξνχλ λα ζπλππάξμνπλ ρσξίο εληάζεηο αθφκα θαη φηαλ έρνπλ δηαθνξέο είηε θνηλσληθέο είηε απφςεσλ, θαζψο θαη λα βνεζήζεη λα αλαπηχμνπλ ηνλ θνηλσληθφ ηνπο ραξαθηήξα κέζα ζην πιαίζην δεκηνπξγίαο θηιηθψλ ζρέζεσλ θαη ζρέζεσλ επηθνηλσλίαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ηνπο εηνηκάδεη γηα ηελ έληαμε ηνπο αξγφηεξα ζηελ θνηλσλία, άιισζηε ε ηάμε είλαη κηα κηθξνγξαθία ηεο θνηλσλίαο. Παξάιιεια βνεζά ηνλ θάζε καζεηή λα αλαπηχμεη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, λα 15

αλαθαιχςεη λέα ελδηαθέξνληα θαη λα αλαπηχμεη ηηο δεμηφηεηεο ηηο νπνίεο έρεη. Άξα έρεη ζηφρν ηελ αλάπηπμε δεκνθξαηηθψλ αηφκσλ (Βεξβέηζεο, 2003; Καζζσηάθεο.& Φνπξιήο, 2006; Κνπηξνχκπα, 2004). Ζ δηδαζθαιία έρεη θαη εζηθφ ζθνπφ. Ο δάζθαινο πξέπεη λα ζπκβάιεη ζηε δηακφξθσζε αηφκσλ κε εζηθή πξνζσπηθφηεηα. Ο καζεηήο κέζα ζην ζρνιείν λα αλαπηχμεη ην αίζζεκα ηεο δηθαηνζχλεο, ηελ εληηκφηεηα, ηνλ ζεβαζκφ θ.α Υαξαθηεξηζηηθά ηα νπνία απαηηνχληαη γηα ηελ γηα ηελ δεκηνπξγία αηφκσλ ηα νπνία ζα ζέβνληαη ηνπο άιινπο αιιά θαη ηνπο εαπηνχο ηνπο (Βεξβέηζεο, 2003; Καζζσηάθεο & Φνπξιήο, 2006; Κνπηξνχκπα, 2004). Πξέπεη ινηπφλ ν δάζθαινο λα δηαζέηεη δηδαθηηθή κεζνδνινγία. Γειαδή λα δηαζέηεη δηδαθηηθέο ζηξαηεγηθέο νη νπνίεο λα δηαθνξνπνηνχληαη θαζψο ζε θάζε ηκήκα αιιά ζε ζην ίδην ηκήκα ππάξρνπλ δηαθνξεηηθνί καζεηέο νη νπνίνη έρνπλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζηελ κάζεζε. Ζ δηδαζθαιία είλαη επηηπρήο φηαλ ην πιάλν δηδαζθαιίαο είλαη πξνζαξκνζκέλν ζηελ θάζε ηάμε θαη ν καζεηήο καζαίλεη (Αξαβαλήο, 1999). χκθσλα κε ηα παξαπάλσ ε απζεληία ηνπ δαζθάινπ θαηά ηελ δηδαθηηθή πξάμε επηθεληξψλεηαη ζην λα πεξηνξίδεηαη ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ δαζθάινπ θαη ε άζθεζε εμνπζίαο ηνπ θαη ζηαδηαθά ζηελ κεηαηφπηζε πξνο ηνπο καζεηέο κε πεξηζζφηεξεο επζχλεο θαη δξαζηεξηφηεηεο. Οη νπνίεο ζηαδηαθά απμάλνληαη κε ζθνπφ κηαο απηνδχλακεο θαη απηνδηαρεηξηδφκελεο ηάμεο (Μπέιιαο, 1985). Ο εθπαηδεπηηθφο θαιφ είλαη λα κελ ππεξεθαλεχεηαη ζηνπο καζεηέο ηνλίδνληαο ζπλερψο ηηο επηζηεκνληθέο ηνπ γλψζεηο αιιά θαη παηλεχνληαο ζπλερψο ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ην «εγψ» ηνπ, κε ζθνπφ λα λνηψζνπλ νη καζεηέο ηελ ππεξνρή ηνπ θαη λα ηνπο ππνηηκήζεη γηα ηελ άγλνηα ηνπο θαη ηελ έιιεηςε γλψζεσλ. Αληίζεηα πξνζπαζεί λα αλαπηχμεη κηα θαιή ζρέζε ζπλεξγαζίαο γηα λα ηνπο βνεζήζεη λα κνξθσζνχλ (Μηραειίδε -Ννπάξνπ, 1973). Ζ ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπηηθψλ παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ: i) ζεηηθφ θιίκα, ii) θίλεηξα κάζεζεο, iii) λα πξνσζήζνπλ ην θιίκα κάζεζεο θαη iv) λα ρηίζνπλ δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο. Όηαλ ν δάζθαινο έρεη απηαξρηθφ πξνθίι νη καζεηέο ηνπο νπνίνπο δηδάζθεη κε επηηπρία είλαη νη ππάθνπνη καζεηέο θαζψο νη δσεξνί ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ θάκπηνληαη απφ ηηο πνηλέο θαη ηηο ηηκσξίεο (Αξαβαλήο, 1999). 16

«Δπίζεο ν απηαξρηθφο δάζθαινο κπνξεί ζηελ θπξηνιεμία λα αηρκαισηίζεη ηνλ καζεηή θαη λα κελ ηνπ αθήζεη ην πεξηζψξην λα εμεγεξζεί θαη λα έξζεη ζε αληίζεζε θαη αληίζηαζε πξνο ηνλ δάζθαιν, αθαηξψληαο έηζη κηα ζεηξά απφ πγηείο θαηά βάζε αληηδξάζεηο, πνπ νδεγνχλ ζηξαηνλνκία» (Μπέιιαο, 1985). Δπεηδή φκσο ζθνπφο δελ είλαη λα δεκηνπξγήζνπκε άβνπια πιάζκαηα ηα νπνία δελ ζα έρνπλ γλψκε θαη θξίζε γηα κηα θαηάζηαζε πξέπεη ν ζσζηφο εθπαηδεπηηθφο λα απνθεχγεη ηνλ απηαξρηζκφ. Όηαλ ινηπφλ ν δάζθαινο ρξεζηκνπνηεί ηελ απζεληία σο εμνπζία δελ κπνξεί λα επηηειέζεη ην θαζήθνλ ηνπ σο δάζθαινο. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ είλαη λα επηπιήηηεη, λα εηξσλεχεηαη, λα ειέγρεη θαη λα ηηκσξεί ηνπο καζεηέο είλαη πξάμεηο πνπ νδεγνχλ ηνπο καζεηέο είηε λα θιείλνληαη ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη κε ππνκνλή λα ππνκέλνπλ ηνλ δπλάζηε δάζθαιν, είηε λα εμεγείξνληαη θαη λα απμάλνπλ ηελ αληίζηαζή ηνπο απέλαληί ηνπ (Μπέιιαο, 1985). Ο ηξφπνο ινηπφλ κε ηνλ νπνίν ζα ρξεζηκνπνηήζεη ν δάζθαινο ηελ απζεληία ζα επεξεάζεη θαηαιπηηθά ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηή κέζα ζηελ ηάμε θαη ηελ ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηνλ δάζθαιν. Όηαλ ινηπφλ ν δάζθαινο ρξεζηκνπνηεί ηελ εμνπζία ηνπ απέλαληη ζηνλ καζεηή κε ηελ απζηεξή πεηζαξρεία θαη ηελ έιιεηςε ειεπζεξίαο έθθξαζεο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο, ν καζεηήο δηαθαηέρεηαη απφ ην αίζζεκα ηεο αδηθίαο θαη ηεο θαηαπίεζεο δηφηη πηζηεχεη φηη ν δάζθαινο ηνλ θαηαπηέδεη ιφγσ ηεο εμνπζίαο πνπ αληηδξά κε ηελ αλππαθνή θαη ηελ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά. Ο δάζθαινο απηφο επίζεο δεκηνπξγεί καζεηέο νη νπνίνη δελ έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα αλαπηχμνπλ πξσηνβνπιίεο. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ δεκηνπξγεί άηνκα εμαξηεκέλα απφ ηνλ εγέηε ηα νπνία δελ κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ θάπνηα πξσηνβνπιία. Ζ έιιεηςε πξσηνβνπιίαο κπνξεί λα νθείιεηαη είηε ζηελ εζσζηξέθεηα είηε ζην γεγνλφο φηη ζηφρνο ηνπ καζεηή είλαη κφλν ε αληίζηαζε θαη ε ακθηζβήηεζε ηεο εμνπζίαο ηνπ δαζθάινπ (Αξαβαλήο, 1999; Stones,1978). Μπνξνχκε ινηπφλ λα ηζρπξηζηνχκε φηη φηαλ «ν δάζθαινο, εθκεηαιιεπφκελνο ηελ ππεξνρή ηεο απζεληίαο, δνγκαηίδεη θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ ή παξαπνηεί ζθφπηκα ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο ππάξρεη θίλδπλνο λα παξεθθιίλεη ηεο απνζηνιήο ηνπ» (Αξαβαλήο, 1999). Όηαλ ν δάζθαινο δελ ιεηηνπξγεί κε ηξφπν ψζηε νη καζεηέο λα θξίλνπλ ηελ γλψζε ηελ νπνία ηνπο κεηαθέξεη,αιιά θαη λα ηνπο παξνηξχλεη λα αλαθαιχςνπλ κφλνη ηνπο ηελ γλψζε, ηφηε ε δηδαζθαιία γίλεηαη πξνζειπηηζκφο ησλ καζεηψλ ζηηο απφςεηο θαη ζηάζεηο ηνπ δαζθάινπ. 17

Δθηφο απφ ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ ππάξρνπλ θαη θάπνηα γεγνλφηα ηα νπνία κπνξνχλ λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηελ δηδαζθαιηθή απζεληία. Σέηνηα γεγνλφηα είλαη φηαλ ν θαζεγεηήο έρεη ειιηπείο γλψζεηο. Όηαλ δελ γλσξίδεη ζηνηρεία πνπ απαηηνχληαη θαηά ηελ παξάδνζε ηνπ καζήκαηνο ή κεηαθέξεη θάηη ζηνπο καζεηέο ην νπνίν δελ είλαη νξζφ. Όηαλ δελ κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο ιχλνληαο ηηο απνξίεο ή φηαλ θάπνηνο καζεηήο είλαη ζε ζέζε λα ιχζεη απνξίεο ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπ πνπ ν δάζθαινο δελ κπνξεί ή λα ηνλ δηνξζψζεη. Αθφκα φηαλ ν δάζθαινο δελ κπνξεί λα επηβάιεη ζηνπο καζεηέο ηνπ ηελ άπνςή ηνπο γηα κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε θαη ν δάζθαινο δελ κπνξεί λα επηβιεζεί ζηνπο καζεηέο ηνπ θαη δελ ειέγρεη ηελ ηάμε. Γελ ηεξεί ηνπο εζηθνχο θαλφλεο δειαδή πξνζβάιεη ηνπο καζεηέο θαη γεληθά δελ δηαζέηεη παηδαγσγηθφ ηάθη (Γθφηνβνο, 1999). χκθσλα ηνλ Carry, (2008) ν δάζθαινο πνπ είλαη αλνηρηφο ζηελ επνηθνδνκεηηθή θξηηηθή ηείλεη λα είλαη πην δηαθξηηηθφο θαη απνηειεζκαηηθφ. Σν παηδαγσγηθφ ηαθη ζπλδπάδεη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηδαληθνχ δαζθάινπ επγέλεηα, πιήξε γλψζε, επαηζζεζία, δηνξαηηθφηεηα, εκπεηξία θαηαλφεζε, πξαθηηθφηεηα, δηαθάλεηα, ππεπζπλφηεηα, αμηνπηζηία, απνθαζηζηηθφηεηα, εζηθή ππφζηαζε, ρηνχκνξ, δσληάληα θαη γελλαηνδσξία (Van Manen, 1991). Παξφια απηά ην παηδαγσγηθφ ηαθη δελ έρεη ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο ηνπο νπνίνπο πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ νη θαζεγεηέο θαη γηα απηφ δελ κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ζην κάζεκα. Σν ηαθη είλαη δχζθνιν λα ην αλάγνπκε ζε έλα ζχλνιν ηερληθψλ φξσλ. Αθνχ δελ κπνξνχκε λα ην πξνζδηνξίζνπκε πσο κπνξνχκε λα δεηήζνπκε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα είλαη απνηειεζκαηηθφο θαη λα δηαζέηεη ηαθη; (Van Manen, 1991). Σα παξαπάλσ γεγνλφηα κπνξνχλ λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηελ δηδαζθαιηθή απζεληία. Ο δάζθαινο ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα ζψζεη ηε δηδαζθαιία θαη ην θχξνο ηνπ απέλαληη ζηνπο καζεηέο πξνβαίλεη ζε θάπνηεο ελέξγεηεο. Ο δάζθαινο πξνζπαζεί λα πείζεη ηνπο καζεηέο φηη ην ζπγθεθξηκέλν ζθάικα είλαη αλεμάξηεην γεγνλφο απφ ηελ φιε πξνζσπηθφηεηα ηνπ δαζθάινπ. Όηαλ ην ζθάικα έρεη λα θάλεη κε ηηο γλψζεηο ηνπ δαζθάινπ ηφηε νη καζεηέο δείρλνπλ κεγαιχηεξε αλνρή απφ φηαλ έρεη λα θάλεη κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ απέλαληη ζηνπο καζεηέο. Άιιε ελέξγεηα είλαη φηη ν δάζθαινο πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην γεγνλφο ψζηε λα κελ θαηαιάβνπλ νη καζεηέο ην ζθάικα ηνπ δαζθάινπ. Βέβαηα ππάξρεη ν θίλδπλνο θαη δεχηεξνπ ζθάικαηνο θαη νη καζεηέο λα αλαθαιχςνπλ θαη ηα δπν θαη ηελ πξνζπάζεηα ζπγθάιπςεο ηνπ ζθάικαηνο. Τπάξρεη θαη ε πεξίπησζε ηεο ζπγθάιπςεο κε ηελ κνξθή ηεο αγλφεζεο, ν θαζεγεηήο 18

ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ λα κελ έρεη ζπκβεί ηίπνηα. Ο δάζθαινο παξαδέρεηαη κφλνο ηνπ ην ζθάικα ζηνπο καζεηέο θαη ηνπο δεηά λα ην αγλνήζνπλ είηε λα κελ ην ιάβνπλ ππφςε ηνπο (Γθφηνβνο, 1999). Δθηφο φκσο απφ ηνλ δάζθαιν ζεκαληηθή είλαη θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ ζην ζθάικα. Τπάξρεη ε πεξίπησζε ν καζεηήο λα αληηκεησπίδεη κε ζπκπάζεηα ην ζθάικα ηνπ δαζθάινπ λα ζπλεξγάδεηαη καδί ηνπ ψζηε λα ηνλ βγάιεη απφ ηελ δχζθνιε ζέζε. Απηή ε κνξθή ηνπ καζεηηθνχ ηαθη κπνξεί λα ζπγθηλήζεη θαη ηνλ πνηφ απηαξρηθφ δάζθαιν. Τπάξρεη θαη ε πεξίπησζε φπνπ ν καζεηήο δελ είλαη δηαηεζεηκέλνο λα ζπλεξγαζηεί θαη λα βνεζήζεη ηνλ δάζθαιν αιιά αληηζέησο ην ρξεζηκνπνηεί γηα κεηψζεη ην θχξνο ηνπ δαζθάινπ αλαδεηθλχνληαο θαη ηνλίδνληαο ην ζθάικα ηνπ. Άξα ε ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηή κπνξεί λα βνεζήζεη ψζηε λα κελ απνηχρεη ε δηδαθηηθή πξάμε θαη απηφ εμαξηάηαη απφ ηελ ζρέζε δαζθάινπ -καζεηή πνπ έρεη αλαπηπρζεί (Γθφηνβνο, 1999). Άξα ε απζεληία ηνπ δαζθάινπ εθθξάδεηαη θαη κε ηελ ηθαλφηεηα πνπ έρεη λα πείζεη ηνπο καζεηέο λα ηνλ απνδερηνχλ έηζη ψζηε φηαλ ρξεηαζηεί λα ηνλ βνεζήζνπλ λα δηνξζψζεη ην ζθάικα ηνπ θαη λα κελ ηνλ απαμηψζνπλ. Γεληθά νη καζεηέο επηζπκνχλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θίιν, πξννδεπηηθφ θαη δίθαην, ελψ ζε φηη αθνξά ηελ πεηζαξρία δίλνπλ κεγαιχηεξε ζεκαζία ζηηο ζπκβνπιέο, δελ απνδέρνληαη ηηο πνηλέο θαη ηηο ηηκσξίεο έρνπλ φκσο ηελ άπνςε φηη εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα πεηζαξρεί ηελ ηάμε θαη λα κελ επηθξαηεί ράνο (Ξσρέιιεο, 2005). Ο εθπαηδεπηηθφο έρεη σο ζηφρν ηελ κεηάδνζε ηεο γλψζεο ζηνπο καζεηέο κε ηξφπν ηέηνην ψζηε ζην ηέινο ν καζεηήο λα θαηαθηήζεη ηελ γλψζε (Κνπηξνχκπα, 2004). Ο θαζεγεηήο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα ζσζηά κέζα δηδαζθαιίαο γηα λα επηηχρεη ην θαιχηεξν δπλαηφ απνηέιεζκα. Άξα ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έρεη ηελ έλλνηα ηεο απζεληίαο αθνχ αθελφο απαηηείηαη γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ην νπνίν δηδάζθεη, γλψζε ησλ κνξθψλ δηδαζθαιίαο θαη επίζεο είλαη ε εμνπζία κέζα ζηελ ηάμε θαη θαιείηαη λα δηαρεηξηζηεί θαη λα ιχζεη πξνβιήκαηα πνπ ζα πξνθχςνπλ θαηά ηελ δηδαθηηθή πξάμε. Οη γλψζεηο, νη δεμηφηεηεο θαη δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ηα νπνία θαηέρεη ν δάζθαινο θαη ηα νπνία είλαη ηα κέζα πνπ θαζηζηνχλ ην δάζθαιν απζεληία ζηα κάηηα ηνπ καζεηή (Gravani, 2007). 19

20

1.3 ΣΑ ΟΡΗΑ ΣΖ ΑΤΘΔΝΣΗΑ YΠΟ ΣΟ ΠΡΗΜΑ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΓΗΓΗΚΑΛΗΑ. Ζ παηδαγσγηθή απζεληία σο επηβνιή εμνπζίαο ήηαλ επφκελν θάπνηε λα αιιάμεη. ηνλ εηθνζηφ αηψλα δεκηνπξγήζεθε ην θίλεκα ηεο «Μεηαξξπζκηζηηθήο Παηδαγσγηθήο» ζχκθσλα κε ηελ νπνία φια μεθηλνχλ απφ ην παηδί κε επίθεληξν ηηο ςπρηθέο ηνπ αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο δεκηνπξγίαο. Απηφο ήηαλ ν δξφκνο πξνο ηελ δεκνθξαηηθή αγσγή ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ ζπλεξγαζία θαη ζηελ αλαγλψξηζε θαη θαηαδηθάδεη ηελ ππνηαγή θαη ηνλ θφβν (Fliter, 1998). Μέξνο ηεο εζηθήο κνξθήο ηεο απζεληίαο είλαη ε πεηζαξρία (Buzzelli & Johnston, 2001). Έλαο ηξφπνο λα εθθξαζηεί ε πεηζαξρεί είλαη ε επηβνιή ηεο πνηλήο θαζψο δελ γίλεηαη ζε πεξίπησζε παξαβίαζεο ησλ θαλφλσλ λα κελ ππάξρεη ηηκσξία (Μπέιιαο, 1985). Σν δήηεκα ινηπφλ είλαη αλ κπνξεί λα νξηνζεηεζεί ε απζεληία. θνπφο ηεο νξηνζέηεζεο ηεο απζεληίαο είλαη λα πξνζηαηέςνπκε ηνπο καζεηέο απφ ηελ ππεξεμνπζία πνπ κπνξεί λα αζθήζεη ν εθπαηδεπηηθφο ιφγσ ηεο εμνπζίαο ηεο δχλακεο πνπ έρεη απέλαληη ζηνπο καζεηέο αιιά θαη ηελ δηδαθηηθή πξάμε. Ζ απζεληία ινηπφλ δελ κπνξεί λα αζθείηαη απφ ηελ επηζπκία πνπ έρεη ν δάζθαινο λα θπξηαξρεί πάλσ ζηνπο καζεηέο ηνπο νπνίνπο ζεσξεί αδχλακνπο, ζε κηα πξνζπάζεηα λα θαιχςεη ηελ αλαζθάιεηα πνπ έρεη πξνζπαζψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν λα λνηψζεη φηη έρεη αμία θαη ππεξέρεη. Σα παξαπάλσ εθθξάδνπλ ηελ παζνινγηθή απζεληία θαη ν δάζθαινο ζηα κάηηα ησλ καζεηψλ παίξλεη ηελ κνξθή άδηθνπ θαη δηαηαξαγκέλνπ αλζξψπνπ (Μπέιιαο, 1985). Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπνπ ε αλππαθνή ηνπ καζεηή ζηνλ δάζθαιν είλαη απφιπηα θαηαλνεηή θαη λφκηκε. Σα αδηθήκαηα ζηα νπνία ν καζεηήο κπνξεί λα αληηδξάζεη απέλαληη ζηελ απζεληία ηνπ δαζθάινπ ηνπ είλαη φηαλ απηφο παξαβηάδεη ηα δηθαηψκαηα ηνπο, φπσο λα ηνπο ζηεξεί ην δηάιεηκκα ην νπνίν έρνπλ γηα λα μεθνπξάδνληαη. Άξα ν θαζνξηζκφο ησλ νξίσλ ηεο απζεληίαο γίλεηαη θπξίσο γηα λα πξνζηαηεπζεί ηφζν ν καζεηήο φζν θαη ε δηδαθηηθή πξάμε. Ζ απζεληία ηνπ δαζθάινπ δελ είλαη κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ν δάζθαινο κε ηελ εμνπζία πνπ έρεη σο ηεξαξρηθά αλψηεξνο επηβάιεη ηηο επηζπκίεο θαη ηηο απφςεηο ηνπ ζηνπο καζεηέο ρσξίο λα ηνλ ελδηαθέξεη ε παηδαγσγηθή απζεληία ηελ νπνία πξέπεη λα έρεη. Γειαδή απιά 21

κεηαθέξεη γλψζεηο θαη ρξεζηκνπνηεί ηνλ απηαξρηζκφ γηα λα ππνηάμεη ηελ ηάμε. Αδηαθνξεί γηα ην γεγνλφο φηη πξέπεη λα παξνηξχλεη ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο θαη ελδηαθέξνληα θαη λα ηνπο νδεγήζεη απφ ηελ ειεγρφκελε πεηζαξρία πνπ επηβάιεη ζηνπο καζεηέο ιφγσ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ (ηνλ αγαπνχλ, ηνλ ζέβνληαη, εθηηκνχλ ηελ επηζηεκνληθή ηνπ γλψζε, εθηηκνχλ ηελ εζηθή ηνπ.) ζηελ απηνπεηζαξρία (Αξαβαλήο, 1999). Οη εθπαηδεπηηθνί δελ πξέπεη λα βάδνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο ζε εζηθά δηιήκκαηα δειαδή ηνπο δεηνχλ λα θάλνπλ πξάγκαηα ηα νπνία νη καζεηέο δελ ζεσξνχλ εζηθά θαη είλαη ελάληηα ζηηο αξρέο ηνπο, δειαδή φηαλ θάπνηνο καζεηήο δελ ηξψεη θξέαο ν δάζθαινο λα ηνπ δεηάεη κε επηκνλή λα ην θάλεη. Ο δάζθαινο δελ έρεη ην δηθαίσκα λα παξεκβαίλεη ζε πξνζσπηθά ζέκαηα θαη λα ηα θαηαθξίλεη είηε αλ πξφθεηηαη γηα ηελ δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ζρνιείνπ είηε γηα πην ζνβαξά ζέκαηα. Δπίζεο φηαλ ν δάζθαινο παξαβηάδεη ηνπο πξνθαζνξηζκέλνπο θαλφλεο ηνπ ζρνιείνπ δειαδή δελ είλαη ζηελ ψξα ηνπ ζην κάζεκα, πνιιέο εμεηάζεηο ηελ ίδηα κέξα. Σέινο φηαλ ν δάζθαινο δεηά απφ ηνλ καζεηή λα θάλεη πξάγκαηα πέξα απφ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ π.ρ. εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ζε ζέκα πνπ δελ έρνπλ δηδαρηεί (Yariv, 2009). Πνιιέο θνξέο νη θαζεγεηέο ζην πιαίζην ηνπ θαζνδεγεηηθνχ θαη ζπκβνπιεπηηθνχ ηνπο ξφινπ εθθξάδνπλ ηελ γλψκε ηνπο θαη δίλνπλ ζπκβνπιέο ζηνπο καζεηέο γηα φια ηα ζέκαηα θαζψο πηζηεχνπλ φηη ζαλ κεγαιχηεξνη έρνπλ κεγαιχηεξε πείξα, γλψζεηο γηα ηελ δσή, νξζφηεξεο, απφςεηο θ.α. Ο καζεηήο φκσο εμεηάδεη αλ ν θαζεγεηήο έρεη ην δηθαίσκα λα εθθξάζεη ηελ άπνςε ηνπ θαη λα ηνλ ζπκβνπιέςεη. Πξψηνλ ν καζεηήο εμεηάδεη αλ ν θαζεγεηήο έρεη ην δηθαίσκα λα εθθξάζεη ηελ γλψκε ηνπ ή είλαη κηα απζαίξεηε ζπκπεξηθνξά. Ο θαζεγεηήο έρεη ην δηθαίσκα λα θαζνξίζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο κέζα ζηελ ηάμε αιιά ν καζεηήο φηαλ φρη απιά ηνπ ππνδεηθλχεη ηη ζα θάλεη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ησλ νπνίν δηαζέηεη αιιά πνιιέο θνξέο κε ηηο ππνδείμεηο ηνπ θνπξάδεη ηνπο καζεηέο. Γεχηεξνλ ηελ ηδηφηεηα ηεο αξρήο, δειαδή αλ είλαη δάζθαινο, ηη ζρέζε έρεη καδί ηνπ; πφζν ζέβεηαη ηελ γλψκε ηνπ; Γηα ζέκαηα ζνβαξά φπσο ζηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο (π.ρ θάπληζκα) φηαλ ππάξρεη θαιή ζρέζε θαη αγάπε δέρεηαη ηελ γλψκε ηνπ θαη ηελ ζπκβνπιή ηνπ αλ φκσο νη ζρέζεηο ηνπο είλαη θαθέο ιφγσ ηνπ επηθξηηηθνχ ραξαθηήξα πνπ έρεη ν θαζεγεηήο απέλαληί ηνπ ηφηε ν καζεηήο ηνλ αγλνεί (Yariv, 2009). Δμαηηίαο ηεο ηάζεο πνπ έρνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νη κεγαιχηεξνη λα 22

παξεκβαίλνπλ θαη λα ζπκβνπιεχνπλ ηνπο κηθξφηεξνπο, νη καζεηέο πξνζπαζνχλ θαη νη ίδηνη κέζσ ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηεο θξίζεο λα πεξηνξίζνπλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη νη καζεηέο δελ εηζπξάηηνπλ πάληα ηελ ζπκβνπιή σο έλδεημε ελδηαθέξνληνο αιιά σο ηάζε επηβνιήο ηεο δηθήο ηνπο γλψκεο σο ζσζηφηεξε. Δθηφο φκσο απφ ηνπο καζεηέο πνπ ζηελ νπζία ιίγν κπνξνχλ λα πεξηνξίζνπλ ηνλ δάζθαιν ηνπο, ε πνιηηεία θαη ην ζρνιείν ζε κία πξνζπάζεηα λα πεξηνξίζνπλ ηελ απζεληία ηνπ δαζθάινπ. Γηα λα απνθχγνπλ ηελ αλαξρία θαη ηελ αζπδνζία ζηελ ζρνιηθή ηάμε έρνπλ ζεζπίζεη θαλφλεο ηφζν γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο απζεληίαο ηνπ δαζθάινπ φζν θαη γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ καζεηψλ. Οη θαλφλεο είλαη λνκνζεηεκέλνη γηα λα νξηνζεηνχλ ηελ άζθεζε εμνπζίαο (Αξαβαλήο, 1999; Buzelli & Johnston, 2001; Yariv, 2009). Οη ζρνιηθνί θαλφλεο έρνπλ ζηφρν λα επηιχζνπλ πξνβιήκαηα ηα νπνία εκπνδίδνπλ ηελ ιεηηνπξγία ηεο ηάμεο θαηά ηελ δηδαθηηθή πξάμε. Οη θαλφλεο αζρνινχληαη κε ζέκαηα ηα νπνία είλαη ε νκηιία, ε θίλεζε θαη νη ζρέζεηο δαζθάινπ καζεηή. «Ζ ζεκαζία θαη ε αλαγλψξηζε ησλ θαλφλσλ είλαη δσηηθά ζπλδεδεκέλε κε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν εκθαλίδεηαη» ( Αξαβαλήο, 1999). Ζ δηδαζθαιηθή απζεληία ινηπφλ έρεη φξηα ηα νπνία ζέηεη: Ννκνζεζία κε θπβεξλεηηθνχο θαλφλεο. Οη θαλφλεο πνπ ππάξρνπλ ζην ζρνιείν. Οη θαλφλεο απφ ηνπο ζπλαδέιθνπο θαη καζεηέο. (Yariv, 2009). Μπνξνχκε φπσο λα πνχκε φηη ε ζρέζε δαζθάινπ καζεηή πξέπεη λα έρεη θάπνηα φξηα ηφζν γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ δαζθάινπ φζν θαη γηα ηνπ καζεηή ηα φξηα απηά κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε εθηά γεληθέο θαηεγνξίεο νη νπνίεο είλαη νη αθφινπζεο. Όξηα ζηελ ζρέζε εθπαηδεπηηθνύ - καζεηή (relationship boundaries). χκθσλα κε ηνπο Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008 θαη Barrett, 2006 δελ κπνξεί λα ππάξρεη κεηαμχ ηνπ δαζθάινπ θαη ηνπ καζεηή νηθία ζρέζε λα ππάξρεη πην πξνζσπηθή ζρέζε είηε λα είραλ ζην παξειζφλ. Οη Aultman, Williams-Johnson, Schutz 23

(2008) θαη Holmes, Rupert, Ross, & Shapera, (1999) ππνζηεξίδνπλ λα απνθεχγνληαη νη πνιιέο νηθίεο ρεηξνλνκίεο κεηαμχ ηνπο είηε γηα επίπιεμε ηξαβάεη ην απηί ηνπ καζεηή, είηε γηα επηβξάβεπζε κηα αγθαιηά. Να ππάξρεη κεηαμχ ηνπο απφζηαζε θαη ν δάζθαινο λα κελ ελζαξξχλεη ηνπο καζεηέο λα ηνλ απνθαινχλ κε ην κηθξφ ηνπ φλνκα. Σέινο νη Aultman, Williams-Johnson, Schutz, (2008) ππνζηήξημαλ φηη ν δάζθαινο δελ κπνξεί λα θαιεί ηνλ καζεηή γηα λα θάλε καδί ζην ζπίηη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Γειαδή ν δάζθαινο πξέπεη λα έρεη θαιή ζρέζε κε ηνλ καζεηή αιιά δελ κπνξνχλ λα είλαη θίινη. Όξηα δύλακεο (power boundaries). Ο δάζθαινο λα κελ ρξεζηκνπνηεί ηελ απζεληία κε ηξφπν πνπ λα βιάπηεη ηνλ καζεηή. Ο δάζθαινο δελ ρξεζηκνπνηεί ηελ απζεληία ηνπ θαη επηηξέπεη ζηνλ καζεηή λα παξαβηάδεη ηνπο θαλφλεο ηνπ ζρνιείνπ. Ο δάζθαινο ρξεζηκνπνηεί ηελ δχλακε ηνπ γηα λα ηηκσξήζεη ή λα επηβξαβεχζεη ηνπο καζεηέο ή λα δεκηνπξγήζεη επλντθφ θιίκα γηα ην πξφζσπφ ηνπ. Δπίζεο, ν δάζθαινο δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί ηνπο καζεηέο ηνπ γηα δηθφ ηνπ φθεινο φπσο εμππεξεηήζεηο, πιεξνθνξίεο πνπ ζα ηνπ θαλνχλ ρξήζηκεο (Aultman, Williams- Johnson, Schutz, 2008; Barrett, Headley, Stovall, & Whitte, 2006). Θεζκηθά όξηα (institutional boundaries). Ο δάζθαινο φηαλ αθήλεη ζηνπο καζεηέο κηθξά ρξνληθά δηαζηήκαηα γηα λα μεθνπξαζηνχλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο λα θξνληίδεη λα κελ δεκηνπξγείηαη αλαζηάησζε θαη θαζαξία ζηελ ηάμε. Αθφκα δελ επηηξέπεηαη ζηνπο καζεηέο λα έρνπλ βίαηε ζπκπεξηθνξά κέζα ζην ζρνιείν μεπεξλψληαο ηα φξηα θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν δελ ζέβνληαη ηνλ ζεζκφ ηνπ ζρνιείνπ (Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008; Barrett, Headley, Stovall, & Whitte, 2006). Οηθνλνκηθά όξηα (financial boundaries). Παξνρέο γηα ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο ηάμεο. χκθσλα κε ηνπο Aultman, Williams-Johnson, Schutz, (2008) θαη Barrett, Headley, Stovall, & Whitte, (2006) Ο δάζθαινο θαιφ είλαη λα κελ έρεη αληηεπαγγεικαηηθή ζπκπεξηθνξά απέλαληη ζηνπο καζεηέο ηνπ δειαδή λα κελ παίξλεη δψξα ζηνπο καζεηέο ηνπ θαη λα κελ δαλείδεη ζηνπο καζεηέο ηνπ ιεθηά ψζηε λα κελ έρνπλ νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο. Υξνληθά όξηα (temporal boundaries). Ο δάζθαινο πξέπεη λα είλαη δίθαηνο απέλαληη ζηνπο καζεηέο θαη λα κελ μερσξίδεη ηνπο καζεηέο ηνπ. Πξέπεη λα δηαζέηεη ην ρξφλν πνπ έρεη θαηά ηελ δηδαζθαιία ζε φινπο ηνπο καζεηέο ρσξίο δηαθξίζεηο 24

(Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008; Barrett, Headley, Stovall, & Whitte, 2006). Πνιηηηζηηθά όξηα (cultural boundaries). Όηαλ κέζα ζηελ ηάμε ππάξρνπλ καζεηέο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο απφ απηή ηνπ δαζθάινπ ηφηε ν δάζθαινο πξέπεη λα είλαη ελεκεξσκέλνο θαη λα γλσξίδεη ηα φξηα ηνπ φζν αθνξά ηηο δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο. Δπίζεο πξέπεη λα δέρεηαη απφ ηνπο καζεηέο εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ άιιεο θνπιηνχξεο πνπ ν καζεηήο ελδηαθέξεηαη λα κάζεη (Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008; Barrett, Headley, Stovall, & Whitte, 2006). Όξηα εηδηθόηεηαο (expertise boundaries). O δάζθαινο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα δηαρεηξηζηεί δχζθνιεο θαηαζηάζεηο. Να έρεη ηελ εκπεηξία θαη ηελ γλψζε λα δηαρεηξίδεηαη δηαθσλίεο νη νπνίεο ζα πξνθχςνπλ αλάκεζα ζηνπο καζεηέο, είηε αλάκεζα ζε απηφλ θαη θάπνηνλ καζεηή. Γεληθά λα κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη ηηο θξίζεηο κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν θαη πξνο φθεινο ησλ καζεηψλ (Aultman, Williams- Johnson, Schutz, 2008). Όξηα ζην πξόγξακκα ζπνπδώλ (curricular boundaries). ην πξφγξακκα ζπνπδψλ πξέπεη λα πεξηιακβάλεηαη θαη ε ζπδήηεζε ζεκάησλ εζηθήο ζεκαζίαο θαη ζέκαηα πνπ έρνπλ ζπλαηζζεκαηηθή ζεκαζία. Γεληθά ζέκαηα ηα νπνία έρνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηνλ καζεηή (Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008; Barrett, Headley, Stovall, & Whitte, 2006). πλαηζζεκαηηθά όξηα (emotional boundaries). Ο δάζθαινο είλαη ππνρξεσκέλνο λα έρεη ηνλ έιεγρν ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ θαη λα κελ παξαζχξεηαη απφ απηά. Οη πξνζπάζεηεο ησλ καζεηψλ πξέπεη λα ζηεξίδνληαη απφ ηνλ δάζθαιν θαη λα αληηιακβάλεηαη πφηε πξέπεη λα ηνλ ζηεξίδεη θαη λα ηνλ παξνηξχλεη γηα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ (Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008; Barrett, Headley, Stovall, & Whitte, 2006). Όξηα ζηελ επηθνηλσλία (communication). Ο δάζθαινο επηβάιιεηαη λα κελ κνηξάδεηαη πιεξνθνξίεο κε ηνπο καζεηέο πνπ αθνξνχλ ζέκαηα ηα νπνία έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ πξνζσπηθή ηνπ δσή γηαηί απηφ δελ σθειεί ηνλ καζεηή. Μα κελ παξαβηάδεη ην απφξξεην ησλ καζεηψλ θαη λα απνθαιχπηεη πξνζσπηθέο ηνπο πιεξνθνξίεο ηηο νπνίεο γλσξίδεη ζε άιινπο καζεηέο. Σέινο ηα πξνζσπηθά πξνβιήκαηα ηνπ καζεηή δελ αθνξνχλ ην δάζθαιν θαη δελ πξέπεη λα ηνλ ζπκβνπιεχεη 25

ή λα ην θάλεη κε πνιχ δηαθξηηηθφ ηξφπν (Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008). Πξνζσπηθά όξηα (personal boundaries). Ο δάζθαινο πξέπεη λα ελδηαθέξεηαη ζε κεγάιν βαζκφ γηα ηνλ καζεηή ηνπ φκσο θαη ζε απηφ ην ελδηαθέξνλ ππάξρνπ φξηα ηα νπνία δάζθαινο πξέπεη λα έρεη. Γελ κπνξεί λα αθηεξψλεη φιν ηνλ ρξφλν ηνπ ζε ζέκαηα θαη πξνβιήκαηα ηνπ καζεηή αιιά ζα πξέπεη λα δηαζέηεη θαη πξνζσπηθφ ρξφλν γηα λα αζρνιείηαη κε ηνλ εαπηφ ηνπ (Aultman, Williams-Johnson, Schutz, 2008). Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη αλαγθαίν κε ηελ ρξήζε ηεο νκηιίαο λα επαλαθέξεη ηνπο καζεηέο ζηελ ηάμε ή λα ηνπο επηζηήζεη ηελ πξνζνρή ζε θάπνην ζέκα ρσξίο λα ρξεζηκνπνηεί πξνζβιεηηθά ιφγηα (π.ρ. θαζκφο, γατδνχξηα, θ.α). Με ηελ θίλεζε ηνπ κέζα ζηελ ηάμε κπνξεί λα ηξαβήμεη ηελ πξνζνρή ησλ καζεηψλ θαη λα κελ ρξεζηκνπνηεί ρεηξνλνκίεο πνπ πξνζβάινπλ ησλ καζεηή (π.ρ ηξάβεγκα αθηηνχ). Όζα αλαθνξά ηε ζρέζε δαζθάινπ καζεηή, ν δηάινγνο θαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο θαη φρη ζηέξεζε ηεο έθθξαζεο απφ ηνλ δάζθαιν είλαη πνπ δεκηνπξγεί γηα ην καζεηή θαηάιιειν θιίκα κέζα ζηελ ηάμε γηα ηελ δηδαθηηθή πξάμε. Άξα ζθνπφο ησλ νξίσλ είλαη λα πξνζηαηεχζνπλ ηνλ δάζθαιν απφ ηελ αλαξρία ηνπ καζεηή αιιά θαη ηνλ καζεηή απφ ηελ θαηάρξεζε εμνπζία ηελ νπνία κπνξεί λα θάλεη ν δάζθαινο. Να βνεζήζεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα εθπιεξψζεη ην θαζήθνλ ηνπ δειαδή λα νδεγήζεη ηνλ καζεηή ζηνλ ζηνραζκφ, ηελ θίλεζε, ηελ ζθέςε θαη ηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ. Σα φξηα πξέπεη λα ππάξρνπλ γηαηί έλα φξην κπνξεί λα ιεηηνπξγεί ζαλ ζεξκνζηάηεο. Ο ζεξκνζηάηεο απηφο ζεκαηνδνηεί φηη κηα θαηάζηαζε έγηλε αλππφθνξε. Έλα ηέηνην ζεκείν ελεξγνπνηεί ηελ κηα αληίδξαζε (Τariv, 2009:95). 26

1.4 ΥΔΣΗΚΔ ΔΡΔΤΝΔ. Ζ πξψηε ζρεηηθή έξεπλα κε ην ζέκα πνπ εμεηάδνπκε είλαη ηεο Eliezer Yariv: «Students Attitudes on the Boundaries of Teachers Authority». (2009). ηφρνη ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο ήηαλ λα κειεηήζεη ε εξεπλήηξηα: ε πνην βαζκφ νη καζεηέο θαηαλννχλ θαη δηθαηνινγνχλ ηνλ θαλφλα ηεο ππαθνήο ζηνπο δαζθάινπο. Ση εληνιέο θαη πξάμεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη καζεηέο ζεσξνχλ παξάλνκεο. Πσο νη καζεηέο κπνξνχλ λα απαληήζνπλ ζε πεξίπησζε πνπ δηαθσλνχλ κε ηηο εληνιέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Πνηεο είλαη νη αξκνδηφηεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ γνλέσλ εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ. ηελ έξεπλα πήξαλ κέξνο 210 καζεηέο δεκνηηθνχ θαη γπκλαζίνπ, 80 ζρνιείσλ. Απφ απηνχο ην 28 ήηαλ 1 εο κέρξη 3 εο ηάμεο, 58 ήηαλ 4 εο κε 6 εο ηάμεο θαη 14 ήηαλ γπκλάζην. Ζ έξεπλα έγηλε κε ζπλέληεπμε ησλ καζεηψλ πνπ ζπκκεηείραλ. Ζ ζπλέληεπμε απνηεινχληαλ απφ ηξία γθξνππ, ην θάζε γθξνππ απνηεινχληαλ απφ ηξείο εξσηήζεηο. Σν πξψην γθξνππ εξσηήζεσλ ζηφρεπε ζηελ έλαξμε ζπδήηεζεο κε ηνπο καζεηέο. Οη εξσηήζεηο ήηαλ 1) ηη ν δάζθαινο ζνπ δεηάεη λα θάλεηο; 2) νη καζεηέο ζηελ ηάμε ζνπ ζπκθσλνχλ πάληα κε απηά ηα αηηήκαηα; 3)είλαη απαξαίηεην λα ππαθνχο ζηα αηηήκαηα ηνπ δαζθάινπ; Γηαηί ην πηζηεχεηο απηφ; Σν δεχηεξν γθξνππ εξσηήζεσλ εμεηάδεη ηελ ζρέζε δαζθάινπ καζεηή ζε αθξαίεο θαηαζηάζεηο. Οη εξσηήζεηο ήηαλ 4)ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ν καζεηήο ίζσο λα κελ ππαθνχεη ηνλ δάζθαιν; 5) ηη αηηήκαηα ν δάζθαινο λα κελ έρεη απφ ηνπο καζεηέο; 6) ηη νη καζεηέο θάλνπλ ζηελ ηάμε ζε πεξίπησζε πνπ απηνί δελ ζπκθσλνχλ κε ηηο εληνιέο ηνπ δαζθάινπ; Σν ηειεπηαίν γθξνππ εμεηάδεη πσο νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ηηο αξκνδηφηεηεο θαη ηηο επζχλεο ηνπ δαζθάινπ θαη ησλ γνλέσλ: 7) νη θαζεγεηέο 27

αζρνινχληαη κε ζέκαηα εθηφο ζρνιείνπ; 8) πξέπεη νη γνλείο λα παξεκβαίλνπλ φηαλ ν δάζθαινο απνθαζίδεη λα ηηκσξήζεη ην καζεηή; χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο. Οη καζεηέο πηζηεχνπλ πσο ν δάζθαινο πξέπεη λα έρεη φξηα. Σα νπνία είλαη: Γελ πξέπεη λα παξεκβαίλεη ζε πξνζσπηθά ζέκαηα ησλ καζεηψλ. Γελ πξέπεη λα παξαβηάδεη ηα πνιηηηθά δηθαηψκαηα φπσο ειεπζεξία θαη αμηνπξέπεηα. Να κελ βάδεη ζηνπο καζεηέο εζηθά δηιιήκαηα. Να κελ έρεη απαηηήζεηο πέξα απφ ηηο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ. Να κελ παξαβηάδεη ηνπο ζρνιηθνχο θαλφλεο. Δπίζεο ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο έλαο καζεηήο απνθαζίδεη λα ππαθνχζεη ηνλ δάζθαιν. Γηα λα απνθχγεη ηελ ηηκσξία. Να πεξηνξίζεη ηελ αλαηαξαρή ζηελ ηάμε. Ο ζεβαζκφο ζηνλ δάζθαιν σο ελήιηθά. Δπεηδή εθηηκνχλ ην ξφινπ ηνπ δαζθάινπ σο ζεκαηνθχιαθα θαη εθπαηδεπηηθφ πνπ ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ επεκεξία ηνπο. Ζ «απζεληία» ηνπ δαζθάινπ έρεη φξηα θαη ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ε αλππαθνή είλαη λφκηκε. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ Ο δάζθαινο παξαβηάδεη ηα φξηα πνπ αλαθέξακε παξαπάλσ. Ο δάζθαινο παξεκβαίλεη ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δσή ηνπ καζεηή εθηφο ζρνιείνπ. Οη γνλείο λα παξεκβαίλνπλ ζηηο απνθάζεηο ηνπ δαζθάινπ κφλν ζε αθξαίεο πεξηπηψζεηο. Ζ δεχηεξε ζρεηηθή έξεπλα είλαη ησλ S. Jhumki Basu θαη Angela Calabrese 28

Barton: «Α Researcher Student Teacher Model for Democratic Science Pedagogy: Connections to Community, Shared Authority, and Critical Science Agency». (2010). Ζ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα έρεη ζθνπφ λα κειεηήζεη: Πσο ε δεκνθξαηηθή παηδαγσγηθή επηζηήκε ιακβάλεη ζρήκα ζηηο ηάμεηο ηεο επηζηήκεο. Πνηεο νη επηξξνέο ησλ θνηηεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ κάζεζε; Ζ ζπκκεηνρή ζηελ επηζηήκε ηεο εθπαίδεπζεο; ηελ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα ζπκκεηείραλ 7 δάζθαινη θαη 21 καζεηέο. Οη δάζθαινη θαη νη καζεηέο ζπκκεηείραλ ζε ζπλεληεχμεηο, ζε νκάδεο εζηίαζεο (focus group), παξαηεξήζεηο κέζα ζηηο ηάμεηο θαη ζπιινγή απφ αληηθείκελα. Αξρηθά νη καζεηέο θαη νη εθπαηδεπηηθνί ζπκκεηείραλ ζε ζπδεηήζεηο κε ζέκα ηελ δεκνθξαηηθή παηδαγσγηθή. Δπίζεο δεηήζεθε απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο λα εθθξάζνπλ ηελ ηδέα ηεο δεκνθξαηίαο. Αθφκα δεηήζακε ηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα καο πεξηγξάςνπλ πσο ε ηάμε κπνξεί λα επεξεαζηεί απφ ηελ δεκνθξαηηθή παηδαγσγηθή. χκθσλα κε ηνπο καζεηέο ε δεκνθξαηηθή παηδαγσγηθή επηζηήκε πεξηιακβάλεη Διεπζεξία ιφγνπ. Διεπζεξία λα θάλνπλ πξάγκαηα κε ηνλ ηξφπν πνπ ζέινπλ. Δπηινγή ζην πεξηερφκελν, δξαζηεξηφηεηεο, ζρεδηαζκφ ζηνλ ρψξν ηεο ηάμεο. Δπθαηξίεο ζηελ ζπλεξγαζία. Γνκή ηεο ηάμεο κε θηιηθή θαη πξφζραξε δηαρείξηζε. Πξνζηαζία ηεο καζεηηθήο θσλήο. Γηθαίσκα ησλ καζεηψλ ζηελ κάζεζε ηελ παξέκβαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ πξνζηαζία ηεο δηδαζθαιίαο φηαλ θηλδπλεχεη. ηαζεξφο ν δάζθαινο ζηα πηζηεχσ ηνπ. 29