Το συναίσθηµα ως πληροφορία: τι µας λένε τα παιδιά µας; 6 Μαρτίου, 2017 Χριστίνα Σούλιου Ψυχολόγος, MSc., Συστηµική Ψυχοθεραπεύτρια Ατόµων, Οµάδας & Οικογένειας Χαϊνά 56, Χαλκίδα Τηλ: 6976 808 362 ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ Ψυχοθεραπεύτρια 1
Το συναίσθηµα ως πληροφορία Τα συναισθήµατα είναι οι αντιδράσεις που έχουµε ως άνθρωποι σε καταστάσεις: φυσικές νοητικές φανταστικές Ένα συναίσθηµα (ως σωµατική αίσθηση) διαρκεί περίπου 90 δευτερόλεπτα. v Ο εγκέφαλος αντιδρά και στις 3 καταστάσεις το ίδιο. Το συναίσθηµα ως πληροφορία Τα συναισθήµατα εκφράζονται µέσα από 3 τρόπους: Σωµατικά (νευροφυσιολογία και βιολογία) Συµπεριφορικά (κλάµα, εκφράσεις προσώπου, απόσυρση, κ.ά.) Λεκτικά, προφορικά ή ως σκέψη («φοβάµαι», «θα τον χτυπήσω!», «δε σε έχω φίλο!») Ψυχοθεραπεύτρια 2
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ! Όλα τα συναισθήµατα είναι σηµαντικά! Το συναίσθηµα ως αγγελιοφόρος Τι προσπαθεί να µου πει το παιδί µου µε τη συναισθηµατική του αντίδραση; φέρεται έτσι? Γιατί να Θυµάµαι: Άλλο το συναίσθηµα, Άλλο η συµπεριφορά! Ενα παιδί που συµπεριφέρεται άσχηµα δεν είναι κακό παιδί! Ψυχοθεραπεύτρια 3
Τι γίνεται στον εγκέφαλο;;; Οι βασικοί «παίκτες» ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ή ΝΕΟΦΛΟΙΟΣ Αφορά τη λογική & αναλυτική σκέψη - ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες (σκέψη, φαντασία, οργάνωση, σχεδιασµός) Πιο καθαρή αντίληψη πραγµάτων (συνειδητότητα) Ευελιξία αντίδρασης Λήψη αποφάσεων και προγραµµατισµός Έλεγχος επί των συναισθηµάτων και του σώµατος Κατανόηση του εαυτού Ενσυναίσθηση Ηθικότητα v Αναπτύσσεται από την γέννηση έως την εφηβεία. Ψυχοθεραπεύτρια 4
ΚΑΤΩΤΕΡΟΣ ή ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Κοινό µε ερπετά και θηλαστικά Υπεύθυνος για βασικές λειτουργίες (αναπνοή, χτύπος καρδιάς, άνοιγµα-κλείσιµο βλεφάρων) Έµφυτες αντανακλαστικές αντιδράσεις και παρορµήσεις (fight-flight-freeze) Έντονα συναισθήµατα (φόβος-θυµός) Περιορισµένη αντίληψη της πλευράς του άλλου ΑΜΥΓΔΑΛΗ Οµάδα νευρώνων σε σχήµα αµυγδάλου Baby-gate (θύρα) που συνδέει ή αποκλείει την επικοινωνία ανάµεσα στα 2 επίπεδα του εγκεφάλου Γρήγορη επεξεργασία και έκφραση συναισθηµάτων (θυµό, φόβο) Ετοιµότητα αναγνώρισης κινδύνου (φύλακας) - σε περίπτωση κινδύνου κάνει κατάληψη των ανώτερων λειτουργιών του εγκεφάλου Σηµαντική για καταστάσεις ανάγκης και επιβίωσης Δράση πριν από τη σκέψη Ψυχοθεραπεύτρια 5
ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΣ Δοµή του εγκεφάλου που παίζει κύριο ρόλο στην αποµνηµόνευση νέων πληροφοριών και στην ανάκλησή τους Βοηθά στη σειροθέτηση των γεγονότων και την αφήγησή τους (εξιστόρηση) Συµβάλλει στην αντίληψη του χρόνου v Στα παιδιά σχηµατίζεται από το 2ο έτος ζωής: οπότε και τα παιδιά αρχίζουν να εξιστορούν και να χρησιµοποιούν χρόνους. «ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΗ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ» Ερέθισµα- κίνδυνος è συναγερµός Ενεργοποιείται η αµυγδαλή (µπλοκάρει την εισροή πληροφοριών στον ανώτερο εγκέφαλο) Παγώνει η ανώτερη επεξεργασία, ο συντονισµός και η ενηµερότητα Το παιδί βιώνει το συναίσθηµα ως κατακλυσµιαίο κύµα αντιδρά χωρίς να ορίζει τον εαυτό του v Χρειάζεται να ηρεµήσει πρώτα το παιδί για να µπορέσει να επανέλθει και να επανασυνδεθεί µε ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες! v Δε διαπαιδαγωγούµε όταν το παιδί είναι συναισθηµατικά φορτισµένο! Ψυχοθεραπεύτρια 6
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Connect & Redirect : Συνδέοµαι & Ανακατευθύνω Η σχέση και η σύνδεση µεταξύ γονιού & παιδιού = σηµαντική Συµβάλλει στο αίσθηµα αποδοχής και ασφάλειας Από αντίδραση στην δεκτικότητα: βοηθά το παιδί να ηρεµήσει την ένταση της συναισθηµατικής φόρτισης Καθοριστική στη διαχείριση των συναισθηµάτων Αφού συνδεθούµε µε το παιδί και ηρεµήσει, επιτρέπει ο εγκέφαλος να επανακατευθύνουµε την παρόρµηση v Όταν το παιδί είναι συναισθηµατικά φορτισµένο, τότε χρειάζεται περισσότερο τη σχέση µαζί µας! ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Connect & Redirect : Συνδέοµαι & Ανακατευθύνω Πώς συνδέοµαι; Εµπλέκοµαι δεν εξοργίζοµαι γονιός ως θερµοστάτης όχι θερµόµετρο! Κατεβαίνω στο ύψος του παιδιού Άγγιγµα, ύφος κατανόησης, βλεµµατική επαφή Περιµένω να περάσει η φούρια, δίνω χρόνο στο παιδί αλλά και σε εµένα να είµαστε έτοιµοι να επικοινωνήσουµε v Όταν το παιδί είναι συναισθηµατικά φορτισµένο, δεν µπορεί να ακούσει! Ψυχοθεραπεύτρια 7
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Connect & Redirect : Συνδέοµαι & Ανακατευθύνω Πότε και πως ανακατευθύνω; Αφού το παιδί αρχίσει να ηρεµεί και δείχνει να µπορεί να ανταποκριθεί (responsive όχι reactive) Πολύ σηµαντικό πρώτο βήµα: αναγνωρίζω/ονοµατίζω και επικυρώνω το συναίσθηµα! v Θυµάµαι: όλα τα συναισθήµατα είναι αποδεκτά ακόµη και αν η συµπεροφρά είναι ανεπιθύµητη! ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Connect & Redirect : Συνδέοµαι & Ανακατευθύνω Πώς ανακατευθύνω; Βοηθώ το παιδί να εξιστορήσει αυτό που συνέβη Επαναλαµβάνω αυτά που άκουσα να λέει Χρησιµοποιώ λίγα, ξεκάθαρα λόγια και σαφείς συνδέσεις o Οταν..., αισθανόµαστε... v Η εξιστόρηση συµβάλλει στην κατανόηση και την απαρτίωση της εµπειρίας. * Χρήση νοητικού τηλεκοντρόλ. Ψυχοθεραπεύτρια 8
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Connect & Redirect : Συνδέοµαι & Ανακατευθύνω Πώς ανακατευθύνω; Υπενθυµίζω τους κανόνες, περιγράφω τις ανεπιθύµητες συµπεριφορές χωρίς να κατακρίνω Βοηθώ να βρεθεί λύση δεν την παρέχω. Εµπλέκω το παιδί κάνοντας επίκληση στις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες: o o Τι προτείνεις; Τι θα ήταν καλό...; o Πως λες να αισθάνεται... ; o Την επόµενη φορά, πως νοµίζεις ότι θα ήταν καλό...; Ψυχοθεραπεύτρια 9
Ως γονιός, αναλογίζοµαι... Τα παιδιά είναι καθρέπτες και σφουγγάρια. Πως λέτε να συµβάλλουν στη συναισθηµατική αλληλεπίδραση µε το παιδί µου: οι αντιλήψεις µου & οι πεποιθήσεις µου οι προσοδοκίες µου τι περιµένω από το παιδί; έχει τη δυνατότητα να το κάνει; το/τα πρότυπο/α που δίνω η σχέση µε τον/τη συντροφό µου τι στόχο έχω ως γονιός; Τι παιδί θέλω να αναθρέψω; v Πολλές φορές τα παιδιά εκφράζουν υποβόσκοντα ή ανέκφραστα συναισθήµατα της οικογένειας ή και των γονιών. Ευχαριστώ! Χριστίνα Σούλιου Ψυχολόγος, MSc., Συστηµική Ψυχοθεραπεύτρια Ατόµων, Οµάδας & Οικογένειας Ψυχοθεραπεύτρια 10