Αποτελέσµατα Πρωτογενούς Έρευνας Εταιρικής ς ς σε Επιχειρήσεις Σύνταξη Μελέτης & Έρευνας για την ΕΚΕ Δειγµατοληπτική έρευνα για την Εταιρική διεξήγαγε για 6η συνεχόµενη χρονιά η Διεύθυνση Οικονοµικών Κλαδικών Μελετών της ICAP Group, τα αποτελέσµατα της οποίας συνοψίζονται κατωτέρω. Σκοπός της έρευνας Μελέτη και αξιολόγηση του βαθµού εφαρµογής των δράσεων ΕΚΕ από τις ελληνικές επιχειρήσεις Σκιαγράφηση των οφελών που επιφέρουν οι πρακτικές ΕΚΕ στις εταιρείες Παρουσίαση των µηχανισµών επικοινωνίας / προβολής που χρησιµοποιούν οι εταιρείες για τις εφαρµοζόµενες δράσεις ΕΚΕ Διερεύνηση των ανασταλτικών παραγόντων που δρουν αποτρεπτικά στην περαιτέρω υλοποίηση δράσεων ΕΚΕ στην ελληνική επικράτεια Ταυτότητα της Έρευνας Η έρευνα διεξήχθη από τη Διεύθυνση Οικονοµικών Κλαδικών Μελετών της ICAP Group. Χρόνος διεξαγωγής: 3.5.217-26.5.217 Μεθοδολογία: Χρησιµοποιήθηκε δοµηµένο ερωτηµατολόγιο µε ερωτήσεις: i) µιας µόνο απάντησης ii) πολλαπλών απαντήσεων και iii) ιεράρχησης των απαντήσεων κατά σηµαντικότητα µε βάση συγκεκριµένη κλίµακα. Η επεξεργασία και ανάλυση των δεδοµένων έγινε µε µεθόδους περιγραφικής στατιστικής. Δείγµα: 83 επιχειρήσεις από διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας (βιοµηχανία, εµπόριο, υπηρεσίες), που δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Τοµείς Εφαρµογής Δράσεων ΕΚΕ Σταµατίνα Παντελαίου Director Economic Research & Sectorial Studies ICAP Group Νίκος Ταβουλάρης Consultant Economic Research & Sectorial Studies ICAP Group Η κατανοµή του συνολικού προϋπολογισµού των εταιρειών για δράσεις ΕΚΕ, στους βασικούς άξονες: Ανθρώπινο δυναµικό, Περιβάλλον, Κοινωνία και Αγορά διερευνήθηκε στην πρώτη ερώτηση. Τα µεγαλύτερα κονδύλια δαπανώνται για τις δράσεις που σχετίζονται µε το Ανθρώπινο Δυναµικό, καταλαµβάνοντας µερίδιο της τάξεως του 3 το 217 (διάγραµµα 1). Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι το 217 παρατηρείται αύξηση κατά τρεις ποσοστιαίες µονάδες στο µερίδιο της κατηγορίας «Ανθρώπινο Δυναµικό» σε σύγκριση µε τα αποτελέσµατα της αντίστοιχης έρευνας που πραγµατοποιήθηκε το 216 (3) και κατάέξι σχεδόν ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε την έρευνα του 211 (31,3%). Διαπιστώνεται δηλαδή ότι οι επιχειρήσεις δίνουν έµφαση στο ανθρώπινο δυναµικό τους και προσπαθούν να διατηρήσουν ικανοποιηµένους τους εργαζοµένους τους, βελτιώνοντας το εργασιακό περιβάλλον µε σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητάς τους. Κυριότερες δράσεις ΕΚΕ που σχετίζονται µε το ανθρώπινο δυναµικό είναι µεταξύ άλλων η παροχή ίσων ευκαιριών στους εργαζοµένους, η πρόσθετη ιατροφαρµακευτική κάλυψη, οι δυνατότητες εκπαίδευσης ή βελτίωσης των δεξιοτήτων του προσωπικού, η παροχή διευκολύνσεων, τα προγράµµατα εθελοντικής συµµετοχής των εργαζοµένων σε κοινωνικές ή περιβαλλοντικές εκδηλώσεις (πχ. Αιµοδοσία, καθαρισµοί περιοχών) κα. Από την έρευνα, ωστόσο, προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις δίνουν µεγάλη βαρύτητα και στην προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, καθώς δράσεις που αφορούν στην Κοινωνία καταλαµβάνουν µερίδιο 31%, αν και το µερίδιό της εµφανίζεται ελαφρώς µειωµένο σε σχέση µε το 216 (33%) και αυξηµένο κατά επτά ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε το 211 (2). Ακολουθούν το Περιβάλλον µε και, τέλος, η Αγορά µε 13%. Διάγραµµα 1 Κατανοµή (%) του συνολικού προϋπολογισµού των εταιρειών για δράσεις ΕΚΕ ανά κύριο άξονα (217) ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ 3 ΚΟΙΝΩΝΙΑ 31% ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΓΟΡΑ 13% 1
Δράσεις ΕΚΕ που εφαρµόζουν οι εταιρείες Στη συνέχεια αναλύεται ο βαθµός εφαρµογής ορισµένων εκ των κυριότερων δράσεων ΕΚΕ από τις εταιρείες του δείγµατος ανά κύριο άξονα. Ανθρώπινο Δυναµικό Διάγραµµα 2 Βαθµός εφαρµογής δράσεων ΕΚΕ σχετικά µε το Ανθρώπινο Δυναµικό (217) Παροχή ίσων ευκαιριών προς όλους τους εργαζοµένους Εκπαίδευση/βελτίωση δεξιοτήτων του προσωπικού Πρόσθετη ιατροφαρµακευτική κάλυψη Εθελοντική συµµετοχή εργαζοµένων σε κοινωνικές/περιβαλλοντικές δράσεις Πρόσθετες παροχές ή οικονοµικές διευκολύνσεις 5% 1% 1% 12% 15% 9% 12% 2 3 3 3% 1% 2% 3% 5% 8% 9% 1% 5 58% 4 35% 3% Το 9% των επιχειρήσεων του δείγµατος δήλωσε ότι παρέχει ίσες ευκαιρίες προς όλους τους εργαζοµένους (ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας κλπ.) σε βαθµό «πολύ» ή «πάρα πολύ» (διάγραµµα 2), ποσοστό αυξηµένο κατά τρεις ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε την περσινή έρευνα (8). Επιπλέον, το 83% των επιχειρήσεων προσφέρει δυνατότητες εκπαίδευσης ή βελτίωσης των δεξιοτήτων του προσωπικού στον ίδιο βαθµό. Το ποσοστό συµµετοχής της συγκεκριµένης δράσης εµφανίζεται επίσης αυξη- µένο κατά 2 ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε το 216, αντικατοπτρίζοντας τη σηµαντικότητα που δίνουν οι επιχειρήσεις στη συνεχή εκπαίδευση και επιµόρφωση των εργαζοµένων τους. Ακολουθεί η παροχή πρόσθετης ιατροφαρµακευτικής κάλυψης στο προσωπικό, όπου παραπάνω από τις µισές εταιρείες του δείγµατος (58%) εφαρµόζουν τη συγκεκριµένη δράση στο µέγιστο βαθµό («πάρα πολύ»). Κοινωνία Διάγραµµα 3 Βαθµός εφαρµογής δράσεων ΕΚΕ σχετικά µε την Κοινωνία (217) 6 5 4 3 2 1 1% Δωρεές και χορηγίες σε χρήµα ή/και είδος 2 35% Δράσεις και πρωτοβουλίες σε συνεργασία µε τις τοπικές κοινότητες 2 28% 2 Υποστήριξη καλλιτεχνικών, αθλητικών και πολιτισµικών εκδηλώσεων 18% 22% 22% 29% Διοργάνωση φιλανθρωπικών εκδηλώσεων για την ενίσχυση ΜΚΟ 25% 15% Η πολύ µεγάλη πλειοψηφία των εταιρειών του δείγµατος (6) δήλωσε ότι πραγµατοποιεί δωρεές και χορηγίες σε χρήµα ή/και είδος σε «πολύ» ή «πάρα πολύ» σηµαντικό βαθµό (διάγραµµα 3). Το συγκεκριµένο όµως ποσοστό είναι σηµαντικά χαµηλότερο σε σχέση µε πέρυσι (8 ποσοστιαίες µονάδες), γεγονός που καταδεικνύει ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις αρχίζουν να µειώνουν τις δράσεις τους στο συγκεκριµένο τοµέα. Σε αρκετά σηµαντικό βαθµό φαίνεται να υποστηρίζονται τόσο οι καλλιτεχνικές, αθλητικές ή πολιτιστικές εκδηλώσεις (5) όσο και οι δράσεις σε συνεργασία µε τις τοπικές κοινότητες (52%). Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ 2
Περιβάλλον Διάγραµµα 4 Βαθµός εφαρµογής δράσεων ΕΚΕ σχετικά µε το Περιβάλλον (217) Οι εταιρείες εµφανίζονται ιδιαίτερα ευαισθητοποιηµένες ως προς το περιβαλλοντικό τους αποτύπωµα. Οι δράσεις ΕΚΕ που αφορούν στο Περιβάλλον (διάγραµµα 4), φαίνεται να υιοθετούνται σε πολύ µεγάλο βαθµό από τις επιχειρήσεις. Περισσότερες από τρεις στις τέσσερις εταιρείες του δείγµατος (81%) εφαρµόζουν εσωτερικά προγράµµατα ανακύκλωσης σε µεγάλο βαθµό («πολύ» ή «πάρα πολύ»). Ακολουθεί η εφαρµογή προγραµµάτων εξοικονόµησης ενέργειας και διαχείρισης αποβλήτων (72%) και η ένταξη στην επιχείρηση συστηµάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης σύµφωνα µε εθνικά/διεθνή πρότυπα (π.χ. ISO 141, EMAS κλπ.) µε ποσοστό 69%. 7 6 5 4 3 2 1 Εσωτερικά προγράµµατα ανακύκλωσης 8% 4 3 Ένταξη στην επιχείρηση συστηµάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης σύµφωνα µε εθνικά/διεθνή πρότυπα (π.χ. ISO 141, EMAS κλπ.) 5% 3% Εφαρµογή προγραµµάτων εξοικονόµησης ενέργειας και διαχείρισης αποβλήτων 18% 39% 33% Οι δράσεις ΕΚΕ που αφορούν στην αγορά φαίνεται να υιοθετούνται σε ικανοποιητικό βαθµό από τις επιχειρήσεις του δείγµατος. Ωστόσο, παρατηρούνται αρκετές διαφοροποιήσεις σε σχέση µε τις έρευνες των προηγούµενων ετών. Η εφαρµογή συστήµατος διαχείρισης-διασφάλισης ποιότητας των προϊόντων (π.χ. ISO 9 κλπ.) ακολουθείται σε ιδιαίτερα µεγάλο βαθµό («πολύ» και «πάρα πολύ») από το 81%, αν και το εν λόγω ποσοστό εµφανίζεται µειωµένο κατά 13 µονάδες σε σχέση µε το 216, που είχε ανέλθει σε 9. Προγράµ- µατα ΕΚΕ που αναφέρονται στους καταναλωτές (π.χ. διαδικασίες µέτρησης και διαχείρισης παραπόνων κλπ.) εφαρµόζει σε «πολύ» ή «πάρα πολύ» µεγάλο βαθµό το 68% των εταιρειών. Αντιθέτως, η χρήση κριτηρίων ΕΚΕ στην επιλογή προµηθευτών ή συνεργατών εξακολουθεί να εφαρµόζεται σε περιορισµένη σχετικά κλίµακα, αφού το 61% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι εφαρµόζει τη συγκεκριµένη δράση από «καθόλου» έως «µέτρια» (διάγραµµα 5). 8 7 6 5 4 3 2 1 Αγορά Διάγραµµα 5 Βαθµός εφαρµογής δράσεων ΕΚΕ σχετικά µε την Αγορά (217) Εφαρµογή συστήµατος διαχείρισης- διασφάλισης ποιότητας των προϊόντων της εταιρείας σας (π.χ. ISO 9 κλπ.) 9% 2% 61% Προγράµµατα ΕΚΕ που αναφέρονται στους καταναλωτές (π.χ. διαδικασίες µέτρησης και διαχείρισης παραπόνων κλπ.) 13% 3 31% Χρήση κριτηρίων ΕΚΕ στην επιλογή προµηθευτών ή συνεργατών σας 15% 28% Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ 3
Οφέλη των εταιρειών από τις δράσεις ΕΚΕ Η µεγάλη πλειοψηφία των εταιρειών του δείγµατος (8) αξιολόγησε µε το µεγαλύτερο βαθµό σηµαντικότητας («πάρα πολύ» και «πολύ») τη «συνεισφορά στο κοινωνικό σύνολο» και την «προσέλκυση και διατήρηση υψηλού επιπέδου ανθρωπίνου δυναµικού» ως τα κυριότερα οφέλη που έχουν (ή προσδοκούν) από τις πρακτικές Εταιρικής ς ς, γεγονός το οποίο δείχνει ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις φαίνεται να αντιλαµβάνονται τη σηµασία της ΕΚΕ για την κοινωνία και για τις ίδιες. Ακολούθησαν η «ενίσχυση και η προστασία της εταιρικής εικόνας (φήµη, brands κλπ.)» µε 79%, τα «υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης και σταθερότητας των πελατών» µε 7 και η «βελτίωση της απόδοσης / παραγωγικότητας των εργαζοµένων» µε ποσοστό 72% αντίστοιχα. Πίνακας 1 Οφέλη των εταιρειών από την εφαρµογή πρακτικών ΕΚΕ (217) Βαθµός Σηµαντικότητας Οφέλη ΕΚΕ Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα Πολύ Συνεισφορά στο κοινωνικό σύνολο 1% % 2 58% Προσέλκυση και διατήρηση υψηλού επιπέδου ανθρωπίνου δυναµικού (άριστο εργασιακό περιβάλλον, ίσες ευκαιρίες κλπ.) 1% 1% 39% 45% Ενίσχυση και προστασία της εταιρικής εικόνας (φήµη, brands κλπ.) 3% 3 45% Υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης και σταθερότητας των πελατών 1% 9% 13% 4 Βελτίωση της απόδοσης / παραγωγικότητας των εργαζοµένων 1% 8% 18% 45% 2 Βελτίωση σχέσεων µε το επιχειρηµατικό περιβάλλον 1% 13% 21% 52% 13% Περικοπή - Εξοικονόµηση κόστους 21% 21% 3 1% Παροχή µεγαλύτερης αξίας στους µετόχους (π.χ. µέσω της ένταξης σε ειδικούς δείκτες αξιολόγησης ΕΚΕ κλπ.) 13% 1% 21% 3 Αύξηση πωλήσεων 23% 31% 28% 4
Μηχανισµοί επικοινωνίας δράσεων ΕΚΕ Οι επιχειρήσεις επικοινωνούν τις εφαρµοζόµενες δράσεις ΕΚΕ τόσο ενδοεταιρικά (εσωτερικά) όσο και εξωτερικά, µε διάφορους µηχανισµούς. Ο δηµοφιλέστερος και πιο συχνά εµφανιζόµενος µηχανισµός επικοινωνίας των δραστηριοτήτων που αφορούν στην Εταιρική στο εσωτερικό της εταιρείας είναι το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο / υποµνήµατα (το 8% των εταιρειών του δείγµατος εφαρµόζει τη συγκεκριµένη πρακτική (διάγραµµα 6). Ακολουθεί η κοινοποίηση µέσω Intranet (5) και τα newsletters (5). Όσον αφορά στους τρόπους προβολής των δράσεων ΕΚΕ προς το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης, το διαδίκτυο (ιστοσελίδες) θεωρείται ο συχνότερα εµφανιζόµενος µηχανισµός και χρησιµοποιείται από το 78% των εταιρειών του δείγµατος (διάγραµµα 7), αυξηµένο µάλιστα κατά 2 περίπου ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε την περσινή έρευνα. Ακολουθούν οι διάφορες δραστηριότητες/ ειδικές εκδηλώσεις µε, ο ετήσιος απολογισµός ΕΚΕ µε 43% και τα newsletters µε 43%. Διάγραµµα 6 Τρόποι προβολής/επικοινωνίας δράσεων ΕΚΕ (εσωτερικά) (217) 8% 5 4 5 41% 15% Ηλεκτρονικά µηνύµατα ή υποµνήµατα Intranet Τακτικές συναντήσεις προσωπικού Newsletters Ενηµερωτικά φυλλάδια ή εσωτερικά βίντεο Αφίσες/Πανό Κουτιά Προτάσεων Διάγραµµα 7 Τρόποι προβολής/επικοινωνίας δράσεων ΕΚΕ (εξωτερικά) (217) 78% 43% 38% 43% 2 Ιστοσελίδες Δραστηριότητες/ Ειδικές εκδηλώσεις Ετήσιος Απολογισµός ΕΚΕ (Κοινωνικός Απολογισµός) Ενηµερωτικά φυλλάδια επιχείρησης Newsletters Διαφηµίσεις Ετικέτες και Συσκευασία Προϊόντων 5
Βαθµός Εφαρµογής Πρακτικών ΕΚΕ στην Ελλάδα Οι µεγάλες εταιρείες της εγχώριας οικονοµίας αναγνωρίζουν τη σηµαντικότητα της Εταιρικής ς ς και φαίνεται ότι την κατατάσσουν αρκετά ψηλά στις επιχειρηµατικές τους δράσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι, η ΕΚΕ θεωρείται «πολύ» ή «πάρα πολύ» σηµαντική στο 8 των επιχειρήσεων του δείγµατος (διάγραµµα 8), ποσοστό µειωµένο όµως κατά 1% σε σχέση µε την περσινή έρευνα. Την ίδια στιγµή, ωστόσο, οι µεγάλες εταιρείες θεωρούν ότι η ΕΚΕ δεν έχει αναπτυχθεί ακόµη σε ικανοποιητικό βαθµό από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων (ανεξαρτήτως µεγέθους). Ειδικότερα, σε ερώτηση για το βαθµό υιοθέτησης των δράσεων ΕΚΕ από τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα, το µεγαλύτερο ποσοστό των εταιρειών του δείγµατος (52%) θεωρεί ότι ο βαθµός διείσδυσης/εφαρµογής πρακτικών ΕΚΕ στην παρούσα φάση κυµαίνεται σε µέτρια επίπεδα και µόλις το 3% του δείγµατος θεωρεί ότι η Εταιρική εφαρµόζεται σε πάρα πολύ µεγάλο βαθµό από τις εγχώριες επιχειρήσεις (διάγραµµα 9). Από τα παραπάνω συµπεραίνεται ότι σαφώς υπάρχουν ακόµη σηµαντικά περιθώρια διείσδυσης, προκειµένου η Εταιρική να εφαρµοστεί αφενός σε µεγαλύτερο ποσοστό εταιρειών και αφετέρου σε ευρύτερο φάσµα δραστηριοτήτων. 6 Διάγραµµα 8. Αξιολόγηση σηµαντικότητας της ΕΚΕ από τις εταιρείες (217) 5 48% 4 3 3 2 1 Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια 2% Λίγο 6 5 Διάγραµµα 9. Βαθµός εφαρµογής δράσεων ΕΚΕ στην Ελλάδα (217) 52% 4 3 2 1 3% 3% Ελάχιστα Λίγο Μέτρια Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ Δεν γνωρίζω 6
Ανασταλτικοί Παράγοντες Υλοποίησης Δράσεων ΕΚΕ Ως οι κυριότεροι παράγοντες που δρουν ανασταλτικά στην υλοποίηση πρακτικών ΕΚΕ αναδείχθηκαν η τρέχουσα οικονοµική συγκυρία και το οικονοµικό κόστος, οι οποίοι κατέλαβαν τις πρώτες θέσεις στην αξιολόγηση των εταιρειών του δείγµατος, µε 2% και 18% αντίστοιχα. Ακολουθεί η έλλειψη κινήτρων µε 1 και η ελλιπής ενηµέρωση των πολιτών για την έννοια της ΕΚΕ µε 15%. 25 Διάγραµµα 1. Κυριότεροι ανασταλτικοί παράγοντες στην υλοποίηση δράσεων ΕΚΕ 2 15 1 2% 18% 1 15% 12% 8% 5 Η δυσµενής τρέχουσα οικονοµική συγκυρία Οικονοµικό Κόστος Έλλειψη κινήτρων Ελλιπής ενηµέρωση των πολιτών για την έννοια της ΕΚΕ Μέγεθος επιχείρησης Γραφειοκρατία Έλλειψη ειδικευµένων συνεργατών Σηµείωση: Τα αποτελέσµατα προκύπτουν µε σταθµισµένο υπολογισµό. Για την εξαγωγή της τελικής κατάταξης των ανασταλτικών παραγόντων λαµβάνονται υπόψη όλες οι επιλογές των εταιρειών του δείγµατος, δίδοντας διαφορετική στάθµιση ανάλογα µε τη θέση κατάταξης κάθε επιλογής τους. Τα ποσοστά αθροίζουν στο 1%. Συµπεράσµατα της Έρευνας Τα κυριότερα ευρήµατα που προκύπτουν από την προαναφερόµενη πρωτογενή έρευνα συνοψίζονται στα εξής: Παρά την κατανόηση της σηµαντικότητας της Εταιρικής ς ς, η πλειοψηφία των εταιρειών του δείγµατος (52%) θεωρεί ότι ο βαθµός εφαρµογής των πρακτικών ΕΚΕ από το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων εξακολουθεί να κυµαίνεται σε µέτρια επίπεδα. Οι ενέργειες των εταιρειών που αφορούν στο Ανθρώπινο Δυναµικό καλύπτουν το µεγαλύτερο µερίδιο (3 το 217) στο συνολικό τους προϋπολογισµό για δράσεις ΕΚΕ. Ορισµένες από τις κυριότερες πρακτικές ΕΚΕ που εφαρµόζονται σε «πολύ» ή «πάρα πολύ» σηµαντικό βαθµό από τις εταιρείες του δείγµατος είναι οι εξής: α) η παροχή ίσων ευκαιριών προς όλους τους εργαζοµένους (9%), β) η εφαρµογή συστήµατος διαχείρισης-διασφάλισης ποιότητας των προϊόντων (81%) και γ) τα εσωτερικά προγράµµατα ανακύκλωσης (81%). Η «συνεισφορά στο κοινωνικό σύνολο» και η «προσέλκυση και διατήρηση υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναµικού» αξιολογήθηκε από το 8 των εταιρειών του δείγµατος ως «πολύ» ή «πάρα πολύ» σηµαντικό όφελος που επιφέρουν οι δράσεις ΕΚΕ. Ακολούθησε η ενίσχυση και η προστασία της εταιρικής εικόνας µε 79%. Τέλος, η τρέχουσα οικονοµική συγκυρία µε ποσοστό 2% και το οικονοµικό κόστος µε 18% θεωρούνται οι κυριότεροι ανασταλτικοί παράγοντες υλοποίησης ΕΚΕ από τις ελληνικές επιχειρήσεις. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΕ δεν θα πρέπει να αντιµετωπίζεται απλά ως πρόσθετο κόστος, αλλά ως επένδυση µε συγκεκρι- µένους στόχους, µετρήσιµα αποτελέσµατα και οφέλη, που αφορούν τόσο στην ίδια την επιχείρηση όσο και στο κοινωνικό σύνολο. Ως εκ τούτου, κρίσιµα σηµεία θεωρούνται η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και των καταναλωτών, η εκπαίδευση των στελεχών των επιχειρήσεων και η υιοθέτηση κατάλληλων πρωτοβουλιών και στρατηγικών από την πλευρά της πολιτείας που θα ενθαρρύνουν µεγαλύτερο ποσοστό επιχειρήσεων προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης των βέλτιστων πρακτικών ΕΚΕ. 7