Νικολακοπούλου Κωνσταντίνα Κάτσα Ελένη-Μαρία Δάσκου Μαρία β-θαλασσαιμία
Θάλασσα + αίμα = θαλασσαιμία Εισαγωγή Η πιο κοινή γενετική νόσος που κληρονομείται Mενδελικά ~ 1 : 100.000 παγκοσμίως ~ 1 : 10.000 στην Eυρώπη ( Renzo Galanello and Raffaella Origa, Beta-Thalassemia, 2011 ) Αυτοσωμικός υπολειπόμενος τρόπος κληρονόμησης
Μοριακή βάση β-θαλασσαιμίας H σύνθεση της β-σφαιρίνης ελέγχεται από δύο β-γονίδια (ένα σε κάθε αντίγραφο του χρωμοσώματος 11) Πλήρης απουσία της β αλυσίδας (β 0 ) Μειωμένη σύνθεση της β-αλυσίδας (β + ) Τύποι Μετάλλαξη Γονότυπος Φαινότυπος Ελάσσων β-θαλασσαιμία Ενδιάμεση β-θαλασσαιμία Μετάλλαξη σε ένα γονίδιο Ετεροζυγώτες (β/β Τ ) Ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ ετεροζυγωτίας και των μεταγγισοεξαρτώμενων ασθενών Ήπια αναιμία Μεγάλη ετερογένεια φαινοτύπου Μείζων β- θαλασσαιμία Μεταλλάξεις και στα δύο β-γονίδια Ομοζυγώτες (β Τ /β Τ ) ή σύνθετοι ετεροζυγώτες Σοβαρή αναιμία (μεταγγισοεξαρτώμενη)
Παθοφυσιολογία της β-θαλασσαιμίας 1. Μειωμένη ή καθόλου παραγωγή των β-αλυσίδων 2. Αδυναμία αλληλεπίδρασης με τις α-αλυσίδες για την σύνθεση της ενήλικης αιμοσφαιρίνης HbA( α 2 β 2 ) 3. Περίσσεια των α-αλυσίδων 4. Καθίζηση α-αλυσίδων στους ανώριμους ερυθροβλάστες του μυελού των οστών μη αποτελεσματική ερυθροποίηση 5. Καθίζηση α-αλυσίδων στα ώριμα ερυθροκύτταρα οξειδωτική καταστροφή μεμβράνης ερυθροκυττάρων και αιμόλυση
Κλινική περιγραφή β-θαλασσαιμίας β-μείζονα θαλασσαιμία ή μεσογειακή αναιμία ή νόσος Cooley (1928)
Ενδιάμεση β- θαλασσαιμία Μη εξάρτηση του ασθενούς από μεταγγίσεις Φαινοτυπική ετερογένεια Ποικίλλει η ηλικία διάγνωσης της νόσου Σε ασθενείς με ήπιο φαινότυπο, καθυστερημένη διάγνωση Σε ασθενείς με σοβαρό φαινότυπο, διάγνωση γίνεται σε ηλικία 2-6 ετών Ελάσσων β-θαλασσαιμία ή στίγμα ή φορέας Μικροκυττάρωση και υποχρωμία Ήπια αναιμία όπου τα άτομα είναι ασυμπτωματικά Αυξημένη συγκέντρωση HbA 2 Ελάσσων β-θαλασσαιμία Μείζων β-θαλασσαιμία
Αιτίες θανάτου σε ασθενείς με β-θαλασσαιμία 2000-2012 Χρόνια αναιμία Υπερφόρτωση με σίδηρο Διαταραχή της δομής και λειτουργικότητας αγγείων Υπερπηκτικότητα A national registry of haemoglobinopathies in Greece: Deducted demographics, trends in mortality and affected births, 2012
Επιδημιολογία Ποσοστιαία κατανομή φορέων β- θαλασσαιμίας Εμφανίζεται στις: Ν.Ακτές της Αφρικής Μεσόγειος Μέση Ανατολή Κεντρική Ασία Ινδία Νότια Κίνα Νότια Αμερική Το μεγαλύτερο ποσοστό φορέων εμφανίζεται στην Κύπρο (14%), Σαρδηνία (10,3%) και Νότια Ασία. Υποχρεωτικός έλεγχος φορέων το 1980 Nicole E Cousens et.al Carrier screening for Beta-thalassaemia : a review for international practice, 2010
Locus Control Region (LCR) της ανθρώπινης β-σφαιρίνης Patrinos et al genes and development 2004 Padraic P. Levings and Jorg Bungert The human b-globin locus control region, 2002
Συχνότερες μεταλλάξεις στην Ελλάδα (β-locus) Τύποι μεταλλάξεων παγκοσμίως
Βάσεις δεδομένων για την β-θαλασσαιμία
Δείγμα : περιφερικό αίμα Κλινική Διάγνωση Γενική αίματος ( RBC, Hb, MCV, MCH, RDW, μορφολογία ερυθροκυττάρων) Έλεγχος για σιδηροπενία (σίδηρος και φερριτίνη ορού) Ανάλυση των αιμοσφαιρινικών κλασμάτων με ηλεκτροφόρηση αλυσίδων αιμοσφαιρίνης ή υγρή χρωματογραφία υψηλής απόδοσης (HPLC) Ποσοτικός προσδιορισμός της HbA2, HbF Προσδιορισμός Hb με αυξημένη ή μειωμένη συγγένεια για το οξυγόνο (καμπύλη κορεσμού της αιμοσφαιρίνης) Ισοηλεκτρική εστίαση (IEF- Iso-Electric Focusing) Ανοσολογικές μέθοδοι (μονοκλωνικά αντισώματα)
Δείγμα : κύτταρα του εμβρύου Προγεννητική διάγνωση Εναλλακτικά, Μη παρεμβατική προγεννητική διάγνωση (ανάλυση εμβρυϊκών κυττάρων ή ελεύθερου εμβρυϊκού DNA στο περιφερικό αίμα της εγκύου) Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (έναρξη εγκυμοσύνης με φυσιολογικό έμβρυο) Πιθανότητα αποβολής : 2%
Γνωστών μεταλλάξεων Μοριακή διάγνωση PCR (Ενίσχυση του γονιδίου που ερευνάται) PCR/RFLP (Ένζυμα περιοριστισμού αναγνωρίζουν στο προϊόν PCR με συγκεκριμένη σημειακή μετάλλαξη) Multiplex PCR Real-Time PCR PCR ASO (Allele specific oligonucleotide) dot blot Μικροσυστοιχίες Gap PCR παραλλαγή της PCR με δυνατότητα ανίχνευσης κενού στην αλληλουχία
Μοριακή διάγνωση ARMS (Amplification Refractory Mutation System) παραλλαγή της PCR με δυνατότητα αξιολόγησης του αποτελέσματος αμέσως μετά την αντίδραση χωρίς την ανάγκη υβριδισμού set εκκινητών (primers) για φυσιολογική και παθολογική αλληλουχία
Άγνωστων μεταλλάξεων DGGE (Denaturing Gradient Gel Electrophoresis) Ηλεκτροφόρηση του PCR προϊόντος σε αποδιατακτικό gel ακρυλαμίδης με κλίση πυκνότητας DNA sequencing μελέτη της νουκλεοτιδικής αλληλουχίας cdna sequencing Μοριακή διάγνωση
Θεραπεία Ελάσσων β-θαλασσαιμία Χωρίς θεραπεία Χορήγηση καθημερινά 0,5mg φυλλικού οξέος Μείζων β-θαλασσαιμία Τακτικές μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων Αποσιδήρωση (χηλικοί παράγοντες για δέσμευση Fe) Αντιμετώπιση δευτερογενών συμπτωμάτων Μεταμόσχευση μυελού ή βλαστοκυττάρων (μοναδική ριζική θεραπεία) Γονιδιακή θεραπεία (ακόμα σε ερευνητικό επίπεδο)
Κόστος θεραπείας A national registry of haemoglobinopathies in Greece: Deducted demographics, trends in mortality and affected births, 2012
Συμπέρασμα Η αντιμετώπιση της μεσογειακής αναιμίας απαιτεί ενθάρρυνση των επαγγελματιών υγείας για την καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τα προβλήματα των ατόμων με μεσογειακή αναιμία καθώς είναι ευρέως αποδεκτό, ότι η ενημέρωση μπορεί αφενός να διαμορφώσει και να αλλάξει αρνητικές στάσεις απέναντι στη νόσο αφετέρου να συμβάλλει σημαντικά στην διεξαγωγή προγεννητικού ελέγχου.
Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!