Mελέτη των επιπέδων γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (ΗbA1c) σε ετεροζυγώτες β-θαλασσαιμίας χωρίς Σακχαρώδη Διαβήτη

Transcript

1 Mελέτη των επιπέδων γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (ΗbA1c) σε ετεροζυγώτες β-θαλασσαιμίας χωρίς Σακχαρώδη Διαβήτη Τσιλιγγίρης Δ, Μακρυλάκης Κ, Βοσκαρίδου Ε, Παγκράτη Σ, Λιάτης Σ A Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ, Λαϊκό Νοσοκομείο Κέντρο Μεσογειακής Αναιμίας ΓΝ «Λαϊκό» Αιματολογικό Εργαστήριο ΓΝ «Λαϊκό»

2 Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη (Α1c) Προκύπτει από τη μη ενζυμική γλυκοζυλίωση του αμινοτελικού άκρου της β αλυσίδας της ΗbA Συντελείται καθ ολη τη διαρκεια ζωης του ερυθροκυττάρου (~120d) με ρυθμο αναλογο της συγκέντρωσης γλυκόζης πλάσματος Οι τιμές της αντικατοπτρίζουν τα μέσα επίπεδα γλυκόζης πλάσματος των τελευταίων 3 μηνών Diabetes Care 2002; 25:275-8

3 Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη (Α1c) H μείωση των επιπέδων της ελαττώνει τον κίνδυνο των μικροαγγειακών και πιθανως των μακροαγγειακών επιπλοκών του διαβήτη New England Journal of Medicine 1993; 329: Από το 2010 χρησιμοποιείται ως διαγνωστικό κριτήριο του Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2 (HbA1c 6.5%) Standards of medical care in diabetes-2010 Diabetes Care 33, Jan 2010

4 ΗbA1c ως διαγνωστικό κριτήριο στην Ελλάδα «Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία δεν συνιστά τη χρησιμοποίηση της HbA1c, ως μέθοδο διάγνωσης του ΣΔ, προς το παρόν στην Ελλάδα, διότι δεν υπάρχει διαδικασία πιστοποίησης των εργαστηρίων της χώρας, ώστε τα αποτελέσματά τους να είναι συγκρίσιμα με τη θεσπισμένη μέθοδο αναφοράς. Επιπλέον, η διάγνωση του διαβήτη δεν μπορεί να βασιστεί στα επίπεδα της HbA1c σε ασθενείς με διάφορες μορφές αναιμίας ή σε άτομα με αιμοσφαιρινοπάθειες (ετεροζυγώτες - ομοζυγώτες), καταστάσεις συχνές στην Ελλάδα» Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείρηση του διαβητικού ασθενούς, ΕΔΕ 2013

5 Κλινικές καταστάσεις όπου οι τιμές της ΗbA1c απαιτούν προσεκτική αξιολόγηση Η HbA1c καθίσταται πιθανώς μη ενδεικτική της πρόσφατης γλυκαιμίας σε δεδομένες κλινικές καταστάσεις o Λήψη υψηλών δόσεων βιταμίνης C & E( ) o Υπερτριγλυκεριδαιμία( ) o Υπερχολερυθριναιμία ( ) o Ουραιμία ( ή ) o Αναιμίες Παθολογικές Αιμοσφαιρίνες (HbC, HbE, HbS) ( ή ) Οξεία απώλεια αίματος ( ) Αιμολυτικές καταστάσεις συγγενείς (θαλασσαιμίες, G6PDd ) κι επίκτητες ( ) Σιδηροπενία ( ) o Κύηση( ) Επίδραση στη γλυκοζυλίωση Εργαστηριακά Artifacts Διαφοροποίηση διάρκειας ζωής ερυθρών αιμοσφαιρίων Journal of Diabetes Science and Technology 2009 Jul; 3(4):

6 Εναλλακτικοί δείκτες μακροπρόθεσμης γλυκαιμίας Φρουκτοζαμίνη (FA): Γλυκοζυλιωμένες πρωτεϊνες του ορού (αλβουμίνη, λιποπρωτεϊνες, σφαιρίνες). Ενδεικτική των επιπέδων γλυκόζης των τελευταίων 2-3 εβδομάδων. Ικανοποιητική συσχέτιση μεταξύ επιπέδων ΗbA1c και FA (r=0.76) American Journal of Medicine 85:360, 1988 Fructosamine (μmol/l) = (ΗbA1c 1.61) x Diabetes Care 2003 Jan; 26(1): Γλυκοζυλιωμένη αλβουμίνη (GA): % Λόγος προς την ολική

7 β-θαλασσαιμία Ομάδα γενετικά ετερογενών κληρονομικών αναιμιών που oφείλονται σε μεταλλάξεις των γονιδίων της β-αλυσίδας που οδηγούν σε ελαττωμένη (β + ) ή καθόλου (β 0 ) παραγωγή αυτής Ομόζυγος (μείζων) β-θαλασσαιμία(β 0 / β 0 ή β 0 / β + ) Ενδιάμεση β θαλασσαιμία (β + /β + ή β 0 / β + ) Ετερόζυγος (ελάσσων) β-θαλασσαιμία (β/ β 0 ή β/ β + )

8 Ετερόζυγη β-θαλασσαιμία Η συχνότερη κληρονομική διαταραχή της αιμοσφαιρίνης στον Ελλαδικό χώρο με επιπολασμό 7.4% British Journal of Haematology 1962 Jan;8:5-14 Ήπια συνήθως αναιμία οφειλόμενη σε αναποτελεσματική ερυθροποίηση και ελαφρώς μειωμένη επιβίωση των ερυθροκυττάρων Eνδεικτική η Γενική Εξέταση Αίματος (χαμηλά ΜCV, MCH) Η διάγνωση βασίζεται στην ανεύρεση αυξημένης ΗbA2 (>3.5%) στην ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης και (σε επιλεγμένες περιπτώσεις) επιβεβαιώνεται με PCR του γονιδίου της β αλυσίδας

9 Ετερόζυγη β-θαλασσαιμία και HbA1c Υπόθεση Η μειωμένη διάρκεια ζωής των ερυθροκυττάρων στην ετερόζυγη β-μα δύναται να επηρεάσει τα επίπεδα της HbA1c σε βαθμό τέτοιο ώστε να καθίσταται αναξιόπιστη ως διαγνωστικό κριτήριο

10 Σχεδιασμος της μελέτης Εξετάστηκαν δύο ομάδες ατόμων η μία αποτελούμενη από ετεροζυγώτες β- μεσογειακής αναιμίας (ομάδα μελέτης) και η άλλη από μη φέροντες το αντίστοιχο χαρακτηριστικό (ομάδα ελέγχου) Κριτήρια αποκλεισμού i. Σακχαρώδης Διαβήτης ii. Ηλικια <18 ή >65 ετών iii. Μείζων αιμορραγία, χειρουργικη επέμβαση, αιμοδοσία το τελευταίο τετράμηνο iv. Κύηση v. Άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες vi. Κακοήθη νεοπλάσματα vii. Χρονια νεφρικη νοσος viii. Άλλη διεγνωσμενη κατασταση εν δυναμει επηρρεαζουσα την ερυθροποιηση η/και τη διαρκεια ζωης των ερυθροκυτταρων

11 Μέθοδοι Οι συμμετέχοντες στη μελέτη προήλθαν από τις κάτωθι πηγές: I. Κέντρο Πρόληψης Μεσογειακής Αναιμίας του ΓΝ «Λαικό» II. Προσερχόμενοι στο Παθολογικό και Διαβητολογικό Ε.Ι. της Α ΠΠΚ και συγγενείς τους III. Εργαζόμενοι στο ΓΝ «Λαϊκό» Η ετεροζυγωτία ως προς το γονίδιο της β-αλυσίδας επιβεβαιώθηκε με ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης Προσδιορίστηκαν επίπεδα HbA1c (Turbidimetric Inhibition Immunoassay) Προσδιορίστηκαν επίσης i. Γλυκόζη νηστείας ii. Φρουκτοζαμίνη iii. Γενική Εξέταση Αίματος (Αιμοσφαιρίνη, Ερυθροκυτταρικοί δείκτες) iv. Φερριτίνη v. hscrp vi. Kρεατινίνη vii. Αλβουμίνη

12 Αποτελέσματα (Ι) Δημογραφικά Βασικά κλινικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων (n%, μέση τιμή (σταθερή απόκλιση) Ομαδα Ετεροζυγωτών Ομαδα ελεγχου Σύνολο P Ηλικία (έτη) 32.7± ± Φύλο (άνδρες %) 48 (46%) 40 (46%) ΒΜΙ 25.2± ± Κάπνισμα (ναι %) 23 (22%) 22 (25%) Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ (ναι %) 25 (24%) 21 (25%) 0.987

13 Αποτελέσματα (ΙΙ) Σύγκριση των ομάδων ως προς τις παραμέτρους ενδιαφέροντος Ομαδα Ετεροζυγωτών Ομαδα ελεγχου HbA1c (%) 5.23 ± ± Γλυκόζη Νηστείας (mg/dl) Φρουκτοζαμίνη (μmo/l) 86.3 ± ± ± ± Αιμοσφαιρίνη (g/dl) 12.2 ± ± 1.3 <0.001 Aλβουμίνη (g/dl) 4.71 ± ± hscrp (mg/l) 1.70 ± ± Σιδηροπενία (ναι %) 11 (12.64%) 11 (10.57%) P

14 Αποτελέσματα (ΙΙΙ) Διερεύνηση της συσχέτισης των επιπέδων HbA1c κι αιμοσφαίρινης Σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων αιμοσφαίρινης και HbA1c στην ομάδα της θαλασσαιμίας (r = 0.399, p <0.001) Η συσχέτιση παραμένει μετά από διόρθωση ως προς γλυκόζη νηστείας και BMI (r = 0.300, p =0.004) Αντίστοιχη συσχέτιση δε διεπιστώθη στην ομάδα ελέγχου (r = 0.141, p=0.2)

15 Αποτελέσματα (ΙV) Επίπεδα HbA1c αναλόγως του βαθμού της αναιμίας στην ομάδα της ετερόζυγης β-θαλασσαιμίας Τεταρτημόριο 1 (n=25) 2 (n=27) 3 (n=27) 4 (n=26) P Ηλικία (έτη, μέση±sd) Αιμοσφαιρίνη (g/dl, μέση±sd) 10.52± ± ± ±0.52 <0.001 HbA1c (%, μέση, ±SD) 5.09± ± ± ± Φρουκτοζαμίνη (μmol/l, μέση, ±SD) Γλυκόζη (mg/dl, μέση, ±SD) ± ± ± ± ± ±7.0 89± ± ΒΜΙ 24.0± ± ± ± ΔHbA1c4-1 = 0.33

16 Eρμηνεία των αποτελεσμάτων Σε ετεροζυγώτες β-θαλασσαιμίας η μειωμένη διάρκεια ζωής των ερυθροκυττάρων είναι καθοριστική του βαθμού της αναιμίας Η διάρκεια ζωής των ερυθροκυττάρων επηρεάζει άμεσα τα επίπεδα της HbA1c λόγω της βραχύτερης έκθεσης τους στη γλυκόζη πλάσματος.

17 Συμπεράσματα Μεταξύ ατόμων με και χωρίς ετερόζυγη β-θαλασσαιμία δεν παρατηρούνται διαφορές στις τιμές της HbA1c, της γλυκόζης νηστείας η της Φρουκτοζαμίνης Εντός του πληθυσμού των ετερόζυγων β-θαλασσαιμικών, χαμηλότερες τιμές αιμοσφαιρίνης συσχετίζονται με χαμηλότερες τιμές HbA1c Το τελευταίο θα πρέπει ενδεχομένως να λαμβάνεται υπ όψην όταν η HbA1c χρησιμοποιείται ως διαγνωστικό κριτήριο του ΣΔ τύπου 2 στον πληθυσμό αυτό