«Ανακαλύπτοντας θεούς και ήρωες»

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα 1 «Ανακαλύπτοντας θεούς και ήρωες» Για μαθητέσ/τριεσ Γ & Δ Δημοτικού Οδηγίεσ υλοποίηςησ προγράμματοσ 1 Το εκπαιδεσηικό σλικό ηων προγραμμάηων ηοσ ΑΜΘ παρέτεηαι δωρεάν αποκλειζηικά για τρήζη από ηον/ηην εκπαιδεσηικό ηοσ ημήμαηος και ότι από ηρίηοσς (θορείς ή άηομα) ποσ σλοποιούν εκπαιδεσηικά προγράμμαηα με αμοιβή. [Πληκτρολογήςτε κείμενο] Σελίδα 1

«Ανακαλύπτοντας Θεούς και Ήρωες» Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Βασικές πληροφορίες Χώρος υλοποίησης: Μόνιμες εκθέσεις του ΑΜΘ «Η Μακεδονία από τον 7ο αι. π.φ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα» και «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις» (βλ. κατόψεις ΑΜΘ στο τέλος των οδηγιών). Ηλικία παιδιών: Σο εκπαιδευτικό πρόγραμμα απευθύνεται σε παιδιά Γ και Δ δημοτικού. Αριθμός παιδιών: ε κάθε ομάδα ο μέγιστος αριθμός είναι τα 15 παιδιά (δηλαδή μέγιστος αριθμός συμμετεχόντων 30 άτομα με δύο εκπαιδευτικούς/συνοδούς). την περίπτωση που υπάρχει μόνο ένας/μία συνοδός-εκπαιδευτικός ο αριθμός των παιδιών δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 20 άτομα. την περίπτωση αυτή θα πρέπει να ενοποιήσει ο/η εκπαιδευτικός τα φυλλάδια των δύο ομάδων μειώνοντας τα προς μελέτη/επεξεργασία μουσειακά αντικείμενα. Διάρκεια εκπαιδευτικού προγράμματος: Ο χρόνος που θα χρειαστείτε μέσα στις αίθουσες του μουσείου είναι περίπου 40-45 λεπτά ανάλογα και με τον ρυθμό των παιδιών. Κόστος: Για τα παιδιά και τους/τις συνοδούς εκπαιδευτικούς τους η επίσκεψη στο μουσείο είναι δωρεάν. Εάν υπάρχουν συνοδοί γονείς πληρώνουν το μισό εισιτήριο (3 ευρώ). Προτεινόμενα μαθήματα για διαθεματική προσέγγιση: ιστορίαμυθολογία, γλώσσα, εικαστικά, θέατρο. Δεξιότητες που μπορούν να καλλιεργηθούν: παρατηρητικότητα/οπτική αντίληψη, γλωσσική ικανότητα, συνεργασία, δημιουργικότητα. Φωτογράφιση: Η φωτογράφιση επιτρέπεται χωρίς τη χρήση φλας. Προσοχή: Κάποιες φορές χρειάζεται να μετακινηθούν μουσειακά αντικείμενα λόγω μελέτης, συντήρησης, φωτογράφισης ή προετοιμασίας περιοδικών εκθέσεων. Εάν τύχει τέτοια περίπτωση είναι ευκαιρία να διαπιστώσουν τα παιδιά ότι το μουσείο είναι «ζωντανός» οργανισμός. Σελίδα 2

Εισαγωγή Στόχοι του εκπαιδευτικού προγράμματος: Να παρατηρήσουν τα παιδιά και να αναγνωρίσουν τα σύμβολα και τα χαρακτηριστικά θεών και ηρώων όπως αυτοί/-ες απεικονίζονται στα επιλεγμένα μουσειακά αντικείμενα. Να προβληματιστούν για μυθολογικά ζητήματα. Να συνεργαστούν και να δουλέψουν σε ομάδες. Να καλλιεργήσουν τον προφορικό και τον γραπτό λόγο. Να εκφραστούν καλλιτεχνικά. Να εξοικειωθούν με τον χώρο του μουσείου. Ο σχεδιασμός προβλέπει τον διαχωρισμό του συνόλου των παιδιών σε δύο ομάδες διαφορετικής θεματικής και άρα διαδρομής στο χώρο. Αυτό πρακτικά απαιτεί τη συνοδεία του τμήματος από δύο υπεύθυνους, οι οποίοι θα είναι εξίσου ενημερωμένοι για το θέμα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα δεν αποτελείται ουσιαστικά μόνο από την επίσκεψη, αλλά συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται με δραστηριότητες τόσο πριν, όσο και μετά από αυτήν. Παρουσιάζεται στη συνέχεια το σχεδιάγραμμα για την υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος, ενώ έπονται προτάσεις και ιδέες για δραστηριότητες πριν και μετά την επίσκεψη. Σελίδα 3

Σχεδιάγραμμα Προγράμματος: 1. Είσοδος στο Μουσείο Υλικό & Ομάδες α. Με την είσοδο στο Μουσείο (ή ακόμα καλύτερα ως προεργασία μέσα στην τάξη) γίνεται μια μικρή εισαγωγή για τον χώρο και το θέμα: - Χώρος: έχετε ξαναβρεθεί σε αυτόν (ή άλλον παρόμοιο) χώρο; τι αντικείμενα θα μπορούσαμε να βρούμε σε ένα Αρχαιολογικό Μουσείο; - Θέμα του εκπαιδευτικού προγράμματος: Θεοί και Ήρωες. Προτρέπονται τα παιδιά να ανακαλέσουν κάποιους/κάποιες από αυτούς/ές. Επίσης να φανταστούν πώς θα απεικονίζονται στο μουσείο (ως αγάλματα μικρά και μεγάλα- ως ζωγραφιές πάνω σε αγγεία κ.α.). ημαντική είναι και η αναφορά στις ιδιαίτερες συνθήκες/κανόνες που πρέπει να ληφθούν υπόψη: - Κανόνες του Μουσείου: Σωστή συμπεριφορά (δεν τρέχουμε/φωνάζουμε/μαλώνουμε/τρώμε κλπ) και «δεν αγγίζουμε» Γιατί; Είναι σημαντικό να εξηγούνται οι κανόνες, για παράδειγμα ότι το «δεν αγγίζω» δεν αφορά αποκλειστικά τα ίδια τα παιδιά, αλλά τη συντήρηση των αντικειμένων. Γίνεται αναφορά για το «λάδι/λίπος» που βγαίνει από τα χέρια, το οποίο όταν αγγίζει στα πράγματα δεν τα εξαφανίζει αμέσως, αλλά τα φθείρει σταδιακά και σε βάθος χρόνου. β. Μοιράζονται τα φυλλάδια: διαχωρίζονται τα παιδιά σε δύο ομάδες (που αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικές διαδρομές), στις οποίες εντάσσεται το σύνολο των παιδιών, οι οποίες ονομάζονται «Δημιουργία του Κόσμου» και «Πόλεμοι των Θεών». Είναι προτιμότερο να μοιραστούν τα φυλλάδια σε ομάδες παιδιών (κι όχι ένα για κάθε παιδί) κατά προτίμηση των τριών (3) (αν και ανάλογα τον συνολικό αριθμό των παιδιών μπορεί να δημιουργηθούν ζευγάρια ή και τετράδες) ξεκαθαρίζοντας ότι πρόκειται για σημειωματάριο, κι όχι διαγώνισμα/τεστ γνώσεων. Η πορεία στο χώρο και η υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος έχει σχεδιαστεί να είναι ομαδική και συνεργατική. Δεν ελέγχονται οι γνώσεις ή οι σχολικές επιδόσεις των παιδιών, αλλά τα παιδιά προτρέπονται να παρατηρήσουν, να ρωτήσουν, να «διαβάσουν» τον χώρο. Σελίδα 4

2. Εξερεύνηση Περνώντας στον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου (χωρισμένοι στις δυο διαφορετικής διαδρομής και θεματικής ομάδες) η διαδικασία που ακολουθείται είναι (συνήθως) η εξής: - Εντοπισμός και αναγνώριση αντικειμένου (οδηγίες για τον εντοπισμό και φωτογραφίες του κάθε αντικειμένου υπάρχουν στο φυλλάδιο). - Συζήτηση για την απεικόνιση, τα σύμβολα, τον «χαρακτήρα» του θεού/ήρωα, αλλά και για τη λειτουργική διάσταση των αντικειμένων που μπορεί να συσχετιστεί με την απεικόνιση (πχ. τραπεζοφόρο γλυπτό με τον Ηρακλή να αναπαύεται, ο Άτλας ως διακοσμητικό στοιχείο που στήριζε στέγη σπιτιού, το ψηφιδωτό με το Διόνυσο ως πάτωμα επίσημου δωματίου κοκ). - Παράλληλα, δίνονται και τρόποι «ανάγνωσης» του χώρου: αξιοποιώντας τις πινακίδες/λεζάντες (στο μουσείο «δεν μπορούμε να τα γνωρίζουμε όλα», γι αυτό και οι πληροφορίες δίνονται σε διάφορες μορφές και επίπεδα) και βρίσκοντας λύσεις για την καλύτερη θέαση των αντικειμένων (πχ. προτρέπονται τα παιδιά να κάθονται ημικυκλικά μπροστά στα αντικείμενα). Μπορεί να έχει φέρει το καθένα μαζί του ένα μικρό μαξιλαράκι. Σα μαξιλαράκια της βεράντας είναι ιδανικά γι αυτή τη χρήση, ώστε η εμπειρία στο χώρο να είναι ξεκούραστη και ευχάριστη. Σκοπός είναι τα παιδιά να εξοικειωθούν με τον χώρο, να κατανοήσουν τις διαφορετικές πτυχές (συμβολική, λειτουργική και καλλιτεχνική) των αντικειμένων και τον τρόπο μελέτης τους, αφού τα παιδιά ως «αρχαιολόγοι» καλούνται να αναγνωρίσουν και να αναλύσουν (ως ένα βαθμό) τα μουσειακά αντικείμενα. Καλό είναι να μην αναφερθούν πολλές λεπτομέρειες ή να αναφερθεί εξαρχής όλη η ιστορία του κάθε ήρωα/θεού που συναντούν. Σο πρόγραμμα έχει βασιστεί στην πρώτη ενότητα μαθημάτων του βιβλίου ιστορίας της Γ Δημοτικού, κάτι που σημαίνει ότι μια αρχική γνώση και επαφή για το θέμα και για κάποια από τα μουσειακά αντικείμενα, που έχουν επιλεγεί, προϋπάρχει. Για κάθε ομάδα υπάρχει και επιπλέον εποπτικό υλικό, στους αντίστοιχους φακέλους. Είναι κάποιες εικόνες που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στην προσέγγιση των εκθεμάτων. Για την Α Ομάδα: Φάρτης που αναφέρει τη Λυδία και τη Υρυγία, τις περιοχές από όπου προέρχεται η λατρεία της Κυβέλης. Κεφάλι Κυβέλης και Σύχης (δύο φωτογραφίες) που λείπουν από τα αντίστοιχα εκθέματα Σελίδα 5

του μουσείου. Οι δύο εκδοχές του πάνθηρα [ο μαύρος είναι πιο γνωστός], σύμβολο του θεού Διονύσου. Επιπλέον, επειδή συχνή απορία των παιδιών είναι η εύρεση και η μεταφορά του μεγάλου ψηφιδωτού [που απεικονίζει τη σκηνή πριν την αρπαγή της Αριάδνης] στο εποπτικό υλικό της αντίστοιχης ομάδας έχει προστεθεί μία φωτογραφία από την ανασκαφή που δείχνει πόσο βαθιά στο έδαφος βρέθηκε. ε ό,τι αφορά την μετακίνησή του γίνεται ως εξής: καθαρίζεται και στερεώνεται η επιφάνειά του με ένα υλικό σαν γάζα και τοποθετείται σε μεγάλα κομμάτια [και όχι ψηφίδα-ψηφίδα] πάνω σε ξύλινες βάσεις [τελάρα] σαν αυτές που μεταφέρουν εμπορεύματα- με την ανάποδη πλευρά. τα εργαστήρια συντήρησης του μουσείου το γυρίζουν από την πλευρά της απεικόνισης, το καθαρίζουν, στερεώνουν τις ψηφίδες, όπου χρειάζεται και συμπληρώνουν τα κενά με άλλα υλικά π.χ. ασβεστοκονίαμα, παρόμοιας σύστασης με το αρχικό). Για την Β Ομάδα: Οι Καρυάτιδες (μέσα στο νέο Μουσείο Ακρόπολης και από το Ερέχθειο) για να συγκριθούν με τον Άτλαντα, αλλά και αντίστοιχη χρήση αγαλμάτων ως κολώνες στη σύγχρονη εποχή. Η διαδρομή μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με τα ενδιαφέροντα της ομάδας και τον διαθέσιμο χρόνο με την πρόσθεση/αφαίρεση θεών και ηρώων φτιάχνοντας μια εναλλακτική ιστορία. 3. Δραστηριότητα Η χειροτεχνία που προτείνεται (εικόνες σε Α4 και βάση σε Α3 χαρτοκοπτική) θα αποτελεί ενθύμιο της επίσκεψης. Δημιουργείται (ανά ομάδα-οι ίδιες ομάδες που συνεργάστηκαν μέσα στο μουσείο) μια «εφημερίδα» (3 σελίδες Α3 και μια Α4 έκαστη) συμπληρώνοντας τα κενά σε έτοιμες παραγράφους και κολλώντας τις εικόνες (από τα μουσειακά αντικείμενα που μελετήθηκαν) στις αντίστοιχες σελίδες. Κάποιες εικόνες περισσεύουν, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις αντιστοιχούν περισσότερες από μια εικόνες. Η χειροτεχνία σχεδιάστηκε και δίνεται σε πολύ βασική μορφή (μπορεί να εκτυπωθεί και σε grayscale για λόγους οικονομίας) ώστε τα παιδιά να προσθέσουν χρώμα, άλλες παραστάσεις (πχ. φόντο ή «κάδρο» ή βάθρο για το κάθε αντικείμενο) ή ακόμα και «παράθυρα διαλόγου» («συννεφάκια» όπως στα κόμικς) όπου ο κάθε ήρωας ή θεός αναφέρει κάτι από την ιστορία του ή στοιχεία που έκαναν εντύπωση στα παιδιά κοκ. Μπορεί επίσης στη συνέχεια να δημιουργηθεί μια ενιαία εφημερίδα καθώς πρώτα δημιουργήθηκε ο κόσμος και στη συνέχεια Σελίδα 6

έγιναν οι πόλεμοι (τιτανομαχία και γιγαντομαχία) για το ποιος θα επικρατήσει! Επίσης τα παιδιά μπορούν να καταγράψουν τις εντυπώσεις τους με ποικίλους τρόπους, ορισμένοι από τους οποίους αναφέρονται παρακάτω: να γράψουν πχ. ένα ποίημα προς τιμήν κάποιου προσώπου που είδαν (μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το όνομα του ήρωα/θεού ως ακροστιχίδα) στο μουσείο, να εικονογραφήσουν (με τη μορφή κόμικς ή άλλης εικαστικής δημιουργίας) τα κατορθώματα ή επεισόδια από το βίο θεών και ηρώων, να κάνουν δραματοποιήσεις ή παρουσιάσεις επεισοδίων ή ολόκληρων μύθων: θεατρικοί αυτοσχεδιασμοί, θέατρο σκιών, tableau vivant/παντομίμα κοκ μπορούν εκτός απ το να οργανώσουν/ανακεφαλαιώσουν τις γνώσεις, να δώσουν χώρο έκφρασης στα παιδιά, αφού εκτός από το να αναπαραστήσουν τους μύθους και τις ιστορίες των θεών και των ηρώων, μπορούν και να κατασκευάσουν τα απαιτούμενα αντικείμενα. Σέτοια αντικείμενα μπορεί να είναι τμήματα του εξοπλισμού ή σύμβολα των θεών και ηρώων (πχ. οπλισμός Αθηνάς, θύρσος και στεφάνι Διονύσου, κέρας Αμάλθειας, ειδώλια που αναπαριστούν αετό, κουκουβάγια κοκ) ή ακόμη και τους ίδιους τους χαρακτήρες από περιπέτειες των προσώπων αυτών σε μορφή ειδωλίων ή και σκηνικών (πχ. μυθικά τέρατα όπως η Λερναία Ύδρα, ο Μινώταυρος, ο Πήγασος κοκ). Μπορούν να κατασκευαστούν από υλικά χειροτεχνίας (χαρτοπολτό, πηλό χειροτεχνίας, ριζόχαρτο κοκ) σε συνεργασία με τον/την εκπαιδευτικό των εικαστικών ή του θεάτρου. Σελίδα 7

Παράρτημα Ακολουθεί η παρουσίαση των ενοτήτων-σταθμών στην έκθεση ανά θεματική ομάδα και μουσειακό αντικείμενο. Οι κατόψεις στο τέλος των οδηγιών θα βοηθήσουν στον προσανατολισμό στον χώρο και στον εντοπισμό των επιλεγμένων εκθεμάτων. Αφετηρία (και για τις δύο ενότητες) είναι η ενότητα «Μύθος και Λατρεία» στην έκθεση «Η Μακεδονία από τον 7 ο αι. π.φ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα» (προθήκη 33 και εξής) και το πρόγραμμα ολοκληρώνεται στην έκθεση «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις». Προσοχή επειδή αλλάζει η έκθεση αλλάζει και η αρίθμηση των προθηκών (εμφανίζονται αριθμοί μικρότεροι του 30, αλλά δεν σημαίνει ότι επιστρέφουμε προς τα πίσω, καθώς η πορεία είναι γραμμική). Η αλλαγή για την ομάδα «Δημιουργία του κόσμου» φαίνεται στις οδηγίες για το κεφάλι της Αφροδίτης (προθήκη 14), ενώ για την ομάδα «Πόλεμοι των θεών» στις οδηγίες για το άγαλμα του Άτλαντα (προθήκες 15-16). Ομάδα Α: «Δημιουργία του Κόσμου» Κυβέλη Μητέρα των Θεών (γλυπτό) Σο άγαλμα της θεάς βρίσκεται δίπλα στην προθήκη 34 της μόνιμης έκθεσης «Η Μακεδονία από τον 7 ο αι. π.φ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα». Παρουσιάζεται καθισμένη σε θρόνο, πάνω στον οποίο (δεξιά και αριστερά) υπάρχουν ανάγλυφα λιοντάρια, το σύμβολο της θεάς. Η Κυβέλη, θεά φρυγικής και λυδικής προέλευσης, ήταν προστάτιδα της φύσης, των δημιουργικών δυνάμεων της γης και ταυτίζεται με τη Ρέα. Τύχη (γλυπτό) Σο άγαλμα της θεάς βρίσκεται στην ενότητα «γλυπτική», στο τέλος της έκθεσης «Η Μακεδονία από τον 7 ο αι. π.φ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα». Η θεά Σύχη αποτελεί προσωποποίηση της έννοιας της τύχης, της ευμάρειας και του πλούτου. Αναφέρεται ως κόρη του Ερμή και της Αφροδίτης, ως μια από τις Ωκεανίδες, αλλά και ως κόρη του Δία. την ελληνιστική εποχή, κάθε πόλη είχε ως προστάτιδα την δική της Σύχη, γι αυτό συχνά απεικονίζεται να φορά ως στέμμα τα τείχη της πόλης, ενώ ως σύμβολο κρατά το κέρας της Αμάλθειας. Σελίδα 8

Θησέας-Διόνυσος (ψηφιδωτό) την αρχή της έκθεσης «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις», είναι εγκατεστημένο το μεγάλο ψηφιδωτό. Η κύρια παράστασή του έχει θέμα την αρπαγή της Αριάδνης από το Διόνυσο στη Νάξο. το κέντρο της παράστασης εμφανίζεται η Αριάδνη ξαπλωμένη να κοιμάται. Γύρω της υπάρχουν ακόλουθοι του Διονύσου (γυναίκες και άνδρες) και ο Έρωτας. Ο Διόνυσος εμφανίζεται στην (αριστερή) άκρη της παράστασης, να φτάνει τελευταίος στο σημείο, υποβασταζόμενος από έναν ακόλουθο που του δείχνει διακριτικά την Αριάδνη. Πρόκειται για τη στιγμή πριν την αρπαγή, η ατμόσφαιρα είναι ήρεμη, αλλά επειδή ως θεατές γνωρίζουμε την πορεία της ιστορίας, μας δημιουργείται μια αίσθηση ανυπομονησίας και ενθουσιασμού. Ο Θησέας απουσιάζει από την παράσταση και η απουσία του προκαλεί μεγαλύτερη ένταση και έμφαση στο γεγονός της αρπαγής. Αναφορικά με τα σύμβολα του θεού, άλλα παρουσιάζονται άμεσα, και άλλα έμμεσα: - ο θεός κρατά θύρσο (τελετουργικό σκήπτρο με κορδέλες δεμένες στην άκρη) - στο κεφάλι φορά στεφάνι από κισσό, ένα από τα ιερά φυτά του - το ιερό του ζώο, ο πάνθηρας, υποδηλώνεται, αφού εμφανίζεται το δέρμα του να το φορά ο ακόλουθος που τον υποβαστάζει και να ξαπλώνει πάνω του η Αριάδνη. Αφροδίτη (γλυπτό) Για τη θεά Αφροδίτη έχουν επιλεγεί δύο αντικείμενα: 1. Ένα μαρμάρινο κεφάλι (δίπλα στην προθήκη 14 της μόνιμης έκθεσης «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις»). Η θεά παρουσιάζεται ήρεμη και σοβαρή, με χαρακτηριστικά αρμονικά, έχοντας τα μαλλιά μαζεμένα σε κότσο. Ο χαρακτήρας που αποπνέει το γλυπτό είναι σεμνός και σοβαρός, δείχνει το ολύμπιο κύρος της. 2. Ένα ολόσωμο γλυπτό (ακέφαλο) στο τέλος της έκθεσης. Σο γλυπτό παρουσιάζει τη θεά με σαγηνευτικό και χαριτωμένο τρόπο, σαν να έχει βγει μόλις από τη θάλασσα: το ρούχο της κολλά πάνω στο σώμα της, ενώ αφήνει εκτεθειμένο το ένα της στήθος. Ο χαρακτήρας που αποπνέει είναι πιο χαριτωμένος και παιχνιδιάρικος, δείχνει την ερωτική φύση της θεάς. Σελίδα 9

υχνά τα παιδιά ρωτάνε γιατί δεν έχουν κολληθεί μεταξύ τους. Υυσικά πρόκειται για τμήματα δύο διαφορετικών αγαλμάτων. Τπάρχουν δύο ουσιαστικοί λόγοι που αποδεικνύουν ότι πρόκειται για διαφορετικά αγάλματα. Σους λόγους αυτούς μπορούν να τους σκεφτούν και τα παιδιά. Ο ένας είναι το μέγεθος. Σο μαρμάρινο κεφάλι προέρχεται από άγαλμα πολύ μικρότερου μεγέθους και ο δεύτερος η έκφραση του προσώπου και η στάση του σώματος της Αφροδίτης. Δηλαδή το σοβαρό ύφος του κεφαλιού δεν θα ταίριαζε στην παιχνιδιάρικη στάση του σώματος της Αφροδίτης. Ομάδα Β: «Οι Πόλεμοι των θεών» Δίας (γλυπτό) Σο γλυπτό βρίσκεται δίπλα στην προθήκη 33 της μόνιμης έκθεσης «Η Μακεδονία από τον 7 ο αι. π.φ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα». Ο θεός παρουσιάζεται καθισμένος σε θρόνο. Ο θρόνος ξεχωρίζει από το βάθρο όπου στηρίζονται και τα πόδια του θεού. Σο διακριτικό σημείο του Δία εδώ είναι ο αετός, που σώζεται αποσπασματικά (ένα πόδι και τμήμα του σώματος), στη δεξιά (από τη μεριά του θεατή) πλευρά του αγάλματος. Ηρακλής (γλυπτό) Σο γλυπτό βρίσκεται δίπλα στην προθήκη 33. Ήταν στήριγμα τραπεζιού («τραπεζοφόρο»). ε αυτό, ο Ηρακλής παρουσιάζεται όρθιος, να στηρίζεται σε ένα βράχο/κορμό κρατώντας το ρόπαλό του. Κάτω από το χέρι του βρίσκεται και η λεοντή, το δέρμα του λιονταριού της Νεμέας. το πίσω μέρος του γλυπτού διακρίνεται το ορθογώνιο στέλεχος που αποτελούσε το πόδι του τραπεζιού 2. Ο Ηρακλής είναι γνωστός για τον δυναμικό του χαρακτήρα και τους δύσκολους άθλους που κατάφερε να ολοκληρώσει. Παρόλα αυτά στο 2 Πάκφ ηοσ σπάρτοσκ θάποηοη αρηζμοί, είκαη ο αρηζμός θαηαιόγοσ ηοσ ακηηθεημέκοσ, ε «ηασηόηεηα» όπφς μπορεί κα ακαθερζεί ποσ δείτκεη θάζε ζηηγμή ηε ζέζε ηοσ εθζέμαηος (δει. ακ βρίζθεηαη ζηεκ έθζεζε ηοσ μοσζείοσ, ακ είκαη ζηα εργαζηήρηα ζσκηήρεζες, ακ έτεη δακεηζηεί εθηός μοσζείοσ γηα θάποηα περηοδηθή έθζεζε ζηο πιαίζηο ζσκεργαζίας με άιιο μοσζείο). Όια ηα ακηηθείμεκα έτοσκ ζε θάποηο ότη θαη ηόζο εμθακές ζεμείο έκακ αρηζμό. Σελίδα 10

συγκεκριμένο γλυπτό που μελετούν τα παιδιά είναι χαλαρός, ήρεμος και νωχελικός. Σα παιδιά καλό είναι να ενθαρρυνθούν να ερμηνεύσουν αυτή την αντίθεση (είναι τεμπέλης; Ξεκουράζεται μεταξύ άθλων; κλπ.) θυμίζοντας εντέλει τη λειτουργία των αντικειμένων: ένα τραπέζι εξυπηρετεί σκοπούς που σχετίζονται με γεύματα και περιστάσεις εορταστικές, οπότε η χαλαρή στάση και ύφος του Ηρακλή ταιριάζουν. Άτλαντας (γλυπτό) Σο γλυπτό βρίσκεται κοντά στις προθήκες 15-16 της έκθεσης «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις». Αποτελούσε στήριγμα στέγης ιδιωτικού κτιρίου της αρχαιότητας, κι είναι αρκετά φθαρμένο. Ο τιτάνας παρουσιάζεται σε αναγνωρίσιμη στάση, έχοντας υπερυψωμένα τα χέρια (απουσιάζουν) στηρίζοντας πάνω από το κεφάλι του το φορτίο του. Μπορούμε να διακρίνουμε τη στάση αυτή ακόμα και με την απουσία των μελών, διότι φαίνεται το άνοιγμα των χεριών (ειδικά στα σημεία της μασχάλης) και από τη σκυφτή στάση του κεφαλιού. Με αυτόν τον τρόπο υπενθυμίζεται το μαρτύριο που αναγκάστηκε να υποβληθεί στο τέλος της Σιτανομαχίας ο Άτλαντας. Αθηνά (γλυπτά) Σο κεφάλι της θεάς, όπως επίσης το χέρι και το πόδι του αγάλματος βρίσκονται κοντά στον Άτλαντα (στα δεξιά του όπως τον κοιτάμε). Σα αγάλματα αυτού του τύπου ονομάζονται ακρόλιθα γιατί είχαν τα άκρα μαρμάρινα και τον βασικό πυρήνα από ξύλο όπως φαίνεται και στην απεικόνιση. Είναι εμφανές ότι πρόκειται για την Αθηνά γιατί φοράει περικεφαλαία. το χέρι της κρατούσε δόρυ. Σο άγαλμα της θεάς βρίσκεται δίπλα στην προθήκη 19. Η θεά παρουσιάζεται να φορά πανοπλία, (θώρακα) την οποία κοσμεί το κεφάλι της Μέδουσας 3. Η Αθηνά είναι η μοναδική θεά που φορά πολεμικό εξοπλισμό, μια που εκτός από θεά της σοφίας και των τεχνών είναι και θεά του πολέμου. Σην ιδιότητα αυτή μοιράζεται με τον αδελφό 3 Το θεθάιη ηες Μέδοσζας ακαθέρεηαη ζστκά φς γοργόκεηο, θαη αποηειεί αποηροπαχθό ζύμβοιο, θάηη ζακ ηε γαιάδηα τάκηρα ή «μάηη» ηες ιαχθής μας παράδοζες. Τε Μέδοσζα, γσκαίθα-ηέρας, ηόζο αποηρόπαηε ποσ πέηρφκε θσρηοιεθηηθά με ηεκ όυε ηες ηοσς ακηηπάιοσς ηες, ζθόηφζε ο Περζέας με ηε βοήζεηα ηες Αζεκάς. Σελίδα 11

της Άρη, μόνο που οι δύο τους ως διαφορετικοί χαρακτήρες εκπροσωπούν τις διαφορετικές όψεις του πολέμου: την αγριότητα και επιθετικότητα ο Άρης, τη στρατηγική και τις προνοητικές αποφάσεις η Αθηνά. Αθηνά-Δίας-Ήρα (ανάγλυφο) Δίπλα ακριβώς στο άγαλμα της Αθηνάς, εκτίθεται το ανάγλυφο που παρουσιάζει την Αθηνά, τον Δία και την Ήρα (εικονίζονται ακόμη δύο άγνωστες ανδρικές μορφές). ε αυτό το μουσειακό αντικείμενο, διακρίνουμε την απεικόνιση των διαφορετικών «χαρακτήρων» των θεών: η Αθηνά, φορά την πανοπλία και το κράνος (θεά του πολέμου), η Ήρα φορά πέπλο (σεβάσμια κυρία, «δέσποινα» και προστάτιδα του γάμου/οικογένειας), είναι στη σκηνή της αποκάλυψης, δηλαδή με το χέρι της σηκώνει το πέπλο και στέκεται δίπλα στον Δία που κρατά σκήπτρο (ως βασιλιάς των θεών). Υυσικά υπάρχουν και άλλοι θεοί και ήρωες που μπορούν να συμπεριληφθούν κατά βούληση, ανάλογα και με επιμέρους στόχους που μπορεί να τεθούν. Ενδεικτικά αναφέρονται: Ιάσονας (κομμάτι αγγείου στην προθήκη 30), κυνήγι Καλυδώνιου Κάπρου (αγγείο στην προθήκη 34), Ασκληπιός, Δήμητρα και Περσεφόνη, Πλούτωνας (γλυπτά δίπλα και απέναντι από την προθήκη 33), Απόλλων (πάνω από το γλυπτό της Σύχης), Ήρα (δίπλα από την προθήκη 35). Όλες οι προθήκες που αναφέρονται βρίσκονται στην ενότητα «Μύθος και Λατρεία» της μόνιμης έκθεσης «Η Μακεδονία από τον 7 ο αι. π.φ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα». Σελίδα 12

Κάτοψη 1. «Η δημιουργία του κόσμου» Οι κουκίδες δείχνουν τα σημεία με τα επιλεγμένα εκθέματα. Κάτοψη 2. «Οι πόλεμοι των θεών» Οι κουκίδες δείχνουν τα σημεία με τα επιλεγμένα εκθέματα. Σελίδα 13