ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ Χρόνης Δρούγιας Tο 75% των δημοσιεύσεων στο συγκεκριμένο θέμα έγιναν μετά το 1990. Οι πλείστες αυτών αφορούσαν το οξύ ερέθισμα και όχι τη μακροχρόνια επίδραση της άσκησης. Το 1993 στο Paderborn ιδρύθηκε η <<Ιnternational Society of Exercise and Immunology>> Ασκησιογενής λευκοκυττάρωση 1893: Schultz <<Experimentale untersuchungen uber das vorkommen und die diagnostische bedeutung der leucocytose>> Dtsch,Arch.klin.med. 51-234- 281 1893 Η απάντηση δόθηκε χρόνια αργότερα με την κατανόηση της επίδρασης της άσκησης στον υποθαλαμοϋποφυσιακό άξονα και κατ επέκταση στό ενδοκρινικό σύστημα. 1
ΨΥΧΟ-ΝΕΥΡΟ-ΕΝΔΟΚΡΙΝΟ- ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ Εξωγενή ερεθίσματα (ψυχικό, κοινωνικό, σωματικό, πνευματικό stress). Υποθάλαμος Υπόφυση Αδένες & Ιστοί στόχοι Όλες οι υποφυσιακές ορμόνες, αυξάνονται ευθέως ανάλογα της διάρκειας άσκησης. Υποθάλαμος: CRF Υπόφυση: ACTH Κατεχολαμίνες Mυελός επινεφριδίων: αδρεναλίνη Συμπαθητικές νευρικές απολήξεις: νοραδρεναλίνη. Αμφότερες απελευθερώνουν λευκοκύτταρα από το ενδοθήλιο του σπληνός, του ήπατος και των πνευμόνων, προκαλώντας λευκοκυττάρωση, για 1-3 ώρες μετά την άσκηση ευοδώνοντας την ανοσολογική απάντηση.{1 η φάση}. Μετά το πέρας της φάσης αυτής καταστέλλουν το ανοσοποιητικό, μετά άσκηση πάνω από 90-95% της μεγίστης πρόσληψης οξυγόνου. {2 η φάση}, ελαττώνοντας την ανταπόκριση των λευκών σε μιτογόνα. {Διφασική δράση των κτχ} Παράλληλη αύξηση νοραδρεναλίνης & γαλακτικού οξέος (Lorenz Drougias, Rosenberg, T.Uni.Munchen 1991) ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ Η αυξητική ορμόνη: Ευοδώνει το ανοσοποιητικό. (δράση στα ουδετερόφιλα). Aνεπάρκειά της υποπλασία λεμφικού ιστού. Ενδορφίνες: Εκλύονται με ερεθίσματα >50% πολύ μεγάλης διάρκειας ή σε μέγιστες εντάσεις διάρκειας > 3λέπτου. Ευοδώνουν το ανοσοποιητικό. (Δράση στα ΝΚ και στους υποδοχείς οπιοειδών των Τ-λεμφοκυττάρων. Η άσκηση επάγει την δημιουργία της προδρόμου ουσίας Προπιομελανοκορτίνης στην υπόφυση, που μετατρέπεται σε β-λιποτροπίνη και τέλος β-ενδορφίνη.) Εκλύεται σε άσκηση >1ώρας, υψηλής έντασης. Το προπονητικό επίπεδο μετατοπίζει την έκλυσή της δεξιά, σε σχέση με το χρόνο. Αρχική πολύ σύντομη ευόδωση ανοσοποιητικού, (απελευθέρωση ουδετεροφίλων). Ακολουθεί έντονη ανοσολογική έκπτωση.(λεμφο-μονοκυττοπενία, ηωσινοπενία) Αρνητικό ισοζύγιο Αζώτου. 2
ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ ΤΟΥ STRESS Βραδυκινίνη Προσταγλανδίνες Ισταμίνη Ιντραλευκίνη 1 & 6 Λευκοτριένια CRP Φερριτίνη Η κορτιζόλη και οι πρωτείνες του stress, διαταράσσουν την διαπερατότητα των κυτταρικών μεμβρανών προκαλώντας ενδοκυττάρια οιδήματα. Διαταράσσουν την αντιγονικότητα των κυτταρικών μεμβρανών, προκαλώντας αυτοάνοση συμπεριφορά. (Ερυθηματώδης λύκος και σύνδρομο Stevens Johnson σε αθλητές: Helmut Stickl T.Uni.Munchen 1991.) ΓΛΟΥΤΑΜΙΝΗ Παράγεται από τους γραμμωτούς μύες και είναι απαραίτητη για τον πολλαπλασιασμό των λεμφοκυττάρων. (Ενεργοποιεί τα LAK: lemphokine activated killers) ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Υπέρπνοια άσκησης: Εισπνέονται σε ηρεμία 6-8lt Σε μέτρια άσκηση >80lt Σε βαριά >130lt, με αποτέλεσμα τραυματισμό του κροσσωτού επιθηλίου των βρόγχων, ξήρανση αυτού, αυξημένη επαφή με ρύπους και λοιμογόνους παράγοντες. 3
Ο οργανισμός συνθέτει καθημερινά 12-14 gr, υψηλής διαφοροποίησης πρωτείνες, τις ανοσοσφαιρίνες. Οι υψηλές πρωτεϊνικές απαιτήσεις των μυών, δημιουργούν έναν ανταγωνισμό μεταξύ της δημιουργίας μυικής πρωτείνης και ανοσοσφαιρινών. ΑΠΩΛΕΙΑ ΙΧΝΟ & ΜΑΚΡΟΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Εφίδρωση Εντερικός σωλήνας: Η ανακατανομή αίματος από τα σπλάχνα και τους μη εργαζόμενους μύες προς τον εργαζόμενο μυικό ιστό, προκαλεί ελάττωση της αιματικής παροχής, κυρίως στο παχύ έντερο, μέχρι και 80%, μ αποτέλεσμα ισχαιμία, μικροέλκη και απώλεια αίματος μετά από έντονη καταπόνηση διαρκείας. (Meyer κοπράνων +), ως και IgG, Zn, Fe, Cr, Mg κλπ. Αθλητές αντοχής της πόλης των Ιωαννίνων, εμφάνιζαν χαμηλότερα επίπεδα των ανωτέρω, σε σχέση με ταχυδυναμικούς αθλητές και τον γενικό πληθυσμό της πόλης (Δρούγιας, Βασάκος, Καλφακάκου Θεσσ/κη 1997). ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ Συμμετοχή σε περισσότερα από 200 ενζυμικά συστήματα. Προστατεύει από την υπεροξείδωση. Βοηθάει την επούλωση πληγών. Μειώνεται δραματικά με ημερήσιες προπονήσεις διάρκειας >3 ωρών. Η χορήγησή του σε ένδεια, βελτιώνει το προσωπικό αερόβιο & αναερόβιο κατώφλι. (Διεγείρει τον Ενδογενή μεταβιβαστή λεμφοκινών, (LEM), στο ήπαρ.) 1993 Paderborn: International society of exercise and immunology. Ψυχονευροενδοκρινοανοσολογία. 4
ΤΥΠΟΣ ΑΣΚΗΣΗΣ & ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ Οξύ προπονητικό ερέθισμα διάρκειας <1h ευοδώνει την ανοσολογική απάντηση. (Αύξηση ουδετεροφίλων, μακροκυττάρων, λεμφοκυττάρων, Ιντερλευκίνης2, CD4, CD8, CD56, CD16). 25 λεπτά ποδήλατο στο 80% ευοδώνει το ανοσοποιητικό για ~90 λεπτά, μετά το καταστέλλει και επανέρχεται ισορροπία σε ~3 ώρες. 25 λεπτά ποδήλατο στο 40% δεν έχει δράση. ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ & ΥΨΗΛΗ ΕΝΤΑΣΗ Έντονη η δράση της κορτιζόλης Αθλητές με εβδομαδιαίο όγκο προπόνησης >10 ωρών εμφανίζουν αύξηση φαγοκυττάρωσης, σε περιόδους αποκατάστασης. Αθλητές αντοχής εμφανίζουν λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού.(λαα, ή URTI). Αρνητικό ισοζύγιο Αζώτου. Χρήση πρωτείνης για αναδόμηση μυικού ιστού παρά για ανοσοσφαιρίνες. Ένδεια μακρο-ιχνοστοιχείων Αυξημένη επίπτωση νόσου & λοιμώξεων βαρύτερη δε έλευση αυτών. (ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ & ΥΨΗΛΗ ΕΝΤΑΣΗ) Ελάττωση φαγοκυττάρων. Ελάττωση Τh Λειτουργική έκπτωση ουδετεροφίλων. Ελάττωση συμπληρώματος. Αύξηση πρωτεινών του stress αυξημένη αντιγονικότητα κυτταρικών μεμβρανών αλλεργίες (ηωσινοφιλία) & αυτοάνοση συμπεριφορά. ΕΛΑΦΡΑ & ΜΕΤΡΙΑ ΑΣΚΗΣΗ Ευοδώνει το ανοσοποητικό. >> τη φαγοκυττάρωση. Αύξηση λεμφοκυττάρων Αυξημένη δραστηριότητα των ΝΚ. 5
INTERVAL Επαναλήψεις υψηλής έντασης 15-10. Κωπηλάτες: 3 Χ 6 πλήρους έντασης: βελτίωση ανοσολογική στη διάρκεια της έντασης και λίγο χρόνο μετά αυτή. Επάνοδος στο φυσιολογικό μετά την αποκατάσταση.(1 ο 6λεπτο: λεμφοκύτταρα 2Χ ΝΚ 8Χ, δραστηριότητα ΝΚ 4Χ. Μετά το 2 ο & το 3 ο : λεμφοκύτταρα 4Χ, wbc 13Χ, δραστηριότητα ΝΚ 4Χ.) ( Δρομείς:15Χ1 1:1 στο 95%: Αύξηση των ΝΚ, αύξηση Τs>Th ελάττωση σχέσης Th/Ts, ελάττωση ανταπόκρισης σε μιτογόνα τα πρώτα 30 αποκατάστασης.) OVERTRAINING & AΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ Οvertraining: πολυσυστηματική συνδρομή, οφειλομένη, σε συνεχόμενα προπονητικά & αγωνιστικά ερεθίσματα, με ανεπαρκή αποκατάσταση, ως και σε αίτια άσχετα με την αθλητική ενασχόληση.(functional fatigue). Συχνότερη επίπτωση και βαρύτερη έλευση λοιμώξεων & αλλεργιών. Γριπώδεις συνδρομές αγνώστου αιτιολογίας, ως και εφήμερα κρυολογήματα. Ακμή, ερπητικές λοιμώξεις. Λεμφαδενίτιδα λεμφαδενοπάθεια. ΣΥΧΝΟΤΕΡΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΣΕ ΑΘΛΗΤΕΣ Λοιμώξεις ανωτέρου αναπνευστικού: προδιαθεσικοί παράγοντες:υπέρπνοια, σχολιωτικό ρινικό διάφραγμα, κρυπτογενείς αμυγδαλές. Ουλίτιδες. Ωοθηκίτιδες,κυστίτιδες, κολπίτιδες στις γυναίκες. Περι-ενδο-μυοκαρδίτιδες, κυρίως στις γλωχίνες. ΠΥΛΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ Αναπνευστική οδός Στοματική κοιλότητα. Μικροέλκη πεπτικού. 6
ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ Επιδημιολογικά στοιχεία από Μαραθωνίους & Υπερμαραθωνίους απέδειξαν: Πιο επιρρεπείς εμφανίζονται αθλητές με όγκο προπόνησης >100 χλμ./εβδ. Η επίπτωση νόσου, είναι αντιστρόφως ανάλογη του χρόνου επίδοσης. Αίτια: Τραυματισμός βλεννογόνου, ελάττωση siga, (NSAID). Aρνητικό ισοζύγιο αζώτου πρωτεινικός ανταγωνισμός μυών και ανοσοσφαιρινών. (Ελαττωμένη δραστηριότητα: περοξειδάσης, λακτοφερρίνης, λυσοζύμης και μακροφάγων.) ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1982:Two Oceans Um[56km]: Στις 2 εβδομαδες που ακολούθησαν τον αγώνα το 33% των συμμετασχόντων ενεφάνησαν URTI & μόνο το15.3% του γενικού πληθυσμού.η επίπτωση νόσου & η βαρύτητα της συνδρομής ήταν αντιστρόφως αναλογη της επίδοσης. LDR,LDC,UMar.,TRI,CCS Korkie UMar.[56km].Ανάλογα αποτελέσματα. LA Mar..Η επίπτωση URTI ήταν μεγαλύτερη σε αθλητές που εβδομαδιαία έκαναν περισσότερα από 97χλμ. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1972-Holly cross college:97περιστατικά ηπατίτιδας Α,οι 90 ήταν αθλητές. Meinstein college:9 κρούσματα πολυομυελίτιδας,μόνο αθλητές. 1982:Όλοι σχεδόν οι αθλητές των Σοβιετικών εθνικών ομάδων είχαν ελαττωμένο αριθμό Τ λεμφοκυττάρων.[surkina et al] ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Επιδημιολογικές μελέτες απέδειξαν ότι: Η λήψη vitc, vite & καρωτενίων (600mg, 300IU, 18gr), ελαττώνουν κατά 50% την εμφάνιση ΛΑΑ, τον πρώτο μήνα μετά το Μαρ. ή ΥΜαρ., σε σχέση με τη λήψη εικονικού φαρμάκου. Εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης. (Υδροπεροξείδια, μαλονική διαλδεϋδη, ROS, HOCl, OH, Υπεροξείδιο του Υδρογόνου.) 7
Σε αθλητές αντοχής προτείνονται 1grC/d Comrades Mar.-1990:vitC group:prerace 3 μήνες 600mg/d,Placebo group.ενεφάνισαν 33 & 68% URTI αντίστοιχα. Δόκιμοι συνδυασμοί:c[600mg]+e[400iu] C+E+Bκαρωτένια[18mgr] Σε αθλητές αντοχής προτείνονται 1grC/d ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ Vit C Έντονη μεγάλης διάρκειας άσκηση αυξάνει τα: Λιπιδικά υδροπεροξείδια, μαλονική διαλδεύδη,οη,η2ο2 ΗΟCl C-E-Bκαρωτένια εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες που προέρχονται από την οξειδωτική φωσφορυλίωση. Οι ROS εξουδετερώνονται από την vitc χωρίς την μεσολάβηση ενζυμικών μηχανισμών, η δε συγκέντρωσή της στα Ουδετερόφιλα είναι μεγαλύτερη 50 φορές της εξωκυττάριας. SPORTS & ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ Ελαφρά αερόβια άσκηση ενδείκνυται σε ήπιες λοιμώξεις. Η έντονη άσκηση προκαλεί επιπλοκές από την καρδιά και το κυκλοφορικό, γενίκευση της νόσου, βαρύτερη έλευση. Μετά τη λοίμωξη, η επάνοδος πρέπει να γίνεται σταδιακά και ει δυνατόν μετά εργομέτρηση. Μεταλοιμώδης καταβολή ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Προπονητικές μονάδες έντασης <60% και διάρκειας <1ώρας, δεν επηρεάζουν ή ευοδώνουν το ανοσοποιητικό. Χρόνια & έντονα ερεθίσματα χωρίς τον ανάλογο χρόνο αποκατάστασης προκαλούν ανοσοκαταστολή. Η εμφάνιση νόσου και η βαρύτητα είναι ευθέως ανάλογα της διάρκειας και της έντασης του προπονητικού ερεθίσματος. Το πνευματικό stress, η πλημμελής διατροφή, η απώλεια βάρους συνοδεύονται από ανοσολογικό έλλειμμα. Τακτική, ελεγχόμενη άσκηση βοηθάει τους πάσχοντες από HIV. Η επίπτωση και οι δείκτες θνησιμότητας από κακοήθη νεοπλάσματα, είναι χαμηλότερα σε αθλουμένους. Η λειτουργία του ανοσοποιητικού είναι σε γυμνασμένους ηλικιωμένους, βελτιωμένη σε σχέση με αγύμναστους. (Χρόνια ήπια ερεθίσματα αυξάνουν τη δραστηριότητα των ΝΚ, των ουδετεροφίλων και των μακροφάγων). 8
Ευχαριστώ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 9