ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ν.Π.Ι.. ΕΠΟΠΤΕΥΟΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Ν. 272/76) ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 70, 115 27 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 210 77 98 412-7, FAX 210 77 52 211 ΤΟΜΕΑΣ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ /ΝΣΗ Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΑΣ Υ ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ, ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ από Π. ΣΑΜΠΑΤΑΚΑΚΗ Dr Υδρογεωλόγος Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΕΕ (ΤΜΗΜΑ ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ) ΠΥΡΓΟΣ ΗΛΕΙΑΣ 21 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2007
Υ ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ, ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 1. ΓΕΝΙΚΑ Το νερό εκτιµούµε ότι έχει τον πιο καθοριστικό ρόλο από την επόµενη µέρα και για τα επόµενα 2-3 χρόνια στις πυρόπληκτες περιοχές. Είτε σαν αγαθό ανάπτυξης και επιβίωσης είτε σαν παράγοντας πρόκλησης καταστροφικών φαινοµένων µε τη µορφή πληµµυρών, διάβρωσης και κατολισθήσεων, οι υδατικοί πόροι θα πρέπει να βρεθούν στο κέντρο των προσπαθειών που προωθούνται για την ανάκαµψη αυτών των περιοχών. Η απασχόληση των κατοίκων στις πυρόπληκτες περιοχές έχει χαρακτήρα πρώτιστα αγροτικό. Οι παρακάτω προτάσεις δεν περιορίζονται µόνο στην εξασφάλιση ικανών ποσοτήτων νερού για τις καθεαυτού ανθρώπινες ανάγκες. Η λογική των προτάσεων εκτείνεται και πέραν των πυρόπληκτων περιοχών και ενδιαφέρει και την δασοπυρόσβεση. Όλα τα έργα που προτείνονται έχουν λάβει υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες και απαιτήσεις που δηµιουργήθηκαν στις πυρόπληκτες περιοχές. ηλαδή: άµεση εκτέλεση έργων ζωτικής σηµασίας µεγάλη γεωγραφική διασπορά των έργων. 2
2. Υ ΡΟΓΕΩΤΡΗΤΙΚΟ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Προτείνεται ένα γεωτρητικό πρόγραµµα µε σκοπό να εξυπηρετήσει αρδευτικές ανάγκες. Παρόλο που οι περισσότερες γεωργικές εκτάσεις που επλήγησαν είχαν χαµηλές ανάγκες σε αρδευτικό νερό ή και καθόλου, εκτιµάται ότι η γεωργική τους ανάκαµψη οποιεσδήποτε καλλιεργητικές επιλογές και να γίνουν (είτε οι παραδοσιακές είτε όχι) θα απαιτηθεί αρδευτικό νερό. Στο προτεινόµενο πρόγραµµα εκτιµάται ότι ένας αριθµός 80 περίπου αρδευτικών υδρογεωτρήσεων µέσου βάθους και µέσης παροχευτικής ικανότητας 500 600 m 3 /24ωρο κατά την αρδευτική περίοδο. Η χωρική διασπορά αυτών των υδροληπτικών έργων προτείνεται να γίνει σε επίπεδο ηµοτικού ιαµερίσµατος, η οµάδα ηµοτικών ιαµερισµάτων έτσι ώστε για τα συνοδευτικά έργα αξιοποίησης (µεταφορά του νερού) να απαιτηθεί περιορισµένο κόστος και χρόνος εκτέλεσης. Το κόστος κατασκευής και εξοπλισµού κάθε τέτοιας υδροληπτικής µονάδας εκτιµάται ότι σε τρέχουσες τιµές θα κυµανθεί µεταξύ 120.000 140.000. Συνολική δαπάνη του προτεινόµενου υδρογεωτρητικού προγράµµατος µεταξύ 8,5 και 11,5 εκ., περίπου. ( εν συµπεριλαµβάνεται η δαπάνη των δικτύων µεταφοράς). Το χρονοδιάγραµµα υλοποίησης µπορεί να διακριθεί σε δύο φάσεις: Φάση Μελετητική Φάση Εκτέλεσης έργων Η µελετητική φάση έχει εκτιµηθεί ότι µπορεί να υλοποιηθεί σε 4 µήνες µε βάση τις δυνατότητες του ΙΓΜΕ. Η εκτέλεση των υδροληπτικών έργων θα εξαρτηθεί από την διαθεσιµότητα των γεωτρητικών συγκροτηµάτων. Προτείνεται η κατανοµή της εκτέλεσης των υδρογεωτρήσεων να γίνει σε επίπεδο Νοµαρχίας, την δε επίβλεψη επιστηµονική τεχνική υλοποίησης των έργων αυτών να την έχει ο µελετητής. Με µια τέτοια κατανοµή πιστεύουµε ότι η εκτέλεση αυτών των υδροληπτικών έργων είναι εφικτή σε διάστηµα 8 µηνών. Στη ιαχείριση των υδροληπτικών αυτών έργων οι ήµοι µέσω των ηµοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης µπορούν και πρέπει να είναι κατ αρχήν οι άµεσοι 3
εµπλεκόµενοι φορείς, επειδή ήδη διαθέτουν τεχνικό προσωπικό. Σηµαντικό ρόλο επίσης µπορούν να έχουν και οι Αγροτικοί Συνεταιρισµοί. 3. Υ ΡΟΓΕΩΤΡΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΣΟΠΥΡΟΣΒΕΣΗΣ Χωρίς το προτεινόµενο πρόγραµµα να αποτελεί τη λύση στο πολύπλοκο πρόβληµα της δασοπυρόσβεσης. Μπορεί όµως να συµβάλει σηµαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Πρόκειται για ένα πρόγραµµα µε πιο χαλαρό χρονοδιάγραµµα υλοποίησης και προτείνεται σε εθνικό επίπεδο. Τα υδροληπτικά αυτά έργα θα πολλαπλασιάσουν τις διαθέσιµες ποσότητες νερού µέσα στις δασικές περιοχές σε περιόδους κρίσης. Υδρογεωτρήσεις αυτού του τύπου είναι ικανές να προσφέρουν ασυγκρίτως πολλαπλάσιες ποσότητες νερού από τις ήδη υπάρχουσες τσιµέντινες υδατοδεξαµενές, ενώ η δαπάνη δεν διαφέρει σηµαντικά. Προτείνεται δε στις υδρογεωτρήσεις αυτές να εγκατασταθούν αντλητικά συγκροτήµατα αυτόνοµα ενεργειακά, έτσι ώστε η άντληση υπόγειου νερού να µην διακόπτεται σε περίπτωση που το τοπικό ηλεκτρικό δίκτυο εξουδετερωθεί λόγω πυρκαγιάς. 4. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΞΩΠΟΤΑΜΙΩΝ ΛΙΜΝΟ ΕΞΑΜΕΝΩΝ Προτείνεται η κατασκευή εξωποτάµιων λιµνοδεξαµενών µικρής ταµίευσης 150.000 300.000 m 3 περίπου, τόσο στις ορεινές όσο και στις χαµηλές πυρόπληκτες περιοχές. Οι κατασκευές αυτές εξετάζονται και προτείνονται σαν εναλλακτική πρόταση στις περιοχές όπου οι γεωλογικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την κατασκευή υδρογεωτρήσεων. Η επιλογή των θέσεων θα πρέπει να γίνει µε βασικά κριτήρια: Το µικρότερο δυνατό κόστος κατασκευής Το µικρότερο δυνατό κόστος αξιοποίησης Τα παραπάνω κριτήρια εκτιµώνται ότι είναι θεµελιακά για την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράµµατος λόγω κόστους. 4
Τα έργα αυτά προτείνονται όπου οι υδρογεωλογικές συνθήκες δεν επιτρέπουν τον εντοπισµό αξιόλογων υπόγειων υδροφόρων ή υπάρχει κίνδυνος να διαταραχθούν υδροφόροι οι οποίοι ήδη τελούν υπό εκµετάλλευση. Η µελετητική φάση για την επιλογή των θέσεων θα πρέπει να γίνει συνδυαστικά µε την µελετητική φάση του γεωτρητικού αρδευτικού προγράµµατος. Ένας κατ αρχήν προσεγγιστικός αριθµός τέτοιων κατασκευών µε βάση τη γεωγραφική διασπορά των πυρόπληκτων περιοχών, τις γεωλογικές συνθήκες και τις προεκτιµώµενες ανάγκες σε νερό, είναι της τάξης των 30 εξωποτάµιων λιµνοδεξαµενών µε µέσο κόστος κατασκευής ανά µονάδα έργου 4,5 εκ.. Πύργος, Οκτώβριος 2007 Ο Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΟΣ Π. ΣΑΜΠΑΤΑΚΑΚΗΣ 5