My personal story Greece 26 Female Primary Topic: IDENTITY Topics: PROFESSIONAL CAREER SOCIETAL CONTEXT Key actors: self, employer, colleague Year: 2000 2010 health access healthcare providers mental health sexuality social service providers (un-) happiness age behaviour masculinity resistance role model sexual identity competences labour conditions leadership occupation/job discrimination patriarchy/matriarchy sexism Read this story in English R: About professional contexts, I believe women have easier access to services, whether private or public. This has to do with politeness. A woman will usually get better 1
service than a man who is usually more rigid. R: I had gone to the National Bank for some work for the Mental Health Society I was working for, together with the president of the Society who is the one responsible to sign all society documents. We were waiting in line together. When our turn came, he went forward with a certain air, of the man who says, I have come to take care of business. And they did not serve him. Whereas when I approached, service was immediate and I managed to do everything we wanted, and even more. It was a matter of politeness and of approaching people with kindness and not haughtiness or titles. R: Men believe that with the title of President or because they assume, as men, to know better, they will get things done, and often they do not use the right approach with people. It s a matter of domination. R: Whereas women, along with their title, will also tell you a little bit about who they are and what they hope to accomplish. R: When you are at the same level or work on the same subject with a man, the man wants to appear to have higher rank than you do, even if he has less experience on the job. R: I have a speci c example in mind. A colleague of mine, twice my age, but much less experienced on the job, wanted to play director with me, even though we had the same position. And this was a problem. R: He tried to take my work and present it as his. This was particularly annoying to me. First of all because he had not done the work. And secondly, because he did not know 2
how to do the work on his own. He took the end result and presented it as his own work. R: This often made me feel exposed. R: At rst I tried not to react. But then I decided that it was important to defend my value, and my reaction was very simple. I stopped collaborating. I: How did he react? R: He continued to bother me, tell me this, tell me that, until I left that job. After I left I realized he was doing all this to gain more status precisely because he did not know the job. That I didn't have to be annoyed that this was about exerting power. I: But also from the institution you worked did not get the recognition your work deserved. R: No. Not at all. Perhaps not because of being a woman, but because I was young. And usually, in academic contexts such as that one, age and title are very important. (...) I: So what kind of conclusion do you reach regarding professional careers for men and women? R: For women it is much harder to prove their worth. Men s ideas are much more easily accepted. Women have to work twice to get their ideas across. Read this story in Greek I: Ωραία, άρα περνάμε τώρα στη δεύτερη ιστορία που είναι απ' τοοον εε ας πούμε επαγγελματικόόό χώρο. 3
R: Εεεμ... νομίζω ότι το 'χω δει όόόλο και τις δύο ιστορίες κυρίως απ' τη θετική πλευρά. I: Ναι. R: Του να είσαι γυναίκα. Εεε ηηη άποψή μου για τοοο... για τον επαγγελματικό χώρο είναι εεε η ευκολία πρόσβασης των γυναικών σε υπηρεσίες. Είτε ιδιωτικές, είτε δημόσιες. Εεε βέβαια αυτό νομίζω ότι έχει να κάνει και με ευγένεια πουου κάποιοι άνθρωποι την έχουνε, κάποιοι άνθρωποι δεν την έχουνε. Ότι πάντα μια γυναίκα, η οποία θα πάει να δηλώσειιι έναννν τίτλο ή έναν φορέα εεε ότι θα έχει καλύτερη εξυπηρέτηση από έναν άντρα, ο οποίος μπορεί συνήθως να είναι πιο αυστηρός. I: Μχμ. Έχεις κάποιο παράδειγμα από κάτι πουουου εεε έχεις εεε από δική σου εμπειρία, ας πούμε; R: Ναι. Τς! Αν θυμηθώ καλά ένα περιστατικό, είχα πάει στην Εθνική Τράπεζα για μία δουλειά του σωματείου που δούλευα, εε εγώ μαζί με τον πρόεδρο. Εεε επειδή ο πρόεδρος λοιπόν είναι αυτός που υπογράφει και πουουου είναι υπεύθυνος να υπογράφει για το σωματείο, εε είχαμε πάει μαζί στην τράπεζα, περιμέναμε μαζί στην ουρά, όταν έφτασε η ώρα πήγε αυτός. Εεε δεν θεωρώ ότι ήτανε θέμααα μη καλής συνεννόησης, αλλά πήγε με το ύφος του προέδρου, του άντρα, του "ήρθα να κανονίσω και να τακτοποιήσω τις υποχρεώσεις" και δε λέγανε τίποτα. Όταν πήγα εγώ, εεε ήτανε και άμεση η εξυπηρέτηση και έγινε αυτό που ήθελα και παραπάνω από αυτά που θα ήθελα. Εεε και νομίζω ότι ήτανεεε θέμαααα καλύτερης συνεννόησης. Και αυτό οφειλότανε κυρίως στο ότι εγώ προσπάθησα με ευγένεια και όχι με κάποιοοο τουπέ ή με κάποιο τίτλο ναα προβώ στις κατάλληλες διαπραγματεύσεις αλλά με συνεννόηση. I: Μχμ. Και εε η διαφορά ανάμεσα σε σένα και του διευθυντή ή του προέδρου πουουου, πουουου την εντοπίζεις; R: Στο ότιιιι μ... βέβαια είναι πολύ συγκεκριμένη περίπτωση, γιατίίί ο συγκεκριμένος πρόεδρος είναι εε πρόεδρος ενός σωματείου ατόμων με ψυχικές διαταρραχές εεε ο 4
οποίος είναι ιδιαιτέρως λειτουργικός, οπότε δεν θα μπορούσε να ήτανε θέμα μη λειτουργικότητας της συνεννόησης, απλά οι άντρες έχουνεεε πάντα τηνννν εντύπωση και την ιδέα ότι μ' ένα τίτλο προέδρου ή με το γεγονός ότι αυτοί ξέρουνε καλύτερα γιατί είναι άντρες εεε συχνά δεν χρησιμοποιούνε το σωστό τρόπο για να συνεννοηθούνε. Εεε νομίζω ότι ήτανε θέμα επιβολής εξουσίας. I: Μχμ. Τι τρόπο χρησιμοποιούν; R: Ότι πηγαίνουν απλά μ' ένα τίτλο κι ένα χαρτί να γίνει η δουλειά τους, ενώώώ αυτό δεν είναι λογικό όταν είσαι σε υπηρεσίες. Στις υπηρεσίες χρειάζεται μια συζήτηση κι ένα... είσαι... να δείξεις κι εσύ τουλάχιστον τη διαθεσιμότητα να βοηθήσεις. Ακόμα κι αν δεν είναι η δουλειά σου. Κάτι που στον επαγγελματικό χώρο που ήμουνα, έβλεπα ότι πολλοί άντρες το κάνουνε. I: Ο οποίος επαγγελματικός χώρος είναι; R: Ήταν εεε σε ένααα μμμ σωματείοοοο ατόμων με ψυχικές διαταρραχές και κατ' επέκταση και σ ένα πανεπιστημιακό ερευνητικό ινστιτούτο. [Μικρή παύση] Οι άντρες λέγαν απλά ένα τίτλο και από που ήταν εεε και μ' αυτό πιστεύανε ότι θα τους ανοίγανε πόρτες. I: Μχμ. R: Βέβαιαα υυυπερτερούσαννν σε πολύ μεγάλο βαθμόό οι γυναίκες σ' αυτό το χώρο - κατ' εξοχήν - γιατί και στο χώρο της ψυχικές υγείας υπερτερούν οι γυναίκες, αααν εξαιρέσουμε τους ψυχιάτρους, οι οποίοι είναι περισσότεροιι άντρες, εεε αλλά παρόλα αυτά οιιι γυναίκες [μικρή παύση] πηγαίνανε με μια διαφορετική τς! δεν ξέρω αν είναι σωστή η λέξη ταπεινότητα; I: Μχμ. R: Ενώ οι γυναίκες μαζί με τον τίτλοοο είχανε πάντα να σου πούνε και μία παράγραφο για το τι κάνουνε, το τι είναι και για ποιό λόγο πήγανε. 5
I: Μχμ. Μχμ. Και αυτό πως το εξηγείς; Γιατίίί οι γυναίκες φαντάζομαι σε αντίστοιχους ρόλους με τους άντρες. R: Δηλαδή ότι μμμ ότι αν είσαι μμμ σε ίδια βαθμίδα εεε ή στο ίδιο αντικείμενο με έναν άντρα, ο ο άντρας θέλει να φαίνεται πιο υψηλόβαθμος [με έμφαση που συνοδεύεται από ρυθμικό χτύπημα του χεριού; στο γραφείο], ακόμα και αν είναι νεώτερος. Νεώτερος στη δουλειά. Όχι ηλικιακά. I: Ναι. R: Έχω ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα στο μυαλό μου...που ένας συνάδελφος που είναι εεε έχει τα διπλάσια χρόνια από μένα, αλλά ήταν πολύ πιο νέος στη δουλειά, ήθελε πάντα να μου το παίζει διευθυντής. I: Μχμ, μχμ. Ενώ είχατε την ίδιααα... R: Ενώ είχαμε την ίδιααα...θέση ας πούμε....εε και εεεε αυτό ήτανε ένα πρόβλημα......συνεννόησης. αυτός ήθελε να το παίζει διευθυντής...οργανωτής. R: ότι μμμ τς! εγώ είχα και μία τρέλα ας πούμε να το οργανώσουμε, να το κάνουμε, να το γράψουμε. Να το φτιάξουμε σε πίνακααα, να φαίνεταιιι, να τοοο βάλουμε σ' ένα αρχείοοο. Να υπάρχει μία τέτοια λειτουργία. Ε! όταν προσπαθούσε την δική μου δουλειά να την κάνει δική του, θέλοντας να παρουσιάσει κάτι αυτός μ' ενοχλούσε ιδιαιτέρως... Πρώτον γιατί δεν είχε δουλέψει γι' αυτό. Τς! Δεύτερον γιατί εεε μ' ενοχλούσε γιατί δεν θα ήξερε να το κάνει μόνος του. Ή αν είχαμε δουλέψει μαζί εεε να το παρουσιάσει αυτός. Έπαιρνε ένα τελικό αποτέλεσμα κι ήθελε να το παρουσιάσει. I: Μμμ. Δηλαδή ααν κατάλαβα καλά, αυτός έπαιρνε τη δική [με έμφαση] σου δουλειά και την εμφάνιζε ως δική του. R: Ναι. I: Εεε και αυτό... σ' έκανε να αισθάνεσαι εε...; 6
R: Εεε αυτό μ' έκανεεε να αισθάνομαι πολλές φορές εε εκτεθιμένη. Το βασικότερο. Γιατί που μπορεί να είχαμε συνεννοηθεί και κάτι που ήξερα εγώ απ' την αρχή μέχρι το τέλος εεε να το μετέφερε με πολύ λάθος τρόπο [μικρή παύση] και αυτό να [μικρό γέλιο-καγχασμός] τς! να έφερνε στο τέλος τη δουλειά μου σεεε να φαινόταν άχρηστη. Γιατί όταν δεν παρουσιάζεις κάτι με το σωστό τρόπο, μπορεί να φανεί - ειδικά στο χώρο της ψυχικής υγείας - κάτιιι εκτός πραγματικότητας. Που σημαίνει ότι κανένας μετά δεν θα κάτσει ν' ακούσει από την αρχή το πως έχουν τα πράγματα ή πως είναι η ιστορία ή ποιά είναι η πορεία που θες ν' ακολουθήσεις. Οπότε μία δουλειά που είχα κάνει εγώ, θα μπορούσε να αχρηστευτεί [μικρή παύση] επειδή κάποιος δεν την παρουσίασε καλά. Το επειδή κάποιος δεν την παρουσίασε καλά, επειδή ήθελε να έχει μεγαλύτερος κύρος από σένα. Όχι ότι δεν το συνάντησα με γυναίκες συναδέλφους. Απλά με το συγκεκριμένο έχουμε ακριβώς το ίδιο αντικείμενο. I: Και [μικρή παύση] πώς αντέδρασες σ' αυτό ή πως αντιδρούσες σε αυτό; R: Στην αρχή προσπαθούσα να μην αντιδράσω εεε αλλά μετά αποφάσισααα ότιιι ήτανε θέμααα... να υποστηρίξω τηηην αξία μου... εεεε οπότεεεε ήτανε πάρα πολύ απλή η αντίδρασή μου. Σταμάτησα να συνεργάζομαι. Οπότε είτε έκανα κάτι, είτε δεν έκανα, ότι κι αν είχε, το παρουσίαζα εγώ. Ήτανε δικό μου αποτέλεσμα. Και κυρίως αυτό τοοο μ το βρήκα μπροστά μου γιατί στην αρχή προσπαθούσα να κάνω κάποιες συναντήσεις με κάποιους άλλους φορείς και θεωρούσα σωστό τον καινούργιο συνάδελφο εεε και μεγαλύτερο σε ηλικία από μένα νααα του πω να έρθει μαζί μου, να την κάνουμε μαζί τη δουλειά. Και υπήρχαν πάρα πολλές φορές που ακόμα σεεε φορείς εκτός του φορέα του δικού μας να με αφήνει εκτεθιμένη. Και να αναγκάζομαι εγώ [με έμφαση] να δικαιολογούμαι ή να προσπαθώ να καλύπτω πράγματα, τα οποία δεν έπρεπε να ακουστούν. I: Μχμ. Σε άφηνε εκτεθιμένη πως; R: Με άφηνε εκτεθιμένη λέγοντας πράγματα τα οποία δεν έπρεπε να ειπωθούν, είτε αυτό ήτανε για κάποιο σχεδιασμό που είχαμε κάνει, ο οποίος δεν έπρεπε ακόμα να ανακοινωθεί... Είτε λέγοντας πράγματα που αφορούσαν το φορέα μας, που δεν έπρεπε νααα τα πούμε σε κάποιους άλλους φορείς. Και αυτό φαινότανε λίγοοοο να δείξει ότι 7
έχει μια εποπτεία των πραγμάτων, ενώ ουσιαστικά έδειχνε ακριβώς το αντίθετο. Δημιουργούσε ένα μπάχαλο θεωρώντας ότι έτσι θα έκανε το καλύτερο. I: Μχμ. Μχμ. Εεε και εεε σταμάτησες να συνεργάζεσαι είπεεες... Αυτός αντέδρασε σ' αυτό; Υπήρχε κάποια συνέχεια; R: Εεε υπήρχεεεε μιααα συνεχής εεεμμ ενόχληση ότι - ας πούμε "πες μου κι αυτό πες μου και το άλλο" - εεε μέχρι που όταν έφυγα από αυτή τη δουλειά έφτιαξα κάποια αρχεία και τα παρέδωσα σε όλους εεε με αποτέλεσμα να καταλάβω εκ των υστέρων ότι δεν έπρεπε να το παρεξηγήσω τόσο πολύ γιατί δεν ήτανε θέμααα ότι το έκανε μόνο από κύρος. Το έκανε για να αυξήσει το κύρος του, ακριβώς επειδή δεν ήξερε τη δουλειά. Εεε ορισμένες φορές μαθαίνω μέχρι και τώρα τα λάθη που κάνει στη δουλειά κι απ τη μία χαίρομαι [με έμφαση και μικρή παύση] γιατί φαίνεται το πόσοο άσχετος είναι μ' αυτό που πάει να μπλέξει. Απ' την άλλη στεναχωριέμαι γιατί μου καταστρέφει δουλειά που έχω στήσει. Δηλαδή φεύγοντας άφησα κάποιες εκκρεμότητες που ήτανε για κάποια τελικά τσεκαρίσματα ας πούμε και λέω εντάξει, τώρα θα τα παρουσιάσει ως δικά του και βλέπω ότι ακόμα και πράγματα που είχα κάνει τα έχει καταστρέψει. Και νομίζωωω ότιιι εντάξει αυτόοο... ε... ήτανε ένα θέμα το οποίο ήτανε μίααα τς! μια μάχη εσωτερικήήή του φορέα τουουου τς! οοο... τα ξέρει και τα κάνει έτσι και είναι αυτό και... και... και... τς! Είχε να κάνει βέβαια και η η διαφορά ηλικίας. Θεωρούσανε ότι αφού αυτός είναι μεγαλύτερος τα ξέρει καλύτερα. I: Μχμ, μχμ, μχμ. Άρα εννοείς ότι και εε από το φορέα δεν εισέπραξες ίσως την αναγνώριση που αντιστοιχούσε στο έργο σου. R: Όχι σε καμμία περίπτωση. Και αυτό δεν είχε να κάνει με το γεγονός κυρίως ότιιι είμαι γυναίκα, είχε να κάνει με το γεγονός ήμουνα μικρή. Και συνήθως ειδικά σε τέτοιους ακαδημαϊκούς χώρους, εεε το μικρό της ηλικίας εεε και μμμ τς! η ιδιότητα που εμφανίζεσαι είναι πολύ σημαντική. Νομίζω ότι αυτό παίζει μεγαλύτερο ρόλο σε αυτό το κομμάτι. Ότι εκεί υπάρχει κυρίως αυτό. Ο τίτλος που φέρεις εεε και τα χρόνια σου. R: Αλλά ε, όχι ότιιι... νομίζω ότι στοοον ακαδημαϊκό χώρο δεν έχει σημασία αν είσαι 8
γυναίκα ή άντρας και σταααα ερευνητικά. Σημασία έχει περισσότερο ο τίτλος. I: Μμμ. Άρα σε σχέση με τη διαφορά ας πούμε ανδρών γυναικών εεε τς! από αυτή την επαγγελματική σου εμπειρία καταλήγεις κάπου; Σε κάποιο ξέρω γω πιο γενικό συμπέρασμα; Λες ότι ααα από δω και πέρα θέλω να προσέξω αυτό και εεε R: Ότι για τις γυναίκες είναι πολύ πιο δύσκολο να αποδείξουνε την αξία τους. Ότι συνήθως ηη αναγνώρισηηη... τς! Όχι ακριβώς αναγνώριση. Ηηηη τς! Η αποδοχή μιας πρότασης από έναν άντρα είναι πολύ πιο εύκολο απ' ότι σε μια γυναίκα. Τς! Ότιιι ειδικά σταααα στον επαγγελματικό χώρο νομίζω ότι η γυναίκα πρέπει να δουλέψει διπλά [με έμφαση]. I: Μχμ, μχμ. Άρα λες ας πούμε ότι ενώ στη σχέση με τις υπηρεσίες ενδεχομένως οι γυναίκες...νααα έχουνε καλύτερηηη πρόσβαση...λόγω; R: Εεε, νομίζω ότι όσον αφορά στο συγκεκριμένο που έκανα εγώ ήταν πολύ πιο εύκολο, γιατίίί ταυτίζεται η γυναικεία με την φροντίδα [μικρή παύση] και ειδικά σ' όλα αυτά τα προνοιακά που έπρεπε να φερθώ εγώ, ήταν πολύ πιο εύκολο να εξυπηρετεί μια γυναίκα παρά ένα... από ένας άντρας. Όσο ανεβαίνεις όμως βαθμίδα και στο χώρο εε είναι πολύ πιο εύκολο να αποδεχθούνε έναν άντρα παρά μια γυναίκα. Τς! Και εεε έβλεπα ας πούμε ότι υπήρχε τς! μεγαλύτερος πόλεμος [διστακτικά] ακόμα και σεεε σε ανώτερες βαθμίδες ας πούμε, μεταξύ ψυχιάτρων - άνδρας και γυναίκας - ότιιι κι εκεί ρίχνουν πόλεμο οι γυναίκες. I: Μία τελευταία ερώτηση. Εεε διευκρινιστική. Όταν λες ότι οι γυναίκες που προσεγγίζουν τις υπηρεσίες έχουν μεγαλύτερη επιτυχία γιατί ίσως να καταλαβαίνουν καλύτερα πως να εξηγήσουνε ή και επειδή οι υπηρεσίες πρόνοιας τς! ταυτίζουν τις γυναίκες πιο πολύ με το κομμάτι της φροντίδας, Αυτό νομίζεις ότι έχει να κάνει με κάποιοοο ξέρω γω παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας; Ότι έχει να κάνει με την εεε τον τρόπο που μια γυναίκα επικοινωνεί; Δηλαδή πως προκύπτει αυτό τοοοο; R: Εεεμ από τα προσωπικά βιώματα, νομίζω ότι είναι πιο εύκολο για μία γυναίκα να έχει πρόσβαση σε αυτούς τους χώρους, καταρχήν γιατί έχουνε συνηθίσει τις γυναίκες 9
σε αυτούς τους χώρους. Εεεε το οτιδήποτε... τααα μμμ τς! Είτε αφορά τηννν φροντίδααα σε κάποιο άτομο της οικογένειας, είτε αφορά σε επαγγέλματα φροντίδας εεε τα άτομα είναι κυρίως γυναίκες. Και δει τα άτομα που θα βγούνε να πάνε στις υπηρεσίες είναι γυναίκες. Και έχουνε συνηθίσει κάπως εε αυτόόό... το πλάνο, οπότε έτσι βαδίζουνε. I: Ναι, ναι. Άρα δεν είναι κάτι το οποίο αναγκαστικά πρέπει ν' αλλάξει, Ή πρέπ... ή θα ήταν καλό να άλλαζε ξέρω γω; R: Ε... [μικρή παύση] εμένα μέχρι τώρα μου φάνηκε βοηθητικό. Από κει και πέρα καλό θα ήταν [μικρή παύση] να μπορούν όλοι να έχουνε την ίδια πρόσβαση στις υπηρεσίες. Είτε αυτό είναι παιδίίί, είτε αυτό είναι μεγάλος, είτε αυτός είναι σχιζοφρενής, είτε είναι άντρας, είτε είναι γυναίκα. Δηλαδή θα πρέπει... Μπορεί να μην έχουν όλοι και τη δική μου υπομονή. Να κάτσουν να εξηγήσουν και να ξαναεξηγήσουν και να ματαξαναεξηγήσουν το τι συμβαίνει και το τι θέλεις. Εεε από κει και πέρα δεν έχει να κάνει με το αν είσαι άντρας ή γυναίκα. Εϊναι και θέμα επιμονής. Πρέπει να υπάρχειιιι και απ' τις δύο πλευρές υπομονής... υπομονή για συνεργασία. I: Άρα εσύ αισθάνεσαι ότι αυτό πουουου... το βασικό ας πούμε πουουου επεδείκνυες, που βοηθούσε στη σχέση ήταν η υπομονή. R: Η υπομονή. Ναι. Η υπομονή και το ότιιιι είσαι διατεθιμένος εε να βοηθήσεις ακόμα κι αν κάτι δεν σε αφορά. Δεν σε αφορά με την έννοια ότι δεν είναι δική σου δουλειά να το κάνεις και κάποιος έπρεπε να στο πει. Τοο να έχεις όμως μια καλή επικοινωνία εεε νομίζω ότι δεν είναι θέμααα άντρας ή γυναίκα. Είναι θέμα ανθρώπου. Και απ' τις δυο πλευρές. Γιατίίί... πάντα μιλάμε ότι εγώ ήμουνα απ' έξω. Αυτός που ήταν από μέσα μπορεί να ήταν είτε άντρας είτε γυναίκα. Έχω ακούσειιι πολλές προσβολές από γυναίκες... Βέβαια η αλήθεια είναι ότιιι οι άντρες είναι πάντα πιοοο - μπορεί να έχει να κάνει και με την ηλικία μου - ότι είμαι μικρή. Είναι πιο εξυπηρετικοί. Και νομίζω ότι δεν είναι θέμα ότι οι άντρες είναι πιο εξυπηρετικοί, απλά βλέπουνε μία μικρή [με έμφαση] κοπέλα να τους ζητάει κάτι, οπότε είναι πιο διατεθιμένοι να τη βοηθήσουνε. Δεν είναι θέμα το αν είναι πιο εξυπηρετικοί... Όχι. Αλλά είναι μια μικρή κοπέλα που τους ζητάει μια βοήθεια και είναι πολύ πιο εύκολο να σε βοηθήσουνε. Δηλαδή πιστεύω ότι ένα 10
αγοράκι στη δική μου ηλικία δεν ξέρω αν θα είχε την ίδια εξυπηρέτηση. Απ' τους άντρες. I: Ναι. Ναι. Υπάρχει κάτι σεξουαλικό δηλαδή... R: Ναι, ναι, ναι βέβαια. Βέβαια 11