2.2. Η έννοια της Διοίκησης 1) Εισαγωγή (ιστορία, ορισμός, παραδείγματα) Η ανάγκη της διοίκησης εμφανίστηκε από τότε που οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να σχηματίσουν ομάδες και ήταν απαραίτητη για τον συντονισμό των ατομικών προσπαθειών Ιστορικές αναφορές σχετικές με τη Διοίκηση : αρχαία Κίνα αιγυπτιακούς παπύρους αρχαία Ελλάδα (αθηναϊκή Δημοκρατία, Σωκράτης) Διοίκηση: «επιμέλεια που καταβάλλει κάποιος, αρχικά για το σπίτι του, και στη συνέχεια για τις υποθέσεις της πόλης» (Πλάτωνος Πρωταγόρας ) Σύγχρονος ορισμός «Διοίκησης»: «ένα σύνολο διαδικασιών που εξασφαλίζουν σε μια ομάδα ανθρώπων την οργανωτική τους συνοχή και τον προσανατολισμό τους προς ένα στόχο»
1) Εισαγωγή (ιστορία, ορισμός, παραδείγματα) Το αντικείμενο της Διοίκησης είναι οργανισμοί (κερδοσκοπικοί ή όχι), όπως για παράδειγμα το σχολείο. Το σχολείο ως οργανισμός: διαθέτει ανθρώπους, κτίρια, εξοπλισμό επιδιώκει συγκεκριμένους σκοπούς (μόρφωση, κοινωνικές δραστηριότητες) η διοίκηση του προσπαθεί να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τους πόρους που διαθέτει, ώστε να πετυχαίνει τους στόχους του. Η διοίκηση είναι αναγκαία σε κάθε οργανισμό ή επιχείρηση, αφού: εφαρμόζει γνώσεις και δεξιότητες, ώστε να πετυχαίνει ένα επιθυμητό αποτέλεσμα σε συγκεκριμένο περιβάλλον Το διοικητικό στέλεχος (σε ένα σχολείο, ένα κατάστημα, ή μία επιχείρηση): πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τις εσωτερικού: στελέχη, εξοπλισμός, οικονομικοί πόροι επιδράσεις του περιβάλλοντος εξωτερικού: ανταγωνιστές, κατάσταση αγοράς, προτιμήσεις καταναλωτών, θεσμικό πλαίσιο
2) Η επιστήμη της Διοίκησης των Επιχειρήσεων Στον σύγχρονο κόσμο που επιχειρήσεις κυριαρχούν στην οικονομική ζωή, είναι αναγκαία η ύπαρξη ικανών διοικητικών στελεχών. Έτσι δημιουργήθηκε ο κλάδος της Διοίκησης των Επιχειρήσεων, που ασχολείται με τα φαινόμενα που συνδέονται με την επιχείρηση και τις λειτουργίες της, και αναφέρεται στα εξής επιστημονικά πεδία: Οργάνωση & Διοίκηση (management) Marketing & Διοίκηση πωλήσεων Διοίκηση Παραγωγής Χρηματοοικονομική Διοίκηση & Λογιστική Διοίκηση Ανθρωπίνων πόρων Διαχείριση πληροφοριών
2) Η επιστήμη της Διοίκησης των Επιχειρήσεων (συνέχεια) Η Διοίκηση των Επιχειρήσεων έχει ισχυρούς δεσμούς με τις υπόλοιπες οικονομικές επιστήμες. Για παράδειγμα ένα διοικητικό στέλεχος πρέπει να: έχει γνώσεις τεχνικών ανάλυσης των οικονομικών μεγεθών που αναφέρονται στην επιχείρηση, ώστε να πάρει αποφάσεις για την τιμή διάθεσης του προϊόντος ή για την αύξηση του μηχανολογικού εξοπλισμού να γνωρίζει βασικά οικονομικά μεγέθη που αναφέρονται στο κράτος, ώστε να κάνει μία εκτίμηση των προοπτικών της οικονομίας της χώρας Επίσης η Διοίκηση των Επιχειρήσεων έχει άμεση σχέση και με άλλες επιστήμες όπως: Μαθηματικά, Στατιστική, Νομική, Πληροφορική, Επιχειρησιακή Έρευνα, Κοινωνιολογία, Ψυχολογία. Α.Ο.Δ.Ε.
2.3. Οι γνώσεις, οι ικανότητες, και τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων διοικητικών στελεχών Τα διοικητικά στελέχη για ν ανταποκριθούν με επιτυχία στα καθήκοντα τους πρέπει να διαθέτουν «Διοικητική προσωπικότητα», με τα εξής απαραίτητα χαρακτηριστικά: α) Γνώσεις: Διαφοροποιούνται ανάλογα με το επίπεδο της διοικητικής ιεραρχίας που βρίσκεται το διοικητικό στέλεχος: κατώτερα ιεραρχικά επίπεδα: απαιτούνται περισσότερο ειδικές γνώσεις ανώτερα ιεραρχικά επίπεδα: απαιτούνται περισσότερο γενικές γνώσεις Ειδικότερα ένα διοικητικό στέλεχος πρέπει να διαθέτει γνώσεις σχετικά με θέματα διοίκησης, θέματα που έχουν σχέση με την εργασία του, καθώς και θέματα που σχετίζονται με τη γενικότερη δραστηριότητα της επιχείρησης. Παράδειγμα: O προϊστάμενος λογιστηρίου πρέπει να γνωρίζει βασικές αρχές διοίκησης, αλλά και θέματα λογιστηρίου, καθώς και θέματα από άλλες λειτουργίες της επιχείρησης, και από το περιβάλλον μέσα στο οποίο δραστηριοποιείται. Α.Ο.Δ.Ε.
2.3. Οι γνώσεις, οι ικανότητες, και τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων διοικητικών στελεχών (συνέχεια) β) Ικανότητες Ο Katz διακρίνει 3 βασικές κατηγορίες ικανοτήτων: Α.Ο.Δ.Ε.
2.3. Οι γνώσεις, οι ικανότητες, και τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων διοικητικών στελεχών (συνέχεια) β) Ικανότητες (συνέχεια) Διανοητικές: η ικανότητα να συλλαμβάνει καταστάσεις, να συγκρίνει, αξιολογεί και ιεραρχεί (λήψη αποφάσεων, ανάπτυξη καινοτομιών, ανάπτυξη οργανωτικών δομών) Ανθρώπινες: η ικανότητα να επικοινωνεί, εμπνέει, ενθαρρύνει, υποκινεί τους υφισταμένους του (προφορική & γραπτή επικοινωνία, διαχείριση κρίσεων, ηγεσία-παρακίνηση) Τεχνικές: η ικανότητα να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά εργαλεία, τεχνικές & διαδικασίες, όπως η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, διαχείριση χρόνου, χρήση τεχνικών προγραμματισμού. γ) Χαρακτηριστικά προσωπικότητας Η αποτελεσματικότητα του διοικητικού στελέχους κρίνεται από στοιχεία, όπως: το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, η πρωτοβουλία, οι φιλοδοξίες, η αυτοπεποίθηση, η εντιμότητα, η ψυχραιμία. Α.Ο.Δ.Ε.
2.4 Οργάνωση & Διοίκηση (Management) 1) Εισαγωγή O προσδιορισμός της έννοιας του management εξαρτάται από την πείρα, το παρελθόν και την ευρύτητα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Για παράδειγμα: άλλη εικόνα έχει για το management ένας ιδιοκτήτης μικρού καταστήματος ρούχων, από έναν διευθυντή μιας πολυεθνικής επιχείρησης. Κατά καιρούς έχουν δοθεί διάφοροι ορισμοί για το τι είναι management, αλλά ο πιο αντιπροσωπευτικός είναι ο εξής: Management: η διαδικασία προγραμματισμού, οργάνωσης, διεύθυνσης και ελέγχου που ασκούνται σε μια επιχείρηση ή οργανισμό προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της επιχείρησης.
2.4 Οργάνωση & Διοίκηση (Management) (συνέχεια) 2) Ιστορική εξέλιξη του management Η συστηματική οργάνωση της γνώσης του management ξεκίνησε από τις αρχές του 20 ου αιώνα με βασικότερους ερευνητές τους: 1. Taylor: από τους θεμελιωτές της Οργάνωσης & Διοίκησης Διαπίστωσε ότι: οι επιχειρήσεις δεν αξιοποιούσαν επαρκώς τις παραγωγικές τους δυνατότητες Συνεπώς: η κατάλληλη αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων θα επέτρεπε την αύξηση παραγωγικότητας και την εξασφάλιση υψηλών μισθών και κερδών a) η αύξηση παραγωγικότητας επιτυγχάνεται με βοήθεια επιστημονικών μεθόδων που θα περιόριζε και την άσκοπη σπατάλη ανθρώπινης εργασίας b) κυρίαρχο πρόβλημα για εργαζόμενους και εργοδότες πρέπει να είναι η αύξηση των κερδών μέσα σε κλίμα κατανόησης και συνεργασίας.
2.4 Οργάνωση & Διοίκηση (Management) (συνέχεια) 2. Henri Fayol : θεμελιωτής της επιστημονικής οργάνωσης και διοίκησης στην Ευρώπη Tα πιστεύω του: έμφαση στα υψηλά επίπεδα οργανωτικής και διοικητικής πυραμίδας ανέλυσε τα καθήκοντα των διοικητικών στελεχών οι δραστηριότητες μέσα στην επιχείρηση μπορούν να ενταχθούν σε κατηγορίες που ονομάζονται επιχειρησιακές λειτουργίες (τεχνική, εμπορική, χρηματοοικονομική, ασφάλεια), σε αυτές εντάσσει και τη διοίκηση που αναλύεται σε εργασίες σχεδιασμού, πρόβλεψης, οργάνωσης, διεύθυνσης, συντονισμού και ελέγχου, που αποτελούν μέχρι σήμερα βασικές λειτουργίες του management. Α.Ο.Δ.Ε.
2.4 Οργάνωση & Διοίκηση (Management) (συνέχεια) 3. Max Weber : ασχολήθηκε με τις κοινωνικές επιστήμες, δίνοντας έμφαση στο διοικητικό φαινόμενο Τα πιστεύω του : Υποστήριξε ότι η γραφειοκρατία είναι το πλέον λογικό μέσο άσκησης ελέγχου & διοίκησης στους ανθρώπους και ικανοποιεί τις ανάγκες μεγάλων επιχειρήσεων. Βασικά χαρακτηριστικά της γραφειοκρατίας: στενά καθορισμένες αρμοδιότητες αυστηροί κανόνες εφαρμογή ιεραρχικού συστήματος οργάνωσης 4. Gant : συνεργάτης του Taylor, ασχολήθηκε με θέματα επιλογής προσωπικού καθώς και την ανάπτυξη συστημάτων κινήτρων και πρόσθετων αμοιβών Τα πιστεύω του: υποστήριξε την ανάγκη για ανάπτυξη συνεργασίας & κατανόησης μεταξύ διοίκησης-εργαζομένων. σημασία της εκπαίδευσης & ανθρώπινου παράγοντα για τα διοικητικά προβλήματα
2.4 Οργάνωση & Διοίκηση (Management) (συνέχεια) 5. Κίνημα των ανθρωπίνων σχέσεων Οι αμφισβητίες της θεωρίας του Taylor εστίασαν τη κριτική τους στο ότι αντιμετώπιζε τους εργαζόμενους ως εξαρτήματα μηχανής, απαιτώντας τυποποιημένες κινήσεις και μεθόδους. Έτσι αναπτύχθηκε το κίνημα των ανθρωπίνων σχέσεων με βασικούς εκπροσώπους τους Mayo & Roethlisberger. H Θεωρία τους: H ενεργός συμμετοχή των εργαζομένων σε θέματα σχετικά με τις συνθήκες και μεθόδους εργασίας: βελτιώνει το ηθικό τους αυξάνει την προθυμία τους για συνεργασία αυξάνει τη παραγωγικότητα της επιχείρησης.
2.4 Οργάνωση & Διοίκηση (Management) (συνέχεια) 3) Οι λειτουργίες του management Η αποτελεσματική διοίκηση ξεκινά με τον προγραμματισμό, συνεχίζει με την οργάνωση και Διεύθυνση και καταλήγει στον έλεγχο που μπορεί να οδηγήσει στην αναθεώρηση του προγραμματισμού Παράδειγμα: είτε για ένα κατάστημα μιλάμε, είτε για ένα σχολείο το πρέπει να προγραμματίζει, οργανώνει τους πόρους, να διευθύνει τη διαδικασία και να ελέγχει το αποτέλεσμα. Α.Ο.Δ.Ε.