Διατροφικές ανάγκες στην τρίτη ηλικία Αναστασία Δ. Κόκκαλη Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος Αριστοτέλους 8, Θεσσαλονίκη Συνεργάτης Κέντρου Αποκατάστασης Η Αναγέννηση anaskokkali@gmail.com
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΟΦ Ως εισηγητής στο σηµερινό σεµινάριο δηλώνω ότι : Σύµφωνα µε την τροποποίηση της εγκυκλίου του ΕΟΦ µε α.π. 14660/25.02.2011, άρθρο 3 και µε επανακοινοποίηση στις 4 Ιουλίου 2012 και µε α.π. 47558, δεν υπάρχει οποιαδήποτε συµφέρον κατά τη διάρκεια της εισήγησής µου.
Τρίτη ηλικία?... Young Old: 65-74 Middle Old:75 84 Old Old : 85 and older
Populations are getting older Populations are getting older Ο παγκόσµιος πληθυσµός είναι σε ραγδαία γήρανση 2002 : 605 εκ. ηλικιωµένοι παγκοσµίως, µε την Ελλάδα και την Ιταλία να κατέχουν τα υψηλότερα ποσοστά Μέχρι το 2025 ο αριθµός των ηλικιωµένων αναµένεται να φτάσει πάνω από 1,2 δισεκατοµµύρια σε όλον τον κόσµο. Ο αριθµός των ανθρώπων ηλικίας 60 ετών και άνω θα αυξηθεί 900.000.000-2.000.000.000 µεταξύ 2015 και 2050 ( µετάβαση από 12 % έως 22 % του συνολικού παγκόσµιου πληθυσµού ). Η γήρανση του πληθυσµού συµβαίνει πιο γρήγορα από ό, τι στο παρελθόν Ζούµε σε µια κοινωνία η οποία διαρκώς... γηράσκει
Όταν πρόκειται για την υγεία, δεν υπάρχει «τυπικός» ηλικιωµένος Η Βιολογική γήρανση συνδέεται µε την ηλικία χωρίς να συµβαδίζει απαραίτητα και µε αντίστοιχους δείκτες υγείας Σωστές διατροφικές επιλογές = Καλύτερη ποιότητα ζωής
ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ Σαρκοπενια Αφυδάτωση Δυσκοιλιότητα Απώλεια βάρους Προβλήµατα µάσησης Δυσκατάποση Κατάθλιψη Άνοια Κατακλισεις
Διατροφικές ιδιαιτερότητες µείωση στην κατανάλωση τροφής περιορισµός σωµατικής δραστηριότητας απώλεια µυϊκής µάζας µείωση του βασικού µεταβολισµού αυξηµένες ανάγκες σε µέταλλα, βιταµίνες και αντιοξειδωτικά δυσκολία στη µάσηση και
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Μείωση βασικού µεταβολισµού κατά 10%-20% Μείωση πρόσληψης ενέργειας & φυτικών ινών Μείωση φυσική δραστηριότητας Μειωµένη αίσθηση της όσφρησης Μειωµένη όραση Απώλεια ακοής
Αλλαγές στην αίσθηση της γεύσης Decreased number of taste buds i Loss of sweet and salty Less loss of bitter and sour? Umami? Piquant Dry mouth prevents adequate tasting
Θεραπεία παχυσαρκίας Στόχος: Καλύτερη υγεία και διατήρηση αυτονοµίας για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα Πρόληψη απώλειας µυϊκής µάζα - επαρκής πρωτεΐνη και άσκηση Οστική πυκνότητα - calcium, Vitamin D, Exercise (weight bearing)
Weight and Mortality Potter, et al, 1988 Corrada, et al, 2006
Εθνικός Διατροφικός Οδηγός Δεκάλογος
ΕΝΕΡΓΕΙΑ εξασφάλιση της επαρκούς πρόσληψης ενέργειας 2.100 θερµίδες (άντρες) 1.810 θερµίδες (γυναίκες) 25-30 kcal/kg
ΠΡΩΤΕΪΝΗ απαραίτητη για τη διατήρηση και την αναπλήρωση της µυϊκής µάζας Υπολογίζεται βάσει του σωµατικού βάρους 1.0-1.25 g/kg/day Τουλάχιστον ένα τρόφιµο πλούσιο σε πρωτεϊνη σε κάθε γεύµα
ΛΙΠΟΣ η κατανάλωση κορεσµένων λιπαρών (κόκκινο κρέας, βούτυρο, τυρί) θα πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο Ω-3 λιπαρά - µε αποδεδειγµένα ευεργετική δράση για την καρδιαγγειακή υγεία, την προστασία και ενίσχυση της νοητικής λειτουργίας και τη βελτίωση της διάθεσης
ΝΕΡΟ Η επαρκής ενυδάτωση είναι απαραίτητη για τις µεταβολικές διαδικασίες, την πέψη των τροφών, τη µεταφορά των θρεπτικών συστατικών, τη σωστή πεπτική λειτουργία και την πρόληψη της δυσκοιλιότητας. Μειωµένη Νεφρική
ΑΣΒΕΣΤΙΟ & ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ απαραίτητο για τη διατήρηση υγιούς οστικής πυκνότητας Γάλα, κεφίρ, αριάνι, γιαούρτι, τυρί, σουσάµι, µικρά ψάρια Supplementation essential 1200-1500 mg/day ΜΑΓΝΗΣΙΟ & ΦΩΣΦΟΡΟΣ Το µαγνήσιο (πατάτα, ξηροί καρποί, ψάρια) συµβάλλει στη διατήρηση της φυσικής δοµής του οστού, ενώ ο A. Kokkali, φώσφορος Dietitian - Nutritionist (γαλακτοκοµικά,, τόνος, ξηροί καρποί) αποτελεί κι εκείνος
ΒΙΤΑΜΙΝΗ D απαραίτητη στο µεταβολισµό του ασβεστίου και στην υγεία των οστών πολλοί ηλικιωµένοι έχουν έλλειψη βιταµίνης D 40-100% of U.S. & European 50% of postmenopausal women taking medication for osteoporosis have suboptimal levels of D µειωµένη έκθεση στον ήλιο ελαττωµένη ικανότητα του νεφρού να τη µετατρέψει σε ενεργή µορφή. Πηγές: µαργαρίνη, σολοµός, σαρδέλες
ΒΙΤΑΜΙΝΗ D 800-1000 IU Vitamin D3 /µέρα 50,000 IU Vitamin D2 κάθε 2 εβδοµάδες ή1 / µήνα Καθηµερινή έκθεση στον ήλιο 5-30 minutes 10 am to 3 pm
ΒΙΤΑΜΙΝΗ C υδατοδιαλυτή βιταµίνη αντιοξειδωτική βιταµίνη προστατεύει τα κύτταρα από την οξειδωτική φθορά. ο µεταβολισµός της διαφέρει στους ηλικιωµένους άνδρες σε σύγκριση µε ηλικιωµένες γυναίκες - οι ηλικιωµένοι άνδρες εµφανίζουν χαµηλότερα επίπεδα βιταµίνης στο πλάσµα, όταν η προσλαµβανόµενη ποσότητα είναι ίση ή και µεγαλύτερη από των γυναικών.
ΒΙΤΑΜΙΝΗ Ε αντιοξειδωτική βιταµίνη φυτικά έλαια και µαργαρίνες. Το ερευνητικό ενδιαφέρον για τη βιταµίνη Ε επικεντρώνεται στις φαρµακολογικές δόσεις της βιταµίνης, οι οποίες δεν µπορούν να επιτευχθούν διαµέσου της υγιεινής διατροφής.
Βιταµίνες του συµπλέγµατος Β Βιταµίνη Β12 και το φυλλικό οξύ. Τα χαµηλά επίπεδα κοβαλαµίνης (Β12), είναι υπεύθυνα για µεταβολές στην πνευµατική εγρήγορση, αλλαγές στην προσωπικότητα και διαταραχές του συνδετικού ιστού. Χαµηλά επίπεδα γαστρικού οξέος µειώνουν την απορρόφηση της βιταµίνης Β12, γιατί δεν αποδεσµεύεται σε ικανοποιητικό βαθµό από την τροφή ώστε
ΛΟΥΤΕΙΝΗ Ο εµφάνιση εκφυλισµού της ωχρής κηλίδας είναι ιδιαίτερα συχνή στους ηλικιωµένους και αποτελεί από τις συχνότερες αιτίες απώλειας της όρασης. φυσικό συστατικό της χρωστικής της ωχρής κηλίδας των µατιών, της οποίας ρόλος είναι η προστασία του
Συνένζυµο Q10 (CoQ10) λιποδιαλυτό συστατικό µε έντονη αντιοξειδωτική δράση ευεργετική επίδραση στο καρδιαγγειακό µας σύστηµα. Το σώµα µας το συνθέτει ενδογενώς, ωστόσο η παραγωγή του αρχίζει να µειώνεται µετά το 21ο έτος της ηλικίας. τα αντιυπερλιπιδαιµικά φάρµακα (στατίνες) που λαµβάνουν οι περισσότεροι µπλοκάρουν την ενδογενή σύνθεση του συνενζύμου.
Ημερήσιες ανάγκες WHO-TUFTS, 2002 Ενέργεια 2.100 kcal 1.810 kcal BMR* 1,4-1,8 Πρωτεΐνη 53,3-63 γρ./ ημέρα 46,5-50 γρ./ ημέρα 0,9-1,1 γρ./κιλό Σ.Β. ανά ημέρα Λίπος 82 γρ./ημέρα 70 γρ./ημέρα 30-35%/ ημέρα Φυτικές ίνες 20-35 γρ./ ημέρα
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ Ένα συµπλήρωµα µε αντιοξειδωτικές θρεπτικές ουσίες ενδέχεται να έχει ευεργετικό ρόλο για ένα υγιές γήρας, ιδιαίτερα για τους άνδρες (American Journal of Epidemiology). Η µελέτη συµπεριλάµβανε λήψη διατροφικού συµπληρώµατος µε βιταµίνη C (120mg), β-καροτένιο (6mg), βιταµίνη Ε (30mg), σελήνιο (100ug) και ψευδάργυρο (20mg). το οξειδωτικό στρες έχει γίνει στόχος για υποκείµενους βιολογικούς µηχανισµούς
NUTRACEUTICALS (φαρµακοτρόφιµα) Ο όρος nutraceutical περικλείει ένα ευρύ φάσµα προϊόντων στα οποία ένα θρεπτικό ή ένα τρόφιµο προορίζεται να παρέχει οφέλη για την υγεία, συµπεριλαµβανοµένης της πρόληψης και της θεραπείας της νόσου
Phytochemicals of nutraceutical importance for Phytochemical/nutraceutical geriatrics. Target disease/condition Calcium and vitamin D Osteoporosis, cancer, diabetes Antioxidants (vitamin E, vitamin C, polyphenols) B vitamins (folate, vitamin B6, vitamin B12) Omega-3 fatty acids (fish oil, DHA, EPA) Plant stanols/sterols Glucosamine, chondroitin, and collagen Lutein, zeaxanthin, and lycopene EGCG Fiber (soluble and insoluble) Prebiotics and probiotics Potassium Whey protein Zinc Cancer, heart disease, neurodegenerative disease Heart disease, cognition Inflammation, heart disease, stroke Elevated blood cholesterol, heart disease Osteoarthritis Macular degeneration Cancer Diabetes, constipation Diarrhea Hypertension Sarcopenia Immunity, macular degeneration Coenzyme Q10 Inflammation, endothelial dysfunction Charu Gupta and Dhan Prakash, Nutraceuticals for geriatricsj Tradit Complement Med. 2015 Jan; 5(1): 5 14. Published online 2014 Dec 17. doi: 10.1016/j.jtcme.2014.10.004
ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ & ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΑ Τα προβιοτικά (Lactobacillus & Bifidobacterium) και πρεβιοτικά (µη αφοµοιώσιµα ολιγοσακχαρίδια) Υποθρεψία, δυσανεξία στη λακτόζη, δυσαπορρόφηση του ασβεστίου, δυσκοιλιότητα Τα προβιοτικά ενισχύουν την ανοσία στους ηλικιωµένους Μια ανισορροπία (dysbiosis) των εντερικών βακτηρίων µπορεί να προκληθεί από αντιβιοτική θεραπεία
ΒΟΤΑΝΑ & ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ Ginkgo biloba for neuroprotection Vaccinium corymbosum (blueberry) for lifespan extension Cranberry and oregano for longevity promotion Nectarine and acai for life span extension Rosa damascena for life span extension Cocoa polyphenols and longevity effect
Launch of the World report on ageing and health 30 September 2015 Ολοκληρωμένη δράση για τη δημόσια υγεία σχετικά με τη γήρανση του πληθυσμού απαιτείται επειγόντως. Αυτό θα απαιτήσει θεμελιώδεις αλλαγές, όχι μόνο στα πράγματα που κάνουμε, αλλά στο πώς σκεφτόμαστε για την ίδια τη γήρανση. Η Παγκόσμια έκθεση
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Nutrition for older people, WHO, http://www.who.int/nutrition/topics/en/ Newens KJ1, Walton J2 A review of sugar consumption from nationally representative dietary surveys across the world. J Hum Nutr Diet. 2015 Oct 10. doi: 10.1111/jhn.12338. [Epub ahead of print] Eurostat Charu Gupta and Dhan Prakash, Nutraceuticals A. for Kokkali, geriatrics, Dietitian - Nutritionist, J Tradit Complement Med. 2015 Jan; 5(1): 5 14.
Σας ευχαριστώ πολύ!