ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΠΟΙΗΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΣΑΣΑΕΩΝ ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ (M.B.A) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΠΟΤΛΟΓΙΑΝΝΗ ΝΙΚΟΛΕΣΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ : ΠΑΘΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ 02/03/2017
Περιεχόμενα ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 2 ABSTRACT... 4 1. ΔΗΑΓΧΓΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ... 6 1.1 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΑΣΑΣΑΔΗ... 6 1.2 ΟΡΗΜΟΗ ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΚΑΣΑΣΑΔΧΝ... 6 2. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΗΖ... 9 2.1 ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ & ΑΗΣΗΔ ΠΟΤ ΟΓΖΓΟΤΝ ΣΖΝ ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΚΑΣΑΣΑΔΧΝ... 9 2.2 ΜΔΘΟΓΟΗ ΔΝΣΟΠΗΜΟΤ ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΏΝ ΚΑΣΑΣΆΔΧΝ 12 2.3 ΜΔΘΟΓΟΗ ΠΡΟΛΖΦΖ ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΏΝ ΚΑΣΑΣΆΔΧΝ... 16 2.4 ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΚΑΣΑΣΑΔΧΝ ΚΑΗ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ & ΓΗΑΚΤΒΔΡΝΖΖ... 20 2.5 ΤΝΔΠΔΗΔ ΑΠΟ ΣΖΝ ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΚΑΣΑΣΑΔΧΝ... 24 3. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΑ... 29 3.1 ΠΡΧΣΖ ΜΔΘΟΓΟ ΔΝΣΟΠΗΜΟΤ ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ... 29 3.2 ΓΔΤΣΔΡΖ ΜΔΘΟΓΟ ΔΝΣΟΠΗΜΟΤ ΠΑΡΑΠΟΗΖΖ... 32 4. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ... 35 4.1 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ Z-SCORE... 35 4.2 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΠΡΧΣΖ ΜΔΘΟΓΟΤ... 40 4.3 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ M-SCORE... 44 4.4 ΤΓΚΡΗΣΗΚΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑ... 47 5. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΔΗ... 52 5.1 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΓΔΝΗΚΑ... 52 5.2 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ... 54 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 56 1
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία εμεηάδεη ην θαηλφκελν ηεο παξαπνίεζεο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ.δηδηθφηεξα δίλεη έκθαζε ζηελζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηα αίηηα ηηο ζπλέπεηεο θαη ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εγρψξηα θαη δηεζλή βηβιηνγξαθία. ηε ζπλέρεηα πξαγκαηνπνηείηαη έξεπλα ζηελ νπνία δχν δηαθνξεηηθέο κέζνδνη εληνπηζκνχ πηζαλνηήησλ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ εθαξκφδνληαη ζε έλα ηπραίν δείγκα 40 εηαηξηψλ πνπ είλαη εηζεγκέλεο ζην Υ.Α.Α. Αλαιπηηθφηεξα ε δηπισκαηηθή εξγαζία απνηειείηαη απφ πέληε θεθάιαηα. Σν πξψην θεθάιαην ζρεηίδεηαη κε ηηο εηζαγσγηθέο έλλνηεο ηνπ ζέκαηνο. Πην ζπγθεθξηκέλα επεμεγείηε ν φξνο «νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο» αιιά απνηππψλνληαη θαη νη πην απνδεθηνί νξηζκνί ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ πνπ ππάξρνπλ ζηε βηβιηνγξαθία. ην δεχηεξν θεθάιαην γίλεηαη ε βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζηελ νπνία παξαηίζεληαη απφςεηο απφ δηάθνξνπο επηζηήκνλεο πνπ εμεηάδνπλ ην ζέκα. Αξρηθά δηαηππψλεηαη ν ζθνπφο ηνπ θαηλνκέλνπ δειαδή νηπαξάγνληεο θαη ηα θίλεηξα πνπ νδεγνχλ θάζε επηρείξεζε ζηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. ηε ζπλέρεηα αλαπηχζζνληαη νη κέζνδνη πνπ κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ ην θαηλφκελν θαζψο θαη νη ηξφπνη πξφιεςεο ηνπ.αθφκε εκθαλίδεηαη ην πφζν θάζε επηρείξεζε κπνξεί λα επεξεαζηείαπφ ηελ εηαηξηθή ηεο θνπιηνχξα θαη θαηά πφζν απηή ζρεηίδεηαη κε ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Σέινο παξνπζηάδνληαη νη ζπλέπεηεο πνπ πξνθαιεί ε εκθάληζε ηνπ θαηλνκέλνπ νη νπνίεο γηα θάπνηεο νκάδεο αηφκσλ κπνξεί λα είλαη ζεηηθέο θαη γηα θάπνηεο αξλεηηθέο ην ηξίην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηελ κεζνδνινγία πνπ αλαπηχρζεθε ζηελ παξνχζα εξγαζία πξνθεηκέλνπ λα γίλεηε έξεπλα γηα ην ζπγθεθξηκέλν θαηλφκελν. Δηδηθφηεξαζηε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο αλαιχνληαη δχν κέζνδνη εληνπηζκνχ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ πξψηε είλαη ε κέζνδνο Spathis (2002) θαη ε δεχηεξε ε κέζνδνο Beneish (1999) νη νπνίεο εθαξκφζηεθαλ ζε 40 επηρεηξήζεηο κε ζθνπφ λα εληνπίζνπλ θαηά πφζν νη εηαηξίεο απηέο παξαπνηνχλ θαη ρεηξαγσγνχλ ηα ινγηζηηθά ηνπο απνηειέζκαηα. ην ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη θαη ζρνιηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ έξεπλα ηα νπνία απνηεινχληαη απφ αηνκηθνχο πίλαθεο θάζε κεζφδνπ μερσξηζηά, απφ 2
ζπγθξηηηθνχο πίλαθεο θαη ησλ δχν κεζφδσλ άιια θαη απφ δηαγξακκαηηθέο απεηθνλίζεηο ησλ απνηειεζκάησλ. Σέινο ην πέκπην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ζπκπεξάζκαηα ηα νπνία ζπλάγνληαη απφ ην εκπεηξηθφ θαη εξεπλεηηθφ θνκκάηη ηεο εξγαζίαο. Δπίζεο δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο νη νπνίεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ εμάιεηςεαιιά θαη ζηελ πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε ηνπ θαηλνκέλνπ. 3
ABSTRACT This thesis examines the phenomenon of false financial statements.especially it gives emphasis on theoretical approach of the subject that it is related to the causes, the consequences and the ways of dealing with the phenomenon that arises from the domestic and international literature.in addition i made an investigation in which two different methods of the identification of the probabilities on falsification of financial statements are applied to a random sample of 40 companies listed on the exchange. Specifically, the thesis consists of five chapters. The first chapter is related to the introductory concepts of the subject. In particular is explained the term "financial statements", but also are reflected the most accepted definitions of counterfeiting financial statements that are exist in the literature. The second chapter deals with the literature review of falsification of financial statements that provides the views of several scientists who examine the issue. In beginning is presented the reason of phenomenon that explains the factors and motivation that leads each business in falsification of financial statements. Then, develops methods that can identify the phenomenon and ways of prevention. Also shows the amount that any business can be influence by its corporate culture and how it is related with the falsifying financial statements.finally, includes the consequences caused by the emergence of the phenomenon that for some groups of people may be positive and some may be negative. The third chapter refers to the methodology developed by this work in order to become research about the presented phenomenon. Especially in research methodology analyzed two methods of financial statements falsification detection. The first is the Spathis method (2002) and the second is Beneish method (1999) which were applied to 40 companies in order to identify whether these companies falsify and manipulate their accounting results. 4
In the fourth chapter presented and discussed the results from the survey which consist of individual tables for each method separately from comparative tables of both methods and other diagrammatic representations of the results. In the end,the fifth chapter includes conclusions drawn from the empirical and researching part of the thesis. They also made proposals which may lead to deletion and to the further investigation of the phenomenon. 5
1. ΕΙΑΓΩΓΙΚΕ ΕΝΝΟΙΕ 1.1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕ ΚΑΣΑΣΑΕΙ Οη νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο, έρνπλ απνηειέζεη πνιιέο θνξέο αληηθείκελν επηζηεκνληθήο αλάιπζεο θαη έξεπλαο ζε αθαδεκατθφ επίπεδν αιιά θαη πξνθαλψο ζηελ θαζεκεξηλή επηρεηξεκαηηθή πξαθηηθή. Πξάγκαηη, ε ζεσξία ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο ηελ νξίδεη σο ηελ ζπζηεκαηνπνηεκέλε απνηχπσζε ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο (ππφ ηελ έλλνηα ηεο ζέζεο) θαη ησλ παξαγφκελσλ απνηειεζκάησλ (ζεηηθψλ ή αξλεηηθψλ) κίαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο. Ζ κνλάδα απηή αξθεί λα κπνξεί λα παξάγεη νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ψζηε λα κπνξεί λα γίλεη ε απνηχπσζε ηεο ζε κία νηθνλνκηθή θαηάζηαζε. Ζ ζεκαζία ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ηηο εθδίδνπλ είλαη πνιχ κεγάιε θαζψο βαζίδνπλ θξίζηκεο απνθάζεηο δηνίθεζεο ζηελ νξζή ζχληαμε ηνπο θαη θπξίσο ζηελ απνηχπσζε ηεο αιεζηλήο θαηάζηαζεο ζε κία ηέηνηα αλαθνξά. Δζσηεξηθά ηεο επηρείξεζεο, κία αλαθξηβήο νηθνλνκηθή θαηάζηαζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζε νιέζξηα ιάζε, απφ ηνλ ππεξδαλεηζκφ κέρξη ηελ επέλδπζε κεγάισλ πνζψλ δίρσο λα έρεη ιεθζεί ππφςε ε πξαγκαηηθή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο επηρείξεζεο. Γίλεηαη ζαθέο ινηπφλ, πσο κία απνηχπσζε πνπ δελ έρεη αθνινπζήζεη ηελ νξζή κεζνδνινγία κπνξεί λα νδεγήζεη αθφκα θαη ζηελ πηψρεπζε κία επηρείξεζε. Γηα απηφ άιισζηε, είλαη θαη ηφζν ζεκαληηθή ε ηθαλφηεηα λα κπνξεί έλα ζηέιερνο κίαο επηρείξεζεο λα κπνξεί φρη κφλν λα εξκελεχεη ηα δεδνκέλα πνπ ηνπ παξέρεη κία νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ψζηε λα παίξλεη νξζέο απνθάζεηο. Αιιά θαη λα κπνξεί λα αληηιεθζεί ελδερφκελα κεζνδνινγηθά ιάζε θαηά ηελ ζχληαμε ηεο, ψζηε λα κπνξεί κεηά λα δεηήζεη ηελ εθ λένπ ζχληαμε ηεο κε ηελ νξζή κέζνδν. 1.2 ΟΡΙΜΟΙ ΠΑΡΑΠΟΙΗΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΣΑΣΑΕΩΝ Σελ ζεσξία έρεη απαζρνιήζεη ν νξηζκφο ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Θα πξέπεη φκσο, αθφκε θαη ελλνηνινγηθά λα δηαρσξίζνπκε επζχο εμαξρήο ηελ «παξαπνίεζε» απφ ην ινγηζηηθφ «ζθάικα».δθ πξψηεο φςεσο απηή ε ελλνηνινγηθή δηαθνξά 6
άπηεηαη ηεο επηζηεκνληθήο ζθαίξαο ηνπ Πνηληθνχ Γηθαίνπ, θαη φρη ηφζν ηεο νηθνλνκηθήοεπηζηήκεο. Κη φκσο, ε δηαθνξά είλαη θξίζηκε θαη γηα ηνλ επηζηήκνλα ηεο δηνίθεζεο, θαζψο θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηηο κεζφδνπο δηνίθεζεο κίαο επηρείξεζεο. Πξάγκαηη δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε έρεη ε ακέιεηα απφ ηνλ δφιν ζηελ Πνηληθή Γηθαηνζχλε. Χο εθ ηνχηνπ, ζα πξέπεη λα δηαθνξνπνηήζνπκε ελλνηνινγηθά ηελ εζθεκκέλε (κε δφιν) πξνζπάζεηα ηξνπνπνίεζεο ησλ δεδνκέλσλ κίαο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο απφ ην ζθάικα (απφ ακέιεηα). Γηφηη, εάλ δερηνχκε πσο κία δηνίθεζε αλέρεηαη ηελ παξαπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο θαηαζηάζεσλ, ή αθφκε ρεηξφηεξα δηαπηζησζεί πσο απνηειεί πάγηα πξαθηηθή ηεο ζα ππάξρεη κία εμαηξεηηθά δπζκελήο αληηκεηψπηζε αξρηθά απφ ηεο θνξνινγηθέο αξρέο, αιιά θαη αθνινχζσο απφ ηνπο stakeholders ηεο επηρείξεζεο. Ζ ζεσξία έρεη δερηεί δηάθνξνπο νξηζκνχο νη νπνίνη ζπλνςίδνληαη παξαθάησ: Ο φξνοπαξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζρεηίδεηαη κε έλα ζθφπηκν ρεηξηζκφ ζπγθεθξηκέλσλ ζηνηρείσλ (manipulation) γηα λα κπνξέζεη λα νξηζηεί έλα επηζπκεηφ κέγεζνο ή χςνο ηνπο. Σα ζηνηρεία απηά κπνξεί λα είλαη ε ππεξηίκεζε ηνπ ελεξγεηηθνχ, ζηνηρεία πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα θέξδε, ηηο πσιήζεηο, ή θαη αθφκα κε ηελ ππνηίκεζε δεκηψλ ή εμφδσλ θαη ππνρξεψζεσλ. πλεπψο, ε νξζή εηθφλα ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιινηψλεηαη (Spathis, 2002). Δπίζεο, ζεσξείηαη φηη ε παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ είλαη κηα ζρεδηαζκέλε δηαδηθαζία κε ζθνπφ λα παξαπιαλήζεη θπξίσο ηνπο πηζησηέο θαη ηνπο επελδπηέο θαη κέζα ζε απηή ηε δηαδηθαζία ζπκκεηέρνπλ ινγηζηέο, ειεγθηέο θαη πςειφβαζκα ζηειέρε κηα εηαηξίαο (Wallace, 1995). Γηα ηνλ νξηζκφ ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ρξεζηκνπνηνχληαη θαη άιινη ζπλψλπκνη φξνη φπσο «δηαρείξηζε θεξδψλ (earningsmanipulation) (ΒBeneish, 1999) ή δηνηθεηηθή απάηε (managementfraud) (πάζεο θαη ζπλ. 2002) ή ππαιιειηθή απάηε (occupationalfraud) (ACLServicesLTD, 2005). Ζ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ είλαη κηα δφιηα δηαδηθαζία ε νπνία αλζεί ζε φινπο ηνπ θιάδνπο επηρεηξήζεσλ θαη θπξίσο ζηνλ θιάδν real-estate (αθίλεηα), ζηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα, ζηηο εηαηξίεο πεηξειαηνεηδψλ, ζηνλ θιάδν πγείαο θαη ζην θαηαζθεπαζηηθφ θιάδν ζην δεκφζην αιιά θαη ηδησηηθφ ηνκέα κε πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά θίλεηξα αληίζηνηρα (Stale brink & Sacco, 2005). 7
Ζ απάηε µέζσ ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζεσξείηαη ζθφπηµε απφπεηξα εμαπάηεζεο ησλ επηρεηξήζεσλ µε ζθνπφ ηελ παξαπιάλεζε ησλ ρξεζηψλ ηνπο.(razaee Z., 2005). 8
2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΚΗ ΕΠΙΚΟΠΙΗ 2.1 ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ & ΑΙΣΙΕ ΠΟΤ ΟΔΗΓΟΤΝ ΣΗΝ ΠΑΡΑΠΟΙΗΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΣΑΣΑΕΩΝ Πνιινί είλαη νη παξάγνληεο νη νπνίνη νδεγνχλ ζηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζχκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία. Ζ αλάγθε γηα λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη κηαο επηρείξεζεο, ηα παθέηα απνδεκίσζεο ή αληακνηβήο, ε ειαρηζηνπνίεζε θνξνινγηθψλ ππνρξεψζεσλ θαη ε απνθπγή ησλ ζπκθψλσλ ρξένπο είλαη κεξηθά απφ ηα θίλεηξα γηα ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ (Dechow et.al, 1996; Spathis, 2002). Μηα κειέηε πνπ δηεμήρζε ην 2005 απφ ηνλ Rezaee είρε ηέζζεξηο βαζηθνχο ζηφρνπο: ηνλ νξηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, ηελ παξνπζίαζε ηνπ πξνθίι ηεο πεξίπησζεο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ κέζα απφ ηελ αλαζθφπεζε ελφο δείγκαηνο πεξηπηψζεσλ, ηελ παξνπζίαζε ηνπ «καγεηξέκαηνο» ην νπνίν πξνθαιεί ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ηέινο ηελ παξνπζίαζε ζηξαηεγηθψλ εληνπηζκνχ γηα ηελ κείσζε ηεο παξαπνίεζεο απηήο. Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε ξίρλεη θσο ζηνπο παξάγνληεο πνπ απμάλνπλ ηηο πηζαλφηεηεο γηα ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ηνλίδνληαο ηελ αλάγθε γηα βειηίσζε ηεο εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο γηα ην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην, ηηο νκάδεο ειέγρνπ, ηελ νκάδα δηνίθεζεο, ηνπο εζσηεξηθνχο θαη εμσηεξηθνχο ειεγθηέο κε βάζε ην λνκνζρέδην Sarbanes- Oxleyην 2002 γηα ηελ βειηίσζε ηεο εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ειέγρνπ. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο, ε εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε θαζψο θαη ην θφζηνο θαη νη δπζθνιίεο ηεο δηαδηθαζίαο εληνπηζκνχ θαη πξφιεςεο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ παξνπζηάδνληαη λα είλαη νη θπξηφηεξε παξάγνληεο αχμεζεο ησλ πηζαλνηήησλ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Μηα αθφκα κειέηε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2007 απφ ηνπο Brennan θαη McGrath είρε σο ζηφρν ηε κειέηε θαηαγεγξακκέλσλ πεξηπηψζεσλ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ γηα ηνλ εληνπηζκφ θνηλψλ ηνπο ζεκείσλ. ηε ζπγθεθξηκέλε επηιέρζεθαλ 14 εηαηξίεο, ελλέα απφ ηηο ΖΠΑ θαη πέληε απφ ηνλ επξσπατθφ ρψξν. Οη ελλέα απηέο εηαηξίεο είραλ παξαβεί ηνλ βαζηθφ λφκν ζρεηηθά κε ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ (Rule 10-b of the Securities and 9
Exchange Act 1934 andsection 17(a) ofthesecuritiesact 1933) ελψ απηέο απφ ηνλ επξσπατθφ ρψξν επειέγεζαλ κε βάζε δεκνζηνπνηεκέλα ζηνηρεία απφ ηνλ νηθνλνκηθφ ηχπν. Γηα ηελ κειέηε ησλ παξαπάλσ εηαηξηψλ εηέζεζαλ ζπγθεθξηκέλα εξσηήκαηακε ζθνπφ ηελ εχξεζε ζπζρεηίζεσλ ζηελπαξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ : Πνηνο δηαπξάηηεη ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ; Πσο γίλεηαη παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ; Πνηα είλαη ηα θίλεηξα γηα ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ; Πνηνη είλαη νη παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ; Πσο θαη γηαηί εληνπίζηεθε ε παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ; Πνην ήηαλ ην απνηέιεζκα γηα ηνπο ελφρνπο θαη ηα ζχκαηα ηνπο; Hθάζε πεξίπησζε αλαιχζεθε γηα επαλαιακβαλφκελα απνηειέζκαηα κε βάζε ηα παξαπάλσ εξσηήκαηα ρξεζηκνπνηψληαο ηα ζπλνιηθά ζηνηρεία θαη νη εηαηξίεο θαηαηάρηεθαλ αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ παξαγφλησλ πνπ βξέζεθαλ.σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο έδεημαλ φηη ηα δπν βαζηθά θίλεηξα γηα ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ήηαλ ε επηζπκία ηεο εηαηξίαο λα ηθαλνπνηήζεη ηηο εμσηεξηθέο πξνβιέςεηο ζρεηηθά κε ηηο ηηκέο ησλ κεηνρψλ θαζψο θαη ην πξνζσπηθφ θέξδνο. Σέηνην θέξδνο είλαη ε πξναγσγή, ε δηαηήξεζε ηεο ζέζεο εξγαζίαο, ε ζπκπάζεηα απφ ηα αλψηεξα ζηειέρε θαη ε ιήςε ρξεκαηηθνχ πνζνχ σο αληακνηβή (bonus). To 43% ησλ πεξηπηψζεσλ είραλ κνλαδηθφ θίλεηξν ην πξνζσπηθφ φθεινο παξά ην γεγνλφο ηεο πίεζεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ εμσηεξηθψλ πξνβιέςεσλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ην θίλεηξν δελ ήηαλ μεθάζαξν θαη ζπκπεξαίλεηαη απφ ηα θέξδε ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ην απνηέιεζκα ηεο επίζεκεο εμέηαζεο. Μηα πνιιή πξφζθαηε έξεπλα ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2015 απφ ηνπο Manurung θαη Hardika κε ζηφρν λα εμεηάζεη ηα εκπεηξηθά ζηνηρεία γηα ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ησλ παξαγφλησλ πνπ νδήγεζαλ ζε απηή κε βάζε ην κνληέιν Fraud Diamond (εηθ. 2) 10
Εικ. 1: Το μονηέλο FraudDiamond Γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθαλ πνζνηηθέο κέζνδνη γηα ηελ αλάιπζε αλεμάξηεηεο κεηαβιεηήο ε νπνία είλαη θχξην ζπζηαηηθφ ηνπ ηξηγψλνπ απάηεο (fraudtriangle) κε ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ κε ηελ εμαξηεκέλε κεηαβιεηή ηεο «πίεζεο» ε νπνία θαηεγνξηνπνηήζεθε ζε νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, εμσηεξηθή πίεζε, νηθνλνκηθνί ζηφρνη. Δπίζεο ε κεηαβιεηή ηεο «επθαηξίαο» θαηεγνξηνπνηήζεθε ζηε θχζε ηεο επηρείξεζεο θαη ην κε απνηειεζκαηηθφ έιεγρν. Ζ κεηαβιεηή ηεο «νξζνινγηθήο εμήγεζεο» θαηεγνξηνπνηήζεθε ζηελ αιιαγή ησλ ειεγθηψλ θαη ε «ηθαλφηεηα» κε επηά άιιεο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο. Σν δείγκα ηεο κειέηεο είλαη ηξαπεδηθέο εηαηξίεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην Υξεκαηηζηήξην ηεο Ηλδνλεζίαο θαηά ηε πεξίνδν 2012-2014. Σν δείγκα επηιέρζεθε ζχκθσλα κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά πνπ αθνξνχλ εηζνδεκάησλ θαη ε κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε είλαη απηή ηεο πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο κειεηψληαο ηηο ππνζέζεηο πνπ ηέζεθαλ: Hνηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ Ζ εμσηεξηθή πίεζε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ Οη νηθνλνκηθνί ζηφρνη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ Ζ θχζε ηεο εηαηξίαο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ Ο κε απνηειεζκαηηθφο έιεγρνο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ 11
Ζ αιιαγή ηνπ ειεγθηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ Ζ ηθαλφηεηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ Σα θπξηφηεξα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη ε κεηαβιεηή ηεο πίεζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα θαη ηνπο νηθνλνκηθνχο ζηφρνπο ελψ ε επθαηξία ζρεηίδεηαη κε ηνλ κε απνηειεζκαηηθφ έιεγρν θαη ηε θχζε ηεο επηρείξεζεο. Μηα πνιχ ελδηαθέξνπζα κειέηε απφ ηε Morganto 2014 είρε ζηφρν ηελ κειέηε πεξίπησζεο ηεο Ηαπσληθήο εηαηξίαο Olympus γηα λα δηεξεπλήζεη πσο ε εζληθή θνπιηνχξα παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε θαη ζηνλ εληνπηζκφ απάηεο θαη πσο ε εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε επεξέαζε ηελ παξαπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Μέζα απφ ηελ πεξηγξαθή ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο ην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην ηεο ζπγθεθξηκέλεο εηαηξίαο θαίλεηαη φηη ήηαλ κηα νκάδα ζηειερψλ θνβηζκέλνη λα θέξνπλ αληίξξεζε θαη λα ειέγμνπλ ηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο κε απνηέιεζκα λα κελ έρνπλ ηδηαίηεξε ηθαλφηεηα ζηε ιήςε απνθάζεσλ παξά ην γεγνλφο φηη είραλ έληνλν ην αίζζεκα ηεο ηηκηφηεηαο θαη ηεο αθεξαηφηεηαο. Δπίζεο, φπσο νη πεξηζζφηεξεο ηαπσληθέο εηαηξίεο, ε εηαηξία Olympus είρε ηελ ηάζε λα ζπγθεληξψλεη αξκνδηφηεηεο ζε έλα ή ζε πνιχ ιίγα πξφζσπα θάηη πνπ δελ ηαηξηάδεη ζηελ Γπηηθή λννηξνπία. Σα πξφζσπα απηά ζπρλά δελ αζθνχλ κε εζηθφ ηξφπν ηα θαζήθνληα ηνπο (φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ) γηα λα δηαηεξήζνπλ ηε ζέζε ηνπο. χκθσλα ινηπφλ κε ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε απηφ ην ζχζηεκα έρεη πνιχ ζεκαληηθά κεηνλεθηήκαηα ζην ηξφπν πνπ αζθείηαη ε εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε ζέηνληαο ηελ εηαηξηθή θνπιηνχξα αιιά θαη ηελ εζληθή βαζηθφ παξάγνληα πηζαλφηεηαο εκθάληζεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη άιινπ είδνπο απάηεο. 2.2 ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΣΟΠΙΜΟΤ ΠΑΡΑΠΟΙΗΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΚΑΣΑΣΪΕΩΝ 12
Ο απνηειεζκαηηθφο εληνπηζκφο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ απνηειεί κηα επηηαθηηθή αλάγθε γηα ηηο επηρεηξήζεηο. Δίλαη φκσο κηα πνιχ δχζθνιή δηαδηθαζία κε ηε ρξήζε ησλ ζπλεζηζκέλσλ ηξνπψλ ειέγρνπ (Porterand Cameron, 1987; Coderre, 1999). Ζ αλάγθε γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ νδήγεζε πνιινχο κειεηεηέο ζηε δηεξεχλεζε ησλ κεζφδσλ γηα ηνλ εληνπηζκφ απηφ. Μηα κειέηε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνλ Spathis (2002), δηεξεχλεζε δεκνζηνπνηεκέλα δεδνκέλα γηα ηελ αλάπηπμε ελφο κνληέινπ ζρεηηθά κε ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. ηελκειέηε ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο δείγκα 76 θαηαζθεπαζηηθέο επηρεηξήζεηο απφ ηηο νπνίεο νη 38 είραλ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη νη ππφινηπεο 38 δελ πεξηείραλ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Καη ηα δχν είδε δείγκαηνο ειέρζεζαλ. Δπίζεο, επηιέρζεθαλ δέθα κεηαβιεηέο γηα δηεξεχλεζε γηα ηελ πξφβιεςε ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ φπσο απηέο πνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ νηθνλνκηθή απφδνζε φπσο ηελ θεξδνθνξία, ηελ ξεπζηφηεηα θαη ηηο δηαρεηξηζηηθέο επηδφζεηο. Όζν αθνξά ζηε κέζνδν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε, ε κειέηε θάλεη ρξήζε ηεο ινγηζηηθήο αλάιπζεο παιηλδξφκεζεο. To ζπγθεθξηκέλν κνληέιν αμηνινγήζεθε κε ηε ρξήζε νηθνλνκηθψλ δεηθηψλ γηα λα εληνπηζηνχλ πνηνη ζρεηίδνληαη κε ηελ παξαπνίεζε.σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη νη κφλν παξαγνληηθέο δνθηκαζίεο δείρλνπλ φηη πνιιέο κεηαβιεηέο είλαη ρξήζηκεο ζηνλ εληνπηζκφ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Άιιεο φκσο κεηαβιεηέο δελ θαίλεηαη λα κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ ηελ παξαπνίεζε απηή θαη εηδηθά ζε γεληθεπκέλν επίπεδν. Με ιίγα ιφγηα ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν πνπ πξνθχπηεη είλαη ηδηαίηεξα αθξηβέο ζην λα ηαμηλνκήζεη ην ζπγθεθξηκέλν δείγκα ζσζηά κε πνζνζηφ αθξίβεηαο 84%. Έηζη, ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ηα κνληέια ιεηηνπξγνχλ ζσζηά γηα ηνλ εληνπηζκφ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη απνηεινχλ ρξήζηκν εξγαιείν ζηνπο ειεγθηέο, ζε εζσηεξηθφ θαη εμσηεξηθφ επίπεδν ζηελ επηρείξεζε, ζηηο θνξνινγηθέο ή θαη ζηηο ηξαπεδηθέο αξρέο. Ζ δεχηεξε κειέηε πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνπο Omaretal,(2014) κε ζηφρν ηελ δηεξεχλεζε ησλ κεζφδσλ εληνπηζκνχ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθε ην κνληέιν Beneish θαη ε Ratio Analysis (Αλάιπζε Γεηθηψλ). Πην αλαιπηηθά, ζην κνληέιν Beneish ειήθζεζαλ ππφςε ν ηξφπνο ρεηξηζκνχ ησλ θεξδψλ ελψ ζηελ αλάιπζε δεηθηψλ ειήθζεζαλ ππφςε ηέζζεξα πεδία νηθνλνκηθψλ δεηθηψλ φπσο θεξδνθνξία, απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο, ξεπζηφηεηα, θάιπςε θαη δνκή 13
ρξεκαηνδφηεζεο. Σν απνηέιεζκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημε φηη ην κνληέιν Beneish θαη ε Ratio Analysis κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο εξγαιεία γηα ηνλ εληνπηζκφ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Σα εξγαιεία απηά είραλ απνηέιεζκα ζε ζεκαληηθέο δηαθνξέο θαη απέδεημαλ φηη ε εηαηξία δηαρεηξίζηεθε ηα θέξδε θαζψο θαη φηη είρε ζπκκεηνρή ζην ρεηξηζκφ ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ηξίηε κειέηε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνλ Mahama (2015)γηα ηελ δηεξεχλεζε ησλ ηξφπσλ εληνπηζκνχ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε βαζίζηεθε ζηελ πεξίπησζε ηεο θαηάξξεπζεο ηεο εηαηξίαο Enronζηηο ΖΠΑ ην 2001 θαη ρξεζηκνπνίεζε δπν κνληέια: ηα κνληέια Altman θαη Beneish κε ζηφρν λα δηαπηζηψζεη αλ ε EnronCorpείρε εκπιαθεί ζε δφιην ρεηξηζκφ ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη πφζν λσξίο ζα κπνξνχζε λα είρε γίλεη αληηιεπηφ απφ ηνπο επελδπηέο, ηνπο πηζησηέο, ηνπο εξγαδνκέλνπο, ηηο αξρέο θαη ηα ππφινηπα ζπκβαιιφκελα κέιε. Σα δεδνκέλα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ πξνέξρνληαλ απφ ηηο νηθνλνκηθέο αξρέο ησλ ΖΠΑ απφ ην 1996 έσο ην 2000. Σν κνληέιν Altmanρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πξφβιεςε αλ ε εηαηξία ζα είλαη ζε νηθνλνκηθή χθεζε ελψ ην κνληέιν Beneish ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο θεξδνθνξίαο, ηελ νηθνλνκηθή απφδνζε θαη ηελ αμία ηεο εηαηξίαο. Σα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη ε Enronήηαλ ζε νηθνλνκηθή ζχγρπζε απφ ην 1997 θαη είρε ζπκκεηνρή ζηελ ρεηξαγψγεζε ησλ θεξδψλ. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη παξά ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δπν κνληέισλ, πνιινί είλαη νη πεξηνξηζκνί ηνπο φπσο ε ηάζε γηα δεκηνπξγία δηαθνξεηηθψλ απνηειεζκάησλ ζηελ πξφβιεςε απνηπρίαο ή θαη ρξενθνπίαο. Ζ ηέηαξηε κειέηε, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνπο Apparao et al,(2009)είρε ζηφρν ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ κέζα απφ ηελ ηερληθή εμφξπμεο δεδνκέλσλ κε έλα ζπγθεθξηκέλν πιαίζην ηαμηλφκεζεο ιακβάλνληαο ππφςε ραξαθηεξηζηηθά ηερληθψλ εληνπηζκνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα ην πιαίζην απηφ ηαμηλφκεζεο αθνξά ζηελ δηαδηθαζία εχξεζεο ελφο αξηζκνχ κνληέισλ (ή ιεηηνπξγηψλ) πνπ πεξηγξάθνπλ ή δηαρσξίδνπλ ηα δεδνκέλα. Δπίζεο, δηαηξέζεθαλ νη αιγφξηζκνη εληνπηζκνχ ζχκθσλα κε ηηο ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. Σα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη ε ηερληθή απηή ήηαλ αθξηβήο ζηελ ηαμηλφκεζε ησλ δεδνκέλσλ κε βαζκφ αθξίβεηαο λα ππεξβαίλεη ην 84% κε ηε ρξήζε ησλ δεκνζηεπκέλσλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Oη εηαηξείεο κε θαηαγξαθέο πσιήζεσλ, 14
ρξεψλ,ρακειψλ θαζαξψλ θεξδψλ είλαη πηζαλφ λα παξαπνηήζνπλ ηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο ηεο ζηαδηαθήο ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο Μηα αθφκε κειέηε ε νπνία ρξεζηκνπνίεζε ην κνληέιν Beneish γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ είλαη απηή πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνλ Repousis, to 2016 κε δεδνκέλα απφ ηελ Διιάδα. Με δεδνκέλν φηη ε δηεξεχλεζε ησλ δεδνκέλσλ είλαη έλαο παξάγνληαο θαζνξηζκνχ, εληνπηζκνχ, πξφιεςεο, κειέηεο θαη δίσμεο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, ζηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ Διιάδα θαηαζηάζεηο γηα ηα έηε 2011 θαη 2012 γηα εηαηξίεο απφ δεδνκέλα ηξαπεδψλ (ICAPGroupdatabank). Γηα λα εξεπλεζνχλ ηα απνηειέζκαηα ησλ αλεμάξηεησλ κεηαβιεηψλ ζην κνληέιν Beneish, ρξεζηκνπνηήζεθε κέζνδνο πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο βαζηζκέλε ζε ζπληειεζηέο παιηλδξφκεζεο θαη t-values. Tα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα πξνέθπςαλ απφ 25, 468 εηαηξίεο, αλψλπκεο θαη ΔΠΔ, νη νπνίεο είραλ εθδψζεη εηήζηεο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο γηα ηα έηε 2011 θαη 2012. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη ην 33% ηνπ ζπλνιηθνχ δείγκαηνο ησλ εηαηξεηψλ παξνπζηάδνληαη λα είλαη παξαπνηεκέλεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε δηαρείξηζε ησλ θεξδψλ ζρεηίδεηαη άκεζα κε κεηαβιεηέο φπσο ν εκεξήζηνο δείθηεο πσιήζεσλ, ν δείθηεο πνηφηεηαο ελεξγεηηθνχ, δείθηεο αλάπηπμεο πσιήζεσλ, θαη δείθηεο εμφδσλ. Hπέκπηε κειέηε πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2014 απφ ηνπο Eragbhe θαη Omoye κε ζηφρν ηελ δηεξεχλεζε ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ κέζα απφ ηε ρξήζε ησλ ινγηζηηθψλ δεηθηψλ ζε επηρεηξήζεηο νη νπνίεο ζπκκεηείραλ ζην ρξεκαηηζηήξην ζηελ πεξηνρή ηεο Νηγεξίαο. Σα ινγηζηηθά δεδνκέλα πξνήιζαλ απφ 30 εηαηξίεο γηα ην δηάζηεκα πέληε εηψλ (2007-2011). Σν ζηαηηζηηθφ εξγαιείν ην νπνίν ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ην Pooled Data Binary Logitre gression θαη ηα δεδνκέλα δέρζεθαλ επεμεξγαζία κε ην εξγαιείν SPSS. Σα επξήκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη νη δείθηεο επέλδπζεο θαη ξεπζηφηεηαο ζρεηίδνληαη ζεκαληηθά κε ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη φηη ε κειέηε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη ινγηζηηθψλ δεηθηψλ είλαη βαζηθφο παξάγνληαο έλδεημεο γηα ηελ παξαπνίεζε απηή θαη ζα πξέπεη λα κειεηψληαη απφ επελδπηέο θαη κεηφρνπο γηα ηνλ εληνπηζκφ πηζαλφηεηαο παξαπνίεζεο. Ζ ηειεπηαία κειέηε δηεμήρζε ην 2013 απφ ηνπο Amaraet al. Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε είρε ζηφρν ηελ δηεξεχλεζε ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ηελ επίδξαζε ηνπ «Σξηγψλνπ ηεο Απάηεο» (Fraud Triangle)(εηθ. 1) ζηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο απηήο.σν ηξίγσλν ηεο απάηεο απνηειείηαη απφ ηξία ζηνηρεία ηα νπνία ζπλζέηνπλ ηελ απάηε θαη είλαη ε 15
επθαηξία (opportunity), ε εθινγίθεπζε (rationalization) θαη ε πίεζε (pressure). Σα δεδνκέλα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ εκπεηξηθή απηή κειέηε ζρεηίδνληαη κε ην δείγκα 80 εηαηξηψλ πνπ εδξεχνπλ ζηελ Γαιιία κε δεκνζηνπνηεκέλα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ζηα έηε 2001-2009. ηελ παξνχζα κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ηεο ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο έδεημαλ ε πίεζε ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ γηα απφδνζε είλαη παξάγνληαο ηεο παξαπνίεζεο. Όκσο, παξάγνληεο φπσο ην ρξένο θαη ε ξεπζηφηεηα δελ απνηεινχλ παξάγνληα. Σέινο, γηα άιιε κηα θνξά ε κέζνδνο ηεο ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο είλαη απνηειεζκαηηθή. ευκαιρία (opportunity) εκλογίκευςη (rationalization) πίεςη (pressure) εικ. 2: fraudtriangle 2.3 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΑΡΑΠΟΙΗΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΚΑΣΑΣΪΕΩΝ Ζ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ έρεη πάξεη ηε κνξθή επηδεκίαο ζε παγθφζκην επίπεδν. Σα ηειεπηαία ρξφληα, ε παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ έρεη θπξηαξρήζεη πξνθαιψληαο θαηάξξεπζε ζε πνιιέο επηρεηξήζεηο παγθνζκίσο. πλεπψο ε αλάγθε φρη κφλν γηα εληνπηζκφ αιιά θαη γηα πξφιεςε είλαη επηηαθηηθή. Ζ πξφιεςε είλαη έλα κέηξν ην νπνίν κπνξεί λα ζηακαηήζεη ηελ χπαξμε ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αξρηθά ελψ ν εληνπηζκφο είλαη ζπλψλπκνο κε ηελ ηαπηνπνίεζε ηεο παξαπνίεζεο φζν ην δπλαηφ πην γξήγνξα. αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ν εληνπηζκφο απαηηείηαη φηαλ ε δηαδηθαζία ηεο πξφιεςεο απνηχρεη. 16
Πνιιέο κειέηεο πνπ αθνξνχλ ηελ πξφιεςε ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ είραλ θνηλφ ζπκπέξαζκα ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία ηεο θαη ησλ κεζφδσλ πνπ ρξεζηκνπνηεζήθαλ. Μηα κειέηε ε νπνία δηεμήρζε ην 2012 απφ ηνπο Gupta θαη Gill είρε σο ζηφρν ηελ πξφιεςε θαη ηνλ εληνπηζκφ ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ κε ηελ εθαξκνγή ελφο πιαηζίνπ εμφξπμεο δεδνκέλσλ. Ζ κέζνδνο ηεο εμφξπμεο δεδνκέλσλ αθνξνχζε ηελ δηεξεχλεζε δεηθηψλ ζρεηηθά κε ηελ θεξδνθνξία, ηελ ξεπζηφηεηα, ηελ αζθάιεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ζε ζπλδπαζκφ κε άιια ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηρείξεζεο φπσο ηελ ειηθία ηεο, ην κέγεζφο ηεο κε βάζε ην θεθάιαην θαη ηα εηζνδήκαηά ηεο. πλνιηθά, αλαιχζεθαλ 62 νηθνλνκηθνί δείθηεο βαζηζκέλνη ζηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά απφ δεκνζηνπνηεκέλεο θαηαζηάζεηο, φπσο απηέο ηνπ ηζνινγηζκνχ, ησλ κεηξεηψλ θαη ηνπ εηζνδήκαηνο απφ δηάθνξεο πεγέο φπσο ην ρξεκαηηζηήξην, ηνλ ηχπν θαη ην δηαδίθηπν. Μεηά απφ ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ απηψλ έιαβε ρψξα ε επεμεξγαζία ηνπο κέζα απφ ηελ αλάιπζε θαη ηελ εξκελεία ησλ δεδνκέλσλ κε ηε δηαδηθαζία ηεο ηαμηλφκεζεο. Ζ ηαμηλφκεζε αθνξά ησλ δηαρσξηζκφ ησλ ζηνηρείσλ ζε παξαπνηεκέλα θαη κε. Ζ αμηνιφγεζε ηεο απφδνζεο ήηαλ ην ηειεπηαίν ζηάδην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πιαηζίνπ δηεξεχλεζεο γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ κεζφδσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε θάζε είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο κεζφδνπ αθνχ ιεηηνπξγεί σο βήκα γηα αλαηξνθνδφηεζε θαη αμηνιφγεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πιαηζίνπ. Σα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη ην ζπγθεθξηκέλν πιαίζην είλαη πην απνηειεζκαηηθφ απφ ηηο θνηλέο κεζφδνπο ειέγρνπ εθφζνλ δελ κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ ηνπο παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζηελ παξαπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη έηζη δελ κπνξνχλ λα ηελ πξνβιέςνπλ θαη λα ηελ εκπνδίζνπλ. Με δεδνκέλε ηελ αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ νηθνλνκία, ε πξφιεςε ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ είλαη πςίζηεο ζεκαζίαο θάλνληαο ην ζπγθεθξηκέλν πιαίζην πξφιεςεο ζεκαληηθφ εξγαιείν. Μηα άιιε κειέηε απφ ηνπο ίδηνπο κειεηεηέο (Gupta&Gill, 2012) δηεμήρζε ιίγνπο κήλεο κεηά δηεξεπλψληαο ηερληθέο εμφξπμεο δεδνκέλσλ φπσο απηή ηεο νκαδνπνίεζεο σο κέζν πξφιεςεο ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ θάζε κηα απφ απηέο ηηο ηερληθέο εθαξκφζηεθε ζε έλαλ αξηζκφ δεδνκέλσλ πνπ απνθηήζεθαλ απφ νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο φπσο ν ηζνινγηζκφο θαη εηζνδήκαηνο ζε δείγκα απφ 114 εηαηξίεο. Οη κεηαβιεηέο νη νπνίεο ιήθζεθαλ ππφςε ήηαλ 62 κε βάζε νηθνλνκηθνχο δείθηεο ζρεηηθά κε ηελ θεξδνθνξία, αζθάιεηα, ξεπζηφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Σα δεδνκέλα απηά άιιαμαλ κνξθή γηα λα κπνξέζνπλ λα 17
εμνξπρηνχλ θαη λα εξκελεπηνχλ θαη έπεηηα νκαδνπνηεζήθαλ. ηα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη 17 εηαηξίεο ρσξίο παξαπνίεζε εκθαλίζηεθαλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε παξαπνίεζε. Έηζη, είλαη ζαθέο πσο ε ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή ζηελ πξφιεςε αιιά θαη ζηνλ εληνπηζκφ παξαπνίεζεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζχκθσλα κε ηνπο κειεηεηέο, ε ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο ζα πξέπεη λα εθαξκνζηεί ζε ζπλδπαζκφ κε πνηνηηθέο πιεξνθνξίεο φπσο ηε ζχλζεζε ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη ηνλ πηζαλφ πνιπηειή ηξφπν δσήο ησλ ζηειερψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηνπο νηθνλνκηθνχο δείθηεο. Μηα κειέηε απφ ηνπο Abaoub θαη Homrani ην 2013 δηεξεχλεζε θαη παξνπζίαζε έλα ζπγθεθξηκέλν κνληέιν γηα ηελ πξφβιεςε, ηελ πξφιεςε θαη ηνλ εληνπηζκφ παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζε ηξάπεδεο ζηελ πεξηνρή ηεο Σπλεζίαο. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθαλ νηθνλνκηθνχο δείθηεο απφ ηελ Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) σο δείθηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ζε ζχγθξηζε κε ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηξαπεδψλ ησλ ΖΠΑ γηα λα δνθηκάζεη ηνλ ηξφπν πξφβιεςεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ηξία ρξφληα πξηλ ηελ εκθάληζε ηεο. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε εηέζεζαλ ηξεηο ππνζέζεηο. Ζ πξψηε ππφζεζε αθνξά ζηνλ δείθηε απφδνζεο δειαδή φηη νη ηξάπεδεο κε ρακειή απφδνζε εθηίζεληαη ζε κεγαιχηεξν θίλδπλν παξαπνίεζεο. Ζ δεχηεξε ππφζεζε αθνξά ζηνλ δείθηε αλάπηπμεο δειαδή φηη νη ηξάπεδεο κε κεγάινπο δείθηεο αλάπηπμεο εθηίζεληαη πεξηζζφηεξν ζην θίλδπλν παξαπνίεζεο. Ζ ηξίηε ππφζεζε αθνξά ζηνπο θεθαιαηαθνχο δείθηεο δειαδή φηη νη ηξάπεδεο κε ρακεινχο θεθαιαηαθνχο δείθηεοεθηίζεληαη ζε κεγαιχηεξν θίλδπλν παξαπνίεζεο. Σν δείγκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο ήηαλ δέθα ηξάπεδεο κε ηα δεδνκέλα ηεο πεξηφδνπ 2003 έσο 2010 θαη ην κνληέιν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ ην κνληέιν McAteer (2009) ην νπνίν ηξνπνπνηήζεθε ζχκθσλα κε ηα δεδνκέλα ηεο πεξηνρήο ηεο Σπλεζίαο νκαδνπνηψληαο ηα δεδνκέλα ζε ηξεηο θαηεγνξίεο ζχκθσλα κε ηηο ππνζέζεηο πνπ είραλ ηεζεί θαη αλαιχζεθαλ κε ηελ κέζνδν ηεο ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο. Κχξηνο ζηφρνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο είλαη λα εληνπηζηεί ν ρξφλνο ζηνλ νπνίν κπνξεί λα πξνβιεθζεί ε παξαπνίεζε. Σα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη ε ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο είλαη αθξηβήο θαηά 66.7% θαη ε πεξίνδνο πξφβιεςεο κπνξεί λα είλαη θαη δπν ρξφληα πξηλ ηελ πηζαλή εκθάληζε ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Mηα πην πξφζθαηε έξεπλα ε νπνία δηεμήρζε ην 2014 απφ Boumediene έρεη σο ζηφρν ηελ πεξηγξαθή ηνπ ηξφπνπ πξφιεςεο θαη εληνπηζκνχ ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζε δέθα 18
ηξάπεδεο ζηελ πεξηνρή ηεο Σπλεζίαο. Ζ κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ απηή ηεο δηεξεχλεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ δεηθηψλ απφ ηελ Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) σο δείθηεο ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο θάζε ηξάπεδαο. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε δνθηκάζηεθε ε πξνιεπηηθή δχλακε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δεηθηψλ κε ηε ρξήζε ηεο ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο. Πην αλαιπηηθά, νκνίσο κε ηελ πξνεγνχκελε έξεπλα, ζηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ηέζεθαλ ηξεηο ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ζπγθεθξηκέλνπο δείθηεο. Ζ πξψηε ππφζεζε αθνξά ζηνλ δείθηε απφδνζεο δειαδή φηη νη ηξάπεδεο κε ρακειή απφδνζε εθηίζεληαη ζε κεγαιχηεξν θίλδπλν παξαπνίεζεο. Ζ δεχηεξε ππφζεζε αθνξά ζηνλ δείθηε αλάπηπμεο δειαδή φηη νη ηξάπεδεο κε κεγάινπο δείθηεο αλάπηπμεο εθηίζεληαη πεξηζζφηεξν ζην θίλδπλν παξαπνίεζεο. Ζ ηξίηε ππφζεζε αθνξά ζηνπο θεθαιαηαθνχο δείθηεο δειαδή φηη νη ηξάπεδεο κε ρακεινχο θεθαιαηαθνχο δείθηεοεθηίζεληαη ζε κεγαιχηεξν θίλδπλν παξαπνίεζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο απέδεημαλ φηη ν ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο είλαη αθξηβήο θαηά 90% θαη αθφκα θαη νη αξρέο ειέγρνπ κπνξνχλ λα βαζίδνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν. Παξφια απηά, ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν δελ κπνξεί λα αλαπηπρζεί παγθνζκίσο κηα θαη αθνξά δεδνκέλα απφ ζπγθεθξηκέλα ρξφληα (1999 έσο 2010) θαηά ηα νπνία παξαηεξήζεθε έιιεηςε θπβεξλεηηθήο ηαθηηθήο θαη ζηηο ηξάπεδεο αιιά θαη ζε δεκφζηεο ππεξεζίεο. Ζ κειέηε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2014 απφ ηνπο Kyalo et al., αζρνιήζεθε κε ην λα θαζνξίζεη ηνλ ξφιν ηεο πξφιεςεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζηελ πεξηνρή Nakuru ηεο Κέλπα. Ζ κειέηε πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ην κήλα Αχγνπζην σο θαη ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2014. Σα δεδνκέλα γηα ηελ κειέηε απνθηήζεθαλ απφ ινγηζηέο, νηθνλνκηθνχο ππαιιήινπο, ειεγθηέο θαη ππεχζπλνπο ζπκβάζεσλ απφ ηελ θπβέξλεζε ηεο θνκεηείαο Nakuru, θαη ήηαλ ζην ζχλνιν 106 ζπκκεηέρνληεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε πηνζέηεζε ηε πεξηγξαθηθή πξνζέγγηζε γηα λα κπνξεί λα απνθηήζεη ζπγθεθξηκέλα δεδνκέλα πνπ βαζίδνληαη θπξίσο ζε απφςεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ νη νπνίεο θαηεγξάθεζαλ κέζα απφ εξσηεκαηνιφγηα. Όια ηα πνζνηηθά δεδνκέλα κεηξήζεθαλ κε πξαγκαηηθέο ηηκέο. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο έδεημαλ φηη ε πξφιεςε παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη ζηελ αλαθνξά νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ. Καηά ζπλέπεηα, πξνηείλεηαη ε ελίζρπζε ησλ κεζφδσλ πξφιεςεο απφ ηελ πιεπξά ηεο πνιηηείαο. Παξφια απηά, ε γελίθεπζε ησλ απνηειεζκάησλ ζεσξείηαη ζρεηηθή. 19
2.4 ΠΑΡΑΠΟΙΗΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΣΑΣΑΕΩΝ ΚΑΙ ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ & ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ Ζ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ εκθαλίδεηαη λα ζρεηίδεηαη άκεζα απφ ηελ εηαηξηθή θνπιηνχξα, ηελ εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε θαη ηελ άζθεζε δχλακεο ζηα πιαίζηα ιεηηνπξγίαο ηεο θάζε επηρείξεζεο. Μηα κειέηε ε νπνία δηεμήρζε απφ ηνπο Omaretal., ην 2015 απνηειεί κηα βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε γηα ηελ δηεξεχλεζε ηεο επίδξαζεο ηεο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο ζηελ εκθάληζε ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ σο έλα ζχλνιν ζπκπεξηθνξψλ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο. Ο δεχηεξνο ζηφρνο ηεο παξνχζαο βηβιηνγξαθηθήο κειέηεο είλαη ε παξνρή πξνηάζεσλ γηα ηελ βειηίσζε ηεο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο.ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε αλαθέξνληαη πεξηπηψζεηο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ απφ ηα ζηειέρε επηρεηξήζεσλ γηα ηε δεκηνπξγία ςεχηηθψλ ζηνηρείσλ εηζνδήκαηνο θαη θεθαιαίνπ (ACFE, 2014;KPMG, 2014). Ζ ζπγθεθξηκέλε βηβιηνγξαθηθή κειέηε αλαθέξεηαη θαη ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ηα ζηειέρε είραλ ξφιν επφπηε κε δηαθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ζηφρνπο ζε νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο. Ζ θνπιηνχξα ησλ νηθνγελεηαθψλ επηρεηξήζεσλ επεξεάδεη ηε θεξδνθνξία ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ κέζα απφ ηε ζπκπεξηθνξά ππαιιήισλ πνπ δελ είλαη κέιε ηεο νηθνγέλεηαο επεξεάδνληαο ηα θίλεηξά ηνπο (Valiejo, 2009). Tα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθηθήο επηζθφπεζεο έδεημαλ φηη ε εηαηξηθή θνπιηνχξα επεξεάδεη ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη είλαη δχζθνιν λα αληηκεησπηζηεί θαη λα βειηησζεί θαζψο θαη ε παξακέιεζε ηεο έρεη επίζεο αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηηο επηρεηξήζεηο. Σέινο, βαζηθή πξφηαζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθηθήο αλαζθφπεζεο είλαη ε αληακνηβή ησ ζηειερψλ γηα ηελ πξνζθνξά ηνπο αθφκα θαη ζε κνξθή ρξεκαηηθήο αληακνηβήο. Μηα άιιε κειέηε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2013 απφ ηνπο Zainal et. al., δηεξεχλεζε αλ ε θαηαλνκή δχλακεο κεηαμχ ηνπ Βαζηθνχ ζηειέρνπο (ChiefExecutiveOfficer- CEO) θαη ηνπ Γηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ (BoardofDirectors BOD) ζρεηίδεηαη κε ηελ πηζαλή εκθάληζε παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζηηο Γεκφζηεο επηρεηξήζεηο ζηελ πεξηνρή ηεο Ηλδνλεζίαο.ηε κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθε ε αλάιπζε θχξησλ παξαγφλησλ ζε έλα αξηζκφ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο δχλακεο ε νπνία ζρεηίδεηαη κε ηνπο CEO θαη BOD γηα ηελ θαηαλφεζε 20
ηξηψλ παξαγφλησλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ηχπν ηεο δχλακήο ηνπο ζρεηηθά κε ηελ εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε. Δπίζεο, ε κειέηε επεθηάζεθε ζηελ αλάιπζεησλ δπαδηθψλ δεπγψλ ησλ ζρέζεσλ ηεο δχλακεο ησλ CEO θαη BOD θαη πσο απηέο νη ζρέζεηο επεξεάδνπλ ηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Σν δείγκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο απνηέιεζαλ 202 εηαηξίεο παξνχζεο ζην Υξεκαηηζηήξην ηεο Ηλδνλεζίαο θαη απνηεινχηαλ απφ 101 εηαηξίεο κε παξαπνίεζε θαη 101 ρσξίο παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ απφ ην 2000 σο ην 2011. Σα επξήκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη φηαλ απμάλεηαη ε δχλακε ηνπ ΒΟD,ε πηζαλφηεηα γηα ηελ εκθάληζε παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ κεηψλεηαη. Δπίζεο, ηα επξήκαηα έδεημαλ φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ΒΟD αλαθνξηθά κε ηελ απφδνζε ηεο εηαηξίαο φηαλ ε δχλακε απηή είλαη πςειφηεξε ζε ζρέζε κε απηή ηνπ CEO. κε απηφ ηνλ ηξφπν ηνλίδεηαη ε αλάγθε γηα ηελ δεκηνπξγία ζπκβνπιίνπ πξνιεπηηθνχ ηχπνπ ζε κηα εηαηξία κε ζθνπφ λα πεξηνξηζηεί ε πηζαλφηεηα ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Βαζηθφο πεξηνξηζκφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο είλαη φηη ηα επξήκαηα ηεο κπνξεί λα κελ κπνξνχλ λα γεληθεπζνχλ θαη λα ζεσξεζνχλ δεδνκέλα γηα νπνηαδήπνηε άιιε εηαηξία εθηφο απφ απηέο πνπ ζπκκεηείραλ ζην δείγκα. Μηα άιιε κειέηε ε νπνία δεκνζηνπνηήζεθε ην 2014 απφ ηνπο Albrechtetal., είρε σο ζηφρν ηελ θαηαλφεζεο ηεο δηαδηθαζίαο κε ηελ νπνία θάπνηα άηνκα πξνζιακβάλνληαη γηα λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε εζηηάδεη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίνη νη δξάζηεο ρξεζηκνπνηνχλ δχλακε θαη εμνπζία γηα λα πξνζιάβνπλ άιια άηνκα ηα νπνία ζα ζπκκεηέρνπλ ζε πξάμεηο απάηεο. Γηα λα γίλεη μεθάζαξν πσο ρξεζηκνπνηείηαη απηή ε δχλακε, πξνηείλεηαη έλα κνληέιν ην νπνίν βαζίδεηαη ζην κνληέιν ηαμηλφκεζεο εμνπζίαο ησλ Frenchθαη Ravenην νπνίν εμεγεί πσο έλα άηνκν επεξεάδεη έλα άιιν γηα λα ζπκκεηέρεη ζε παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ρξήζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ κνληέινπ ζε 30 άηνκα πνπ ζπκκεηείραλ ζε παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ έδεημε φηη ρξεζηκνπνηήζεθαλ πνιινί ηχπνη εμνπζίαο θαη δχλακεο : ε δχλακε ηεο αληακνηβήο, ε αλαγθαζηηθή εμνπζία, ε δχλακε ηνπ θφβνπ γηα κε επηηπρεκέλε θαξηέξα, ε δχλακε ηεο εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ζπλαδέιθσλ θαη ε δχλακε ησλ γλψζεσλ ησλ εηδηθψλ. Σέινο, ε ζπγθεθξηκέλε κειέηε πξνηείλεη ηξφπνπο εθπαίδεπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηελ απνθπγή νπνηνπδήπνηε είδνπο πξάμεο απάηεο. Μηα άιιε κειέηε πνπ δηεμήρζε ην 2014 απφ ηνπο Razali θαη Arshad είρε ζηφρν ηελ δηεξεχλεζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ηεο δνκήο ηεο εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ηεο πηζαλφηεηαο παξαπνίεζεο 21
νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε ρξεζηκνπνίεζε ηα κνληέια Beneish θαη Αltmanκέζα απφ ηελ αλάιπζε ζηνηρείσλ εηήζησλ αλαθνξψλ 227 εηαηξηψλ ζηελ πεξηνρή ηεο Μαιαηζίαο γηα ην έηνο 2010-2011.ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε εηέζεζαλ ζπγθεθξηκέλεο ππνζέζεηο. Ζ πξψηε αθνξά ζην φηη ην κέγεζνο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ ζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηελ πηζαλφηεηα παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ δεχηεξε ππφζεζε ηα κέιε ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ κε δηεζλή εκπεηξία ζρεηίδνληαη αξλεηηθά κε ηελ πηζαλφηεηα παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ηξίηε ππφζεζε αθνξά ζην φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νκάδαο ειέγρνπ ζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηελ πηζαλφηεηα παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ηέηαξηε ππφζεζε αθνξά ζην φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εζσηεξηθήο νκάδαο ειέγρνπ ζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηελ πηζαλφηεηα παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Σν δείγκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο ήηαλ 227 εηαηξίεο δεκνζίνπ ζε δηαθφξνπο θιάδνπο φπσο ν θαηαζθεπαζηηθφο, νηθνλνκηθφο, θιάδνο θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ θαη ηερλνινγίαο. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ειήθζεζαλ ππφςε ζπγθεθξηκέλεο κεηαβιεηέο φπσο ην κέγεζνο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη ε δηεζλήο εκπεηξία ησλ κειψλ ηνπ, ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο θαη ε νκάδα ειέγρνπ. χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο κειέηεο, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νκάδαο ειέγρνπ, εζσηεξηθήο θαη κε, θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαζνξίδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ πηζαλφηεηα ηεο εκθάληζεο ηεο παξαπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Δπίζεο, ην κέγεζνο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη ε δηεζλήο εκπεηξία ησλ κειψλ ηνπ δελ θαίλεηαη λα παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν. Ζ κε ηθαλφηεηα εθαξκνγήο θαη γελίθεπζεο ζε άιιεο εηαηξίεο θαη επηρεηξήζεηο είλαη ν βαζηθφο πεξηνξηζκφο ηεο παξνχζαο κειέηεο. Άιιε κηα κειέηε ε νπνία δηεξεχλεζε ηελ εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε ζε ζρέζε κε ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ είλαη απηή ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2011 απφ ηνπο Klai θαη Omri. ηφρνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο επίδξαζεο ησλ κεραληζκψλ δηαθπβέξλεζεο ζηελ εκθάληζε παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ κέζα απφ έλα δείγκα επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Σπλεζίαο. πγθεθξηκέλα, ε έξεπλα εζηίαζε ην ελδηαθέξνλ ηεο ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη ζηελ δνκή ηεο ηδηνθηεζίαο ησλ 22 επηρεηξήζεσλ νη νπνίεο είλαη ζην Υξεκαηηζηήξην ηεο Σπλεζίαο θαηά ηελ πεξίνδν 1997-2007. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε εηέζεζαλ νη παξαθάησ ππνζέζεηο: 22
Ο έιεγρνο απφ μέλνπο επεξεάδεη ηελ εκθάληζε παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ Ο έιεγρνο απφ ηα κέιε νηθνγελεηψλ επεξεάδεη ηελ εκθάληζε παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ Ο έιεγρνο απφ θξαηηθά θαη νηθνλνκηθά ηδξχκαηα επεξεάδεη ηελ εκθάληζε παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ Σα επξήκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο έδεημαλ φηη νη επηρεηξήζεηο απηέο ραξαθηεξίδνληαλ απφ έιιεηςε αλεμαξηεζίαο ζηα κέιε ηνπ ζπκβνπιίνπ θαη ζπγθέληξσζε εμνπζίαο θαη δχλακεο ζε ζπγθεθξηκέλα άηνκα πξάγκα πνπ επεξέαζε αξλεηηθά ηελ εκθάληζε παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ν έιεγρνο απφ θξαηηθνχο θνξείο θαη ηδξχκαηα βειηίσλε ηελ πνηφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ. Hηειεπηαία κειέηε δηεμήρζε ην 2014 απφ ηνπο Mohamed θαη Handley-Schachelor θαη ζηφρνο ήηαλ ε δηεξεχλεζε ησλ κεζφδσλ πνπ έρνπλ ζηε δηάζεζε ηνπο ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε, νη ειεγθηέο θαη νη ξπζκηζηηθέο αξρέο γηα λα αληηδξάζνπλ ζηελ εκθάληζε παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ κέζα απφ κηα νξζή εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε. Οη βαζηθνί ζηφρνη δηεξεχλεζεο ήηαλ ηα κέηξα ηα νπνία κπνξνχλ λα ιεθζνχλ γηα ηελ πξφιεςε ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη κεηά ηελ εκθάληζε ηεο θαη ηη αληηδξάζεηο θαηαγξάθνληαη θαηά ηελ εκθάληζε ηεο. Ζ κέζνδνο ηεο κειέηεο ήηαλ νη εκη-δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο κε δηεπζπληηθά ζηειέρε απφ δπν εηαηξίεο ζηελ Μαιαηζία. Έλαο ζπλεληεπμηαδφκελνο απφ ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο, δχν απφ ειεγθηηθνχο κεραληζκνχο θαη έλαο απφ ηελ δηνίθεζε αλεμάξηεηεο εηαηξίαο. Οη ζπλεληεχμεηο πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηε πεξηνρή ηεο Μαιαηζίαο απφ ην 2009 σο ην 2010. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο ηφληζαλ ηελ αλάγθε γηα ηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ θαηά ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, αιιά θαη νπνηνπδήπνηε είδνπο απάηεο, κε ηε δεκηνπξγία εηαηξηθήο θνπιηνχξαο θαη ζπκπεξηθνξάο ε νπνία ζα βαζίδεηαη ζε αμίεο φπσο ε ηηκηφηεηα θαη ε αθεξαηφηεηα. Δπίζεο, ζα ε εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε ζα πξέπεη λα γίλεη πην απνηειεζκαηηθή κέζα απφ ηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ησλ κειψλ ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ. 23
2.5 ΤΝΕΠΕΙΕ ΑΠΟ ΣΗΝ ΠΑΡΑΠΟΙΗΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΣΑΣΑΕΩΝ Οη ζπλέπεηεο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ αθνξνχλ πνιιέο νκάδεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εηαηξίεο κε θνηλά ή θαη αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα. Μεξηθέο απφ απηέο ηηο νκάδεο είλαη νη κέηνρνη, νη πηζησηέο, νη επελδπηέο, νη δαλεηζηέο αιιά θαη νη θπβεξλήζεηο (Van Tendeloo & Vanstraelon, 2005). Μηα ζεκαληηθή κειέηε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2015 απφ ηνπο Tsegba θαη Upaa είρε ζηφρν ηε κειέηε ησλ επηπηψζεσλ ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ απφ ηελ πιεπξά κηαο αλαπηπζζφκελεο ρψξαο. Γεπηεξεχνλ ζηφρνο ηεο κειέηεο είλαη ν θαζνξηζκφο ησλ πην ζεκαληηθψλ επηπηψζεσλ ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ησλ ζπκκεηερφλησλ. Σα δεδνκέλα ηα νπνία ρξεζηκνπνηήζεθαλ απνθηήζεθαλ απφ δείγκα 212 επαγγεικαηηψλ θαη αθαδεκατθψλ ινγηζηψλ ζηελ πεξηνρή Benue ηεο Νηγεξίαο. Σν δείγκα ησλ ζπκκεηερφλησλ θαζνξίζηεθε κε ηε κέζνδν YaroYamane θαη κε βάζε ησλ ξφισλ θαη ηε γλψζε ζηε ινγηζηηθή ζεσξία θαη πξαθηηθή. ηε κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθαλ πξσηεχνληα θαη δεπηεξεχνληα δεδνκέλα απφ ην δείγκα ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη ην θχξην εξγαιείν ζπιινγήο δεδνκέλσλ ήηαλ εξσηεκαηνιφγηα ζρεδηαζκέλα λα κεηξήζνπλ ηηο αληηιήςεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε πνιιά ζέκαηα ζρεηηθά κε ηηο ζπλέπεηεο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Οη εξσηήζεηο ήηαλ ζρεδηαζκέλεο κε ηελ θιίκαθα Likert. Toεξσηεκαηνιφγην ρσξίζηεθε ζε δπν βαζηθά ηκήκαηα. Σν πξψην αθνξνχζε ζηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη ην δεχηεξν αθνξνχζε ζηελ έθθξαζε ησλ ηδεψλ, απφςεσλ θαη αληηιήςεσλ ζηηο επηπηψζεηο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ.χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο κειέηεο, ε απψιεηα ηεο ζέζεο εξγαζίαο θαη ε απφθιηζε άζθεζεο θαζεθφλησλ είλαη νη θπξηφηεξεο επηπηψζεηο ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ ζε κηα αλαπηπζζφκελε ρψξα. Ζ δεχηεξε ζεκαληηθή επίπησζε είλαη ε πηψζε ζηελ θεθαιαηνπνίεζε ηεο αγνξάο ε νπνία ζρεηίδεηαη κε κεγάιν δαλεηζκφ. Δπίζεο, ε ζπγθεθξηκέλε επίπησζε έρεη επίδξαζε ζηηο αληηιήςεηο ησλ παξφλησλ θαη κειινληηθψλ επελδπηψλ γηα ην κέιινλ ηεο εηαηξίαο. Ζ ηξίηε ζεκαληηθή επίπησζε είλαη πνηληθή δίσμε ε νπνία ζπηιψλεη ηελ θήκε ηεο εηαηξίαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ζπγθεθξηκέλε κειέηε έθεξε ζην θσο ηηο δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο κεηαμχ ησλ εηδηθψλ. Οη επαγγεικαηίεο ινγηζηέο βξίζθνπλ σο πην ζνβαξή επίπησζε ηελ πνηληθή δίσμε ελψ νη αθαδεκατθνί ινγηζηέο ζεσξνχλ ηελ απψιεηα ηεο ζέζεο εξγαζίαο σο ηελ πην ζεκαληηθή επίπησζε. 24
H κειέηεησλ S.Zahra, A. Rasheed & R. Priem ην 2005 είρε ζθνπφ λα αλαιχζεη ηελ απάηε νπνηνπδήπνηε είδνπο απφ αλψηεξα ζηειέρε θαη ηηο ζπλέπεηεο ηεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε κειέηε είλαη βηβιηνγξαθηθή θαη πεξηέρεη ζηνηρεία απφ άιιεο έξεπλεο θαη κειέηεο γηα λα εθθέξεη ηα ηειηθά ηεο ζπκπεξάζκαηα. Αλαθνξηθά νη ζπλέπεηεο ηεο εηαηξηθήο απάηεο φπσο θαη ηεο παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, είλαη ζπλέπεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνπο κεηφρνπο, ηνπο θαηφρνπο νκνινγηαθψλ ηίηισλ νη νπνίνη έρνπλ ηελ αίζζεζε φηη ηα ζηειέρε αιιά θαη ηα κέιε ησλ δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ δελ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ππεξαζπηζηνχλ θαη λα πξνζηαηέςνπλ ηα πινχηε ηνπο (Thompson, 2003). Δπίζεο, ε ζπγθεθξηκέλε κειέηε εληφπηζε θαη θνηλσληθέο επηπηψζεηο ηνλίδνληαο φηη θάζε είδνπο εηαηξηθήο απάηεο θινλίδεη ηελ πίζηε ζηελ αθεξαηφηεηα ησλ ζηειερψλ θαη ηεο δηνίθεζεο δεκηνπξγψληαο έλα αίζζεκα θπληζκνχ ζηελ θνηλσλία (Moore&Mills, 1990). Ζ πην αξλεηηθή ζπλέπεηα ζε έλα πεξηβάιινλ φπνπ δελ ππάξρεη εκπηζηνζχλε ζε κεγάια ηδξχκαηα θαη νξγαληζκνχο είλαη ε θαηαζηξνθή ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ (Fukuyama, 1995). ε ηνπηθφ επίπεδν, νη κηθξέο θνηλσλίεο θαινχληαη λα πιεξψζνπλ ην ηίκεκα θάζε είδνπο εηαηξηθήο απάηεο. Ζ αλεξγία, ε απψιεηα επηρνξεγήζεσλ θαη θιεξνδνηεκάησλ ζε ζρνιεία θαη ζηηο ηέρλεο θαη ε κεησκέλε δήηεζε γηα εμέιημε δεπηεξεπνπζψλ επηρεηξήζεσλ (εζηηαηφξηα θαη ζηαζκνί αλεθνδηαζκνχ θαπζίκσλ) είλαη κεξηθέο απφ απηέο ηηο επηπηψζεηο, φπσο ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ εηαηξηψλ Enronθαη WorldCom. Απφ ηελ πιεπξά ησλ ππαιιήισλ, απηνί κπνξεί λα ράζνπλ ηελ εξγαζία ηνπο, ηηο ζπληαμηνδνηηθέο ηνπο απνηακηεχζεηο θαζψο θαη ηε θήκε ηνπο. Δπίζεο, είλαη πνιχ δχζθνιν γηα απηνχο ηνπο ππαιιήινπο λα πξνζιεθζνχλ θάπνπ αιινχ(murdock, 2003). Σέινο, ε ζπγθεθξηκέλε βηβιηνγξαθηθή κειέηε ζπκπέξαλε φηη νη θήκε ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ ακαπξψλεηαη θαη αλαγθάδνληαη λα απνιπζνχλ (Murdock, 2003). Άιιε κηα βηβιηνγξαθηθή κειέηε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2011 απφ ηνλ Ηsa πεξηγξάθεη ηηο επηπηψζεηο δνιίσλ πξάμεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο παξαπνίεζεο νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, κέζα απφ ηε ρξήζε ζηνηρείσλ πεξηπηψζεσλ φπσο απηέο ησλ εηαηξηψλ Enronθαη WorldCom. Βαζηθφ ζπκπέξαζκα ηεο παξνχζαο βηβιηνγξαθηθήο κειέηεο είλαη φηη αλ νη ειεγθηηθνί κεραληζκνί είλαη αδχλακνη θαη αλαπνηειεζκαηηθνί ηφηε ε παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ είλαη αλαπφθεπθηε. Δπίζεο, ε κέηξεζε ηνπ θφζηνπο ηέηνησλ δφιησλ πξάμεσλ είλαη πξαγκαηηθά δχζθνιν λα ππνινγηζηεί ην ζπλνιηθφ πνζφ ησλ δεκηψλ δελ κπνξεί λα απνθαιπθζεί, λα πνζνηηθνπνηεζεί θαη λα αλαθεξζεί κε αθξίβεηα. πλεπψο ζα παξακέλεη πάληα κηα αμηνιφγεζε θαηά πξνζέγγηζε (ACFE, 2010). Hθαηάξξεπζε πνιιψλ γηγαληηαίσλ εηαηξηψλ 25
ζηηο ΖΠΑ σο θπξίαξρε νηθνλνκία έρεη επίζεο επεξεάζεη φιεο ηηο αγνξέο παγθνζκίσο.πην ζπγθεθξηκέλα, αλαθνξηθά κε ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, έρεη θνζηίζεη $500 δηζεθαηνκκχξηα ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα αλψηεξα ζηειέρε πνιιψλ εηαηξηψλ φπσο Lucent, Xerox, RiteAid, Cendant, Sunbeam, WasteManagement, EnronCorporation, GlobalCrossing, WorldCom, Adelphia, andtyco, θαηεγνξήζεθαλ γηα ην καγείξεκα ησλ βηβιίσλ θαη δηψρζεθαλ γηα απηφ. Γηα παξάδεηγκα ε θαηάξξεπζε ηεο εηαηξίαο Enronέρεη πξνθαιέζεη απψιεηα $70 δηζεθαηνκκχξηα ζηελ αγνξά θεθαιαηνπνίεζεο ην νπνίν ήηαλ θαηαζηξνθηθφ γηα επελδπηέο, ππαιιήινπο θαη ζπληαμηνχρνπο. Ζ θαηάξξεπζε ηεο εηαηξίαο WorldComαπφ ηελ παξαπνίεζε νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ απνηειεί ηελ κεγαιχηεξε ρξενθνπία ζηελ ηζηνξία ησλ ΖΠΑ(Cotton, 2002). Ζ κειέηε ε νπνία δηεμήρζε ην 2015 απφ ηνπο Abdulahh et.al., είρε ζηφρν ηε δηεξεχλεζε ηεο χπαξμεο ηεο αμηνπηζηίαο θαη ηεο δηαθάλεηαο ζηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο πξνο φθεινο ησλ επελδπηψλ θαη ησλ αλαιπηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε παξνχζα κειέηε αζρνιείηαη κε ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζρέζεο ησλ ινγηζηηθψλ πξνυπνζέζεσλ, ηεο εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο, ησλ εμσηεξηθψλ θαη εζσηεξηθψλ ειέγρσλ θαη ησλ εζηθψλ πξαθηηθψλ κε βάζε ηηο απφςεηο ησλ ειεγθηψλ θαη ηεο δηνίθεζεο, νη νπνίεο έρνπλ επεξεαζηεί απφ ηηο δφιηεο πξάμεηο ζηελ πεξηνρή ηεο Μαιαηζίαο.ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ρξεζηκνπνηήζεθε πνηνηηθή θαη πνζνηηθή πξνζέγγηζε. Αξρηθά, ε κειέηε πξαγκαηνπνηήζεθε κέζα απφ έλα εξσηεκαηνιφγην κε ηελ θιίκαθα Likert. Toεξσηεκαηνιφγην απηφ ζηάιζεθε ζηνπο ζπκκεηέρνληεο γηα λα θαηαγξαθνχλ νη απφςεηο θαη πσο απηέο έρνπλ δηακνξθσζεί ζρεηηθά κε ηελ δηαθάλεηα θαη ηελ αμηνπηζηία ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ.πλνιηθά ην δείγκα απνηεινχηαλ απφ 60 άηνκα, 30 απφ εηαηξίεο δηνίθεζεο θαη 30 απφ εηαηξίεο ειέγρνπ. Πέξα απφ ηηο εξσηήζεηο ζην εξσηεκαηνιφγην εηέζεζαλ θαη νη παξαθάησ ππνζέζεηο: Γελ ππάξρεη ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ηηο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο Τπάξρεη δηαθάλεηα θαη αμηνπηζηία ζηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο κε ηελ θαηάιιειε γλψζε ησλ ινγηζηηθψλ πξνηχπσλ Τπάξρεη δηαθάλεηα θαη αμηνπηζηία ζηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο κέζα απφ ηελ απνδνρή ηεο πνιηηηθήο εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο 26