ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: Δημοτικό Σχολείο Παλώδιας ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2011-2012 Αρ. Μαθητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα: 38 Αρ. Εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα: 7 Εκπαιδευτικοί: Κίτσιου Πωλίνα, Μαρία Χατζημιχαήλ, Αστέρω Ματθαίου, Κυριακή Λάμπρου, Πανδώρα Παναγή, Ιωάννα Πέτρου, Νάγια Χουλίδου Θέμα: Δημιουργία φωτογραφικού λευκώματος με θέμα «Τα κοινά και σπάνια φυτά της περιοχής μου» Εμπλεκόμενες τάξεις: Γ και Δ Περιοχή από την οποία λήφθηκε το υλικό: Κοινότητα Παλώδιας Σκοπός: Οι μαθητές να ετοιμάσουν και να παρουσιάσουν με δημιουργικό τρόπο, ένα λεύκωμα με 10 κοινά και σπάνια φυτά της Παλώδιας. Στόχοι: Μέσα από τη δράση για τη βιοποικιλότητα οι μαθητές καλούνται να: Κατανοήσουν τα επίπεδα στα οποία εκφράζεται η βιοποικιλότητα: Οικοσυστήματα, είδη, γονίδια. Γνωρίσουν τα συνηθέστερα δέντρα των κυπριακών δασών. Κατανοήσουν την αξία που έχουν τα δάση για τον άνθρωπο. Κατανοήσουν την έννοια του οικοσυστήματος. Συνειδητοποιήσουν την ύπαρξη ποικιλίας οικοσυστημάτων στη φύση. Γνωρίσουν τα ενδημικά και σπάνια φυτά της Κύπρου. Γνωριστούν με διάφορους φορείς, οργανισμούς, ερευνητικά κέντρα στην Κύπρο που ασχολούνται με τη διατήρηση των βιοποικιλότητας στον τόπο μας κα.
Εξετάσουν τους παράγοντες που συμβάλλουν στην αλλοίωση ή στην καταστροφή της βιοποικιλότητας μιας περιοχής (οικονομικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί παράγοντες). Συνειδητοποιήσουν την ταχύτητα εξαφάνισης των ειδών στις μέρες μας μέσα από τη σύγκρισή της με την ταχύτητα εξαφάνισης ειδών που παρατηρήθηκε στο παρελθόν. Συνειδητοποιήσουν την αξία της βιοποικιλότητας στη διατήρηση οποιασδήποτε μορφής ζωής στον πλανήτη Γη. Διερευνήσουν τα χαρακτηριστικά στοιχεία που συνθέτουν τη βιοποικιλότητα της Κύπρου, μέσα από τη χρήση διάφορων πηγών (φωτογραφικό υλικό, σχετικές ταινίες, άρθρα και στοιχεία) και με τη συνεργασία επαγγελματιών και επιστημόνων που ασχολούνται με το θέμα. Γνωριστούν με τη βιοποικιλότητα της περιοχής στην οποία ζουν. Γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της Κυπριακής βιοποικιλότητας: Χλωρίδα, Πανίδα, Οικοσυστήματα. Διερευνήσουν τις αλλαγές που συντελούνται στη βιοποικιλότητα μιας περιοχής με την εξάλειψη κάποιων ειδών, με την εισαγωγή ξενικών ειδών και με την ανθρώπινη παρέμβαση. Μελετήσουν και κατανοήσουν τις αλληλεπιδράσεις διάφορων οργανισμών με άλλους οργανισμούς του περιβάλλοντος που ζουν. Μελετήσουν και κατανοήσουν τρόπους προσαρμογής διαφόρων οργανισμών στο περιβάλλον. Αποκτήσουν δεξιότητες δειγματοληψίας και άσκηση στη χρήση κλείδων ταξινόμησης. Κατανοήσουν, με βιωματικό τρόπο, την ποικιλότητα ειδών και της ποικιλότητας των οικοσυστημάτων μιας περιοχής. Εντοπίσουν τους κινδύνους που διατρέχουν τα ενδημικά φυτά και τρόπους προστασίας τους. Προάγουν τη δημιουργικότητά τους. Εφαρμόσουν στην πράξη την οικολογική τους συνείδηση μέσα από τη δημιουργία ενός άλμπουμ με άχρηστα υλικά. Αντιληφθούν ότι η φύση μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως στην εικαστική έκφραση και δημιουργία.
Συνειδητοποιήσουν ότι οι φωτογραφίες μπορεί να λειτουργήσουν ως πηγή πληροφόρησης. Καλλιεργήσουν δεξιότητες συγγραφής λεζάντας. Δημιουργήσουν ένα ήρωα που θα αποτελέσει πρότυπο οικολογικής συνείδησης για το σχολείο. Αναπτύξουν το αισθητικό τους κριτήριο μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία. Περιγραφή υλικού: Το υλικό που συλλέχθηκε αποτελείται από 10 φωτογραφίες κοινών και σπάνιων φυτών (λουλουδιών) που λήφθηκαν από τους μαθητές κατά τη διάρκεια της δειγματοληψίας και ταυτοποιήθηκαν από εκπρόσωπο του τμήματος δασών. Οι φωτογραφίες αυτές παρατίθενται σε φωτογραφικό άλμπουμ το οποίο δημιουργήθηκε και φιλοτεχνήθηκε από τους ίδιους τους μαθητές χρησιμοποιώντας ανακυκλωμένο χαρτί και φύλλα από δέντρα της περιοχής. Σχέδια Μαθήματος και περιγραφή πορείας εργασιών: Επισυνάπτονται τα σχέδια μαθήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Γ Τάξης και Επιστήμης Δ τάξης Βιοποικιλότητα: Τα κοινά και σπάνια φυτά της Παλώδιας Στόχοι και δραστηριότητες Τάξη: Γ Εκπαιδευτικός: Πωλίνα Κίτσιου Μάθημα: Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ενότητα: Βιοποικιλότητα Στόχοι Κατανοήσουν την έννοια του οικοσυστήματος. Συνειδητοποιήσουν την ύπαρξη ποικιλίας οικοσυστημάτων στη φύση. Γνωρίσουν τα ενδημικά και σπάνια φυτά της Κύπρου. Γνωριστούν με διάφορους φορείς, οργανισμούς, ερευνητικά κέντρα στην Κύπρο που ασχολούνται με τη διατήρηση των βιοποικιλότητας στον τόπο μας κα. Εξετάσουν τους παράγοντες που συμβάλλουν στην αλλοίωση ή στην καταστροφή της βιοποικιλότητας μιας περιοχής (οικονομικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί
παράγοντες). Συνειδητοποιήσουν την ταχύτητα εξαφάνισης των ειδών στις μέρες μας μέσα από τη σύγκρισή της με την ταχύτητα εξαφάνισης ειδών που παρατηρήθηκε στο παρελθόν. Συνειδητοποιήσουν την αξία της βιοποικιλότητας στη διατήρηση οποιασδήποτε μορφής ζωής στον πλανήτη Γη. Διερευνήσουν τα χαρακτηριστικά στοιχεία που καθορίζουν τη βιοποικιλότητα της Κύπρου, μέσα από τη χρήση διάφορων πηγών (φωτογραφικό υλικό, σχετικές ταινίες, άρθρα και στοιχεία) και με τη συνεργασία επαγγελματιών και επιστημόνων που ασχολούνται με το θέμα. Γνωριστούν με τη βιοποικιλότητα της περιοχής στην οποία ζουν. Γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της Κυπριακής βιοποικιλότητας: Χλωρίδα, Πανίδα, Οικοσυστήματα. Διερευνήσουν τις αλλαγές που συντελούνται στη βιοποικιλότητα μιας περιοχής με την εξάλειψη κάποιων ειδών, με την εισαγωγή ξενικών ειδών και με την ανθρώπινη παρέμβαση. Μελετήσουν και κατανοήσουν τις αλληλεπιδράσεις διάφορων οργανισμών με άλλους οργανισμούς του περιβάλλοντος που ζουν. Μελετήσουν και κατανοήσουν τρόπους προσαρμογής διαφόρων οργανισμών στο περιβάλλον. Αποκτήσουν δεξιότητες δειγματοληψίας και άσκηση στη χρήση κλείδων ταξινόμησης. Κατανοήσουν, με βιωματικό τρόπο, την ποικιλότητα ειδών και της ποικιλότητας των οικοσυστημάτων μιας περιοχής. Εντοπίσουν τους κινδύνους που διατρέχουν τα ενδημικά φυτά και τρόπους προστασίας τους. Δραστηριότητες 1. Οι μαθητές παρακολουθούν το παραμύθι «Ποιος άλλος Μένει Εδώ» και καλούνται να αντιληφθούν ότι ένα δέντρο, ή ένα φυτό μπορούν να αποτελέσουν από μόνα τους ένα οικοσύστημα. Ακολούθως, γίνεται διασύνδεση με την ενότητα του δάσους που διδάχθηκαν οι μαθητές στα προηγούμενα μαθήματα και αναφερόμαστε στην έννοια της βιοποικιλότητας και τη σημασία της διατήρησής της. 2. Οι μαθητές με τη βοήθεια του διαδικτύου και των λεξικών τους αναλύουν τους όρους: βιοποικιλότητα, οικοσύστημα, χλωρίδα, πανίδα, ενδημικά είδη. 3. Στη συνέχεια, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη λέξη βιοποικιλότητα. Αρχίζουμε με τη γενετική βιοποικιλότητα. Κάνουμε μια καταγραφή του χρώματος των μαλλιών, των ματιών και του
δερματικού χρώματος των μαθητών και θέτουμε ερωτήσεις ώστε οι μαθητές να αντιληφθούν τις ομοιότητες τους και τις διαφορές τους. 4. Διευρύνουμε το ζήτημα της βιοποικιλότητας και συζητούμε για τη βιοποικιλότητα των ζώων και των φυτών και προβληματίζουμε τους μαθητές για τη σημασία διατήρησης της βιοποικιλότητας. Έπειτα αναφερόμαστε στην τροφική αλυσίδα και στις επιπτώσεις της αν ένα είδος εκλείψει. 5. Ακολούθως, επαναφέρουμε τον όρο «ενδημικά είδη» στον οποία αναφερθήκαμε όταν μελετήσαμε την ενότητα του δάσους και συζητούμε για ποιο λόγο πρέπει εμείς να προστατεύσουμε τα ενδημικά είδη της χώρας μας. 6. Ζητούμε από τους μαθητές να σκεφτούν ποια είναι τα κοινά και τα σπάνια φυτά της περιοχής τους. Οι μαθητές αναμένεται να ανακαλέσουν στη μνήμη τους τα δέντρα και άνθη που συναντούν στην κοινότητα τους. 7. Αναφερόμαστε στο διαγωνισμό για τη βιοποικιλότητα και επεξηγούμε πως γίνεται η μέθοδος της δειγματοληψίας. Επισημαίνουμε ότι κατά την περιδιάβαση και τη φωτογράφιση των φυτών δεν πρέπει να κοπούν φυτά 8. Περιδιάβαση στην κοινότητα της Παλώδιας, εξερεύνηση, εντοπισμός και φωτογράφιση κοινών και σπάνιων φυτών. Αναφορά στη μείωση των πληθυσμών των φυτών εξαιτίας της συνεχούς αστικής ανάπτυξης και της μαζικής οικοπεδοποίησης. 9. Συλλογή των φωτογραφιών που ετοίμασαν οι μαθητές και αποστολή τους στο τμήμα δασών για την ταυτοποίηση. 10. Επίσκεψη εκπροσώπου του τμήματος δασών και ενημέρωση για τους διάφορους φορείς, οργανισμούς, ερευνητικά κέντρα στην Κύπρο που ασχολούνται με τη διατήρηση των βιοποικιλότητας στον τόπο μας. Επεξήγηση του τρόπου λειτουργίας του τμήματος δασών και διάλεξη για τη βιοποικιλότητα στην Παλώδια. 11. Μετά την ταυτοποίηση των φυτών που έχουν συλλεχθεί από τον εκπρόσωπο του τμήματος δασών οι μαθητές αναμένεται να ετοιμάσουν δελτίο ταυτότητας των φυτών και συνοδευτικές λεζάντες. 12. Οι μαθητές προτείνουν διάφορους δημιουργικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να παρουσιάσουν το φωτογραφικό υλικό και αποφασίζουν τη δημιουργία ενός άλμπουμ με τη χρήση ανακυκλωμένου χαρτιού και φύλλων. Βιοποικιλότητα: Τα κοινά και σπάνια φυτά της Παλώδιας Στόχοι και δραστηριότητες
Τάξη: Δ Εκπαιδευτικός: Μαρία Χατζημιχαήλ Μάθημα: Επιστήμη Δ Ενότητα: Μελετώ το Δάσος Θέμα/Ενότητα Στόχοι Δραστηριότητες Η χλωρίδα της Κύπρου: Μελέτη ενός δέντρου Οι μαθητές να γνωρίσουν τα συνηθέστερα δέντρα των κυπριακών δασών. 13. Περιδιάβαση στην περιοχή, παρατήρηση και καταγραφή των βασικότερων δέντρων που συναντούν. Μελέτη στο διαδίκτυο για τα κυριότερα δέντρα των κυπριακών δασών και κατηγοριοποίησή τους. Οι μαθητές να κατανοήσουν την αξία που έχουν τα δάση για τον άνθρωπο. Οι μαθητές να κατανοήσουν την έννοια του οικοσυστήματος. Οι μαθητές να συνειδητοποιήσουν την ύπαρξη ποικιλίας οικοσυστημάτων στη φύση. Οι μαθητές να γνωρίσουν 14. Παρατήρηση φωτογραφικού υλικού και άρθρων σχετικών με πυρκαγιές στα κυπριακά δάση. Ένας μαθητής υποδύεται ένα μικρό εξωγήινο που δεν έχει ξαναδεί δάση και δεν πιστεύει στην αξία τους. Συζήτηση, επιχειρηματολογία και διεξαγωγή συμπερασμάτων για τη σημασία του δάσους για τον άνθρωπο. 15. Παραμύθι με τίτλο «Ποιός άλλος μένει εδώ?» με θέμα το δέντρο και τον τρόπο λειτουργίας του ως ένα οικοσύστημα. Ορισμός της έννοιας του οικοσυστήματος. 16. Συστηματική μελέτη στον κήπο του σχολείου και παρατήρηση ύπαρξης ποικιλίας οικοσυστημάτων.
Ενδημικά και σπάνια φυτά της Κύπρου. τα ενδημικά και σπάνια φυτά της Κύπρου. Οι μαθητές να εντοπίσουν τους κινδύνους που διατρέχουν τα ενδημικά φυτά και τρόπους προστασίας τους. Οι μαθητές να γνωρίσουν τα κοινά και τα σπάνια φυτά της Παλώδιας. 17. Διαχωρισμός σε 5 διαφορετικές ομάδες και η κάθε μια αναλαμβάνει μία περιοχή μελέτης. Έρευνα στο διαδίκτυο (web quest) και καταγραφή των αποτελεσμάτων τους για την ύπαρξη ενδημικών φυτών σε κάθε περιοχή, βασικά χαρακτηριστικά και περίοδος ανθοφορίας τους. 18. Μελέτη κινδύνων και τρόπων προστασίας των ενδημικών φυτών από το διαδίκτυο (web quest). Η κάθε μια από τις 5 αυτές ομάδες δημιουργεί τη δική της εφημερίδα υπό μορφή αφίσας για τα ενδημικά φυτά και τρόπους προστασίας τους. Κατηγοριοποίηση φυτών των Οι μαθητές να κατανοήσουν την έννοια της βιοποικιλότητας ως προς τη χλωρίδα της Κύπρου. 19. Περιδιάβαση στην περιοχή της Παλώδιας, συλλογή φύλλων και χρήση φωτογραφικής μηχανής για φωτογράφιση κοινών και σπάνιων φυτών. Επίσκεψη ειδικού από το δασονομείο Κύπρου, ταυτοποίηση φωτογραφιών των παιδιών, παρουσίαση και γνωριμία με τα κοινά και σπάνια φυτά της περιοχής. Κατηγορίες των ζώων: Οι μαθητές να γνωρίσουν τις δύο βασικές κατηγορίες των ζώων (σπονδυλωτά και 20. Μελέτη και ταξινόμηση των φύλλων που μάζεψαν, ως προς το σχήμα, τη διάταξη και τη νεύρωσή τους. Ορισμός και
ασπόνδυλα) και τις υποκατηγορίες τους. Οι μαθητές να κατανοούν την έννοια της βιοποικιλότητας ως προς την πανίδα και τη γενικότερη σημασία ύπαρξής της για τον πλανήτη. Οι μαθητές να γνωρίσουν τα είδη προς εξαφάνιση στην Κύπρο συνδέοντάς τα με τους κινδύνους που της βιοποικιλότητας γενικότερα. επεξήγηση της βιοποικιλότητας ως προς τη χλωρίδα, όπως την είδαν μέσα από την ποικιλία των φυτών που μελέτησαν. 21. Χρήση εικόνων διαφόρων ειδών ζώων και κατηγοριοποίησή τους στις δύο βασικές ομάδες τους (σπονδυλωτά και ασπόνδυλα). Μέσα από προβληματισμό των παιδιών για τα χαρακτηριστικά των ζώων της κάθε ομάδας, ακολουθεί υποκατηγοριοποίηση των ζώων των δύο αυτών κατηγοριών. 22. Συζήτηση για την ποικιλία ως προς τα είδη ζώων που παρατηρούνται και επαναφορά στη μνήμη της έννοιας της βιοποικιλότητας. Προβληματισμός των παιδιών για το αν η βιοποικιλότητα αφορά μόνο τη χλωρίδα. Χρήση εικόνων με τροφικές αλυσίδες και συζήτηση για την αξία της ύπαρξης της βιοποικιλότητας για την τροφική αλυσίδα και τη ζωή στον πλανήτη γενικότερα. 23. Γνωριμία των παιδιών με απειλούμενα είδη ζώων στην Κύπρο μέσα από το διαδίκτυο. Σύνδεση με τους κινδύνους που διατρέχει η πανίδα ανά το παγκόσμιο και συνεπώς η ίδια η βιοποικιλότητα. Προτείνουν στη συνέχεια τρόπους προστασίας της βιοποικιλότητας.
Διάλεξη από τον υπεύθυνο του τμήματος δασών Στόχοι και δραστηριότητες Τάξη: Γ, Δ, Ε Εκπρόσωπος τμήματος Δασών: κ Μιχάλης Σακκαλλής Μάθημα: Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ενότητα: Βιοποικιλότητα Στόχοι Κατανοήσουν την έννοια του οικοσυστήματος. Συνειδητοποιήσουν την ύπαρξη ποικιλίας οικοσυστημάτων στη φύση. Γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της κυπριακής χλωρίδας και πανίδας (δέντρα, θάμνοι, πόες, άνθη, ζώα, πουλιά, ερπετά, κ.α). Μελετήσουν τα δασικά δέντρα της Κύπρου και να συνειδητοποιήσουν τους κινδύνους που διατρέχουν. Ευαισθητοποιηθούν σε θέματα προστασίας της βιοποικιλότητας. Γνωριστούν με το έργο και τις προσπάθειες του τμήματος δασών για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας της Κύπρου. Αντιληφθούν ότι δύο κύριοι παράγοντες αλλοίωσης και καταστροφής της κυπριακής βιοποικιλότητας είναι η ανεξέλεγκτη αστική δόμηση και η έλλειψη ευαισθητοποίησης του κόσμου. Γνωρίσουν το δέντρο της χαρουπιάς-το οποίο συναντάται ευρέως στην περιοχή. Πληροφορηθούν τα χαρακτηριστικά, χρήσεις, θεραπευτικές ιδιότητες κ.λπ. Ταυτοποιήσουν τα φυτά που φωτογράφησαν κατά την περιδιάβαση τους στην κοινότητα τους. Δραστηριότητες 24. Οι μαθητές παρακολουθούν το παραμύθι «Ποιος άλλος Μένει Εδώ» και καλούνται να αντιληφθούν ότι ένα δέντρο, ή ένα φυτό μπορούν να αποτελέσουν από μόνα τους ένα οικοσύστημα. Ακολούθως, γίνεται διασύνδεση με την ενότητα του δάσους που διδάχθηκαν οι μαθητές στα προηγούμενα μαθήματα και αναφερόμαστε στην έννοια της βιοποικιλότητας και τη σημασία της διατήρησής της. 25. Οι μαθητές με τη βοήθεια του διαδικτύου και των λεξικών τους αναλύουν τους όρους: βιοποικιλότητα, οικοσύστημα, χλωρίδα, πανίδα, ενδημικά είδη.
26. Στη συνέχεια, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη λέξη βιοποικιλότητα. Αρχίζουμε με τη γενετική βιοποικιλότητα. Κάνουμε μια καταγραφή του χρώματος των μαλλιών, των ματιών και του δερματικού χρώματος των μαθητών και θέτουμε ερωτήσεις ώστε οι μαθητές να αντιληφθούν τις ομοιότητες τους και τις διαφορές τους. 27. Διευρύνουμε το ζήτημα της βιοποικιλότητας και συζητούμε για τη βιοποικιλότητα των ζώων και των φυτών και προβληματίζουμε τους μαθητές για τη σημασία διατήρησης της βιοποικιλότητας. Έπειτα αναφερόμαστε στην τροφική αλυσίδα και στις επιπτώσεις της αν ένα είδος εκλείψει. 28. Ακολούθως, επαναφέρουμε τον όρο «ενδημικά είδη» στον οποία αναφερθήκαμε όταν μελετήσαμε την ενότητα του δάσους και συζητούμε για ποιο λόγο πρέπει εμείς να προστατεύσουμε τα ενδημικά είδη της χώρας μας. 29. Ζητούμε από τους μαθητές να σκεφτούν ποια είναι τα κοινά και τα σπάνια φυτά της περιοχής τους. Οι μαθητές αναμένεται να ανακαλέσουν στη μνήμη τους τα δέντρα και άνθη που συναντούν στην κοινότητα τους. 30. Αναφερόμαστε στο διαγωνισμό για τη βιοποικιλότητα και επεξηγούμε πως γίνεται η μέθοδος της δειγματοληψίας. Επισημαίνουμε ότι κατά την περιδιάβαση και τη φωτογράφιση των φυτών δεν πρέπει να κοπούν φυτά 31. Περιδιάβαση στην κοινότητα της Παλώδιας, εξερεύνηση, εντοπισμός και φωτογράφιση κοινών και σπάνιων φυτών. Αναφορά στη μείωση των πληθυσμών των φυτών εξαιτίας της συνεχούς αστικής ανάπτυξης και της μαζικής οικοπεδοποίησης. 32. Συλλογή των φωτογραφιών που ετοίμασαν οι μαθητές και αποστολή τους στο τμήμα δασών για την ταυτοποίηση. 33. Επίσκεψη εκπροσώπου του τμήματος δασών και ενημέρωση για τους διάφορους φορείς, οργανισμούς, ερευνητικά κέντρα στην Κύπρο που ασχολούνται με τη διατήρηση των βιοποικιλότητας στον τόπο μας. Επεξήγηση του τρόπου λειτουργίας του τμήματος δασών και διάλεξη για τη βιοποικιλότητα στην Παλώδια. 34. Μετά την ταυτοποίηση των φυτών που έχουν συλλεχθεί από τον εκπρόσωπο του τμήματος δασών οι μαθητές αναμένεται να ετοιμάσουν δελτίο ταυτότητας των φυτών και συνοδευτικές λεζάντες. 35. Οι μαθητές προτείνουν διάφορους δημιουργικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να παρουσιάσουν το φωτογραφικό υλικό και αποφασίζουν τη δημιουργία ενός άλμπουμ με τη χρήση ανακυκλωμένου χαρτιού και φύλλων.