ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ (ΕΛΓΟ) ΔΗΜΗΤΡΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΥΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ, ΣΕΡΡΩΝ, ΞΑΝΘΗΣ & ΛΑΡΙΣΗΣ - ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΡΟΣΩΡΙΝΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΑΝΑ ΔΗΜΟ ΦΟΡΕΑΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ: ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
.1 1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 1.1. ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: Έρευνα διαχείρισης της βόσκησης των Π.Ε. Αιτ/νίας, Σερρών, Ξάνθης & Λαρίσης - Σύνταξη προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης (ΠΔΣΒ) ανά Δήμο. 1.2. ΚΩΔΙΚΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: 1.3. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Απογραφή ταξινόμηση βοσκοτόπων, λιβαδικοί τύποι, βοσκοϊκανότητα, βοσκοφόρτωση, ορθολογική διαχείριση 1.4. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Δρ Παναγιώτης Πλατής 2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: 2.1. ΤΑΧ. Δ/ΝΣΗ: 570 06 Βασιλικά Θεσσαλονίκη 2.2. ΤΗΛ.: 2310 461 271,2,3 (220) FAX: 2310 461 341 e-mail: pplatis@fri.gr 3. ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: 180.000,00 Ευρώ 4. ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΡΓΟΥ: 4 ΜΗΝΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΔΣΒ + 8 ΜΗΝΕΣ ΕΡΕΥΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ ΕΤΟΣ ΕΝΑΡΞΗΣ: 2015 5. ΣΤΟΧΟΣ: Σκοπός και στόχοι του προτεινόμενου προγράμματος είναι η μελέτη της παραγωγικότητας και της χρήσης των βοσκοτόπων των Δήμων στις Περιφερειακές Ενότητες Αιτωλοακαρνανίας, Σερρών, Ξάνθης και Λαρίσης και η σύνταξη των προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης ανά Δήμο. Στόχος των προσωρινών σχεδίων είναι η απογραφή της φυσιογνωμίας, του καθεστώτος χρήσης και του παραγωγικού δυναμικού των βοσκοτόπων στις Π.Ε. με σύγχρονες τεχνολογίες, προκειμένου να γίνει καταγραφή της επιφάνειάς τους, ο κατ εκτίμηση υπολογισμός της βοσκοϊκανότητάς τους και η αποτύπωση της λιβαδικής κατάστασης, ώστε να γίνεται ορθολογική και βασισμένη σε επιστημονικά κριτήρια διαχείριση. Το έργο θα χρηματοδοτηθεί από τη Γενική Διεύθυνση Διασφάλισης Ποιότητας Αγροτικών Προϊόντων, όπου με τη σύνταξη και υλοποίηση των προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, θα δοθεί η δυνατότητα ένταξης και τεκμηρίωσης στην κατηγορία των επιλέξιμων εκτάσεων. Με την πιλοτική υλοποίηση των προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων των Δήμων των συγκεκριμένων Π.Ε. θα υπάρξει καλύτερη κατανομή βοσκοτόπων των κτηνοτρόφων των αντίστοιχων περιοχών. 6. ΦΟΡΕΙΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ-ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΝΑ ΦΟΡΕΑ Φορείς Ονοματεπώνυμο Υπευθύνου Χρηματοδότηση (σε ) Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 2
1 2 3 Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Δρ Παναγιώτης Πλατής 180.000,00 1. Ποιο είναι το αντικείμενο του έργου και ποιο το τελικό προϊόν που αναμένεται να προκύψει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα; Αντικείμενο του έργου είναι η συγκέντρωση όλων των απαραίτητων στοιχείων (σύνθεση βλάστησης, παραγωγή βιομάζας, ζωικό κεφάλαιο, κτλ.) για τον προσδιορισμό της βοσκοϊκανότητας και της βοσκοφόρτωσης και με απώτερο σκοπό την οργάνωση της βόσκησης και την ορθολογική αξιοποίηση των βοσκοτόπων με τη σύνταξη των προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης σε 25 Δήμους των τεσσάρων Π.Ε.. Συγκεκριμένα: α) ΠΕ Αιτ/νίας 7 ΠΔΣΒ, β) ΠΕ Σερρών 7 ΠΔΣΒ, γ) ) ΠΕ Ξάνθης 4 ΠΔΣΒ & δ) ΠΕ Λαρίσης 7ΠΔΣΒ. Η σύνταξη του προσωρινού σχεδίου διαχείρισης της βόσκησης δεν είναι δυνατό να ρυθμίσει την κατά χώρο και χρόνο οργάνωση της βόσκησης. Κι αυτό γιατί το σχέδιο αποτελεί στην ουσία μια αναγνωριστική μελέτη των βοσκοτόπων με έμφαση στην καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, ως κριτήριο ενδεχόμενων διορθωτικών παρεμβάσεων που πρέπει να εφαρμοστούν. Το έργο θα υλοποιηθεί σε τρεις φάσεις, ως ακολούθως: ΦΑΣΗ Α (υπεύθυνος: Δρ Παναγιώτης Πλατής): Προσδιορισμός ποιότητας τόπου, λιβαδικής κατάστασης και βοσκοϊκανότητας (διάρκεια 2μήνες) α. Συλλογή, αξιολόγηση και επεξεργασία δεδομένων Θα συγκεντρωθεί όλο το διαθέσιμο χαρτογραφικό υλικό της περιοχής μελέτης για κάθε Δήμο, καθώς και το δημοσιευμένο υλικό που αφορά στη βλάστηση της περιοχής και εμπίπτει στο αντικείμενο του έργου. Αναφέρεται αν υπάρχουν μελέτες ή ερευνητικά προγράμματα για βοσκοτόπους που έχουν εκπονηθεί και εφαρμοστεί στο παρελθόν για την περιοχή θα ληφθούν υπόψη, καθώς και τα έργα υποδομής που έχουν υλοποιηθεί. Επιπρόσθετα, καταγράφονται οι τυχόν διαχειριστικές μελέτες δασικών συμπλεγμάτων και διευθέτησης ορεινών υδάτων που υπάρχουν για την περιοχή, καθώς και σχετικές πράξεις της διοίκησης που επηρεάζουν τη διαχείριση των βοσκοτόπων π.χ. αναδασωτέες εκτάσεις, απαγορεύσεις βοσκής, πρωτόκολλα εγκατάστασης επιτρεπτών επεμβάσεων, Natura 2000 κτλ. Αξιοποιώντας τις δορυφορικές εικόνες, τους υπάρχοντες χάρτες, τις αεροφωτογραφίες, ορθοφωτοχάρτες του Υπουργείου Γεωργίας, ορθοφωτοχάρτες της ΕΚΧΑ Α.Ε., τα όρια των περιοχών Natura 2000, το υπόβαθρο του ΟΠΕΚΕΠΕ (LPIS-GIS) με τα όρια χρήσεων εκτός των δασών, κτλ., θα γίνει επεξεργασία των χωρικών και περιγραφικών πληροφοριών με την αξιοποίηση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών. Η περιοχή επισημαίνεται σε ένα χάρτη προσανατολισμού με κλίμακα 1:100.000 που συντάσσεται για το σκοπό αυτό. β. Αναγνώριση, αποτύπωση και χαρτογράφηση βοσκοτόπων Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 3
Συντάσσεται ο πίνακας των χρήσεων γης του υπό μελέτη Δήμου με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., σύμφωνα με τον πίνακα 1 του παραρτήματος των προδιαγραφών και του περιεχομένου των προσωρινών σχεδίων διαχείρισης της βόσκησης τα οποία εγκρίθηκαν με την ΚΥΑ με αριθ. 117394/2932/12-12-2014 (ΦΕΚ 3557 Β /30-12-2014). Στη συνέχεια δημιουργείται χάρτης κατανομής των βοσκοτόπων με κλίμακα 1:25.000 ως εξής: οριοθετούνται τα διοικητικά όρια της περιοχής μελέτης σε κάθε Δήμο και αποτυπώνονται στο σύστημα συντεταγμένων ΕΓΣΑ 87, σε ορθοφωτοχάρτη του Εθνικού Κτηματολογίου με κλίμακα τουλάχιστον 1:20.000, όπου τοποθετείται και το τοπογραφικό υπόβαθρο από τον αντίστοιχο τοπογραφικό χάρτη. Στη συνέχεια, μετά την επεξεργασία του υποβάθρου των δασικών ορθοφωτοχαρτών που έχει συντάξει η Δασική Υπηρεσία, μεταφέρονται (χαρτογραφούνται) οι κατηγορίες δασικής βλάστησης που βόσκονται ή μπορούν να βοσκηθούν. Οι κατηγορίες αυτές περιλαμβάνουν τους εγκαταλειμμένους αγρούς (Εγ), τους χορτοφρυγανότοπους (ποολίβαδα/φρύγανα) που στους ορθοφωτοχάρτες ονομάζονται «βοσκότοποι» (Β), τους θαμνότοπους αείφυλλων ειδών (Θ10, Θ20 και Θ30), τους θαμνότοπους φυλλοβόλων ειδών (Θφ10, Θφ20, και Θφ30) και τις μερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις (Δασικοί τόποι Δ11). Λιβαδοπονικά, η πρώτη κατηγορία (Εγ) εντάσσεται στα ποολίβαδα, δηλ. στις χορτολιβαδικές εκτάσεις στις οποίες επικρατούν τα ποώδη φυτά με ποσοστό κάλυψης του εδάφους >85%. Η δεύτερη κατηγορία (Β) περιλαμβάνει τόσο τα ποολίβαδα, όσο και τα φρυγανολίβαδα, δηλ. τις εκτάσεις στην ξηροθερμική ζώνη της χώρας, στις οποίες κυριαρχούν τα φρύγανα (ξυλώδη φυτά-ημίθαμνοι με ύψος <1 μ.). Οι θαμνότοποι (Θ και Θφ) εντάσσονται στα θαμνολίβαδα, δηλ. στις εκτάσεις όπου κυριαρχούν ξυλώδη φυτά (θάμνοι) με ύψος <3 μ.. Τέλος, οι δασικοί τόποι (Δ11) εντάσσονται στα δασολίβαδα, δηλ. στις εκτάσεις που καλύπτονται από δασικά δενδρώδη είδη (ύψους >3 μ.) στον ανώροφο με κάλυψη μέχρι 40% (συγκόμωση 10-40% και κλάση όγκου 0-100 m 3 /ha) και από ποώδη ή ξυλώδη ή μικτό υπόροφο. Η συνολική έκταση των κατηγοριών συγκρίνεται με εκείνη της ΕΛ.ΣΤΑΤ. του πίνακα 1 (ΚΥΑ) και διατυπώνονται τα ανάλογα σχόλια. Τέλος, μεταφέρονται στο χάρτη οι επιλέξιμες βοσκήσιμες εκτάσεις από το χαρτογραφικό υπόβαθρο του ΟΠΕΚΕΠΕ για το συγκεκριμένο Δήμο, εμβαδομετρούνται και αναγράφονται, επίσης, στον πίνακα 2 (ΚΥΑ) με τέτοιο τρόπο, ώστε κάθε κατηγορία βλάστησης του δασικού ορθοφωτοχάρτη να αντιστοιχεί σε μια από τις τέσσερις κατηγορίες επιλεξιμότητας (0-37,5-62,5-100) του ΟΠΕΚΕΠΕ. Οι διαφορές μεταξύ χαρτογραφημένων και επιλέξιμων βοσκοτόπων αξιολογούνται και σχολιάζονται. Σε περίπτωση τροποποίησης των κατηγοριών επιλεξιμότητας του ΟΠΕΚΕΠΕ, σε εφαρμογή ενωσιακών κανονιστικών διατάξεων, γίνονται οι ανάλογες αντιστοιχίσεις. γ. Εργασίες πεδίου Θα γίνουν στοχευόμενες δειγματοληψίες πεδίου για υπαίθριες παρατηρήσεις οπτικής αναγνώρισης της λιβαδικής βλάστησης σε επιφάνειες 0,2ha. Θα γίνει αναγνώριση και επιβεβαίωση των λιβαδικών τύπων, κυρίως των θαμνολίβαδων σε συνεχή πολύγωνα. Ο μελετητής θα επισκεφθεί δειγματοληπτικά τις κατηγορίες αυτές επιτόπου και θα ελέγξει αν Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 4
έχουν γίνει αλλαγές στην κυριαρχούσα βλάστηση (πυκνότητα και είδη θάμνων ή δένδρων) και θα κάνει τις ανάλογες διορθώσεις στην κατηγορία. Συγκεκριμένα, θα επιλέξει από το χάρτη με τυχαίο τρόπο 10% του αριθμού των πολυγώνων σε κάθε μια από τις εννέα (9) κατηγορίες του ορθοφωτοχάρτη, έλεγχος φωτοερμηνείας, όπου και θα κάνει την επιτόπια επίσκεψη με χρήση GPS, τόσο σε σημεία με τυχαία δειγματοληψία, όσο και σε σημεία καθορισμένα από τον φωτοερμηνευτή. Όπου κριθεί απαραίτητο, μπορεί να αξιοποιήσει και δορυφορικές εικόνες σε πολύγωνα που εμφανίζονται αλλαγές στη χαρτογραφημένη λιβαδική βλάστηση. Το ποσοστό αλλαγής της έκτασης που θα βρεθεί στο δείγμα θα εφαρμοστεί στη συνέχεια σε ολόκληρη τη συγκεκριμένη κατηγορία. Μετά τη διόρθωση, τα πολύγωνα αυτά εμβαδομετρούνται, αθροίζονται και αναγράφονται κατά κατηγορία βλάστησης. Επίσης θα αξιοποιηθούν και θα επαναβεβαιωθούν τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών, αν υπάρχουν και αφορούσαν στην απογραφή και ταξινόμηση βοσκοτόπων σε θέσεις που εμπίπτουν στα όρια της περιοχής μελέτης. δ. Προσδιορισμός των κυριαρχούντων ειδών (σύνθεση) Στα πολύγωνα που έχουν επιλεγεί για τη μελέτη των μεταβολών της βλάστησης αναγνωρίζονται οπτικά επί τόπου το κυρίαρχο είδος φυτού, αυτού που καλύπτει αναλογικά το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του εδάφους, καθώς και τα δύο συγκυρίαρχα σε κάθε τύπο λιβαδικής βλάστησης. Στα ποολίβαδα, τόσο το κυρίαρχο, όσο και τα συγκυρίαρχα είδη θα πρέπει να είναι ποώδη φυτά. Στα φρυγανολίβαδα το κυρίαρχο θα πρέπει να είναι φρύγανο, ενώ τα συγκυρίαρχα μπορούν να είναι φρύγανα, αλλά και ποώδη φυτά όταν το φρυγανολίβαδο είναι αραιό. Το ίδιο συμβαίνει και με τις κατηγορίες που εμπίπτουν στα θαμνολίβαδα και τα δασολίβαδα, τα οποία επίσης είναι διώροφα οικοσυστήματα, οπότε το κυρίαρχο είδος θα πρέπει να είναι από τον ανώροφο και τα δύο συγκυρίαρχα από τον ανώροφο ή υπόροφο, ανάλογα με την πυκνότητα του πρώτου. Εξαίρεση μπορούν να αποτελέσουν τα δασολίβαδα που έχουν και μεσώροφο θάμνων ή φρυγάνων. Επίσης θα αξιοποιηθούν και θα επαναβεβαιωθούν τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών που αφορούσαν στην απογραφή και ταξινόμηση βοσκοτόπων σε αρκετές θέσεις που εμπίπτουν στην περιοχή μελέτης. ε. Προσδιορισμός των λιβαδικών τύπων Προσδιορισμός των λιβαδικών τύπων: ποολίβαδων, θαμνολίβαδων και μερικώς δασοκεπών εκτάσεων (δασολίβαδων), σε κάθε Δήμο, ανάλογα με την όψη και τη φυσιογνωμία της βλάστησης και δημιουργία βάσης δεδομένων και ψηφιακού θεματικού χάρτη. στ. Προσδιορισμός της παραγωγικότητας (ποιότητα τόπου, λιβαδική κατάσταση, παραγωγή βοσκήσιμης ύλης) Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 5
Η ποιότητα τόπου θα εκτιμηθεί με βάση τον εδαφολογικό χάρτη ή το ψηφιακό μοντέλο εδάφους της περιοχής για κάθε λιβαδικό τύπο. Θα αναγνωριστούν τρεις κατηγορίες ανάλογα με το βάθος και την κλίση του εδάφους: 1: βάθος >30cm & κλίση <15%, 2: βάθος 15-30cm & κλίση 15-30% και 3: βάθος <30cm & κλίση >30%. Ως λιβαδική κατάσταση ορίζεται η παρούσα παραγωγικότητα του βοσκοτόπου σε σχέση με το δυναμικό του. Αν ο βοσκότοπος παράγει 71-100% του δυναμικού του, τότε βρίσκεται σε καλή κατάσταση και δε χρειάζεται βελτίωση. Αν παράγει <40% του δυναμικού του, τότε βρίσκεται σε κακή κατάσταση, οπότε χρειάζεται ριζική βελτίωση, ενώ όταν παράγει 41-70% του δυναμικού του, τότε βρίσκεται σε μέτρια κατάσταση και χρειάζεται μέτρια βελτίωση. Για το χαρακτηρισμό της λιβαδικής κατάστασης του βοσκοτόπου χρησιμοποιούνται μακροσκοπικά κριτήρια της βλάστησης και του εδάφους, όπως φαίνονται στον πίνακα 6 της παραρτήματος της ΚΥΑ με αριθ. 117394/2932/12-12-2014 (ΦΕΚ 3557 Β /30-12-2014), για τους τέσσερις τύπους λιβαδιών. Στα πολύγωνα που θα γίνουν επιτόπιες μετρήσεις θα καταταχθούν σε τρεις κλάσεις (καλή, μέτρια, κακή) λιβαδικής κατάστασης με κριτήρια: την κυριαρχία των επιθυμητών ειδών για τα βόσκοντα αγροτικά ζώα, το βαθμό διάβρωσης του εδάφους, την ποσότητα της ξηρής ουσίας, την πυκνότητα και το ύψος των θάμνων. Ως παρούσα βοσκοϊκανότητα ορίζεται ο μέγιστος αριθμός ζώων που μπορούν να βοσκήσουν σε μια έκταση βοσκοτόπου με τη σημερινή της κατάσταση για ορισμένο χρόνο και να παράγουν το μέγιστο δυνατό χωρίς αρνητικές επιδράσεις στην παραγωγή βοσκήσιμης ύλης και στην παραγωγικότητα του εδάφους. Μονάδα μέτρησης της βοσκοϊκανότητας είναι η Μηνιαία Ζωική Μονάδα (ΜΖΜ), δηλ. οι τροφικές απαιτήσεις σε (ξηρή) βοσκήσιμη ύλη μιας ώριμης αγελάδας για ένα μήνα. Η παρούσα βοσκοϊκανότητα εκτιμάται για κάθε τύπο λιβαδιού, όπως χαρτογραφήθηκε με βάση την προσεγγιστική μέθοδο, η οποία στηρίζεται στη χρησιμοποίηση της βιβλιογραφίας. Αξιοποιώντας τον πίνακα 3 στο παράρτημα της ΚΥΑ με τις παρούσες βοσκοϊκανότητες των τεσσάρων τύπων λιβαδιού στις τρεις κύριες υψομετρικές ζώνες της χώρας, ύστερα από ανθολόγιση της διαθέσιμης βιβλιογραφίας για τη λιβαδική παραγωγή από ερευνητικές εργασίες που έγιναν σε όλη την Ελλάδα. Στην περίπτωση που βοσκότοπος έχει περισσότερους του ενός τύπου λίβαδιού, τότε εκτιμάται η βοσκοϊκανότητα για κάθε τύπο και εξάγεται ένας γενικός μέσος όρος για ολόκληρη την περιοχή. Η συνολική παραγωγή βοσκήσιμης ύλης που θα προσδιοριστεί για το βοσκότοπο δεν θα πρέπει να θεωρείται όλη ως βοσκήσιμη. Ένα μέρος αυτής θα πρέπει να παραμείνει στο βοσκότοπο για να διασφαλιστεί η συνέχεια της παραγωγής βοσκήσιμης ύλης (αειφορία). Γενικά, γίνεται αποδεκτό ότι το επιτρεπόμενο ποσοστό βόσκησης είναι περίπου το μισό της υπέργειας ετήσιας βιομάζας των φυτών. Ως βοσκήσιμη ύλη λαμβάνεται το 50% της συνολικής παραγωγής του βοσκοτόπου στα ποολίβαδα, φρυγανολίβαδα και δασολίβαδα και 65% στα θαμνολίβαδα. Η επιτρεπόμενη ποσότητα βοσκήσιμης ύλης για βόσκηση ισούται με τη συνολική βοσκήσιμη ύλη πολλαπλασιαζόμενη με το επιτρεπόμενο ποσοστό χρησιμοποίησης. ζ. Επεξεργασία δεδομένων Υπολογισμός της βοσκοϊκανότητας Μετά την επεξεργασία των δεδομένων και με βάση την παραγωγή των λιβαδικών τύπων θα προσδιοριστεί η βοσκοϊκανότητα για κάθε Δήμο. Οι ημερήσιες ανάγκες σε βοσκήσιμη ύλη μιας ΖΜ υπολογίζονται σε 10 χλγ. ξηρής ύλης και οι μηνιαίες σε 300 χλγ. Τελικά, Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 6
υπολογίζεται η βοσκοϊκανότητα για κάθε κατηγορία, αφού πολλαπλασιαστεί η έκτασή της με τη βοσκήσιμη ύλη και διαιρεθεί με τις μηνιαίες απαιτήσεις της ΖΜ. Το αποτέλεσμα αναγράφεται στην αντίστοιχη στήλη του πίνακα και εκφράζει τις Μηνιαίες Ζωικές Μονάδες (ΜΖΜ) ανά στρέμμα που μπορούν να βοσκήσουν ορθολογικά σε κάθε μια από τις 9 κατηγορίες βοσκήσιμων εκτάσεων. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να εκφραστεί και σε (μικρές) μηνιαίες ζωικές μονάδες (μζμ) προβάτων ή γιδιών, αν ληφθεί υπόψη ότι 1 ΖΜ = 6,66 ζμ ή 1 ζμ = 0,15 ΖΜ και ότι οι ημερήσιες ανάγκες σε βοσκήσιμη ύλη ενός προβάτου ή μιας γίδας υπολογίζονται σε 1,5 χλγ. ξηρής ύλης και οι μηνιαίες σε 45 χλγ. ΦΑΣΗ Β (υπεύθυνος: Δρ Θωμάς Παπαχρήστου): Προσδιορισμός της βοσκοφόρτωσης (διάρκεια 2 μήνες) Κατά τη φάση αυτή θα γίνει συλλογή στοιχείων, για το ζωικό κεφάλαιο που αξιοποιεί τους βοσκοτόπους της περιοχής μελέτης, από Υπηρεσίες του ΥΠΑΠΕΝ, Δήμους, Κτηνοτροφικούς Συνεταιρισμούς, ΕΛ.ΣΤΑΤ. κτλ. Στη συνέχεια θα υπολογιστεί η βοσκοφόρτωση με τη συμπλήρωση των στοιχείων του πίνακα 4 της ΚΥΑ. Η βοσκοφόρτωση θα συγκριθεί με τη βοσκοϊκανότητα. Στον πίνακα 4 της ΚΥΑ αναγράφεται το ζωικό κεφάλαιο που βόσκει πραγματικά στους βοσκότοπους και όχι αναγκαστικά τα ζώα που δηλώνονται από τον οικείο Δήμο. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται και επί τόπου (ή δια μέσου των ερωτηματολογίων του πίνακα 5) για να διασφαλιστεί ότι πράγματι τα δηλωμένα ζώα αξιοποιούν το βοσκότοπο. Για τη σύνταξη του σχεδίου διαχείρισης θα λαμβάνεται υπόψη η τελευταία δήλωση που υπέβαλε ο Δήμος. Ο υπολογισμός αυτός μπορεί να γίνεται για το σύνολο των βοσκοτόπων του Δήμου. Επιπλέον, θα καταγραφούν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα προσδιορίζουν το τοπικό σύστημα άσκησης της βόσκησης. Καταγραφή των υφιστάμενων υποδομών (δρόμοι προσπέλασης, καταλύματα για κτηνοτρόφους, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, περιγραφή των υδρολογικών συνθηκών, ταμιευτήρες, ποτίστρες κτλ.) αξιολόγησή τους και αποτύπωση σε χάρτη. ΦΑΣΗ Γ (υπεύθυνοι: Δρ Παναγιώτης Πλατής και Δρ Θωμάς Παπαχρήστου): (α) Προτάσεις Ορθολογικής Διαχείρισης (διάρκεια 1 μήνας) και (β) Επιτόπιες μετρήσεις, επανέλεγχος, έρευνα διαχείρισης της βόσκησης σε λιβαδικούς τύπους, εκτίμηση της παραγωγικότητας (διάρκεια 8 μήνες) Στη φάση αυτή: α) Θα αξιολογηθούν όλα τα δεδομένα των προηγούμενων φάσεων και θα γίνει σχεδιασμός της βόσκησης για ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων της περιοχής μελέτης, σύνταξη των ΠΔΣΒ ανά Δήμο και β) Θα γίνουν επιτόπιες μετρήσεις για την ετήσια παραγωγή της βοσκήσιμης ύλης των λιβαδικών τύπων της περιοχής μελέτης και για την επιβεβαίωση βιβλιογραφικών Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 7
δεδομένων ή και για την επαλήθευσή τους. Για να υπολογιστεί η παρούσα βοσκοϊκανότητα χρειάζεται μέτρηση της λιβαδικής παραγωγής στο πεδίο. Η μέτρηση αυτή γίνεται σε δοκιμαστικές επιφάνειες που είναι προστατευμένες από βόσκηση. Αν δεν υπάρχουν τέτοιες, τότε εγκαθίστανται κλωβοί στην αρχή της αυξητικής περιόδου, στους οποίους και μετριέται η παραγωγή στο τέλος της. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται και πάλι τα πολύγωνα των δασικών ορθοφωτοχαρτών που έχουν επιλεγεί και αναφέρθηκαν στις προηγούμενες ενότητες. Συγκεκριμένα, εγκαθίστανται με τυχαίο τρόπο σ ένα αντιπροσωπευτικό πολύγωνο κάθε κατηγορίας βλάστησης του δασικού ορθοφωτοχάρτη τουλάχιστο εννέα (9) κλωβοί [τρεις (3) σε κάθε μία από τις τρεις (3) ποιότητες τόπου] διαστάσεων 1,5Χ1,5μ. στην αρχή της αυξητικής περιόδου (νωρίς το φθινόπωρο στη χαμηλή ζώνη και νωρίς την άνοιξη στην υψηλή). Στο τέλος της αυξητικής περιόδου (στο τέλος της άνοιξης στη χαμηλή ζώνη και στα μέσα του καλοκαιριού στην υψηλή) παίρνονται δείγματα λιβαδικής παραγωγής μέσα από κάθε κλωβό, ύστερα από τοποθέτηση πάνω στο έδαφος αντίστοιχων τετράγωνων μεταλλικών πλαισίων, μέσα στα οποία κόβεται με ψαλίδι κοντά στην επιφάνεια του εδάφους όλη η υπέργεια παραγωγή της βλάστησης. Όταν η βλάστηση αυτή είναι ποώδης ή χαμηλή ξυλώδης, οι διαστάσεις του πλαισίου θα είναι 50Χ50 εκ. Αν όμως μαζί με την ποώδη υπάρχει και υψηλή ξυλώδης βλάστηση, τότε οι διαστάσεις του πλαισίου θα είναι 100Χ100 εκ. Στη συνέχεια, η υπέργεια παραγωγή που κόπηκε τοποθετείται σε σακούλες, ζυγίζεται και μετατρέπεται σε ξηρή ύλη, ύστερα από ξήρανση στον αέρα ή αφαίρεση 50% του βάρους, το οποίο αντιστοιχεί στην περιεχόμενη υγρασία. Ό,τι απομένει αποτελεί τη λιβαδική παραγωγή, δηλ. την ετήσια παραγωγή του βοσκότοπου, μόνο στα ποολίβαδα ή τα δασολίβαδα που έχουν ποώδη υπόροφο. Στα φρυγανολίβαδα και τα θαμνολίβαδα, μέσα στην ξηρή αυτή ύλη περιέχεται και παραγωγή παρελθόντων ετών (ξύλο), η οποία πρέπει να αφαιρεθεί. Η παραγωγή αυτή φτάνει μέχρι και το 90% της συνολικής υπέργειας ξυλώδους βιομάζας, πράγμα που σημαίνει ότι μόνο το 10% του βάρους των φρυγάνων και των θάμνων θα πρέπει να θεωρηθεί ως ετήσια (λιβαδική) παραγωγή. Η λιβαδική αυτή παραγωγή αθροίζεται για όλα τα πλαίσια-δείγματα, εξάγεται ο μέσος όρος και ανάγεται σε χλγ./στρέμμα. Το ίδιο γίνεται και στα άλλα ομοειδή πολύγωνα, οπότε στο τέλος βγαίνει ένας μέσος όρος για κάθε κατηγορία βλάστησης του δασικού ορθοφωτοχάρτη, ο οποίος και μεταφέρεται στην αντίστοιχη στήλη του πίνακα. Στη συνέχεια υπολογίζεται η παρούσα βοσκοϊκανότητα με βάση την έκταση του βοσκοτόπου σε κάθε Δήμο, τη βοσκήσιμη ύλη που παράγει ανά μονάδα επιφάνειας και τις μηνιαίες απαιτήσεις σε βοσκήσιμη ύλη της Ζωικής Μονάδας (ΖΜ). 2.4 Παραδοτέα του Έργου Η παρουσίαση των στοιχείων και διαπιστώσεων στο πλαίσιο του έργου είναι καθοριστικής σημασίας σε σχέση με το επίπεδο ανάλυσης και τα παραγόμενα αποτελέσματα. Σε σχέση με τον τρόπο παρουσίασης τα χαρακτηριστικά των παραγόμενων παραδοτέων θα περιλαμβάνουν: Διαρθρωμένη οργάνωση περιεχομένων Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 8
Διαβαθμισμένη ανάλυση προκειμένου να διευκολύνεται η κατανόηση από μη ειδικούς αλλά και η σε βάθος προσέγγιση κάθε θέματος για τους εξειδικευμένους αναγνώστες/ χειριστές Γραφική απεικόνιση δεδομένων/ αποτελεσμάτων προς διευκόλυνση του χειριστή Ειδικότερα τα παραδοτέα του έργου περιλαμβάνουν: Παραδοτέα Α φάσης: Εκθέσεις-αναφορές (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή). Βάση δεδομένων με τις κατηγορίες των λιβαδικών τύπων βλάστησης ανά Δήμο. Προσωρινός θεματικός χάρτης φυτοκάλυψης με τις κατηγορίες των λιβαδικών τύπων, τις επιλέξιμες εκτάσεις κατά ΟΠΕΚΕΠΕ, τα τοπογραφικά στοιχεία (διοικητικά όρια, εθνικό, επαρχιακό και αγροταδασικό δίκτυο, τα υφιστάμενα έργα υποδομής, κτλ.) ανά Δήμο. Παραδοτέα Β φάσης: Έκθεση (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή). Συγκεντρωτική Βάση δεδομένων της φάσης αυτής με ενσωματωμένες τις πληροφορίες που προέκυψαν από τη Φάση Α. Παραδοτέα Γ φάσης: Έκθεση (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα με τον τελικό χάρτη φυτοκάλυψης. Σύνταξη και υποβολή 25 προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης: α) ΠΕ Αιτ/νίας 7 ΠΔΣΒ, β) ΠΕ Σερρών 7 ΠΔΣΒ, γ) ΠΕ Ξάνθης 4 ΠΔΣΒ & δ) ΠΕ Λαρίσης 7 ΠΔΣΒ. Τελική Έκθεση (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) διαχείρισης της βόσκησης σε λιβαδικούς τύπους των Δήμων των τεσσάρων Π.Ε. και εκτίμηση της παραγωγικότητάς τους. 2. Τρόπος αξιοποίησης των αποτελεσμάτων και αναμενόμενα οφέλη Τα αποτελέσματα θα αξιοποιηθούν από τους Δήμους και τις αντίστοιχες Περιφερειακές Ενότητες για την οργάνωση της βόσκησης και την ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων της περιοχής ευθύνης του με την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης. Τα αναμενόμενα οφέλη θα είναι: (α) η διατήρηση της ακεραιότητας των βοσκοτόπων και της βιοποικιλότητάς τους, (β) η καλύτερη κατανομή των βοσκοτόπων στους κτηνοτρόφους στο πλαίσιο της ΚΑΠ και (γ) ο προγραμματισμός έργων βελτίωσης της βλάστησης και των υποδομών. Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 9
3. Για ποιους λόγους υποστηρίζεται ότι πρέπει να γίνει το έργο που προτείνεται; Το αντικείμενο που διαπραγματεύεται το έργο κρίθηκε αναγκαίο για τη διαχείριση των βοσκοτόπων της περιοχής ευθύνης των έξι Περιφερειακών Ενοτήτων με τους αντίστοιχους Δήμους για τη δυνατότητα ένταξης βοσκοτόπων στην κατηγορία των επιλέξιμων, σύμφωνα με το νέο κανονιστικό πλαίσιο που αφορά «μόνιμους βοσκότοπους» που εφαρμόζονται καθιερωμένες τοπικές πρακτικές βόσκησης. Το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών με το εξειδικευμένο προσωπικό του σε θέματα βοσκοτόπων είναι σε θέση να εξυπηρετήσει όλα τα ζητούμενα από τη σύνταξη των προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων. Είναι επίσης ικανό να προτείνει τα κατάλληλα μέτρα διαχείρισης για τους βοσκοτόπους, αξιοποιώντας την υπάρχουσα γνώση, με γνώμονα πάντα τη σύγχρονη διεθνή προσέγγιση διαχείρισης βοσκοτόπων και ζώων, κατάλληλα προσαρμοσμένη στα στοιχεία πεδίου που θα μετρηθούν και επεξεργαστούν. 4. Ποιο είναι το σημερινό επίπεδο γνώσεων (σε διεθνή κλίμακα) στην επιστημονική και τεχνολογική περιοχή του έργου που προτείνεται; Η ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων επιτυγχάνεται με διάφορα μέσα και τεχνικές που στηρίζονται σε επιστημονικές αρχές που εδράζονται σε ερευνητικά αποτελέσματα και διαχειριστικές εμπειρίες. Η βοσκοφόρτωση (ο αριθμός των ζώων που βόσκουν σε ένα βοσκότοπο για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, π.χ. 1 μήνα ή 1 έτος) είναι ίσως το σημαντικότερο διαχειριστικό μέσο γιατί έχει το μεγαλύτερο αντίκτυπο στο βοσκότοπο και στην απόδοση των ζώων. Η βοσκοφόρτωση επηρεάζει άμεσα την παραγωγή και την ποιότητα της βοσκήσιμης ύλης, τη βοτανική σύνθεση του βοσκότοπου, τη φυσιολογία των φυτών, την παραγωγικότητα των ζώων και την αποδοτικότητα της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης. Ο υπολογισμός της κανονικής βοσκοφόρτωσης είναι μια σύνθετη εργασία που απαιτεί ειδικές γνώσεις οικολογίας και φυσιολογίας φυτών και συμπεριφοράς βόσκησης των ζώων. Η βοσκοϊκανότητα (ο αριθμός των ζώων που μπορούν να βοσκήσουν και να αποδώσουν το μέγιστο δυνατό σ ένα βοσκότοπο μακροπρόθεσμα, χωρίς αυτός να ζημιωθεί), καθορίζεται από φυσικούς παράγοντες (π.χ. έδαφος και κλίμα) κει έχει άμεση σχέση με την παραγωγική ικανότητα ενός βοσκοτόπου. Η βοσκοφόρτωση εφαρμόζεται από ανθρώπους, διαμέσου της διαχείρισης των αγροτικών και άγριων ζώων και είναι το μοναδικό ίσως μέσο επίτευξης της διαχείρισης της βόσκησης. Δηλαδή, η βοσκοφόρτωση μπορεί να διαφέρει από έτος σε έτος εξαιτίας της διακύμανσης της διαθέσιμης βοσκήσιμης ύλης, ενώ η βοσκοϊκανότητα γενικά θεωρείται ότι είναι ο μέσος αριθμός ζώων που ένας βοσκότοπος μπορεί να συντηρήσει στη διάρκεια του χρόνου. Η βοσκοφόρτωση που διασφαλίζει την αειφορία ενός βοσκότοπου μακροπρόθεσμα συμπίπτει με τη βοσκοϊκανότητά του. Ορθολογική διαχείριση της βόσκησης σημαίνει εξισορρόπηση της ζωικής και λιβαδικής παραγωγής μακροπρόθεσμα και όχι μεγιστοποίηση μεμονωμένα της μιας ή της άλλης παραγωγής. Αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό με την κανονική βοσκοφόρτωση. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη βοσκοφόρτωση είναι: η διαθέσιμη έκταση για βόσκηση, το ύψος βροχής, τα λιβαδικά είδη και η παραγωγικότητά τους, η τοπογραφία, η κατανομή των Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 10
θέσεων ποτίσματος, το είδος ζώου και η ηλικία και το φυσιολογικό στάδιό τους. Για τον υπολογισμό της θα πρέπει να προσδιοριστούν: 1) η ποσότητα βοσκήσιμης ύλης που απαιτείται από το είδος του ζώου που βόσκει σε ένα βοσκότοπο, 2) η ποσότητα βοσκήσιμης ύλης που παράγεται στο βοσκότοπο στη διάρκεια του έτους και η ποσότητα αυτής που είναι διαθέσιμη για βόσκηση και 3) η διάρκεια βόσκησης. Για τον ακριβή υπολογισμό της βοσκοφόρτωσης θα πρέπει ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες να συνυπολογισθεί και η πιθανή κατανάλωση από άγρια ζώα ή έντομα, καθώς και οι απώλειες εξαιτίας του ποδοπατήματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό το ποσοστό αγγίζει το 25% της συνολικής βοσκήσιμης ύλης. Κανονικά η ποσότητα κατανάλωσης από μη αγροτικά ζώα θα πρέπει να υπολογιστεί εφόσον είναι γνωστός ο αριθμός τους, διαφορετικά θα πρέπει να εκτιμηθεί. Επίσης, η βοσκήσιμη ύλη των διάφορων θέσεων ενός βοσκότοπου δεν αξιοποιούνται ομοιόμορφα από τα βόσκοντα ζώα και αυτό είναι σε στενή εξάρτηση από την απόστασή τους από τις θέσεις ποτίσματος και τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά τους. Θέσεις του βοσκότοπου που απέχουν περισσότερο από 3 km από σημεία ποτίσματος συνήθως υποβόσκονται. Το ποσοστό χρησιμοποίησης της βοσκήσιμης ύλης θέσεων που απέχουν 1,5 με 3 km από θέσεις ποτίσματος κυμαίνεται από 30 έως 70 %, ανάλογα με το είδος ζώου, την εποχή βόσκησης και την τοπογραφία. Μεγάλες κλίσεις, επίσης, συντελούν στη μείωση της αξιοποιήσιμης βοσκήσιμης ύλης. Για παράδειγμα, για θέσεις του βοσκότοπου με κλίση μεγαλύτερη από 60%, η βοσκήσιμη ύλη τους θα πρέπει να θεωρείται ως μη αξιοποιήσιμη στο σύνολό της για βοοειδή. Για θέσεις με κλίση 31-60% η βοσκήσιμη ύλη αξιοποιείται κατά 40% από βοοειδή, ενώ για θέσεις με κλίση 11-30% κατά 70%. Για θέσεις με κλίση κάτω από 10% η βοσκήσιμη ύλη αξιοποιείται πλήρως. Για τους λόγους αυτούς, θα πρέπει η βοσκοφόρτωση να προσαρμοστεί ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του βοσκότοπου. Όλα τα παραπάνω θα αποτελέσουν τη βάση διαχείρισης της βόσκησης στην περιοχή μελέτης. Συγκεκριμένα, ως μονάδα διαχείρισης της βόσκησης θα θεωρηθεί ο κάθε Δήμος. Για κάθε Δήμο, θα απογραφούν και οριοθετηθούν όλοι οι τύποι λιβαδικής βλάστησης (λιβαδικοί τύποι, σειρές βλάστησης), η λιβαδική κατάσταση, η ποιότητα τόπου και η ακριβής έκτασή τους. Επίσης, θα καταγραφούν όλα τα έργα υποδομής και κυρίως σημεία ποτίσματος και σταβλισμού των ζώων, καθώς και η τοπογραφική θέση τους, στοιχεία, τα οποία, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, επηρεάζουν τη βοσκοφόρτωση. Για κάθε Δήμο θα υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός και τα είδη ζώων που αξιοποιούν τους βοσκοτόπους, καθώς και οι ημερήσιες/ μηνιαίες/ ετήσιες απαιτήσεις του σε ποσότητα βοσκήσιμης ύλης εκφρασμένη σε ξηρή ουσία. Στη συνέχεια, θα υπολογιστεί η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης. Ο υπολογισμός της παραγωγής βοσκήσιμης ύλης θα γίνει με έναν συνδυασμό έμμεσων και άμεσων μεθόδων. Συγκεκριμένα, θα συλλεχτούν οι ερευνητικές εργασίες ή μελέτες που αφορούν στην περιοχή και αναφέρονται σε δεδομένα παραγωγής και βάση των δεδομένων του πίνακα 3 της ΚΥΑ των προδιαγραφών των προσωρινών σχεδίων. Με τα στοιχεία αυτά θα υπολογιστεί η βοσκοϊκανότητα του κάθε Δήμου και στη συνέχεια λαμβάνοντας υπόψη την ενδεδειγμένη διάρκεια βόσκησης των βοσκοτόπων σε κάθε Δήμο θα υπολογιστεί η ενδεδειγμένη βοσκοφόρτωσή τους. Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 11
Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η σύνταξη προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης ανά Δήμο και συνολικά 26, σύμφωνα με το διάγραμμα ύλης της ΚΥΑ με αριθ. 117394/2932/12-12-2014 (ΦΕΚ 3557 Β /30-12-2014) (εισαγωγή, χρήσεις γης-αποτύπωση βοσκοτόπων, κοινωνικά δεδομένα, φυσικές συνθήκες, ταξινόμηση βοσκοτόπων, παρούσα βοσκοϊκανότητα, ζωικό κεφάλαιο-συνθήκες βόσκησης, βοσκοφόρτωση, υφιστάμενες υποδομές, αξιολόγηση λιβαδικής κατάστασης, διαπιστώσεις-συμπεράσματα-προτάσεις, βιβλιογραφία και παράρτημα με πίνακες, χάρτες, φωτογραφική τεκμηρίωση). Με την εγκατάσταση των πειραματικών κλωβών στους λιβαδικούς τύπους όλων των Δήμων που εκπονήθηκαν τα ΠΔΣΒ θα γίνουν δειγματοληψίες βλάστησης, που αφορούν την κάλυψη, τη σύνθεση, τη λιβαδική παραγωγή/βοσκήσιμη ύλη, προσδιορισμός του ποσοστού χρησιμοποίησης σε βοσκημένες και αβόσκητες επιφάνειες και θα υπολογιστεί η παρούσα βοσκοϊκανότητα. Βιβλιογραφία Αϊναλής, Α., Ι. Μελιάδης, Π. Πλατής και Κ. Τσιουβάρας, 2006. Ταξινόμηση και διαχρονική παρακολούθηση των βοσκόμενων δασικών εκτάσεων στη λεκάνη απορροής του χειμάρρου Μπογδάνα Ν. Θεσσαλονίκης. Στο: Β.Π. Παπαναστάσης και Ζ.Μ. Παρίση (Εκδότες), Λιβαδοπονία ξηροθερμικών περιοχών. Πρακτικά 5 ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου. Ηράκλειο, 1-3 Νοεμβρίου 2006. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία, Δημ. Νο. 13, σελ., 221-226. Ainalis, A.B., I. Meliadis and P. Platis, 2010. Grazing effects on the sustainability of an oak coppice forest. Forest Ecology and Management, 259(3):428-432 Cowen, J.D., J.R. Jensen, P.J. Bresuahan, G.B. Echler, D. Graves, X. Hang, C. Wisner and E. Mackay, 1995. The design and Implementation of an Intergrated Geographic Information System for Environmental Applications. Photogr. Engin. and Remote Sensing, Vol. LXI, 11:1393-1404. Hunter, S.C. and T.E. Paysen, 1986. Vegetation classification system for California, user s quide. USDA-Forest Service. P.S.W. Forest and Range Exp. Stat. General Techn. Rep. PSW-94. Meliadis, I., P. Platis, A. Ainalis and M. Meliadis, 2009. Monitoring and analysis of natural vegetation in a Special Protected Area of Mountain Antichasia-Meteora, central Greece. Environmental Monitoring and Assessment, 16399(1-4):455-465. Meliadis, I.M., D.C. Trakolis and P.D. Platis, 2003. Application of the integrated use of remote sensing/g.i.s. for land cover distribution. Proceedings of the Interantional Scientific Conference, 75 Years of the Forest Research Instirute of Bulgarian Academy of Sciences. Sofia, Bulgaria, 1-5 October 2003, Vol I, pp. 65-70. Μελιάδης, Ι., Π. Πλατής και Δ. Τρακόλης, 2006. Ταξινόμηση και διαχρονική παρακολούθηση των λιβαδικών εκτάσεων στην περιοχή Όρη Αντιχάσια Μετέωρα. Στο: Π. Πλατής, Α. Σφουγγάρης, Θ. Παπαχρήστου και Α. Τσιόντσης (Εκδότες), Λιβάδια των πεδινών και ημιορεινών περιοχών: Μοχλός ανάπτυξης της υπαίθρου. Πρακτικά 4 ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου, Βόλος, 10-12 Νοεμβρίου 2004. Ελληνική Λιβαδοπονική Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 12
Εταιρεία και Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, Δημ. Νο. 12, σελ., 65-70. Papachristou, T.G. and P.D. Platis, 2011. The impact of cattle and goats grazing on vegetation in oak stands of varying coppicing age. Acta Oecologica, 37: 16-22. doi:10.1016/j.actao.2010.11.001 Papachristou, T.G. and P.D. Platis, 2011. Intake by goats browsing kermes oak alone or choices of different browse combinations: implications for Mediterranean grazing systems. The Rangeland Journal, 33: 221-227. http://dx.doi.org/10.1071/rj11005 Papachristou, T.G., 2000. Forage resources of Greece and their relation to grazing animals. In: F. Guessous, N. Rihani, A. Ilham (Editors), Livestock Production and Climatic Uncertainty in the Mediterranean. International Symposium. Agadir, Morocco, October 22-24, 1998. EAAP publication No. 94, Wageningen Pers, pp. 283-290. Papachristou, T.G., 1998. From pastoral to agro-silvo-pastoral: the case of Greece. In: Livestock Production and Climatic Uncertainty in the Mediterranean. International Symposium, Agadir, Morocco, October 22-24, 1998, pp.61. Papachristou, T. G. and A.S. Nastis, 1993. Diets of goats grazing oak shrublands of varying cover in Northern Greece. Journal of Range Management, 46:220-226. Papanastasis, V., 1989. Rangeland survey in Greece. Herba, 2:17-20. Παπαναστάσης, Β.Π., 1982. Παραγωγή των ποολίβαδων σε σχέση με τη θερμοκρασία αέρος και τη βροχή στη Βόρεια Ελλάδα. Διατριβή για υφηγεσία. Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη. Παπαναστάσης, Β. και Π. Πλατής, 1989α. Βοσκόμενες δασικές εκτάσεις Νομού Ξάνθης. Πρόγραμμα απογραφής βοσκοτόπων Βορείου Ελλάδος. Ι.Δ.Ε.Θ., Δελτίο Νο 2, 16 σελ., πίνακες 27. Παπαναστάσης, Β. και Π. Πλατής, 1989β. Βοσκόμενες δασικές εκτάσεις Νομού Ροδόπης. Πρόγραμμα Απογραφής Βοσκοτόπων Βορείου Ελλάδος. Ι.Δ.Ε.Θ. Δελτίο Νο 3, 14 σελ., πίνακες 36. Παπαναστάσης, Β., Π. Πλατής, Γ. Χαλυβόπουλος και Α. Τεπελή, 1986. Λιβαδικοί πόροι Νομού Δράμας. Πρόγραμμα απογραφής λιβαδικών πόρων Βορείου Ελλάδος. Δελτ. Νο 1, Ι.Δ.Ε.Θ., 31 σελ., πίνακες 37. Platis, P. and V. Papanastasis, 2003. Relationship between shrub cover and available forage in Mediterranean shrublands. Agroforestry Systems, 57: 59-67. Platis, P.D., D.C. Trakolis and I.M. Meliadis, 2001. Classification and evaluation of rangelands of Mount Voras in N. Greece A Special Protection Area. Proceedings of the Third Balkan Scientific Conference Study Conservation and Utilization of Forest Resources. Sofia, Bulgaria, 2-6 October 2001, Vol II, pp. 366-372. Platis, P., D. Trakolis and I. Meliadis, 1999. Rangeland survey of mountains Voras and Tzena in N. Greece, for the determination of the productivity. Medit, 4: 61-64. Platis, P., D. Trakolis, and I. Meliadis, 1999. Classification and evaluation of the rangelands of Mountains Voras and Tzena in N. Greece.In: Price, M., Mather, Th. H. and Robertson, E.C.(eds.). Global Change in the Mountains. Proceedings of the European Conference on Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 13
Environment and Societal Change in Mountain Regions. Oxford, UK, 18-20 December 1997, Parthenon Publishing Group Inc. New York, pp. 140-141. Πλατής, Π., Θ. Παπαχρήστου, Σ. Καζαντζίδης, Η. Καρμίρης, Κ. Μαντζανάς, Ι. Μελιάδης, Θ. Σαμαρά & Ι. Βασιλειάδης. 2013. Ειδική Μελέτη Βελτίωσης και Διαχείρισης Υγρών Λιβαδιών σε Περιοχή του Δέλτα Έβρου. ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας (π. ΕΘΙΑΓΕ) - Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών. Θεσσαλονίκη, σελ. 118 (αυτοτελής έκδοση). Πλατής, Π., Ι. Μελιάδης, Α. Αϊναλής, Δ. Πλατής, Κ. Αϊναλή και Κ. Τσιουβάρας, 2011. Διαχρονικές μεταβολές των βοσκόμενων δασικών εκτάσεων στη λεκάνη απορροής Μυγδονίας περιοχής Θεσσαλονίκης. Πρακτικά 15 ον Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου. Καρδίτσα, Οκτώβριος 2011. http://www.wfdt.teilar.gr/15_th_panhellenic_forestry_conference/program.html Πλατής, Π., Ι. Μελιάδης, Θ. Παπαχρήστου, Δ. Τρακόλης, Κ. Μαντζανάς και Α. Μάκρας, 2006. Ταξινόμηση και διαχρονική παρακολούθηση τύπων οικοτόπων και λιβαδικών οικοσυστημάτων στα Ακαρνανικά όρη. Στο: Π. Πλατής, Α. Σφουγγάρης, Θ. Παπαχρήστου και Α. Τσιόντσης (Εκδότες), Λιβάδια των πεδινών και ημιορεινών περιοχών: Μοχλός ανάπτυξης της υπαίθρου. Πρακτικά 4 ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου, Βόλος, 10-12 Νοεμβρίου 2004. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία και Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, Δημ. Νο. 12, σελ., 221-228. Πλατής, Π., Β. Παπαναστάσης, Θ. Παπαχρήστου και Α. Τσιόντσης, 2006. Ποσοτική και ποιοτική μεταβολή της βοσκήσιμης ύλης ποολίβαδων της χαμηλής οικολογικής ζώνης στην περιφέρεια Θεσσαλίας. Στο: Π. Πλατής, Α. Σφουγγάρης, Θ. Παπαχρήστου και Α. Τσιόντσης (Εκδότες), Λιβάδια των πεδινών και ημιορεινών περιοχών: Μοχλός ανάπτυξης της υπαίθρου. Πρακτικά 4 ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου, Βόλος, 10-12 Νοεμβρίου 2004. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία και Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, Δημ. Νο. 12, σελ., 21-28. Πλατής, Π., 2002. Η σημασία της απογραφής στη διαχείριση των λιβαδιών: Η περίπτωση του Δήμου Ζερβοχωρίων Ν. Χαλκιδικής. «ΕΘΙΑΓΕ» (περιοδική έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας), 8 (21): 10-11. Πλατής, Π.Δ., Θ.Γ. Παπαχρήστου και Β.Π. Παπαναστάσης, 2001. Δυνατότητες αξιοποίησης του προγράμματος απογραφής βοσκοτόπων στη διαχείριση των λιβαδιών της Περιφέρειας Ηπείρου. Στο: Θ. Παπαχρήστου και Ο. Ντίνη-Παπαναστάση (Εκδότες), Η Λιβαδοπονία στο Κατώφλι του 21 ου Αιώνα. Πρακτικά 2 ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου, Ιωάννινα, 4-6 Οκτωβρίου 2000. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία, Δημ. Νο 9, σελ., 43-49. Πλατής, Π., Θ. Παπαχρήστου και Ι. Μελιάδης, 1999. Τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών στη διαχείριση των βοσκόμενων δασικών εκτάσεων. Στο: Χρήση και Αξιολόγηση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στη Δασοπονία. Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 14
.2 Θεσσαλονίκη, 8-9 Σεπτεμβρίου 1997. Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας, Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, σελ., 23-29. Πλατής, Π. και Β. Παπαναστάσης, 1999. Απογραφή βοσκόμενων δασικών εκτάσεων Νομού Έβρου, σελ. 346-353. Πρακτικά 8 ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου «Σύγχρονα Προβλήματα Δασοπονίας» Αλεξανδρούπολη 6-8 Απριλίου 1998. Πλατής, Π., Ι. Μελιάδης και Β. Παπαναστάσης, 1998. Απογραφή, ταξινόμηση και αξιολόγηση των βοσκόμενων δασικών εκτάσεων λεκάνης Μυγδονίας. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα, 9(4):71-80. Πλατής, Π.Δ., 1997. Δομή και παραγωγικότητα των θαμνολίβαδων πουρναριού. Στο: Β.Π. Παπαναστάσης (Εκδότης), Αειφορική Αξιοποίηση Λιβαδιών και Λειμώνων. Πρακτικά του Α Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου, Δράμα 6-8 Νοεμβρίου 1996. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία, Δημ. Νο. 4, σελ., 219 22. Πλατής, Π.Δ., Ι. Μελιάδης, Θ.Γ. Παπαχρήστου και Β.Π. Παπαναστάσης, 1997. Έρευνα για την κατάρτιση συστήματος απογραφής, ταξινόμησης, αξιολόγησης και χαρτογράφησης βοσκόμενων δασικών εκτάσεων Ν. Δράμας για τον προσδιορισμό της παραγωγικότητας. Στο: Β. Παπαναστάσης (Εκδότης), Αειφορική Αξιοποίηση Λιβαδιών και Λειμώνων. Πρακτικά του Α Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου, Δράμα 6-8 Νοεμβρίου 1996. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία, Δημ. Νο. 4, σελ., 37-45. Πλατής, Π. και Α. Τεπελή-Μάλαμα, 1988. Αποτελέσματα της απογραφής δασικών εκτάσεων που βόσκονται στους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης. Πρακτικά του Δ Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου, Λάρισα 5-7.10.1988, σελ. 287-302. Stone, T.A., P. Shlesinger, R.A. Houghton, and G.M. Woodwell, 1994. A map of the vegetation of S. America based on satellite imagery. Photogr. Engin. and Remote Sensing, Vol. LXI, 5:541-551. Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 15
ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Η ενότητα αυτή συμπληρώνεται χωριστά για κάθε φορέα που συμμετέχει στο έργο. Επισυνάπτονται σύντομα βιογραφικά σημειώματα. Η ερευνητική ομάδα θα συνίσταται από (α) Τακτικό προσωπικό του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών, (β) Τακτικό προσωπικό της Δ/νσης Διαχείρισης Ελέγχων Γάλακτος & Κρέατος και (γ) Εξωτερικοί συνεργάτες με εξειδίκευση στα αντικείμενα του έργου. (α) Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Ονοματεπώνυμο Ειδικότητα Απασχόληση σε ΙΠΑ* Αντικείμενο απασχόλησης Δρ Παναγιώτης Πλατής Τακτικός Ερευνητής- Γνωστικό αντικείμενο: Λιβαδοπονία- Οικολογία και Διαχείριση Βοσκόμενων Οικοσυστημάτων 8 Όλες οι φάσεις του ερευνητικού έργου. Επιστημονικά υπεύθυνος του ερευνητικού έργου. Σχεδιασμός, δειγματοληψίες, αξιολόγηση και συγγραφή αποτελεσμάτων- Σύνταξη προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης. Δρ Θωμάς Παπαχρήστου Τακτικός Ερευνητής, Δ/ντής ΙΔΕ - Γνωστικό αντικείμενο: Λιβαδοπονία- Οικολογία Βόσκησης και Διαχείριση Βοσκόμενων Οικοσυστημάτων 8 Όλες οι φάσεις του ερευνητικού έργου. Επιστημονικά υπεύθυνος φάσεων του έργου. Σχεδιασμός, δειγματοληψίες, αξιολόγηση και συγγραφή αποτελεσμάτων - Σύνταξη προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης. Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 16
Δρ Ιωάννης Μελιάδης Τακτικός Ερευνητής- Γνωστικό αντικείμενο: Τηλεπισκόπηση και Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών 6 Αποτύπωση επιφανειών, διαχωρισμός χρήσεων, οριοθέτηση, επεξεργασία στοιχείων, θεματικοί χάρτες. Δρ Ιωάννης Σπανός Τακτικός Ερευνητής- Γνωστικό αντικείμενο: Δασοκομία-Δασική Οικολογία 4 Συλλογή στοιχείων στο πεδίο, φορέων και υπηρεσιών. Περαιτέρω επεξεργασία. Δρ Σάββας Καζαντζίδης Αναπληρωτής Ερευνητής- Γνωστικό αντικείμενο: Άγρια Πανίδα 3 Συλλογή στοιχείων στο πεδίο. Γεώργιος Χαλυβόπουλος Αναπληρωτής Ερευνητής- Γνωστικό αντικείμενο: Δασική Οικολογία- Οικοφυσιολογία 3 Συλλογή και επεξεργασία στοιχείων από την περιοχή μελέτης. ΙΠΑ = Ισοδύναμα Πλήρους Απασχόλησης (δηλαδή το γινόμενο των μηνών κατά τους οποίους ένα άτομο απασχολείται στο έργο επί το ποσοστό (%) απασχόλησής του) Δρ Παναγιώτης Πλατής Είναι Τακτικός Ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών με εξειδίκευση στη Λιβαδοπονία- Οικολογία και Διαχείριση Βοσκόμενων Οικοσυστημάτων. Έχει μακρόχρονη εμπειρία στην υλοποίηση προγραμμάτων (ερευνητικών, αναπτυξιακών, εφαρμογής) ως επικεφαλής και μέλος ερευνητικής ομάδας σε διεθνή (LIFE, NATURA, CAMAR, FAIR, ENVIREG, BAFNET κτλ.) και εθνικά (Υπουργείο Γεωργίας - ΓΓΔ & ΦΠ, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, ΥΠΕΧΩΔΕ, ΕΤΕΡΠΣ κτλ.) (Τα κύρια αντικείμενα με τα οποία έχει ασχοληθεί μέχρι τώρα είναι τα εξής: Δομή και παραγωγικότητα ποολίβαδων και πρινώνων, σπορά καμένων θαμνώνων πρινώνων για προστασία του εδάφους και βόσκηση, εκτίμηση της φυτοκάλυψης και διαθέσιμης παραγωγής σε θαμνολίβαδα πουρναριού, απογραφή και Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 17
ταξινόμηση βοσκόμενων δασικών εκτάσεων, απογραφή τύπων οικοτόπων, οικολογία τοπίου και βιοποικιλότητα λιβαδιών, σποροπαραγωγή λιβαδικών φυτών, βελτίωση υποβαθμισμένων κοινόχρηστων λιβαδιών, σχέσεις μεταξύ βόσκησης αγροτικών ζώων και δασικών εκτάσεων, λιβαδικοί θάμνοι και δένδρα, δασολιβαδικά συστήματα παραγωγής, αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων, διαχειριστικές δράσεις Περιοχών Ειδικής Προστασίας (SPAs), βιώσιμη ανάπτυξη προστατευομένων περιοχών, Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, Ειδικές Μελέτες Βελτίωσης και Διαχείρισης Λιβαδιών, καταγραφή της δίαιτας υδρόβιων πουλιών σε υγροτόπους. Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο (πάνω από 80 εργασίες) σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, σε εθνικά περιοδικά και σε πρακτικά Διεθνών και Εθνικών συνεδρίων, όπου παρουσίασε τα αποτελέσματα της ερευνητικής του δραστηριότητας, ενώ έχει συντάξει πάνω από 40 εξειδικευμένες μελέτες. Η ερευνητική προσφορά του έχει αναγνωριστεί από άλλους ερευνητές σε περιοδικά του SCI, καθώς και με αναφορές σε διεθνή και εθνικά περιοδικά. Διετέλεσε μέλος οργανωτικών και επιστημονικών επιτροπών διεθνών και εθνικών συνεδρίων, κριτής διεθνών και εθνικών περιοδικών σε θέματα της ειδικότητάς του. Έχει μεγάλη εμπειρία σε θέματα εγκατάστασης και διαχείρισης δασολιβαδικών συστημάτων, καθώς και ερευνητική δραστηριότητα σε ότι αφορά την παραγωγικότητα κτηνοτροφικών δένδρων και θάμνων στα κοινόχρηστα συστήματα εκτροφής σε ημίξηρα και ύφυγρα περιβάλλοντα. Είναι μέλος του Ε.Σ. του ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ, Πρόεδρος και π. Γραμματέας της Ένωσης Ερευνητών, έχει διατελέσει Μέλος του Δ.Σ. του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Πρόεδρος του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΔΕ, Μέλος Επιστημονικής Επιτροπής Φορέα Διαχείρισης. Δρ Θωμάς Παπαχρήστου Είναι Τακτικός Ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών και Διευθυντής του Ινστιτούτου. Οι ερευνητικές του δραστηριότητες περιλαμβάνουν βασική και εφαρμοσμένη έρευνα στην οικολογία, βελτίωση και διαχείριση των λιβαδιών, με σκοπό την ορθολογική χρήση των λιβαδικών πόρων (φυτά, έδαφος, ζώα, κτλ.) και των τοπίων. Συγκεκριμένα τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του είναι : Οικολογία βόσκησης και αλληλεπιδράσεις φυτών/ ζώων. Αυτές οι ερευνητικές δραστηριότητες επικεντρώνονται: (i) στο ποια φυτά επιλέγουν τα ζώα στα λιβάδια και γιατί επιλέγουν αυτά που επιλέγουν και (ii) στη μελέτη και κατανόηση των συμπεριφοριστικών αρχών (ζώων φυτών ανθρώπων) με σκοπό την ορθολογική αξιοποίηση των βοσκόμενων εκτάσεων και τη διατήρηση και επαύξηση της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών, όπως είναι βοσκήσιμη ύλη, ζωοκομικά προϊόντα, βιοποικιλότητα, κτλ. Δασολιβαδικά συστήματα χρήσης γης - Ρόλος των ξυλωδών φυτών στα λιβάδια της χώρας και ενσωμάτωσής τους στα Μεσογειακά δασολιβαδικά συστήματα και διαφοροποίηση αγροτικών, κτηνοτροφικών και δασικών εργασιών. Καθιέρωση πρότυπων διαχειριστικών αρχών και ενσωμάτωσής τους στα συστήματα διαχείρισης για την αποτελεσματική χρήση των βοσκόμενων οικοσυστημάτων. Βελτίωση και ανόρθωση υποβαθμισμένων βοσκόμενων οικοσυστημάτων. Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 18
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑ Για την επίτευξη των παραπάνω δραστηριοτήτων μελετήθηκαν οι αλληλοεπιδράσεις φυτών ζώων σε μία ποικιλία λιβαδικών τύπων και βοσκόμενων οικοσυστημάτων, όπως ποολίβαδα, θαμνολίβαδα, υγρολίβαδα, δασολίβαδα και βοσκόμενα δάση. Επίσης, έγινε μία σειρά από πειράματα με διάφορα είδη ζώων που διατρέφονταν με λιβαδικά φυτά για να διερευνηθούν οι μηχανισμοί επιλογής δίαιτας και να προσδιοριστεί η αξία των φυτών αυτών ως πηγές βοσκήσιμης ύλης. Τέλος, η αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων, οι διαχειριστικές δράσεις Περιοχών Ειδικής Προστασίας (SPAs), η βιώσιμη ανάπτυξη προστατευομένων περιοχών, η σύνταξη ειδικών περιβαλλοντικών μελετών, οι ειδικές μελέτες βελτίωσης και διαχείρισης λιβαδιών, καθώς και η επικάλυψη δίαιτας υδρόβιων πουλιών και αγροτικών ζώων σε υγροτόπους, αποτέλεσε μέρος των ερευνητικών δραστηριοτήτων του τα τελευταία έτη. Αυτές οι ερευνητικές δραστηριότητες χρηματοδοτήθηκαν από Εθνικούς και Ευρωπαϊκούς πόρους. Τα αποτελέσματα όλων αυτών των μελετών δημοσιεύτηκαν σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, σε εθνικά περιοδικά και σε πρακτικά Διεθνών και Εθνικών συνεδρίων. Το δημοσιευμένο έργο που έχει διαχυθεί με 120 και πλέον δημοσιεύσεις έχει αναγνωριστεί από άλλους ερευνητές σε περιοδικά του SCI (200 και πλέον ετεροαναφορές), καθώς και με άλλες αναφορές (εθνικά περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων, κτλ.) Διετέλεσε μέλος οργανωτικών και επιστημονικών επιτροπών διεθνών και εθνικών συνεδρίων και είναι κριτής διεθνών και εθνικών περιοδικών. Έχει μεγάλη εμπειρία σε θέματα εγκατάστασης και διαχείρισης συστημάτων βόσκησης και ερευνητική δραστηριότητα σε ότι αφορά στην παραγωγικότητα κτηνοτροφικών δένδρων και θάμνων στα κοινόχρηστα συστήματα εκτροφής σε ημίξηρα και ύφυγρα περιβάλλοντα. Δρ Ιωάννης Μελιάδης Είναι Τακτικός Ερευνητής με μακροχρόνια εμπειρία σε Εθνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα (ερευνητικά, αναπτυξιακά, εφαρμογής) με εξειδίκευση στη Φωτογραμμετρία, Δορυφορική Τηλεπισκόπηση, Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (Γ.Σ.Π.) και Συστήματα Εντοπισμού Θέσης (Σ.Ε.Θ.). Επιστημονικός Υπεύθυνος και Μέλος Ερευνητικής Ομάδας σε Ευρωπαϊκά (LIFE, NATURA, COST Actions, Διακρατικές Συνεργασίες, κτλ.) και Εθνικά προγράμματα (Υπουργείο Γεωργίας/Γενική Διεύθυνση Δασών, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας). Παρακολούθησε Ειδικά Σεμινάρια σε "Pattern Recognition and Image Processing in Physics" στο 37 ο Πανεπιστήμιο της Σκοτίας Dundee, Μ. Βρετανία, σε "The Synergetic Use of Remote Sensing, Geographic Information Systems and Dynamic Models For Resource Management" στο M.A.I of Zaragosa και σε Agroecological characterization for resource management in dry areas: use of G.I.S., Remote Sensing and Modeling" στην Άγκυρα. Έχει συγγράψει ένα επιστημονικό βιβλίο που διδάσκεται στο Α.Π.Θ., και πλήθος ερευνητικών και συνθετικών εργασιών σε Εθνικά και Διεθνή Περιοδικά με αντικείμενο τα G.I.S.. Έλαβε μέρος σε Διεθνή και Εθνικά Συνέδρια και αποτελεί το συνεργάτη του Ευρωπαϊκού Δασικού Ινστιτούτου της Φιλανδίας στην Ελλάδα. Δίδαξε σε Σεμινάρια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για θέματα Γ.Σ.Π. και κατά καιρούς συνεργάστηκε με διάφορα Δασαρχεία της Βόρειας Ελλάδας για την εισαγωγή και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 19
Δρ Ιωάννης Σπανός Είναι Τακτικός Ερευνητής με μακροχρόνια εμπειρία σε Εθνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα (ερευνητικά, αναπτυξιακά, εφαρμογής) με εξειδίκευση στη Δασοκομία, Δασική Οικολογία και Οικομηχανική. Επιστημονικός Υπεύθυνος σε 10 Ευρωπαϊκά (ECOSLOPES, TWIG, LIFE, NATURA, COST Actions, Διακρατικές Συνεργασίες, κλπ) και τρία Εθνικά προγράμματα (Υπουργείο Γεωργίας/Γενική Διεύθυνση Δασών, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας). Μέλος ερευνητικής ομάδας σε 17 ερευνητικά Ευρωπαϊκά και Εθνικά προγράμματα. Εκδότης δύο Επιστημονικών Βιβλίων (Springer), φιλοξενούμενος εκδότης δύο Έγκριτων Διεθνών Περιοδικών (Plant and Soil, Geological and Geotechnical Engineering), 14 ερευνητικές εργασίες δημοσιευμένες σε έγκριτα Διεθνή Περιοδικά (που περιλαμβάνονται στη λίστα του S.C.I.), 22 σε Πρακτικά Διεθνών Συνεδρίων, 10 σε Εθνικά Περιοδικά, 16 σε Πρακτικά Εθνικών Συνεδρίων και πάνω από 50 εργασίες που δημοσιεύτηκαν σε διάφορα περιοδικά, Ημερίδες και Επιστημονικές Συναντήσεις (στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό). Πρόεδρος δύο Διεθνών Συνεδρίων. Κριτής διάφορων Εθνικών και Διεθνών Περιοδικών σε θέματα Δασοπονίας και Φυσικού Περιβάλλοντος. Σύνταξη πολλών μελετών ως Δασολόγος του Υπουργείου Γεωργίας (Δασικό Κτηματολόγιο, Δασαρχείο Θεσσαλονίκης) και του ΕΘΙΑΓΕ (Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών). Μέλος της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας (2007-2009, Γενικός Γραμματέας), τεσσάρων (4) Διεθνών Επιστημονικών Εταιρειών (ΙUFRO, WASWC, ΝΑΑ, WSEAS), δύο Ευρωπαϊκών (ESSC and LCA) και τριών (3) μη κερδοσκοπικών Εταιριών Προστασίας του Περιβάλλοντος. Δρ Σάββας Καζαντζίδης Είναι Αναπληρωτής Ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών του ΕΘΙΑΓΕ. Το αντικείμενο της ερευνητικής του δραστηριότητας είναι η βιολογία, οικολογία και διαχείριση άγριας πανίδας με ιδιαίτερη έμφαση στην ορνιθοπανίδα, τη διαχείριση ενδιαιτημάτων ορνιθοπανίδας και τη διερεύνηση αλληλεπιδράσεων άγριας πανίδας με ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Μέχρι σήμερα, εκτός από τη διδακτορική του διατριβή, δημοσίευσε επιπλέον 112 επιστημονικές εργασίες σε διεθνή και εθνικά περιοδικά, σε πρακτικά διεθνών και εθνικών συνεδρίων (πλήρη πρακτικά ή περιλήψεις), εκδόσεις, εκθέσεις προγραμμάτων, μελέτες, άρθρα στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 12 διεθνή και 8 εθνικά συνέδρια με εισήγηση. Έχει συμμετοχή σε 19 ελληνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα για προστασία απειλούμενων ειδών και οικοτόπων. Στα τέσσερα από αυτά ήταν συντονιστής ή επιστημονικά υπεύθυνος. Είναι μέλος 9 διεθνών επιστημονικών οργανώσεων και Πρόεδρος μιας επιστημονικής επιτροπής. Συμμετείχε στα Διοικητικά Συμβούλια ενός Φορέα Διαχείρισης και μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης. Επίσης, είναι ιδρυτικό μέλος ενός επιστημονικού σωματείου και συμμετέχει σε μια διεθνή ομάδα εργασίας. Γεώργιος Χαλυβόπουλος Αναπληρωτής Ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών με μακροχρόνια εμπειρία σε Εθνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα με εξειδίκευση στη Δασική Οικοφυσιολογία και Μετεωρολογικούς σταθμούς. Υπεύθυνος του προγράμματος «Εκτίμηση της πραγματικής εξατμισοδιαπνοής σε δενδρώδη είδη. Μοντέλο πρόβλεψης υδατικών αναγκών». Επίσης Κανονισμός ερευνητικών & αναπτυξιακών έργων Σελίδα 20