Engineering geological conditions of the Formations ίn the wider industrial area of the town of Thessaloniki

Τ εχνικοyεωλοyικές συνθήκες των σχηματισμών στην ευρύτερη βιομηχανική περιοχή της πόλης της Θεσσαλονίκης Engineering geological conditions of the Formations ίn the wider industrial area of the town of Thessaloniki Δ. ΡΟΖΟΣ, 1. ΧΑΤΖΗΝΑΚΟΣ, Ε. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ (Διεύθυνση Τεχνικής Γεωλογίας Ι.Γ.Μ.Ε.) ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Εξετάζονται οι τεχνικογεωλογικο( χαρακτήρες. των Τεταρτογενών και Νεογενών ιζημάτων, όπως αυτά ομαδοποιούνται και παρουσιάζονται στον τεχνικογεωλογικό χάρτη κλίμακας 1:10.000. Λιαπιστώθηκε η ύπαρξη ορ(ζοντα με χαμηλής ποιότητας γεωμηχανικά χαρακτηριστικά, ο οπο(ος σε συνδυασμό με αντλήσεις υπεδαφικού νερού δημιουργεί σημαντικά γεωτεχνικά προβλήματα με την εκδήλωση εδαφικών υποχωρήσεων. ABSTRACT: The geological characteristics of the Quaternary and Neogene sediments, as they are classified and presented in the Engineering Geological map, at a scale of 1:10,000, are examined. Severe geotechnical problems connected with both the presence of a horizon with unfavourable geomechanical behaviour and water extraction were certified. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η περιοχή μελέτης που εντοπίζεται δυτικά της πόλης της Θεσσαλονίκης δείχνει τα τελευτα(α χρόνια μια συνεχώς αυξανόμενη βιομηχανική ανάπτυξη. Τρεις κύριοι ποταμο( (Αλιάκμονας, Αξιός και Γαλλικός). με έντονο ρυθμό απόθεσης, καταλήγουν σε αυτή και προκαλούν σημαντικές αλλαγές στη μορφολογ(α, που διαμορφώθηκε μόλις τις τελευτα(ες δεκαετίες με το άνοιγμα του ποταμού Λουδ(α, για την αποστράγγιση της λίμνης των Γιαννιτσών και την αλλαγή της κο(της του ποταμού Αξιού (Βαλαλάς, 1988). Η πρόσφατη αυτή δράση των ποταμών που βοηθάει στη συγκέντρωση χαλαρών και απροφόρτιστων υλικών, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες (εκτροπή κο(της Αξιού, μεταβολές στο καθεστώς του υπεδαφικού νερού, κλπ) προκάλεσαν τα τελευτα(α 40 χρόνια, σημαντικές και ορατές μεταβολές στην ακτογραμμή, που συνδtονται με εκτεταμένες εδαφικές υποχωρήσεlς. Επειδή η υπόψη περιοχή τε(νει να αποτελέσει τη βιομηχανική ζώνη για την κάλυψη των αναγκών της πόλης της Θεσσαλονίκης, η ακριβής γνιί>ση των τεχνικογεωλογικών συνθηκών, αποτελε( σημαντικό παράγοντα για την ασφαλή και οικονομική αντιμετώτcισq των προβλημάτων που συνδέονται με τη γρήγορη βιομηχανική της ανάπτυξη. 261

rεωλοrικη AQMH - ΛΙΘΟΛΟrΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ Πρόκειται για σχεδόν επίπεδη περιοχή με ήπια μορφολογ(α και χαμηλό μέσο υψόμετρο (4-Sm} που συνίσταται κυρίως από θαλάσσια και λιμναία ιζήματα. Γεωτεχτονιχά εντάσσεται στην ενότητα Παιον(ας της ζώνης του Αξιού. Από την τεκτονική της εξέλιξη γcνεται αντιληπτό ότι αποτελεc τεκτονικό βύθισμα που καλύπτεται από Τεταρτογενε(ς αποθέσεις μεγάλου πάχους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα γεωφυσικής έρευνας (Νικολάου & ΝικολαCδης, 1987} οι αποθέσεις αυτές φθάνουν, στην παράκτια περιοχή νότια του ΚαλοχωρCου, το πάχος των 600-700m. Παρόμοια πάχη αναφέρει και ο Δεμίρης (1988} για την περιοχή δυτικά της κο(της του Αξιού. Το υπόβαθρο των Τεταρτογενών αποθέσεων αποτελούν σχηματισμο( του Νεογενούς που αποκαλύπτονται επιφανειακά στο βόρειο και βορειοανατολικό άκρο της περιοχής. Πρόκειται κυρίως για αμμοϊλύες έως ιλυώδεις άμμους με μικρό ποσοστό αργ(λου και αραιές διάσπαρτες ψηφcδες, που μόνον τοπικά ταξινομούντάι σε ενστρώσεις μικρού πάχους. Αδρομερε(ς ορίζοντες από χαλαρά έως ασθενώς συνεκτικά κροκαλοπαγή καλύπτουν τους αμμοϊλυώδεις ορίζοντες κατά θέσεις. Οι αποκαλuπτόμενοι ορίζοντες των Νεογενών έχουν πάχος 2-lOm και υπέρκεινται αργιλομαργαϊκών σχηματισμών από τους οποίους αποτελεcται κυρίως η σειρά των Νεογενών ιζημάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και αξιολογήθηχαν και μέχρι το βάθος των 200m, οι Τεταρτογενε(ς αποθέσεις αποτελούντα ι από λεπτομερείς και αδρομερείς ορcζοντες ή και μικτές φάσεις που εναλλάσσονται κατά την οριζόντια και κατακόρυφο ανάπτυξη. Οι αδρομερε(ς φάσεις, κυρίως από άμμο μεσόχοχκη έως αδρόκοχκη και ορίζοντες με επικράτηση χαλίκων - κροχαλών ή και από χαλαρά κροκαλοπαγή, εμφανίζονται σε βάθη μεγαλύτερα των 40m, σε εναλλαγές με λεπτομερέστερους ορίζοντες. Το πάχος των αδρομερών φάσεων κυμαίνεται από 3-20m, με τα μεγάλα πάχη στους βαθύτερους των loom ορίζοντες. Οι λεπτομερείς φάσεις αποτελούνται από αργιλοϊλύες, αμμούχους αργίλους, αργίλους και ιλυώδεις άμμους, που συχνά περικλείουν κελύφη γαστεροπόδων και ελασματοβραγχίων, τα οποία υποδηλώνουν τον παράκτιο (δελταϊχό} έως λιμνοθαλάσσιο χαραχτήρα των φάσεων αυτών (ήρεμο σχετικά περιβάλλον απόθεσης). Αντίθετα, η παρουσία των αδρομερών φάσεων, υποδηλώνει τη σχετική κινητικότητα του πυθμένα της λεκάνης απόθεσης, ενώ η εναλλαγή τους με τις λεπτομερε ( ς φάσεις επιβεβαιώνει τη γενιχώτερη αστάθεια της περιοχής, ακόμα και κατά την περίοδο του ΟλοκαCνου. Η παραπάνω ανάπτυξη των φάσεων των Τεταρτογενών αποθέσεων και η πλούσια τροφοδοσία αυτών από τους σημαντικούς υδρογραφικούς άξονες της ευρύτερης περιοχής έχουν σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη σημαντικών υδροφόρων οριζόντων. Οι ορίζοντες αυτο( διαμορφώνουν σήμερα στάθμη σε βά~ος 3-6~ από την επιφάνεια. ΤΕΧΝΙΚΟrΕΩΛΟrΙΚΗ ΑΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Με σκοπό την εξέταση της τεχνικογεωλογικής συμπεριφοράς των σχηματισμών συγκεντρώθηκαν τα αναγχα ία γεωτεχνικά στοιχεία ( φυσικά χαρακτηριστικά, μηχανικές ιδιότητες), η εξέταση και επεξεργασία των οποίων οδήγησε στην ομαδοποίηση των Τεταρτογενών αποθέσεων, μέχρι του βάθους των 40-45m. Ετσι, ανάλογα με την επικρατούσα φάση διακρίθηκαν σε αμμώδεις, ιλυώδεις και αργιλικούς σχηματισμούς. Τα Νεογενή ιζήματα, που αναπτύσσονται στο βόρειο και βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής θεωρήθηκαν σαν ένας ενιαίος ορίζοντας. 262

Η επιφανειακή τους εξάπλωση δίνεται στον τεχνικογεωλογικό χάρτη (Σχήμα 1), όπου φαίνεται ότι ο αμμώδης ορίζοντας έχει την μεγαλύτερη επιφανειακή εξάπλωση, ενώ ο αργιλικός είναι σχετικά περιορισμένος και εμφανίζεται κυρίως νότια. Επιπλέον, κρίθηκε απαραίτητη η μελέτη της διάρθρωσης και εξέλιξης των οριζόντων αυτών, από τεχνικογεωλογικής πλευράς και μέχρι του βάθους των 40-45m, αφ'ενός μεν λόγω των εναλλαγών τους και αφ'ετέρου λόγω τη~ επικράτησης, βαθύτερα, αδρομερέστερων ως επί το πλείστον οριζόντων, με βελτιωμένη τεχνικογεωλογική συμπεριφορά. Αμμώδης ορί~οντας Ο ορίζοντας αυτός συνίσταται κυρίως από λεπτόκοκκη έως μεσόκοκκη άμμο, με ποικίλο ποσοτό ιλύος, άργιλο που δεν υπερβαίνει το 20% και αφθονία μαρμαρυγία κατά θέσεις. Τα όρια Atterberg έχουν ευρεία κύμανση, αν και στις περισσότερες των περιπτώσεων ο ορίζοντας χαρακτηρίζεται από την έλλειψη πλαστικότητας. Οι τιμές της αντοχής σε ανεμπόδιστη θλίψη υποδηλώνουν ένα μαλακό έως μέσης συνεκτικότητας σχηματισμό, ενώ η δοκιμή στερεοποίησης έδωσε τιμές που χαρακτηρίζουν παρόμοιους σχηματισμούς (Πίνακας 1). Ιλυώδεις ορί~οντες Πρόκειται για καστανού έως κίτρινου χρώματος ορίζοντες, με ιλύ σαν κύριο συστατικό και αφθονία μαρμαρυγία, ενώ άμμος και άργιλος μετέχουν επίσης στη σύστασή τους. Τα όρια Atterberg δείχνουν μάλλον στενά εύρη κύμανσης, ενώ η υγρασία έχει μικρό εύρος κύμανσης. σε σχέση με αυτό των άλλων οριζόντων. Τα παραπάνω αποδίδονται στη μάλλον μεγάλη συμμετοχή του μαρμαρυγία στη σύσταση των ιλυωδών και αργιλικών φάσεων των σχηματισμών. αυτών. Οι τιμές της αντοχής σε ανεμπόδιστη θλίψη χ αρακτηρίζουν μαλακό έως πολύ συνεκτικό εδαφικό σχηματισμό (Πίνακας 1). Μελανότεφροι ορί~οντες ιλυώδους αργίλου Αποτελούνται από μελανότεφρη ιλυώδη άργιλο με πολύ μεγάλο ποσοστό φυλλαρίων μαρμαρυγία μικρού μεγέθους, ενώ κατά θέσεις αυξάνει σημαντικά το ποσοστό συμμετοχής οργανικών υλών και θραυσμάτων απολιθωμάτων. Φακοειδείς παρεμβολές χαλαρής μεσόκοκκης κυρίως άμμου με όστρακα και αφθονία μαρμαρυγία, οι οποίες δεν ξεπερνούν συνήθως σε πάχος το lm, συμμετέχουν στη γενική διαμόρφωση του σχηματισμού. Πρόκειται γενικά για χαλαρούς ορίζοντες με περιορισμένη επιφανειακή εξάπλωση, αλλά σημαντικού πάχους, που φθάνει τα 30m, σε μικρό βάθος από την επιφάνεια. Τα όρια Atterberg παρουσιάζουν μάλλον μεγάλο εύρος τιμών χαρακτηρίζοντας μέσης έως υψηλής πλαστικότητας σχηματισμό, ενώ οι τιμές της φυσικής υγρασίας κυμαίνονται από χαμηλές (για τις αμμώδεις φακοειδείς παρεμβολές) έως υψηλές (γ ι α τις ιλυώδεις αργίλου,ς). Οι τιμές της αντοχής σε ανεμπόδιστη θλίψη χαρακτηρίζουν ένά πολύ μαλακό έως συνεκτικό εδαφικό σχηματισμό. Εξάλλου, οι τιμές της συνοχής, c, και της γωνίας εσωτερικής τριβής, φ, διαφέρουν σημαντικά, ανάλογα με το είδος του υλικού των δοκιμίων που χρησιμοποιήθηκαν στις τριαξονικές δοκιμές. Ετσι, για τις αμμώδεις φακοειδείς παρεμβολές η συνοχή βρέθηκε από 2.5-90 KPa και η γωνία εσωτερικής τριβής 5-37, ενώ για τις φάσεις της ιλυώδους αργίλου από 1-170 KPa και από 1 έως 20 αντίστοιχα. Τέλος, οι δοκιμές συμπιεστότητας έδωσαν υψηλές έως πολύ υψηλές τιμές για το δείκτη 263

- ο. 1ι......,...,......_..-. ι J..., ν4 ιt.., :ι. 'ΤΊΙΧΝΙ.ΚιΟΓ'ΙΙΩΛ.c)ι-ι ΚΟC ΚΑ.ΙΙΙ"'nσ: ΤΗΣ ~.,.... <*ΗΣ ~ ov ΓΑΑΑιιιον-εrΜ&Ον...,..... ΚλΙΙΙιΙΑt(Α ι ~ Σχήμα 1. Τεχνικο-yεωλο-yιχός χάρτης της ευρύτερης περιοχής Καλοχωρίου - Γαλλικού - Σίνδου. Figure 1. Engineering geological map of the wider area of Kalohori - Gallikos - Sindos. Cc με αρχικό λό-yο κενών μέχρι 2.047, για τις ιλυώδεις αργίλους, ενώ για τις αμμώδεις παρεμβολές η κύμανση αλλά και οι ακραίες τιμές του Cc ε ί ναι σημαντικά μειωμένες, όπως άλλ<ιχ:jτε ήταν αναμενόμενο. Γενικά οι υψηλές έως πολύ υψηλές τιμές του C~ για τις με-yάλου πάχους ιλυώδεις αργίλους, αποκαλύπτουν τα ιδια ι τερα -yεωτεχνικά προβλήματα που θα πρέπει να αναμένονται στους ορίζοντες αυτούς. 264

Νεογενή ι~ή~.ιατα Τα Νεογενή ιζήματα παρουσιάζουν ευρείες διακυμάνσεις στην κοκκομετρική σύσταση σα σύνολο, με το ποσοστό της αργcλου όχι μεγαλύτερο του 25%. Τα όρια Atterberg και η φυσική υγρασ(α εμφανίζουν μάλλον ευρεία κύμανση, ενώ οι τιμές της αντοχής σε ανεμπόδιστη θλίψη χαρακτηρίζουν μαλακούς έως σκληρούς εδαφικούς σχηματισμούς. Τέλος, οι δοκιμές στερεοποίησης αποκάλυψαν χαμηλές τιμές τ ου δείκτη συμπιεστότητας. 0... δο Q. ο ' "..... ο~ ~ ~ 20 Νεογενή,.,,,',, ι!;ήματα,/'',,, Ι ' Ι ' /' Ι, Διάμετρος, m m 0.01 Διάμετρος, m m 1.0 10 (α) (β) Σχήμα 2. Ορια κύμανσης κοκκομετρικής ανάλυσης για τους τρεις ορίζοντες των Τεταρτογενών αποθέσεων (α) και των Νεογενών ιζημάτων (β). Figure 2. Particle size limits for the three horizons of the Quaternary deposits (a) and the Neogene sediments (b). ΕΛ.ΑΦΙΚΕΣ ΥΠΟΧΩΡΗΣΕΙΣ Από την παραπάνω περιγραφή των λιθολογικών τύπων φαίνεται ότι τόσο οι αμμώδεις και ιλυώδεις ορίζοντες των Τεταρτογενών ιζημάτων όσο και οι Νεογενείς αποθέσεις, παρουσιάζουν γενικά ικανοπο ι ητική γεωμηχανική συμπεριφορά. Ομως η περιοχή επηρεάζεται από την εκδήλωση εκτεταμένων φαινομένων καθιζήσεων, τα οπο(α προκαλούν σημαντικά εμπόδια στη βιομηχανική της ανάπτυξη (παρόμοια φαινόμενα σημαντικών καθιζήσεων οικοδομών αναφέρονται και για την πόλη της θεσσαλον(κης, Τομέας Γεωτεχνικής Μηχανικής, 1985). Τα φαινόμενα αυτά παρατηρήθηκαν το 1955 και από τότε αυξάνονται σταδιακά, με αποτέλεσμα την διείσδυση της θάλασσας μέχρι τα τελευταία σπίτια του Καλοχωρίου. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος κατασκευάστηκε, το 1976, ανάχωμα, που από τότε υφίσταται συνεχώς ενισχύσεις και ανυψώσεις. Σήμερα, το επίπεδο της θάλασσας ε(ναι πιο ψηλά από αυτό του εδάφους και ένα σύστημα με αντλιοστάσια χρησιμοποιείται για την αποστράγγιση της περιοχής. Το ΙΓΜΕ (~/νση Τεχνικής Γεωλογ(ας) ξεκ(νησε το 1985 ένα πρόγραμμα για την εξέταση και ~ντιμετώπιση των φαινομένων (Ανδρονόπουλος et al 1990), από τ.ο. οπο(ο διαπιστώθηκαν τα παρακάτω: 1. Η π ε ριοχή που επηρεάζεται εντοπίζεται κυρίως γύρω από το Γαλλικό ποταμό και την ευρύτερη περιοχή του Καλοχωρ(ου (Σχήμα 1). 2. Οι τεχνικογεωλοyικές συνθήκες που επικρατούν ε(ναι οι 265

Π(νακας 1. Ελάχιστες και μέγιστες τιμές των φυσικών χαρακτηριστικών και των μηχανικών ιδιοτήτων των τεσσάρων λιθολογικών τύπων. Table 1. Minimum and maximum values of both the physical characteristics and the mechanical properties of the four lithological types. Φυσικά Χαρακτηριστικά Ορια Atterberg Φυσική min Υγρασ(α w ' max Ξηρό και Υγρό Φαινόμενο kl!ι/rn3 min Βάρος k1!ι/rn3 max Τεταρτογενε(ς Σχηματισμοί Ιλυώδης Ορ(ζοντας Αμμώδης Ορ(ζοντας Ιλυώδης Αργιλος 21.0/17.5 8.7/11.8 17.8/10.Ο 49.0/32.2 39.0/21.4 94.8/38.Ο 23.2 3.1 4.0 53.Ο 39.1 69.4 12.3/16.5 11.8/14.8 8.7/14.8 15.2/19.9 18.4/21.7 18. 2/23.Ο Νεογενή Ιζήματα 20.0/ 8.0 75.1/26. 6 8.0 44.6 6.3/10. 6 13. 8/21.1 Μηχανικές Ιδιότητες Ανεμπόδιστη θλίψη kpa cuf φu min max Τριαξονική Δοκιμή Δοκιμή Στερεοποίησης Τεταρτογενε(ς Σχηματισμοί Ιλυώδης Ορίζοντας Αμμώδης Ορ(ζοντας Ιλυώδης Αργιλος 17.Ο 25.Ο 14.Ο 117.Ο 4.0 120.Ο 5.ο/ 1 1.0/28 3.0/ 1 80.0/28 50.0/30 170.0/37 0.10/0.677 0.12/0.622 0.08/0.413 0.47/1.332 0.29/0.990 1.01/2.047 Νεογενή Ιζήματα 44.Ο 1340.Ο 43.0/ 8 170.0/58 0.03/0.460 0.38/0.800 ακόλουθες (Σχήμα 3): Ενας ιλυώδης ~ αμμώδης ορcζοντας με ικανοποιητική γεωμηχανική συμπεριφορά εκτεcνεται μέχρι το βάθος των 5m ακολουθούμενος, μέχρι το βάθος των 30-35rn, από τον υψηλής συμπιεστότητας ορcζοντα ιλυώδους αργcλου με φακοειδε(ς ενστρώσεις άμμου. Στη συνέχεια εμφανcζονται, στρώση άμμου με ψηφ(δες, μεγcστου πάχους 14m και με καλά γεωμηχανικά χαρακτηριστικά και ένα σχετικά λεπτό στρώμα της μελανότεφρης αργιλοϊλύος στο βάθος των 40-45rn. Βαθύτερα οι ορcζοντες συνcστανται από καστανοκcτρινες άμμους, αμμώδεις έως αργιλώδεις ιλύες με ψηφcδες και χάλικες κατά θέσεις που εμφανcζουν πολύ ικανοποιητική γεωμηχανική συμπεριφορά. 3. Στην περιοχή δεν παρατηρούνται φαινόμενα διαφορικών καθιζήσεων, αλλά το έδαφος υποχωρεί ομοιόμορφα με τη μεγαλύτερη υποχώρηση να κυμαcνεται μεταξύ 2m και 3m, όπως διαπιστώνεται τόσο από τεχνικά έργα όσο και από τοπογραφικές μετρήσεις. 4. Η πλούσια και συνεχής τροφοδοσ(α επέτρεψε την εντατική άντληση των υδροφόρων οριζόντων κατά την περίοδο 1955-1981, με 266

αποτέλεσμα τον υποβιβασμό της στάθμης μέχρι του βάθους των 37m. τ:χιtμα Α, rrκι"'ιiωιογρ~ικη napovx ι λ»f ΤΠΝ ιι:α.α :ικ'1ν OPt~ nόv ~ rtli Αι:»ιΟf -πα:: ~ tncp:ιcnαα: ΚΑΛ.ΟΧΩΡJ οv-rα.λλσκοv-ζ:σναού' Ι ιηι " ' " ι nιι.,,......,ι.,., l?iit~p~~...ι '" 0. l ( ν Ιο - ιιν.- ικ O..i t ov., ~ y,..., l νo1q11... 10 ~ ο..c ι.... Σχήμα 3. Στερεογραφική παρουσίαση των εδαφικών οριζόντων. Figure 3. Stereographic presentation of the soil horizons. Αναφορικά με τις ποσότητες του νερού που αντλούντο, δεν ' υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία. Για τα φρέατα του ΟΥΘ ο ~εμ(ρης (1988) αναφέρει ότι πριν τη λειτουργία του υδραγωγείου της Αραβησσού οι ποσότητες νερού ανέρχονταν σε δεκάδες χιλιάδες κυβικά μέτρα την ημέρα. 5. Προκειμένου να διερευνηθεί το είδος των ορυκτών που συμμετέχουν στη σύσταση των οριζόντων, αντιπροσωπευτικά δείγματα από 267

διάφορα βάθη, εξετάσθηκαν με τη μέθοδο της περιθλασιμετρ(ας των ακτίνων Χ και προέκυψε ότι συμμετέχουν αργιλικά ορυκτά των ομάδων: α) χλωριτών (κλινόχλωρο), β) μαρμαρυγιών (μοσχοβίτης) και γ) σμεκτίτη (μοντμοριλλονίτης) που απαντά σε πολύ μικρά ποσοστά ή ίχνη. Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται επίσης και από τον υπολογισμό της τιμής της ενεργότητας της αργίλου (0.74), η οποία χαρακτηρcζει μη ενεργό αργιλικό υλικό. Τέλος σε σημαντικό ποσοστό εμφαν( ζονται τα συμπληρωματικά ορυκτά χαλαζίας και άστριοι (αλβίτης). ΣΥΜΙΙΕΡΛΣΜΑΤΑ Από. την παραπάνω ανάλυση των γεωτεχνικών συνθηκών στην περιοχή μελέτης διαπιστώνεται ότι προβλήματα, προς την πλευρά της ανάπτυξης, της δημιουργούν οι εκτεταμένες εδαφικές υποχωρήσεις που επηρεάζουν τα πρώτα 45-50m από την επιφάνεια και συνδέονται με τους δύο υψηλής συμπιεστότητας ορίζοντες της ιλυώδους αργίλου. Στους ορίζοντες αυτούς εμφανής είναι η υψηλή περιεκτικότητα σε μαρμαρυγcα στο κλάσμα της αργιλοϊλύος, αλλά και η συμμετοχή μεγαλυτέρων διαστάσεων φυλλαρίων του ίδιου ορυκτού στις φακοειδείς ενστρώσεις άμμου. Ετσι, η υψηλή συμπιεστότητα του υλικού φα(νεται ότι συνδέεται με την παρουσία του ορυκτού αυτού σε αυξημένες ποσότητες, το οποίο όταν απαντά σε απροφόρτιστους σχηματισμούς πλήρως κορεσμένους, αποκτά άτακτη διάταξη, με αποτέλεσμα υψηλeς τιμές του λόγου κενών στο υλικό (μέχρι 2.047 στα ιζήματα του Καλοχωρίου). Με την πτώση της στάθμης, τα ιζήματα μεταπ(πτουν σταδιακά σε ξηρή ως επί το πλείστον κατάσταση, που οδηγεί στην αύξηση του ιδ(ου φορτcου των. Επακόλουθο είναι η ομοιόμορφη (σε μεγάλο βαθμό) διάταξη των φυλλαρίων σε περίπου παράλληλες στρώσεις και επομένως η μείωση του λόγου κενών, που οδηγεί σε αντ(στοιχη μείωση του όγκου των χαλαρών ιζημάτων. Επομένως, η σταδιακή πτώση του υδροφόρου ορίζοντα προκάλεσε αντίστοιχη συμπύκνωση των οριζόντων της μελανότεφρης ιλυώδους αργcλου, η οποία εκφράσθηκε σαν ομοιόμορφη καθίζηση της περιοχής. Σήμερα, με τη συνεχή μείωση της ποσότητας του νερού που αντλείται από τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα (από το 1980 περίπου) και την επακόλουθη ανάκαμψη του υπόγειου υδροφόρου ορ(ζοντα, φqίνεται ότι τα φαινόμενα των καθιζήσεων έχουν είτε μειωθεί είτε εξαφανισθεί (τουλάχιστον σε ορισμένες περιοχές). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ανδρονόπουλος Β., Ρόζος Λ., Χατζηνάκος Ι. (1990), "Γεωτεχνική Μελέτη Εδαφικών Υποχωρήσεων στην Περιοχή Καλοχωρίου θεσσαλονcκης", ΙΓΜΕ, -Αδημοσίευτη Εκθεση, 45 σελ., Αθήνα. Βαλαλάς Λ. (1988), "Εισαγωγή στην Ημερίδα γι~ την ανάπτυξη της Περιοχής Λυτικά της Θεσσαλονίκης", Τεχνικά Προβλήματα Ανάπτυξης Περιοχών Λυτικά της Θεσσαλονίκης, Πρακτικά Ημερίδας, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδον(ας, 28, 29/4/1988, θεσσαλον(κη. Λεμίρης Κ. (1988), "Γεωλογικά Λεδομένα και η Επίπτωση τους στην Ανάπτυξη των Περιοχών Λυτικά της Θεσσαλονίκης", Τεχνικά Προβλήματα Ανάπτυξης Περιοχών Λυτικά της θεσσαλον(κης, Πρακτικά Ημερίδας, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας, 28, 29/4/1988, Θεσσαλονίκη. Νικολάου, Σ. και Νικολαϊδης Μ. (1987). Γεωηλεχτρική Ερευνα στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης, ΙΓΜΕ, Αδημοσίευτη Εκθεση, 10 σελ., Αθήνα. Τομέας Γεωτεχνικής Μηχανικής (1985). "Γεωτεχνική Μελέτη περιοχής Θεσσαλονίκης", Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ. 268