«Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού : Επιχειρηµατική Καθοδήγηση για την Βιωσιµότητα των Αγροτικών Επιχειρήσεων & Προοπτικές Αρωµατικών-Φαρµακευτικών και Ενεργειακών φυτών» Εναλλακτικές δραστηριότητες ενίσχυσης του αγροτικού εισοδήµατος ΜαρίαΤσάµπρα, Λέκτορας, Τ ΕΑΠΤ -ΠανεπιστήµιοΙωαννίνων
Πλαίσιο: ΝέαΚΑΠγιατηνανταγωνιστικήαναδιάρθρωσητης γεωργίας, τηβιωσιµότητακαιαειφορίατηςυπαίθρου: αγροτικήεπιχειρηµατικότητα, διατήρηση περιβάλλοντος, ανάδειξη τοπικού πολιτισµού ΑπότηνπολιτικήΑγροτικήςΑνάπτυξηςστηνπολιτική Ανάπτυξης του Αγροτικού Χώρου ΑντικείµενοτηςΈρευνας: οι προϋποθέσεις ανάπτυξης συµπληρωµατικών προς τη γεωργία δραστηριοτήτων και νέων ευκαιριών απασχόλησης & επιχειρηµατικότητας στον αγροτικό χώρο 2
ιεθνήςεµπειρία: στροφήπροςαγροτουριστικέςκαιαγροβιοτεχνικές δραστηριότητες και αντίστοιχες υποστηρικτικές υπηρεσίες, που σε συνδυασµό µε τη γεωργία δηµιουργούν: εναλλακτική επιχειρηµατικότητα, εκσυγχρονισµό και αναβάθµιση της αγροτικής επιχείρησης ευκαιρίες απασχόλησης και ανεξάρτητου εισοδήµατος για όλα τα µέλη του αγροτικού νοικοκυριού - ειδικά για γυναίκες και νέους µεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα της τοπικής αγροτικής παραγωγής, µέσα από την ανάδειξη της ποιότητας και της τοπικότητας 3
Αγροτουρισµός ήπια και µικρής κλίµακας προσφορά τουριστικών υπηρεσιών στον αγροτικό χώρο, που συµβάλλει στην ο-κ αναβάθµιση και βιωσιµότητα της υπαίθρου: µετηνσυντήρησηκαιαξιοποίησητωνπαραδοσιακών κτισµάτων/οικισµών τηναναβίωσητωνπαραδοσιακώνκαφενείωνκαι εστιατορίων τηντόνωσητηςτοπικήςαγροτικήςπαραγωγήςκαιτου τοπικού εµπορίου τηδιατήρηση/ανάδειξητουφυσικούπεριβάλλοντος τηδιατήρησηκαιανάδειξητωνιστορικώνµνηµείων και της πολιτιστικής κληρονοµιάς 4
Καθοριστικήείναι : η στενή συνεργασία των τοπικών συντελεστών αγρότες, παραγωγοίκαιέµποροιτοπικώνκαι παραδοσιακών προϊόντων πολιτιστικοί & φυσιολατρικοίφορείς, Συνεταιρισµοί, ΟΤΑ, φορείςεκπαίδευσηςκ.λπ. κάθεεπαγγελµατίαςκαιπολίτηςτηςτοπικής κοινωνίας 5
ΑγροβιοτεχνίακαιΕµπορία ΤοπικώνΑγροτικώνΠροϊόντων τα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα αποτελούν ευκαιρία ανταγωνιστικής ανάπτυξης του αγροτικού χώρου: διαθέτουνχαρακτηριστικάόπως: ηµοναδικότητα, η ποιότητατωνυλικών, ηχειροποίητη (µηβιοµηχανική) παρασκευή απαλάσσονταιαπόπεριορισµούςστη διαµόρφωση της τιµής τους κ.λπ. συνδέονταιµετιςιδιαίτερεςµεταποιητικέςπαραδόσεις καιποικιλίεςαγροτικώνπροϊόντων κάθετόπου δηµιουργούν ανεξάντλητες ανταγωνιστικές προοπτικές για τις τοπικές οικονοµίες 6
Καθοριστικήείναι: ηγεωργικήεξειδίκευσηκαιµεταποιητική παράδοση κάθε τόπου ηδηµιουργίαεπώνυµωνκαιαναγνωρίσιµων προϊόντων (µε αυθεντικά χαρακτηριστικά προέλευσης, σύνθεσηςκαιποιότητας) αναδιάρθρωσητοπικήςγεωργίας νέεςµονάδεςπαραγωγήςκαιτυποποίησης ισχυροποίησητηςθέσηςτουαγρότη προβολήκαιδιατήρησητηςπαράδοσης νέεςσχέσειςσυνεργασίαςεπιχειρήσεων ΟΤΑκ.ά. 7
ΕρευνητικοίΣτόχοι: 1. εντοπισµός των παραγόντων ανάπτυξης αγροτουρισµού συνδυασµόςυπηρεσιών διαµονής και αναψυχής µε την τοπική γεωργία µέσα από τη συµµετοχή του επισκέπτη στην αγροτική ζωή και την κατανάλωση τοπικών προϊόντων 2. προσδιορισµός των παραγόντων ανάπτυξης µεταποιητικών και εµπορικών επιχειρήσεων τοπικώναγροτικώνπροϊόντων αξιοποίηση της αξίας της τοπικότητας και της ποιότητας 8
ΕρευνητικέςΦάσεις: 1. καταγραφή και οµαδοποίηση των κύριων αγροτικών ασχολιών και ανάλυση των οικονοµικών τους στοιχείων 2. καταγραφή των τοπικών αγροτικών προϊόντων, της παραδοσιακής κουζίνας και των αυθεντικών χειροτεχνηµάτων, για την κατάρτιση προδιαγραφών πιστοποίησης (παραδοσιακά, ΠΟΠ, ΠΓΕ, βιολογικά) 3. χαρτογράφηση των στοιχείων αγροτουριστικού ενδιαφέροντος (τοπία, µνηµεία, λαογραφίακαι πολιτισµική κληρονοµιά) 4. κατάρτιση επιχειρηµατικών σχεδίων δηµιουργίας δικτύων παραγωγής και εµπορίας τοπικών προϊόντων και σύνδεσής τους µε τις εφοδιαστικές αλυσίδες 9
ΕρευνητικάΑποτελέσµατα: πλούτοςφυσικώντοπίων (ποτάµια, δάση, φαράγγιακ.λπ.), ιστορικώνµνηµείων, λαογραφίας και παραδόσεων στις περιοχές µελέτης µικρόςβαθµόςολοκλήρωσηςτου αγροτουρισµού στην αγροτική δραστηριότητα µεγάληποικιλίακαιµοναδικότηταπαραγωγής και µεταποίησης αγροτικών προϊόντων στους εξεταζόµενουςνοµούς ταπλεονεκτήµατα αυτά παραµένουν αναξιοποίητα 10
Συµπεράσµατα Παράγοντες ανάπτυξης της µεταποίησης και εµπορίας τοπικών αγροτικών προϊόντων: η διαφοροποίηση/στροφή της τοπικής γεωργίας προς προϊόντα ποιότητας και οργανικές µεθόδους η εµπορική αξιοποίηση της «τοπικότητας» της γεωργικής παραγωγής (µε πιστοποίηση ονοµασίας και γεωγραφικής προέλευσης των προϊόντων) η ισχυροποίηση της θέσης των αγροτών στην εφοδιαστική αλυσίδα µέσα από τη σύνδεση της ποιότητας των προϊόντων µε την τοπική παράδοση και το περιβάλλον 11
Συµπεράσµατα Εµπόδια ανάπτυξης δικτύων µονάδων µεταποίησης & εµπορίας τοπικών αγροτικών προϊόντων: ο µικρός αριθµός και το περιορισµένο µέγεθος των «εναλλακτικών»παραγωγών η εξειδίκευση σε προβληµατικές καλλιέργειες ο εγκλωβισµός σε βιοµηχανικές µορφές παραγωγής η χρήση µεθόδων έντασης εργασίας η συντηρητική διαχείριση και απουσία διεπιχειρηµατικής συνεργασίας η ανεπάρκεια των κύριων τοπικών µεσαζόντων οι ελλείψεις σε βασικές υποδοµές 12
Συµπεράσµατα Παράγοντες ανάπτυξης του αγροτουρισµού: ταπρότυπααγροτουρισµού χαρακτηριστικάτης ζήτησης και της ποιότητας αγροτουριστικών υπηρεσιών η αξιοποίηση του φυσικού και πολιτισµικού πλαισίου για την κάλυψη σύνθετων αναγκών αναψυχής του σύγχρονου ανθρώπου η ποιότητα του «κεφαλαίου της υπαίθρου» η έµµεση και άµεση επένδυση στην εξασφάλιση µεγαλύτερης προσέλκυσης και επαναπροσέλκυσης τουριστών η σύνδεση του αγροτουρισµού µε την τοπική παραγωγή 13
Απαιτείται: ολοκληρωµένοσχέδιοανάδειξηςτωντοπικών προϊόντων, µε συντονισµό φορέων και διαδικασίες πιστοποίησης (ποιότητας, ονοµασίας και γεωγραφικής προέλευσης) σχέδιοανάπτυξηςδικτύωνεστιατορίων & πρατηρίων διάθεσης τοπικών παραδοσιακών προϊόντων ευέλικτηπροσαρµογήστιςµεταβολέςτηςαγοράς συγκράτησητηςπροστιθέµενηςαξίαςστηντοπική οικονοµία θεσµικήυποστήριξητωνσυµπληρωµατικών δραστηριοτήτων από συνεταιρισµούς και φορείς σύνδεσης γεωργίας-τουρισµού 14