Επιµόρφωση εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ µε χρήση µεικτού συστήµατος εκπαίδευσης: από απόσταση και δια ζώσης

Επιµόρφωση εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ µε χρήση µεικτού συστήµατος εκπαίδευσης: από απόσταση και δια ζώσης Γώγουλος Γεώργιος 1, Λιακοπούλου Ευστρατία 2, Νταλούκας Βασίλειος 3, Τζιµόπουλος Νίκος 4, Χαρπαντίδου Ζαχαρούλα 5 1 Σχολικός Σύµβουλος Πληροφορικής υτικής Κρήτης gogoulosg@sch.gr 2 Καθηγήτρια Πληροφορικής, Πειραµατικό Γυµνάσιο Τρίπολης teliak@sch.gr 3 Καθηγητής Πληροφορικής, Γενικό Λύκειο Βαρθολοµιού bdaloukas@sch.gr 4 Υπεύθυνος του ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. Κυκλάδων ntzimop@sch.gr 5 Υπεύθυνη του ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. ράµας zcharpant@yahoo.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται ένα σεµινάριο επιµόρφωσης εκπαιδευτικών που ξεκίνησε από την Ηλεία και µέσα σε τέσσερα χρόνια εξαπλώθηκε σε 8 περιοχές από τη ράµα µέχρι τα Χανιά. Θέµα του επιµορφωτικού προγράµµατος αποτελεί η ενδυνάµωση των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη µε έµφαση στην ηλεκτρονική µάθηση, στο ελεύθερο λογισµικό και στις υπηρεσίες του Web 2.0. Το σεµινάριο διεξάγεται σε εθελοντική βάση και έχει κερδίσει το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών. Υλοποιείται µε το µεικτό σύστηµα µε 5 πρόσωπο µε πρόσωπο συναντήσεις και αξιοποίηση του συστήµατος διαχείρισης µάθησης Moodle, και έχει διάρκεια ενός εξαµήνου. ίνει έµφαση στην εφαρµογή της ύλης µέσω υλοποίησης εργασιών και στην επικοινωνία µεταξύ των εκπαιδευόµενων αλλά και µεταξύ εκπαιδευόµενων και εκπαιδευτών. Παρουσιάζονται στοιχεία της ενδιάµεσης αξιολόγησης του σεµιναρίου, από τους επιµορφούµενους όπου εντοπίζεται η ικανοποίησή τους από την οργάνωση του σεµιναρίου, η ικανοποίηση των προσδοκιών τους, το ενδιαφέρον τους για το αντικείµενο και η αναµενόµενη χρησιµότητα για την εργασία τους. Τόσο το αντικείµενο του σεµιναρίου όσο και η µέθοδος υλοποίησης χρήζουν προσοχής και υποστήριξης από την ελληνική πολιτεία. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: επιµόρφωση εκπαιδευτικών, Moodle, εκπαίδευση από απόσταση ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σηµερινή Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ) έχει επιφέρει σηµαντικές αλλαγές στο σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, σε κοινωνικό, οικονοµικό και τεχνικό επίπεδο, στηριζόµενη στις Νέες Τεχνολογίες (ΝΤ) ή αλλιώς στις Τεχνολογίες των Πληροφοριών και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ), οι οποίες έχουν εισχωρήσει σε µεγάλο βαθµό στην καθηµερινή µας ζωή. Οι ΤΠΕ αποτελούν σηµαντικό στοιχείο του πολιτισµού και της κουλτούρας του σύγχρονου κόσµου και δηµιουργούν νέες απαιτήσεις και προκλήσεις στον εκπαιδευτικό τοµέα, εφόσον προσφέρουν νέους τρόπους µάθησης, πληροφόρησης, επικοινωνίας και εργασίας (Baron & Bruillard, 1996; Henri & Lundgren-Gayrol, 2001). Παράλληλα, η εξάπλωση του ιαδικτύου και η εµφάνιση του Web 2.0, πολλαπλασιάζουν τις δυνατότητες για αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (Μαυροµµατάκη & Σιδηροπούλου, 2008). Το ιαδίκτυο, δυναµικό και εξελισσόµενο από τη φύση του, δηµιουργεί και προσφέρει νέες υπηρεσίες. Με το Web 2.0, έρχεται ο χρήστης στο επίκεντρο, γίνεται ενεργός και συµµέτοχος στη δηµιουργία της γνώσης (O Reilly, 2005). Εφαρµογές όπως τα ιστολόγια (blog), η κοινωνική δικτύωση, η ανταλλαγή µηνυµάτων, τα wiki κ.ά. κυριαρχούν στη ζωή των µαθητών καταλαµβάνοντας τον ελεύθερο χρόνο και το ενδιαφέρον τους. Τα καινοτόµα χαρακτηριστικά των παραπάνω εφαρµογών διαθέτουν µία εκπαιδευτική δυναµική, η αξιοποίηση της οποίας αποτελεί Κ. Γλέζου & Ν. Τζιµόπουλος (Επιµ.), Πρακτικά Εργασιών 6 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη», σ. 1-5 Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011

2 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ πρόκληση για την εκπαιδευτική κοινότητα. (Παπανικολάου κ.ά. 2002; Νικολαΐδου & Γιακουµάτου 2001). Η πολιτεία αντιµετωπίζει θετικά τις νέες αυτές υπηρεσίες, παρέχοντάς τες µέσω του Πανελληνίου Σχολικού ικτύου (ΠΣ ), δηµιουργώντας διαγωνισµούς ιστολογίων, δικτυακών τόπων κλπ. χωρίς όµως τελικά οι υπηρεσίες αυτές να εντάσσονται στην καθηµερινή λειτουργία του µέσου σχολείου (Ασλανίδου & Οικονόµου, 2006). Οντότητα κλειδί αποτελεί ο εκπαιδευτικός, ο οποίος ευρισκόµενος στο µέσο όλων αυτών των αλλαγών και διαθέσιµων εργαλείων, καλείται να τα γνωρίσει, να εξασκηθεί στη χρήση τους και να τα εντάξει στην καθηµερινή διδακτική πρακτική του. Η ανάγκη για ένταξη των ΤΠΕ και των υπηρεσιών του Web 2.0 στη διδακτική πράξη θέτει στο προσκήνιο το ζήτηµα της επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. Ταυτόχρονα όµως είναι δύσκολη η µετακίνηση των εκπαιδευτικών έξω από την τάξη για επιµόρφωση. Τη λύση του προβλήµατος µπορεί να δώσει µία µορφή µη συµβατικής εκπαίδευσης: η εξ αποστάσεως εκπαίδευση (εξαε). Σύµφωνα µε τον Keegan (2000) αποτελεί µια αναγνωρισµένη εκπαιδευτική πρακτική που υποστηρίζει ένα ευέλικτο µοντέλο πρόσβασης στη γνώση, παρέχοντας τη δυνατότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης σε αριθµητικά µεγαλύτερο κοινό από αυτό που αντίστοιχες παραδοσιακές εκπαιδευτικές πρακτικές µπορούν να υποστηρίξουν. Σήµερα, η εξαε συνεπικουρείται από τις υπηρεσίες του ιαδικτύου, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη µιας νέας εκπαιδευτικής πρακτικής της ιαδικτυακής Εκπαίδευσης από Απόσταση (Web-based distance learning) (Aggarwal, 2000; EDEN, 2003; Harasim, 2000). ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ Συνειδητοποιώντας τις νέες προκλήσεις του περιβάλλοντος, οι εκπαιδευτικοί µπορούν να οργανώσουν δίκτυα συνεργασίας και κοινότητες µάθησης (Day, 2003). Στα πλαίσια αυτής της προβληµατικής, µία οµάδα εθελοντών εκπαιδευτικών συνεργάστηκε και δηµιούργησε ένα ανοιχτό και ευέλικτο εκπαιδευτικό πρόγραµµα επιµόρφωσης, ξεκινώντας «από κάτω προς τα πάνω» την επαγγελµατική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Οµάδα στόχος του προγράµµατος, οι εκπαιδευτικοί δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης όλων των ειδικοτήτων (Νταλούκας κ.ά, 2009). Τµήµα Επιµορφούµενοι Αµαλιάδα 24 ράµα 18 Κως 16 Ναύπακτος 20 Ρόδος 22 Σύρος 15 Τρίπολη 20 Χανιά 16 Από απόσταση χωρίς βεβαίωση 57 Πίνακας 1: Ο αριθµός των εκπαιδευόµενων ανά τµήµα Σηµαντικό πλεονέκτηµα του συγκεκριµένου προγράµµατος επιµόρφωσης εκπαιδευτικών είναι ότι επικεντρώνεται στην παροχή γνώσεων και πληροφοριών, µέσω θεωρητικής προσέγγισης και πολλών πρακτικών ασκήσεων προσανατολισµένων στις συνθήκες της σχολικής πραγµατικότητας. Το πρόγραµµα αυτό οργανώθηκε µε τέτοιο τρόπο ώστε να συνδυάζει πληροφορίες και γνώσεις µε ατοµικές και οµαδικές εργασίες, διάλογο, προσωπική επαφή και ανταλλαγή γνώσεων µεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευόµενων. www.e-diktyo.eu

«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 3 Σκοπός της επιµόρφωσης είναι η υποστήριξη των εκπαιδευτικών για την ένταξη/αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. Η πρωτοβουλία αυτή ξεκίνησε και οργανώθηκε από λίγους εκπαιδευτικούς πριν 4 χρόνια στο νοµό Ηλείας και σήµερα έχει ενισχυθεί από µια διευρυµένη οµάδα εργασίας µε εθελοντές εκπαιδευτικούς που υλοποιούν το ίδιο σεµινάριο ταυτόχρονα σε 8 περιοχές, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1: την Αµαλιάδα, τη ράµα, την Κω, τη Ναύπακτο, τη Ρόδο, τη Σύρο, την Τρίπολη και τα Χανιά. Η υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράµµατος γίνεται µε την υποστήριξη του Ε.Α.Ι.Τ.Υ. και των οικείων ιευθύνσεων/γραφείων ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης ή/και Σχολικών Συµβούλων ή/και Κέντρων ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. Παράλληλα,, δίνεται η δυνατότητα και σε εκπαιδευτικούς της υπόλοιπης Ελλάδας να παρακολουθήσουν από απόσταση ολόκληρο ή υποσύνολο του σεµιναρίου. Σκοπός του εκπαιδευτικού προγράµµατος είναι η γνωριµία και εξοικείωση των εκπαιδευτικών µε µία πληθώρα εργαλείων των ΤΠΕ που είναι χρήσιµα για τη διδακτική πράξη. Η οµάδα στόχος του προγράµµατος εµφανίζει µεγάλη ανοµοιοµορφία ως προς την εµπειρία χρήσης και την εξοικείωση µε τις ΤΠΕ. Οι οργανωτές του προγράµµατος, θέλοντας να καλύψουν τις ανάγκες όλων των εκπαιδευόµενων έχουν συµπεριλάβει στο περιεχόµενο του προγράµµατος πληθώρα εφαρµογών ΤΠΕ, από τις οποίες άλλες απευθύνονται περισσότερο σε αρχάριους χρήστες και άλλες σε έµπειρους. Απώτερη επιδίωξη του προγράµµατος αποτελεί η ένταξη ορισµένων από τα διδασκόµενα εργαλεία ΤΠΕ στη διδακτική πράξη, σύµφωνα µε τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά κάθε εκπαιδευτικού. Ταυτόχρονα, στόχος µας είναι η αποµυθοποίηση των ΤΠΕ και της δυσκολίας εφαρµογής τους, µε παράλληλη τόνωση του αυτό-συναισθήµατος και καταπολέµηση της πιθανής τεχνοφοβίας (αρνητικής στάσης) αρχάριων χρηστών. Επίσης, η συµβολή στη µείωση της πειρατείας λογισµικού µέσω της προώθησης για εφαρµογές ΤΠΕ, όχι εµπορικού αλλά Ελεύθερου Λογισµικού/Λογισµικού Ανοιχτού Κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ). Πιο συγκεκριµένα, οι στόχοι του προγράµµατος είναι να µπορούν οι εκπαιδευόµενοι: Να δηµιουργούν ηλεκτρονικό µάθηµα στο διαδίκτυο µε το σύστηµα διαχείρισης µάθησης Moodle, χρησιµοποιώντας ποικίλες µορφές εκπαιδευτικού υλικού και δηµιουργώντας εκπαιδευτικές δραστηριότητες, όπως οµάδα συζήτησης, δηµοσκόπηση, υποβολή εργασίας, κουίζ ερωτήσεων, εκπαιδευτικά παιχνίδια κ.ά. Να χρησιµοποιούν ΕΛ/ΛΑΚ και δωρεάν λογισµικό για εφαρµογές όπως είναι η πλοήγηση στο ιαδίκτυο, επεξεργασία κειµένου, δηµιουργία παρουσιάσεων, µετατροπή πολυµεσικών αρχείων, επεξεργασία ήχου, επεξεργασία εικόνας, δηµιουργία animation, δηµιουργία εκπαιδευτικού βίντεο, αναζήτηση εκπαιδευτικού βίντεο, κατέβασµα βίντεο από ιστοσελίδα, συνεργατική γραφή εγγράφων googledoc, επικοινωνία voip. Να χρησιµοποιούν ή/και να δηµιουργούν εργαλεία του Web 2.0 όπως είναι το ιστολόγιο, το wiki, η κοινωνική δικτύωση, το ανέβασµα αρχείων ftp, η δηµιουργία δικτυακών τόπων. Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα έχει διάρκεια 26 εβδοµάδων (ενός ηµερολογιακού εξαµήνου). Υλοποιείται µε τη µεικτή µέθοδο (blended learning), δηλαδή µε ηλεκτρονική µάθηση (e-learning) εξ αποστάσεως, µέσω του συστήµατος διαχείρισης µάθησης Moodle σε συνδυασµό µε 5 πρόσωπο µε πρόσωπο συναντήσεις. Ο δικτυακός τόπος του προγράµµατος φιλοξενείται δωρεάν σε server του ΕΑΙΤΥ-ΠΣ, ενώ οι 5 συναντήσεις πραγµατοποιούνται σε σχολικά εργαστήρια. Επιλέχθηκε η εξ αποστάσεως διδασκαλία ως βασική µέθοδος υλοποίησης, λόγω της µεγάλης διάρκειας του προγράµµατος και της έλλειψης χρόνου των εκπαιδευτικών που παράλληλα εργάζονται στα σχολεία τους και προετοιµάζουν στο σπίτι τις διδασκαλίες τους. Σύµφωνα µε έρευνα (ΠΙ, 2008), η έλλειψη χρόνου αποτελεί τη µεγαλύτερη δυσκολία που αντιµετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί για την παρακολούθηση επιµορφωτικών σεµιναρίων. Εξάλλου, ο συνδυασµός της εξαε µε ορισµένες δια ζώσης εκπαιδευτικές συναντήσεις σε ένα µικτό µοντέλο µάθησης αποτελεί ιδανική περίπτωση εφαρµογής της εξαε (Hellmig, 2008; Κeegan, 2000; Mackey, 2008; Ρετάλης, 2005). Οι εκπαιδευόµενοι, όπως και οι εκπαιδευτές, είναι εθελοντές που αναλαµβάνουν τη δέσµευση συµµετοχής στη συγκεκριµένη επιµορφωτική διαδικασία. εν υπάρχει χρηµατοδότηση και κανενός είδους αµοιβή. Στο δικτυακό τόπο του προγράµµατος (http://e-learning.ilei.sch.gr/moodle/), σε εβδοµαδιαία βάση, γίνεται ανάρτηση του εβδοµαδιαίου εκπαιδευτικού υλικού και περίπου 5 µικρών ασκήσεων εµπέδωσης του υλικού αυτού. Για την επιτυχή παρακολούθηση του εκπαιδευτικού προγράµµατος, οι εκπαιδευόµενοι οφείλουν να συµµετέχουν σε 4 από τις 5 πρόσωπο µε πρόσωπο συναντήσεις και να υποβάλλουν µέσω του Moodle το 70% του συνόλου των διαθέσιµων ασκήσεων, www.epyna.eu

4 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ δηλαδή 91 από τις 130 υπάρχουσες ασκήσεις ή να συµµετέχουν στις 3 από τις 5 συναντήσεις και να υποβάλλουν το 85% των εργασιών. Το σεµινάριο έχει χαρακτηριστικά από τη θεωρία αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας του Holmberg (Keegan, 2000), η οποία υπογραµµίζει την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία σαν βασικά συστατικά της εξαε. Σύµφωνα µε τον Holmberg, η εξαε είναι κατάλληλη για εξατοµικευµένη µάθηση. Για την επιτυχία της εξαε, είναι σηµαντική τόσο η αµφίδροµη επικοινωνία µεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόµενων όσο και οι γραπτές εργασίες, οι οποίες κυρίως διευκολύνουν την επικοινωνία. Το εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάζεται µε σαφήνεια και απλό, προσωπικό ύφος, έχει υποδείξεις και προτροπές προς τον εκπαιδευόµενο σχετικά µε σηµεία που χρειάζεται να προσεχτούν και επιχειρεί να εµπλέξει συναισθηµατικά τον εκπαιδευόµενο (Keegan, 2000). Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι εκπαιδευόµενοι έχουν µεγάλο βαθµό ελευθερίας για να προσαρµόσουν το σεµινάριο στις προσωπικές τους ανάγκες, στην επιλογή του 70%-85% της ύλης και στον ατοµικό τους ρυθµό µάθησης. Έµφαση δίνεται στην επικοινωνία και αλληλεπίδραση µέσω των πρόσωπο µε πρόσωπο συναντήσεων, της αποστολής µηνυµάτων του Moodle, µηνυµάτων ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, της συµµετοχής σε οµάδες συζήτησης κ.ά. Ακόµη, στην ποιότητα και το ύφος του εκπαιδευτικού υλικού καθώς και στη συναισθηµατική εµπλοκή των εκπαιδευόµενων. Βασικό χαρακτηριστικό και τρόπος αξιολόγησης είναι η επιτυχής υλοποίηση των γραπτών εργασιών. ΠΡΟΣ ΟΚΙΕΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΟΜΕΝΩΝ Κατά την έναρξη του σεµιναρίου, επιλέξαµε ένα τµήµα εκπαιδευόµενων, εκείνο της Σύρου, για να ανιχνεύσουµε τις προσδοκίες των εκπαιδευοµένων από το σεµινάριο. Για το σκοπό αυτό, οι εκπαιδευόµενοι συµπλήρωσαν ερωτηµατολόγιο µε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Στην ερώτηση Ποιοι είναι οι λόγοι που σας ώθησαν να παρακολουθήσετε αυτό το Πρόγραµµα; Αναφέρετε µέχρι πέντε λόγους µε ιεραρχική σειρά (δηλαδή, πρώτο τον πιο σηµαντικό απ όλους, δεύτερο τον αµέσως επόµενο σε σηµαντικότητα και ούτω καθ εξής) σχεδόν όλοι απάντησαν για την εφαρµογή τους στη διδακτική πράξη, βελτίωση της ποιότητας του µαθήµατός µου και εµπλουτισµός σε νέα εργαλεία. Εδώ είναι ορατή η ανάγκη που έχουν οι εκπαιδευτικοί από εργαλεία τα οποία θα εφαρµόσουν άµεσα στην διδακτική πράξη. Το 65% των εκπαιδευτικών δήλωσε ότι θα ήθελαν να είναι ενήµεροι για τις εξελίξεις στις ΤΠΕ στο χώρο της εκπαίδευσης, το 20% θα ήθελε να µάθει περισσότερα για την εκπαίδευση από απόσταση και το Moodle. Τέλος υπήρχαν απόψεις όπως θα ήθελα να παρακολουθήσω το σεµινάριο από προσωπικό ενδιαφέρον, για τη χρήση του wiki, για να µάθω τα online test πολλαπλών επιλογών για εξοικονόµηση χαρτιού, για τη δηµιουργία blog, για τη διερεύνηση εφαρµογής τους στην ειδική αγωγή, να γνωρίσω και να µπορώ να χειρίζοµαι ελεύθερο και ανοικτό λογισµικό, για την ποικιλία που µπορεί να προσφέρει η τεχνολογία όσον αφορά τη µεθοδολογία, από προσωπική ανάγκη για «τεχνολογική» ανάπτυξη, για την πρόκληση ενδιαφέροντος των µαθητών και την ενεργό συµµετοχή τους στο µάθηµα και γιατί ανταποκρίνεται στη δια βίου µάθηση. Στην ερώτηση Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από το Πρόγραµµα; Αναφέρετε µέχρι πέντε από αυτές µε ιεραρχική σειρά (δηλαδή, πρώτη την πιο σηµαντική απ όλες, δεύτερη την αµέσως επόµενη σε σηµαντικότητα και ούτω καθ εξής) το 70% των εκπαιδευτικών απάντησε ότι θα ήθελε να βρει στοιχεία τα οποία θα µπορούσε να χρησιµοποιήσει στο µάθηµα, ώστε να καταστεί το µάθηµα πιο ενδιαφέρον µε τη χρήση διάφορων λογισµικών. Το 30% θα ήθελαν να γνωρίσουν εργαλεία τα οποία δεν γνωρίζουν ή γνωρίζουν λίγο, το 25% να επικοινωνούν και να µοιράζονται γνώσεις µε άλλους ανθρώπους που έχουν τις ίδιες ανησυχίες και το 15% θα ήθελαν να µάθουν να χειρίζονται την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Υπήρχαν και κάποιες προσδοκίες όπως να αποκτήσουν µια άποψη για το πώς µπορεί να λειτουργήσει η τηλεκπαίδευση στην πράξη και πως µπορούν να τη χρησιµοποιήσουν στο µάθηµά τους, να περάσουν στην πράξη της «δικτυακής τάξης», να εξοικειωθούν µε λογισµικό υλικό, να µάθουν να χειρίζονται την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και να αρχίσουν να δουλεύουν µε ελεύθερο λογισµικό. Στην ερώτηση Ποια προβλήµατα / δυσκολίες αναµένετε να αντιµετωπίσετε κατά τη διάρκεια παρακολούθησης του Προγράµµατος;, το 35% αναφέρει ίσως κάποια κενά στις γνώσεις µου σε σχέση µε τους υπολογιστές (χρήση, ορολογία) και ακολουθούν µε 20% η έλλειψη χρόνου λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων. Υπάρχουν επίσης απόψεις όπως κανένα, δεν έχω παρακολουθήσει σεµινάριο από απόσταση στο παρελθόν και έχω περιέργεια για το πώς θα λειτουργήσει όλη η www.e-diktyo.eu

«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 5 διαδικασία, εάν θα µπορώ να ανταπεξέλθω στις δυσκολίες των εργασιών εφόσον δεν θα υπάρχει κάποια ύλη (συγκεκριµένη;) για µελέτη. Θα θέλαµε να παρατηρήσουµε εδώ ότι λίγοι σχετικά εκπαιδευτικοί αναφέρουν σαν πρόβληµα την έλλειψη χρόνου, γιατί στη Σύρο υπάρχουν πολλοί νεοδιόριστοι εκπαιδευτικοί χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις. Στην ερώτηση Πώς θα µπορούσαν, κατά τη γνώµη σας, να ξεπεραστούν αυτές οι δυσκολίες; τις οποίες δηλώσατε στην προηγούµενη ερώτηση το 70% απάντησε µε την επικοινωνία. Το ποσοστό αυτό ήταν µοιρασµένο ανάµεσα στην επικοινωνία µε τους επιµορφωτές και στους επιµορφούµενους. Οι υπόλοιποι απάντησαν ότι θα προσπαθούσαν να το λύσουν µόνοι τους µε µελέτη και περισσότερο χρόνο, ενώ µόνο ένας απάντησε ότι είναι αδύνατον να ξεπεραστούν τα προβλήµατα έλλειψης χρόνου. Όπως προέκυψε από ανάλογου περιεχοµένου συζήτηση µε τους επιµορφούµενους στα Χανιά, σχετικά µε τη συµµετοχή τους στο πρόγραµµα, το οποίο για πρώτη φορά υλοποιήθηκε στην περιοχή τους, οι λόγοι που αναφέρθηκαν και τους οδήγησαν στην επιλογή και παρακολούθησή του είναι οι παρακάτω: Η επιµόρφωση στην αξιοποίηση προγραµµάτων και του περιβάλλοντος Moodle στην εκπαιδευτική διαδικασία Η βελτίωση του µαθήµατός τους Η επιτυχής παρακολούθηση αντίστοιχου εργαστηρίου, στα πλαίσια συνεδρίου για το ΕΛ/ΛΑΚ που πραγµατοποιήθηκε στην πόλη των Χανίων τον Απρίλιο του 2010 (η καταγεγραµµένη εµπειρία και ενασχόλησή τους µε περιορισµένο αριθµό εργασιών αλλά και η γνωριµία µε το εκπαιδευτικό περιβάλλον της πλατφόρµας, λειτούργησε προσθετικά στην απόφασή τους) Η βεβαίωση παρακολούθησης ενός µεγάλου προγράµµατος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Εµπιστοσύνη στον συντονιστή των δια ζώσης συναντήσεων. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Πλησιάζοντας στην µέση του σεµιναρίου, προχωρήσαµε σε µια ενδιάµεση αξιολόγηση. Ένα δείγµα 80 εκπαιδευόµενων αξιολόγησε εθελοντικά το σεµινάριο, συµπληρώνοντας online ανώνυµο GoogleDoc ερωτηµατολόγιο. Το ερωτηµατολόγιο περιείχε τις εξής ερωτήσεις : 1) Πως κρίνετε τη γενική οργάνωση του σεµιναρίου µέχρι στιγµής; 2) Πόσο χρόνο διαθέτετε κατά µέσο όρο κάθε εβδοµάδα για τη µελέτη του υλικού και την υλοποίηση των εργασιών; 3) Ανταποκρίνεται το σεµινάριο µέχρι στιγµής στις προσδοκίες σας; 4) Ποιοι παράγοντες βοηθούν την παραµονή σας στο σεµινάριο; 5) Πιστεύετε ότι η χρήση του Moodle στο µάθηµά σας θα συνέβαλε στη µεγαλύτερη συµµετοχή των µαθητών; Ο λόγος που κάναµε την αξιολόγηση ήταν για να ακούσουµε τις απόψεις των εκπαιδευόµενων όσον αφορά το σεµινάριο, καθώς επίσης και να διακρίνουµε το βαθµό κάλυψης των αναγκών τους - ικανοποίησης των προσδοκιών τους και να προχωρήσουµε σε βελτιωτικές αλλαγές, όπου αυτό είναι δυνατό. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα πιο σηµαντικά από τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης. www.epyna.eu

6 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Σχήµα 1: Τµήµατα που παρακολουθούν οι εκπαιδευόµενοι που συµµετείχαν στην αξιολόγηση Στο Σχήµα 1, εµφανίζεται ποια τµήµατα παρακολουθούν οι εκπαιδευόµενοι που πήραν µέρος στην αξιολόγηση. Το δείγµα των εκπαιδευοµένων αποτελείται, όπως φαίνεται στο Σχήµα 2, από 59% γυναίκες και 41% άνδρες. Στο Σχήµα 3, παρουσιάζεται η ηλικιακή σύνθεση του δείγµατος. Όπως αποτυπώνεται στο σχήµα, οι περισσότεροι εκπαιδευόµενοι ανήκουν στην ηλικιακή οµάδα των 41-50 Σχήµα 2: Το φύλο του δείγµατος των εκπαιδευοµένων Σχήµα 3: Οι ηλικιακές οµάδες του δείγµατος www.e-diktyo.eu

«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 7 Σχήµα 4 : Οι ειδικότητες των εκπαιδευοµένων ετών (41%), ενώ πολλοί είναι 31-40 ετών (35%). Στο Σχήµα 4 παρουσιάζονται οι ειδικότητες των εκπαιδευοµένων που αξιολόγησαν το σεµινάριο. Παρατηρούµε ότι οι περισσότεροι ανήκουν στις ειδικότητες ΠΕ04 και ΠΕ02. Σχήµα 5 : Αξιολόγηση της οργάνωσης του σεµιναρίου Η οργάνωση του σεµιναρίου, για µια ακόµη χρονιά, αξιολογήθηκε από τους περισσότερους εκπαιδευόµενους ως άριστη και από αρκετούς ως καλή (αθροιστικό ποσοστό 92%), σύµφωνα µε το Σχήµα 5. Ο χρόνος µελέτης που χρειάζονται οι εκπαιδευόµενοι για να µπορέσουν να υλοποιήσουν τις εργασίες και να εµπεδώσουν την ύλη, κυµαίνεται στην πλειονότητα τους από 1 έως 2 ώρες την εβδοµάδα, όπως απεικονίζεται στο Σχήµα 6. Ο δείκτης ικανοποίησης των προσδοκιών των εκπαιδευοµένων, αποτυπώνεται στο σχήµα 7 φτάνοντας το 83% η πλήρης ικανοποίηση των προσδοκιών - επιλογή του «Πάρα πολύ» και «πολύ». Συσχετίζοντας τα δεδοµένα των σχηµάτων 6 και 7 παρατηρούµε ότι οι εκπαιδευόµενοι αφιερώνουν µε ευχαρίστηση 1 µε 2 ώρες κάθε εβδοµάδα για να παρακολουθήσουν ένα σεµινάριο που σε τόσο υψηλό βαθµό ικανοποιεί τις προσδοκίες τους. Από αυτή την παρατήρηση οδηγούµαστε στο συµπέρασµα ότι πλέον οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν για το ΕΛ/ΛΑΚ και επιθυµούν να µάθουν να το χρησιµοποιούν στη διδακτική πράξη και στην ιδιωτική τους ζωή. Φανταζόµαστε λοιπόν πόσο περισσότερο θα µπορούσε να έχει διεισδύσει το ΕΛ/ΛΑΚ στο ελληνικό σχολείο, εάν η πολιτεία είχε πάρει ορισµένα στοιχειώδη µέτρα εκπαιδευτικής πολιτικής προς την κατεύθυνση αυτή (π.χ. χρήση ΕΛ/ΛΑΚ στην ύλη των βιβλίων πληροφορικής και όχι προώθηση άλλων λογισµικών πακέτων). Το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών για χρήση του ΕΛ/ΛΑΚ τόσο στο σχολείο όσο και στην ιδιωτική τους ζωή έχει καταγραφεί και παλιότερα σε σχετική έρευνα/διερεύνηση στάσεων (Γώγουλος κ.ά., 2009). www.epyna.eu

8 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Σχήµα 6 : Ο χρόνος που αφιερώνουν οι εκπαιδευόµενοι στη µελέτη Παρόλο που το σεµινάριο ικανοποιεί σε πολύ µεγάλο βαθµό τις προσδοκίες των συµµετεχόντων γίνεται αντιληπτό από την απεικόνιση του χρόνου µελέτης που απαιτεί για την υλοποίηση των εργασιών, ότι είναι ένα απαιτητικό σεµινάριο. Ζητήσαµε, από τους εκπαιδευόµενους να µας αναφέρουν ποιοι είναι οι παράγοντες που διευκολύνουν - ενισχύουν την παραµονή τους στο σεµινάριο και οι απαντήσεις τους αποτυπώνονται στο Σχήµα 8, όπου εµφανίζεται το ενδιαφέρον και η χρησιµότητα που έχει το περιεχόµενο του σεµιναρίου για τους εκπαιδευόµενους. Στην ερώτηση ποιοι παράγοντες δυσκολεύουν τη συµµετοχή τους στο σεµινάριο η συντριπτική πλειοψηφία δήλωσε την έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Εποµένως, η ασύγχρονη τηλεκπαίδευση µπορεί να αµβλύνει την αρνητική επίδραση του συγκεκριµένου παράγοντα. Σχήµα 7 : Απεικόνιση της ικανοποίησης των προσδοκιών Σχήµα 8 : Παράγοντες που βοηθούν στη συµµετοχή στο σεµινάριο www.e-diktyo.eu

«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 9 Στο Σχήµα 9, οι εκπαιδευόµενοι δείχνουν να πιστεύουν ότι η χρήση του Moodle παράλληλα µε το µάθηµά τους στην τάξη µπορεί να προκαλέσει τη µεγαλύτερη συµµετοχή των µαθητών. Με ποσοστό 36% δηλώνουν «Πάρα πολύ» και «Πολύ» σαν απάντηση στη συγκεκριµένη ερώτηση, ενώ το 45% δηλώνει «Αρκετά». Οι περισσότεροι από όσους δήλωσαν «Αρκετά» σαν απάντηση στο συγκεκριµένο ερώτηµα, είχαν τον προβληµατισµό εάν όλοι οι µαθητές έχουν δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο εκτός σχολείου, γεγονός που αν µε κάποιο τρόπο διασφαλιζόταν µέσω των ήµων θα επηρέαζε την άποψη των εκπαιδευτικών. Επίσης δικαιολογώντας οι εκπαιδευόµενοι τη θετική απάντηση τους στο ερώτηµα, διατύπωσαν απόψεις όπως ότι οι νέες τεχνολογίες είναι έτσι κι αλλιώς γοητευτικές για τους µαθητές και τους διευκολύνει το γεγονός ότι µπορούν να δουλέψουν σύµφωνα µε τους δικούς τους ρυθµούς. Αν συνεκτιµήσουµε το γεγονός ότι βρισκόµαστε στα µέσα του σεµιναρίου και ότι ακόµη οι εκπαιδευόµενοι δεν έχουν ανακαλύψει πλήρως τις δυνατότητες του Moodle σε συνδυασµό µε το ενδεχόµενο παροχής δωρεάν πρόσβασης στο ιαδίκτυο από τους ήµους, αναµένουµε ότι µέχρι το τέλος της χρονιάς τα ποσοστά στη συγκεκριµένη ερώτηση θα ανέβουν εντυπωσιακά. Σχήµα 9 : Η χρήση του Moodle στο µάθηµα προκαλεί τη µεγαλύτερη συµµετοχή των µαθητών Στις ερωτήσεις αξιολόγησης του σεµιναρίου υπήρχαν µερικές ανοιχτού τύπου οι οποίες ενισχύουν τα συµπεράσµατα που διατυπώθηκαν παραπάνω. Στα θετικά χαρακτηριστικά του σεµιναρίου, οι εκπαιδευόµενοι αναφέρουν τη δυνατότητα διόρθωσης και επανυποβολής εργασίας, την έλλειψη χρονικού περιορισµού για την υποβολή τους, την υποστήριξη των επιµορφωτών και την άµεση επίλυση των αποριών τους, το ενδιαφέρον περιεχόµενο του σεµιναρίου και την ενασχόληση µε τον καινοτόµο τρόπο διδασκαλίας, την ηλεκτρονική µάθηση. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Πολλές φορές η αξιολόγηση επιµορφωτικών δράσεων εκπαιδευτικών επισηµαίνει ελλείψεις και αδυναµίες ως προς το περιεχόµενο λόγω της θεωρητικής και συχνά επιφανειακής προσέγγισης πληθώρας αντικειµένων, σε συνθήκες αποµακρυσµένες από τη σχολική πραγµατικότητα. Το συγκεκριµένο όµως µοντέλο επιµόρφωσης, που παρουσιάζεται στην συγκεκριµένη εργασία, το οποίο συνδυάζει το µικτό µοντέλο µάθησης µε την προσανατολισµένη στην εργασία µάθηση, έχει ως στόχο την εξοικείωση των εκπαιδευτικών στις σύγχρονες εκπαιδευτικές πρακτικές που βασίζονται σε διαδικτυακές τεχνολογίες και τη σύνδεση της επιµόρφωσης µε τις πραγµατικές συνθήκες της σχολικής τάξης. Ο σχεδιασµός µαθηµάτων στο Moodle βασίζεται στη δραστηριότητα και όχι στην απλή παροχή ψηφιακού υλικού, δίνοντας δυνατότητες αξιοποίησης και συνδυασµού διαφορετικών τύπων δραστηριοτήτων και πόρων από το διαδίκτυο (Μαλλιάρα & Παπανικολάου, 2010). Το σεµινάριο που παρουσιάζεται διανύει µία διάρκεια ζωής τεσσάρων ετών. Ξεκίνησε σαν ένα σεµινάριο τοπικού ενδιαφέροντος και σταδιακά επεκτείνεται και σε άλλους νοµούς. ιαπιστώνουµε πως τόσο το περιεχόµενό του (ηλεκτρονική µάθηση και ΕΛ/ΛΑΚ) όσο και η µέθοδος υλοποίησης (µεικτή µάθηση µε έµφαση στην ηλεκτρονική µάθηση) είναι πολύ δηµοφιλή και ικανοποιούν τις ανάγκες των εκπαιδευτικών. Παράλληλα, ανοίγονται µεγάλες δυνατότητες για τη δηµιουργία κοινοτήτων εκπαιδευτικών και δικτύων υποστήριξης. Η ελληνική πολιτεία θα πρέπει να αξιολογήσει τα αποτελέσµατα αυτά. Να προσανατολιστεί προς την αξιοποίηση του ΕΛ/ΛΑΚ και την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση του. Να σχεδιάσει την εκπαιδευτική πολιτική για το ΕΛ/ΛΑΚ. www.epyna.eu

10 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Ταυτόχρονα, να εξετάσει σοβαρά τις τεράστιες δυνατότητες που παρέχει η ηλεκτρονική µάθηση στον τοµέα της επιµόρφωσης εκπαιδευτικών. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Ασλανίδου, Σ. & Οικονόµου, Α. (2006). Νέοι και ιαδίκτυο. Χρήση και πρακτικές στο σχολείο. Στο αγδιλέλης, Β. & Ψύλλος,. (επιµ.). Πρακτικά 5ου Συνεδρίου ΕΤΠΕ «Οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση». Θεσσαλονίκη Γώγουλος, Γ., Κουτσουρελάκης, Χ., Μαρινάκης, Μ., & Φραγκονικολάκης, Μ. (2009). ιερεύνηση παραγόντων που σχετίζονται µε τις στάσεις των Εκπαιδευτικών ως προς την αξιοποίηση του Ελεύθερου Λογισµικού /Λογισµικού Ανοικτού κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) στην εκπαιδευτική διαδικασία Η περίπτωση της υτικής Κρήτης-. Στο 5ο Συνέδριο, «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη διδακτική πράξη», Σύρος, 8-10 Μαΐου 2009. Μαλλιάρα, Π., Παπανικολάου, Κ. (2010). Μία Πρόταση Επιµόρφωσης Εκπαιδευτικών: ʽΠρόσωπο µε Πρόσωποʽ, από Απόσταση ή ηµιουργική Σύνθεση των ύο;, Στα Πρακτικά του 5 ου Συνεδρίου ιδακτικής της Πληροφορικής, Οργάνωση ΕΤΠΕ, Αθήνα, Απρίλιος 2010. Μαυροµµατάκη, Σ. & Σιδηροπούλου, Α. (2008). Education 2.0. Στα Πρακτικά του 5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ΤΠΕ & Εκπαίδευση», Οργάνωση: ΕΕΕΠ- ΤΠΕ, Πειραιάς, 4-5/10/2008 Νικολαϊδου, Σ. & Γιακουµάτου, Τ. (2001), ιαδίκτυο και ιδασκαλία, Αθήνα: Κέδρος Νταλούκας, Β., Κωνσταντούλας, Κ., αούσης,. & Λιακοπούλου, Ε. (2009). Παίζω και µαθαίνω στο Moodle Μία εφαρµογή παράδειγµα καλής πρακτικής. Στο 5ο ιεθνές Συνέδριο για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση ICODL. Αθήνα 27-29/11/09, Οργ.: Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήµιο Παπανικολάου K.A., Τσαγκάνου Γ. και Γρηγοριάδου Μ. (2002), Αξιοποιώντας το διαδίκτυο και το λογισµικό γενικής χρήσης ως διδακτικά και µαθησιακά εργαλεία, στο Χ. Κυνηγός και Ε.Β. ηµαράκη (επιµ.), Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα: Παιδαγωγική ΠΙ (2008). Εκπαίδευση και Ποιότητα στο Ελληνικό Σχολείο: Γενικά Ερευνητικά εδοµένα και Πρώτες ιαπιστώσεις. Στα πρακτικά της διηµερίδας Εκπαίδευση και Ποιότητα στο Ελληνικό Σχολείο. 20-21/3/08. Αθήνα: ΠΙ Ρετάλης, Σ. (επιµ.) (2005). Οι Προηγµένες Τεχνολογίες ιαδικτύου στην Υπηρεσία της Μάθησης, Αθήνα: Καστανιώτης Aggarwal, A. (2000), Web-based Learning and Teaching Technologies: Opportunities and Challenges, Hershey, London: Idea Group Publishing Baron, G.-L. & Bruillard, E., (1996). L informatique et ses usagers dans l éducation, PUF, Paris Day, C. (2003). Η Εξέλιξη των Εκπαιδευτικών. Οι Προκλήσεις της ια Βίου Μάθησης. Αθήνα: Τυπωθήτω Γιώργος αρδανός EDEN: European Distance and E-Learning Network, http://www.eden.bme.hu/ Harasim, L. (2000), Shift happens Online education as a new paradigm in learning, Internet and Higher Education, 3, 41-61 Hellmig, L. (2008). Blended Learning for Teachers Professional Development, E-Learning Baltics elba 2008, June 18-19, 2008. Rostock, Germany Henri, F. & Lundgren-Cayrol, K., (2001). Apprentissage collaboratif à distance, Presses de l'université du Keegan, D. (2000). Οι Βασικές Αρχές της Ανοιχτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. (Α. Μελίστα, Μετάφρ.). Αθήνα: Μεταίχµιο. Mackey, J. (2008). Blending real work experiences and virtual professional development, In Proceedings of ASCILITE 2008 Conference, Nov 30 - Dec 3, Institute of Teaching and Learning, Deakin University Mason, J. (2003). Η ιεξαγωγή της Ποιοτικής Έρευνας. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα O Reilly, T. (2005). What is Web 2.0. Design patterns and business models for the next generation of software. Ανακλήθηκε από http://oreilly.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/whatis-web-20.html στις 28/05/2009 www.e-diktyo.eu