Όξηα θαη πξννπηηθέο ηεο νκνζπνλδηαθήο Δπξώπεο

Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙH ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Όξηα θαη πξννπηηθέο ηεο νκνζπνλδηαθήο Δπξώπεο Δπηβέπσλ/νπζα: Υξπζνρόνπ Γεκήηξηνο πνπδαζηήο/ζηξηα: Καξακηραιάθνπ Αηθαηεξίλε-νθία ΑΘΗΝΑ - 2007

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα δεκηνπξγήζεθε κε ηελ πξφζεζε λα ππάξμεη καθξνπξφζεζκα κηα νκνζπνλδηαθήο θαηεχζπλζεο ελνπνίεζε θξαηψλ κέζσ ηεο πνιηηηθήο έλσζήο ηνπο, ε νπνία ζα βαζίδεηαη ζε θνηλνχο ζεζκνχο θαη ζα ζηεξίδεηαη ζηε ζέιεζε ηνπο λα παξαρσξήζνπλ εμνπζίεο πνπ άπηνληαη ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο, ζε έλα ππεξεζληθφ κφξθσκα, ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ωζηφζν, αλ θαη ππήξρε απηή ε ηάζε, κηα ηέηνηνπ είδνπο πνιηηηθή έλσζε δελ είρε δεκηνπξγεζεί γηαηί δελ ππήξμε κηα ζεζκηθή βάζε πνπ λα ζεκειηψλεη κηα ηέηνηνπ είδνπο ελνπνίεζε. Έηζη, ε δεκηνπξγία ελφο Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο αλακελφηαλ λα νδεγήζεη ηελ Δπξψπε ζε κηα νκνζπνλδηαθνχ ηχπνπ νινθιήξσζε. Γηα ην ζθνπφ απηφ, ην 2004, θαηαξηίζηεθε ε πληαγκαηηθή πλζήθε ε νπνία ζα νδεγνχζε ζε κηα Δπξσπατθή Οκνζπνλδία κε θνηλέο αμίεο θαη θελξηθή δνκή εμνπζίαο. Ωζηφζν, δχν επξσπατθά θξάηε, ε Γαιιία θαη ε Οιιαλδία, κέζσ δεκνςεθηζκάησλ απέξξηςαλ ην θείκελν, παγψλνληαο έηζη ηε ζπλέρηζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ νκνζπνλδηαθή νινθιήξσζε ηεο Δ.Δ. Σν γεγνλφο απηφ θεηέδεημε ην νπζηαζηηθφηεξν ίζσο πξφβιεκα ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο, ην έιιεηκκα δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ε νπνία εκθαλίδεηαη σο πξνυπφζεζε γηα ηε ζεκειίσζε κηαο πνιηηηθήο έλσζεο. Οη δηαπξαγκαηεχζεηο πεξηήιζαλ ζε αδηέμνδν γηα ηξία ρξφληα φπνπ ε Έλσζε βξηζθφηαλ ζε έλα ζηάδην πεξηζπιινγήο θαη ε νκνζπνλδηαθή Δπξψπε άγγημε ηα φξηά ηεο. Ζ Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηνπ Ηνπλίνπ ηνπ 2007 απνηέιεζε κηα λέα αθεηεξία γηα ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο, νχησο ψζηε λα θαηαθέξεη ε Δπξψπε λα πξνρσξήζεη πξνο ηελ νινθιήξσζε δίλνληαο κηα λέα πξννπηηθή ζην νκνζπνλδηαθφ φξακα. Ωζηφζν, ε ζπδήηεζε θαηεπζχλεηαη πιένλ ζε ελά πην ραιαξφ πξφηππν ελνπνίεζεο θαη φρη ζε κηα νκνζπνλδία κε ηε λέα Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε ζηελ νπνία δελ γίλεηαη πιένλ ιφγνο γηα χληαγκα. πκπεξαζκαηηθά, αλ θαη κηα νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή δελ ζα ήηαλ ζθφπηκν λα εγθαηαιεηθζεί, ζα πξέπεη λα γίλεη ζηαδηαθά ψζηε λα ππεξηζρχζεη ην ππεξεζληθφ ζηνηρείν έλαληη ηνπ δηαθπβεξλεηηθνχ θαη λα ππάξμεη κηα λνκηκνπνηεηηθή βάζε απφ πιεπξάο ησλ ιαψλ. Ζ Δ.Δ. ζα πξέπεη λα θαηαθέξεη λα γίλεη πην εμσζηξεθήο θαη δεκνθξαηηθή, ππνζηεξίδνληαο πάληα ηελ αλάγθε γηα ελφηεηα κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα, ην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν κηαο νκνζπνλδίαο. 2

Ζ παξνχζα εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηα αλσηέξσ δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηα φξηα θαη ηηο πξννπηηθέο ηεο νκνζπνλδηαθήο Δπξψπεο. Γηα ηελ εθπφλεζή ηεο ρξεζηκνπνηήζεθε ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία θαζψο θαη άξζξα πνιηηηθψλ αλαιχζεσλ απφ επηζηεκνληθά πεξηνδηθά θαη απφ ην δηαδίθηπν. Ζ εξγαζία αλαθέξεηαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο θαη ηεο νκνζπνλδηαθήο ζεσξίαο, κε βάζε ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο ελνπνίεζεο, ηα φξηα ζηα νπνία πεξηήιζε ην νκνζπνλδηαθφ φξακα, ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ εμέιημε ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο θαη θαηαιήγεη ζηηο πξννπηηθέο πνπ δηαλνίγνληαη γηα ην κέιινλ. ΛΔΞΔΙ - ΚΛΔΙΓΙΑ Οκνζπνλδία, πνιηηηθή έλσζε, χληαγκα, πληαγκαηηθή πλζήθε, δηαπξαγκαηεχζεηο, επηθχξσζε, φξηα, πξννπηηθέο, Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε, Δπξσπατθή Έλσζε, δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε, επξσπατθφο δήκνο, θξάηε-κέιε, δηαθπβεξλεηηθφο, ππεξεζληθφο, πξφηππα δηαθπβέξλεζεο, θπξηαξρία, πλέιεπζε, επξσπατθφ νηθνδφκεκα, κέιινλ, δίιεκκα. 3

RESUME - FRANCAIS La Communauté Europeénne avait, dès les débuts de sa création, une perspective fédérale, pour la création d une Union basée sur des principes et des politiques communs. Cette sorte d Union n est possible que si les états-membres décident d octroyer leur pouvoir national à une structure supra-nationale, à savoir l Union européenne. Néanmoins, une telle Union fédérale n a pas vu le jour car il n y avait pas une base institutionelle qui réunirait les différentes politiques et les peuples européens. La mise en place d une Constitution Européenne pourrait conduire à une fédération, en tant que base institutionelle et pour cette raison, en 2004, le Traité Instituant la Constitution Européenne a été proposé par les états-membres. Ce Traité devait être ratifié par tous les états afin de commencer à être en vigueur, mais deux pays, la France et les Pays-Bas ont réfusé sa ratification par référendum. Ainsi, les négociations pour la perspective fédérale de l U.E. ont gelé et les deux référendums ont démontré le problème majeur du système européen qui est l absence de légitimité démocratique basée sur le peuple, qui est néanmoins une condition sine qua non pour une union politique et fédérale. Les négociations sont arrivées dans un impasse pour trois ans, où l Europe traversait une période de reflexion et la perspective fédéraliste a atteint ses limites. La Conférence Intergouvernementale de juin 2007 a relancé les négociations et a donné un nouveau coup d envoi à la vision fédéraliste. Par contre, cette fois-ci, l U.E. est plutôt orientée vers une sorte d unification moins étroite, puisque au sein du Traité Réformateur il n est plus question d établir une Constitution européenne. Ainsi, même si une perspective fédérale ne devrait pas être rejetée, il faut avancer plus lentement afin d arriver au point où les éléments qui relèvent du pouvoir supranational depassent les frontières des états et des peuples qui constitueront une base légitime pour la mise en place d une fédération. L U.E. devra devenir une institution plus extravertie et démocratique tout en repondant au besoin de l unité dans la diversité, ce qui constitue par ailleurs l essence même d une Fédération. 4

La présente thèse relève des questions portant sur les limites et les perspectives de l Europe fédérale. Des sources bibliographiques grecques et étrangères ont contribué à sa réalisation, ainsi que des articles d analyse politique provenant des revues scientifiques et de l internet. Cette thèse porte essentiellment sur les caractéristiques de la construction européenne ainsi que de la théorie fédéraliste, sur laquelle est basée la vision fédérale de l U.E., les limites de cette vision, les négociations sur l avenir de l Europe et les perpectives à venir. MOTS-CLES Fédération, union politique, Constitution, Traité Instituant la Constitution, négociations, ratification, limites, perspectives, Traité Réformateur, Union Européenne, légitimité démocratique, peuple européen, états-membres, intergouvernemental, supra-national, pouvoir, Conférence, construction européenne, avenir, dilèmme 5

ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΧΝ.. : πληαγκαηηθή πλζήθε Δ.Δ : Δπξσπατθή Έλσζε Γ.Κ.Γ. : Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε Δ.. : Δπξσπατθφ πκβνχιην.δ.δ. : πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε.Δ.Κ. : πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα 6

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. ΔΙΑΓΧΓΗ 10 1.1 Η κεηεμέιημε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε Οκνζπνλδία 12 1.1.1 Βήκαηα από ηελ νηθνλνκηθή ζηελ πνιηηηθή ελνπνίεζε 12 1.1.2 Οη Πξνηάζεηο Fiscer γηα ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο Έλσζεο 15 1.1.3 Οκνζπνλδία θαη Κπξηαξρία ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 16 1.1.4 Λόγνη πνπ ππξνδόηεζαλ ην δηάινγν γηα ηελ αλάγθε ελόο πληάγκαηνο 18 2. ΠΡΟΣΤΠΑ ΓΙΑΚΤΒΔΡΝΗΗ ΣΗΝ ΔΤΡΧΠΑΙΚΗ ΔΝΧΗ 19 2.1 Πνηό είλαη ην βέιηηζην πξόηππν δηαθπβέξλεζεο γηα ηελ Έλσζε; 19 2.2 ύγθξηζε Οκνζπνλδηαθνύ πλνκνζπνλδηαθνύ Πξνηύπνπ 21 2.2.1 Υαξαθηεξηζηηθά θαη δηαθνξέο ησλ δύν ππνδεηγκάησλ 22 3. Η ΟΜΟΠΟΝΓΙΑΚΗ ΘΔΧΡΙΑ 25 3.1 Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Οκνζπνλδηαθήο Θεσξίαο 25 3.2. Η ζεσξία ηεο Οκνζπνλδίαο θαη ύληαγκα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 27 3.3 Υξεηάδεηαη ύληαγκα ε Δπξώπε; 28 3.4 Σν ρέδην πληάγκαηνο : ζηνηρεία νκνζπνλδηαθνύ ραξαθηήξα 30 4. Η ΠΟΡΔΙΑ ΠΡΟ ΣΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΤΝΘΗΚΗ 31 4.1 Η έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεύζεσλ γηα ηε πληαγκαηηθή πλζήθε 31 7

4.1.1 Οη πλζήθεο πνπ πξνεγήζεθαλ ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο 31 4.1.2 Η Γήισζε ηνπ Λάθελ 33 4.2 Η πλέιεπζε γηα ην Μέιινλ ηεο Δπξώπεο 34 4.2.1 Η ύλζεζε ηεο πλέιεπζεο 34 4.2.2 Σν πεξηερόκελν ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο 35 4.2.3 Οη θαηλνηνκίεο πνπ εηζήγαγε ε πληαγκαηηθή πλζήθε 36 4.2.4 Η Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηεο Ρώκεο 39 \ 5. ΣΟ ΜΔΛΛΟΝ ΣΗ ΔΤΡΧΠΗ Χ ΠΟΛΙΣΙΚΟΤ ΤΣΗΜΑΣΟ 41 5.1 Σν ζύζηεκα δηαθπβέξλεζεο ζηε κειινληηθή Δπξώπε 41 5.2 Η θξίζε επηθύξσζεο θαη ην πάγσκα ησλ δηαπξαγκαηεύζεσλ 42 5.3 Σα όξηα θαη νη πξννπηηθέο ηνπ επξσπατθνύ ζπζηήκαηνο 44 δηαθπβέξλεζεο 5.4 Σί είδνπο ύληαγκα ρξεηάδεηαη ε Δπξώπε; 4 ελαιιαθηηθά 46 ζελάξηα γηα ηε δηάζσζε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο θαη ε πνξεία πξνο ηε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε 5.5 Οη ζπλέπεηεο ηεο θξίζεο επηθύξσζεο : 49 Σα όξηα ηεο νκνζπνλδηαθήο πξννπηηθήο ηεο Έλσζεο 6. ΠΡΟΠΑΘΔΙΑ ΓΙΑΣΗΡΗΗ ΣΟΤ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟΤ 50 ΟΙΚΟΓΟΜΗΜΑΣΟ : Η ΜΔΣΑΡΡΤΘΜΙΣΙΚΗ ΤΝΘΗΚΗ 6.1 Οη δηαπξαγκαηεύζεηο 51 6.2 Η πξνηεηλόκελε πλζήθε 53 6.3 Η δνκή ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο 54 6.4 Οη αιιαγέο ζην εζσηεξηθό ηνπ θεηκέλνπ ηεο πλζήθεο 56 6.5 Αμηνιόγεζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ελδερόκελεο πξννπηηθέο 59 6.6 Πξνβιεκαηηζκνί θαη δηιήκκαηα ηνπ ζεκεξηλνύ επξσπατθνύ 60 ζπζηήκαηνο 8

7. ΟΙ ΝΔΔ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ 62 7.1 Η Αλάγθε Μεηαξξύζκηζεο ηεο Δπξώπεο 63 8. ΔΠΙΛΟΓΟ 65 9. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ ΑΡΘΡΑ 68 10. ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ 71 9

Ι. ΔΙΑΓΧΓΗ Ζ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα αληαλαθινχζε θαηά ηα πξψηα ζηάδηα ηεο δεκηνπξγίαο ηεο έλα θνηλφ φξακα ελνπνίεζεο ην νπνίν κνηξάδνληαλ απφ έλαλ κηθξφ αξηζκφ δπηηθνεπξσπατθψλ δεκνθξαηηψλ κε δηαθνξεηηθέο πνιηηηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο θαηαβνιέο. Απφ ηηο απαξρέο ηεο δεκηνπξγίαο ηεο Έλσζεο, δηαθαηλφηαλ ε πξφζεζε λα ππάξρεη ζηελ ελνπνίεζε κηα νκνζπνλδηαθή θαηεχζπλζε κέζσ ηεο πνιηηηθήο ψζκσζεο ε νπνία επηηπγράλεηαη κέζσ θνηλψλ ζεζκψλ θαη ζηεξίδεηαη ζηε ζέιεζε ησλ θξαηψλ κειψλ λα απεθδπζνχλ ηηο βαζηθέο ηδηφηεηεο ηεο θξαηηθήο θπξηαξρίαο, πξνρσξψληαο παξάιιεια ζε κηα θεληξνπνηεκέλε κνξθή ελνπνίεζεο. Ωζηφζν, αλ θαη ππήξρε απηή ε ηάζε, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κηα ηέηνηνπ είδνπο πνιηηηθή έλσζε δελ δεκηνπξγήζεθε. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε δηήιζε απφ δηαθνξεηηθά ζηάδηα ελνπνίεζεο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ 50 ρξφλσλ απν ηε δεκηνπξγία ηεο, νξηζκέλα εθ ησλ νπνίσλ ελίζρπζαλ ηα ππεξεζληθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ελνπνίεζεο ελψ άιια επλφεζαλ πεξηζζφηεξν ην δηαθπβεξλεηηθφ ζηνηρείν. Όιε ε πνξεία ηεο ελνπνίεζεο αληαλαθιά ηελ αέλαε αλαδήηεζε κηαο δπλακηθήο ζεζκηθήο θαη πνιηηηθήο ηζνξξνπίαο αλάκεζα ζηε δεκηνπξγία κηαο λέαο κνξθήο έλσζεο κε έληνλα νκνζπνλδηαθά ζηνηρεία θαη κηαο έλσζεο θξαηψλ ηα νπνία ζα δηαηεξνχζαλ ηελ εζληθή ηνπο θπξηαξρία. Καηά ηηο Γηαθπβεξλεηηθέο Γηαζθέςεηο, ηδίσο απφ ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε θαη έπεηηα, παξαηεξνχκε απηή ηε ζπλερή ελαιιαγή αλάκεζα ζηελ εθρψξεζε εμνπζηψλ ζε έλα πην θεληξηθφ επίπεδν θαη ηε δηαηήξεζε άιισλ ζε θξαηηθφ επίπεδν. Ζ αλαδήηεζε κηαο «ρξπζήο ηνκήο» ε νπνία ζα πξνσζνχζε ηελ ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία ζπλερίδεηαη κέρξη ζήκεξα. Γηα ην ζθνπφ απηφ, είρε εδψ θαη αξθεηά ρξφληα ππξνδνηεζεί ν δηάινγνο γηα ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο ελφο Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο ην νπνίν αλακελφηαλ λα νδεγήζεη ηελ Δπξψπε ζε κηα νκνζπνλδηαθνχ ηχπνπ νινθιήξσζε. Δληνχηνηο, ηα δηάθνξα θξάηε είραλ δηάζηαζε απφςεσλ γηα ηε θχζε ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο. Ωο εθ ηνχηνπ, ην κέιινλ ηεο Έλσζεο θξηλφηαλ αβέβαην θαη ήηαλ αλαγθαίν λα ζπδεηεζνχλ νη πξννπηηθέο γηα ηε δηάζσζή ηεο. Έηζη, ην 2004, θαηαξηίζηεθε ε πληαγκαηηθή πλζήθε ε νπνία ζα νδεγνχζε ζε κηα Δπξσπατθή νκνζπνλδία κε θνηλέο αμίεο θαη θελξηθή δνκή 10

εμνπζίαο. Ζ πληαγκαηηθή πλζήθε απνηέιεζε θνκβηθφ ζεκείν ηεο δηαδηθαζίαο αλαδήηεζεο κηαο ηζνξξνπίαο θαη ηέζεθε πξνο επηθχξσζε νχησο ψζηε λα ραίξεη θαη δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο θαη επξείαο απνδνρήο απφ ηα θξάηε θαη ηνπο ιανχο. Ωζηφζν, δχν επξσπατθά θξάηε, ε Γαιιία θαη ε Οιιαλδία, κέζσ δεκνςεθηζκάησλ απέξξηςαλ ην θείκελν, παγψλνληαο έηζη ηε ζπλέρηζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ νκνζπνλδηαθή νινθιήξσζε ηεο Δ.Δ. Σν γεγνλφο απηφ θεηέδεημε ην νπζηαζηηθφηεξν ίζσο πξφβιεκα ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο, ην έιιεηκκα δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ην νπνίν εάλ δελ θαιπθζεί άκεζα, ην επξσπατθφ νηθνδφκεκα ην νπνίν κεηξά πιένλ 27 κέιε, ζα θαηαξξεχζεη θαη ε νινθιήξσζε ζα κείλεη σο έλα αλεθπιήξσην φξακα. ε κηα πξνζπάζεηα γηα ηε δηάζσζε ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο, ε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηνπ Ηνπλίνπ ηνπ 2007 απνηέιεζε κηα λέα αθεηεξία γηα ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο, νχησο ψζηε λα θαηαθέξεη ε Δπξψπε λε βγεί απν ην αδηέμνδν ζην νπνίν είρε πεξηέιζεη. Ωζηφζν, ε ζπδήηεζε δελ πεξηζηξέθεηαη πιένλ γχξσ απφ ηε πληαγκαηηθή πξννπηηθή ηεο Έλσζεο κε νκνζπνλδηαθφ ραξαθηήξα, αιιά κάιινλ θαηεπζχλεηαη ζε ελά πην ραιαξφ πξφηππν ελνπνίεζεο αθνχ ε λέα Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε έρεη ξφιν εμηζνξξνπεηηθφ παξά εμειηθηηθφ ζηελ πνξεία ηεο νκνζπνλδηαθήο νινθιήξσζεο. 11

1. Η κεηεμέιημε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε νκνζπνλδία 1.1.1 Βήκαηα από ηελ νηθνλνκηθή ζηελ πνιηηηθή ελνπνίεζε Ζ αλάπηπμε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηεξίρζεθε ζηε ζηαδηαθή, «λενιεηηνπξγηθή πξνζέγγηζε». Ζ κέζνδνο απηή πξνέβιεπε νπζηαζηηθά ηε ζηαδηαθή πξνψζεζε ηεο ελνπνηεηηθήο δηαδηθαζίαο ζε ηνκείο ιηγφηεξν επαίζζεηνπο απφ πιεπξάο εζληθήο θπξηαξρίαο (θπξίσο απηφλ ηεο νηθνλνκίαο), κε ηελ πεπνίζεζε φηη έηζη ζα δεκηνπξγεζεί ε δπλακηθή γηα ηελ «εθρχιηζε» ηεο ελνπνίεζεο ζε άιινπο ηνκείο. Ζ κέζνδνο απηή είρε σο απνηέιεζκα, λα επηθξαηήζεη κία πεξηζζφηεξν νηθνλνκηθή πξνζέγγηζε ζηελ πξνψζεζε ηεο ελνπνίεζεο. Μηα ελαιιαθηηθή κέζνδνο πνπ είρε σο θχξην ππέξκαρν ηνλ Altiero Spinelli, ήηαλ απηή ηεο (άκεζεο) εγθαζίδξπζεο ηεο επξσπατθήο νκνζπνλδίαο κε ηελ επεμεξγαζία ηνπ (επξσπατθνχ) πληάγκαηνο, αιιά δελ έγηλε απνδεθηή απφ ηηο πνιηηηθέο δπλάκεηο ηεο επνρήο. Ζ ζηαδηαθή πξνζέγγηζε νδήγεζε ηειηθά, κε δηαδνρηθά βήκαηα ζηε ζπγθξφηεζε ηεο Έλσζεο κε έληνλα θαη δηαθξηηά νκνζπνλδηαθά ζηνηρεία, αιιά ρσξίο έλα νκνζπνλδηαθφ χληαγκα πνπ ζα πξνζδηνξίδεη ηελ θαηαλνκή ησλ εμνπζηψλ θαη αξκνδηνηήησλ αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε θαη ηελ Έλσζε. Ζ ζπδήηεζε γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ή κή ελφο πληάγκαηνο γηα ηελ Δ.Δ. ππξνδφηεζε νξηζκέλα ζεκειηψδε εξσηήκαηα 1 ηα νπνία αθνξνπζαλ θπξίσο ζην «πληαγκαηηζκφ» ηεο Έλσζεο πξηλ ηελ έλαξμε ηνπ δηαιφγνπ γηα ην Μέιινλ ηεο Δπξψπεο. Σα εξσηήκαηα απηά είλαη ηα αθφινπζα : Καηά πφζνλ νη πλζήθεο απνηεινχλ έλα πληαγκαηηθφ Υάξηε; Καηά πφζνλ ν πληαγκαηηθφο απηφο ράξηεο κπνξεί λα ζπγθξηζεί κε ην χληαγκα ελφο εζληθνχ θξάηνπο; Με πνηφ ηξφπν κπνξεί ν Υάξηεο λα κεηαηξαπεί ζε χληαγκα φκνην κε εθείλα ησλ θξαηψλ; 1 Piris C.J, Does the European Union have a Constitution. Does it need one?, Jean Monnet working papers 5/00, Harvard Law School, 2000 12

ε πεξίπησζε πνπ ηα παξαπάλσ δελ είλαη εθηθηά, πψο κπνξεί λα βειηησζεί ν ππάξρνλ πληαγκαηηθφο Υάξηεο; Ωο απάληεζε ζην πξψην εξψηεκα, κπνξεί λα ιερζεί φηη ε Έλσζε είλαη έλα ηδηφηππν θαη ζχλζεην κφξθσκα ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζην Γίθαην, θαη φπσο θάζε εζληθφ θξάηνο νθείιεη λα ζέβεηαη ην χληαγκά ηνπ, έηζη θαη ηα θξάηε κέιε νθείινπλ λα ππαθνχνπλ ζηηο δηαηάμεηο ησλ πλζεθψλ. Δπηπιένλ, ε λέα λνκηθή ηάμε πνπ δεκηνπξγεί, ππεξβαίλεη ηηο εζληθέο θαη ζηνρεχεη ζε κηα πεξαηηέξσ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ελνπνίεζε θαη ηέινο, πθίζηαηαη νπζηαζηηθή πξνζηαζία ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Έηζη ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί φηη ππφ απηφ ην πξίζκα νη πλζήθεο απνηεινχλ έλα νηνλεί χληαγκα. ην δεχηεξν εξψηεκα ηίζεηαη επζέσο ην δήηεκα ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο Έλσζεο, ε νπνία, ιφγσ ηνπ ππεξεζληθνχ ραξαθηήξα ηεο δελ κπνξεί λα ζπγθξηζεί κε ηε ζπκπαγή δνκή ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο, απφ ηα νπνία είλαη εμάιινπ εμαξηεκέλε. Δπηπιένλ, ην γεγνλφο φηη δελ πθίζηαηαη έλαο επξσπαίθφο ιαφο ηνπ νπνίνπ ε βνχιεζε λα αληηθαηνπηξίδεηαη ζηηο δηαηάμεηο ελφο πληάγκαηνο νδεγεί ζε αξλεηηθή απάληεζε ζρεηηθά κε ηε ζχγθξηζε ελφο εζληθνχ πληάγκαηνο κε ην πληαγκαηηθφ Υάξηε ηεο Δ.Δ. Γηα λα κπνξέζεη ν Υάξηεο λα εμειηρζεί ζε χληαγκα αλάινγν κε εθείλν ησλ θξαηψλ, ζα πξέπεη πξσηίζησο λα πεξηιακβάλεη νξηζκέλεο ζεκειηψδεηο ξπζκίζεηο φπσο 2 ην δηαρσξηζκφ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ Έλσζεο θαη θξαηψλ, ηελ νξγάλσζε ηεο εθηειεζηηθήο (Δπηηξνπή-πκβνχιην) θαη λνκνζεηηθήο εμνπζίαο (Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην), ηε δηάζηαζε ηεο εμσηεξηθήο θπξηαξρίαο, θαζψο θαη ηελ επηθχξσζε απν ην ιαφ θαη ηε δεκηνπξγία ελφο εληαίνπ επξσπατθνχ δήκνπ. Σέινο, ε βειηίσζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο εθφζνλ δερζνχκε φηη δελ κπνξεί ν πληαγκαηηθφο Υάξηεο λα εμειηρζεί ζε χληαγκα, κπνξεί λα επέιζεη κε ηελ αχμεζε ηεο δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ηνπ φινπ ζπζηήκαηνο, ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ηνπ Δ.Κ θαη ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ, αλάπηπμε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ, απινπνίεζε ησλ πλζεθψλ θαη ηε δεκηνπξγία κηαο Υάξηαο Γηθαησκάησλ. ηνλ άμνλα απηφ ζα είλαη δπλαηφ λα θηλεζεί ε Δ.Δ. ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ ππάξμεη θαηαιεθηηθή θαη νκφθσλε ζπκθσλία γηα ηελ επηθχξσζε θαη πηνζέηεζε ελφο εληαίνπ πληαγκαηηθνχ θεηκέλνπ ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ. 2 Ibid p.30 13

Σν ζέκα ηνπ επξσπατθνχ πληάγκαηνο είλαη αξθεηά πεξίπινθν θαη εγείξεη ζχλζεηα θαη επαίζζεηα εξσηεκαηηθά νπζηαζηηθνχ θαη δηαδηθαζηηθνχ ραξαθηήξα. Γηα νξηζκέλνπο ε Έλσζε έρεη ήδε δηακνξθψζεη έλα «ζπληαγκαηηθφ θαζεζηψο», αθνχ ζπρλά γίλεηαη αλαθνξά ζην «χληαγκα» ή ζην «πληαγκαηηθφ Υάξηε» ηεο Έλσζεο. Οη αλαθνξέο απηέο ζαθψο δειψλνπλ φηη νη «πλζήθεο» είλαη θάηη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ απιέο «Γηεζλείο πλζήθεο» θαη φηη ε Έλσζε είλαη θάηη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ «δηεζλήο νξγαληζκφο» ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη είλαη θαη «θξάηνο». ηε ζεκεξηλή θάζε ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο, ε ζχληαμε ηνπ πληάγκαηνο επηδηψθεηαη γηα ηξεηο θπξίσο ιφγνπο : Πξψηνλ, ην χληαγκα ζα απνηειέζεη κέζν γηα ηελ νξηζηηθή θαηαλνκή ησλ εμνπζηώλ θαη αξκνδηνηήησλ αλάκεζα ζηελ Έλσζε, ηα θξάηε-κέιε θαη ηηο πεξηθέξεηεο. Γεχηεξνλ, ζα ζπκβάιιεη ζηνλ εθδεκνθξαηηζκό ηεο Έλσζεο θαη ηεο θαιχηεξεο ζχλδεζήο ηεο κε ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο θαη ηελ θνηλσλία. ηε βάζε απηή επηζεκαίλεηαη εηδηθφηεξα ε ζεκαζία ηνπ πληάγκαηνο ζηε δηαδηθαζία πξνζηαζίαο ησλ ζεκειησδψλ, αηνκηθψλ δηθαησκάησλ. Σέινο, ζε ζπκβνιηθφ επίπεδν, ζα απνηειέζεη κέζν πξνψζεζεο θαη εκπέδσζεο ηνπ νκνζπνλδηαθνύ ραξαθηήξα ηεο Έλσζεο. Ωζηφζν εθθξάδνληαη πνιιέο επηθπιάμεηο σο πξνο ηελ εθηθηφηεηα θαη ζθνπηκφηεηα ζέζπηζεο πληάγκαηνο ζην ηξέρνλ ζηάδην ηεο ελνπνίεζεο. Ζ απνπζία επξσπατθνχ ιανχ σο λνκηκνπνηεηηθήο βάζεο ηνπ πληάγκαηνο ζπληζηά έλα ζνβαξφ εκπφδην. Μηα απφ ηηο ηζρπξφηεξεο επηθπιάμεηο πνπ εθθξάδνληαη ζηηο πξνηάζεηο γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ επξσπατθνχ πληάγκαηνο ζπλδέεηαη κε ην γεγνλφο φηη κηα ηέηνηα δηαδηθαζία ελδερνκέλσο ζα πξνθαζνξίζεη κε θάπσο απζαίξεην πνιηηηθφ ηξφπν ηελ εμέιημε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Μηα ελαιιαθηηθή ζηξαηεγηθή πνπ έρεη πξνηαζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή είλαη ε αλαδηάξζξσζε θαη ν δηαρσξηζκφο ησλ ζπλζεθψλ ζε δχν ηκήκαηα. Σν έλα ηκήκα, ε βαζηθή πλζήθε, ζα πεξηιακβάλεη ηηο ζεκειηαθέο δηαηάμεηο ηεο Έλσζεο (πνπ θαηά θάπνην ηξφπν ζπληζηνχλ ην «ζπληαγκαηηθφ θαζεζηψο») ελψ ην δεχηεξν κέξνο ζα πεξηιακβάλεη ηηο δεπηεξεχνπζεο ζεκειηαθέο δηαηάμεηο. 14

1.1.2 Οη Πξνηάζεηο Fischer γηα ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο Δπξώπεο Ο Τπνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο Γεξκαλίαο J. Fischer 3, παξνπζίαζε ηηο αθφινπζεο πξνηάζεηο σο ζρέδην γηα ηε κεηεμέιημε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε νκνζπνλδία. Καηά ηνλ Fischer ε κεηεμέιημε ηεο Έλσζεο ζε νκνζπνλδία ζα επηηεπρζεί κέζσ νξηζκέλσλ αιιαγψλ ζηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο φπσο ηε ζχκπξαμε Έλσζεο θαη εζληθνχ θξάηνπο, ε νπνία ζα επηηεπρζεί κε έλα «δηακνηξαζκφ ηεο εμνπζίαο» αλάκεζα ζηελ Δπξψπε θαη ην εζληθφ θξάηνο, ρσξίο σζηφζν λα αγλνεί ηηο ηζηνξηθέο πξαγκαηηθφηεηεο ηεο Δπξψπεο. Αλαγθαία θαζίζηαηαη επίζεο θαη ε δπλαηφηεηα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ λα εθθξάδεη δχν πξαγκαηηθφηεηεο: ηεο Δπξψπεο ησλ θξαηψλ θαη ηεο Δπξψπεο ησλ πνιηηψλ. Μέζσ κηαο ηέηνηαο δεκνθξαηηθήο αληηπξνζψπεπζεο ζα ζρεκαηηζηεί κηα επξσπατθή θπβέξλεζε πνπ ζα μεπεξλά ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο θαη ηέινο, είλαη απαξαίηεην ε θαηαλνκή ησλ εμνπζηψλ θαη αξκνδηνηήησλ αλάκεζα ζηελ Έλσζε θαη ηα εζληθά θξάηε-κέιε λα γίλεη ζηε βάζε κηαο «πληαγκαηηθήο πλζήθεο». Ο J. Fischer επηζεκαίλεη φηη σο πξψην βήκα γηα ηελ νκνζπνλδία κπνξεί λα είλαη ε αμηνπνίεζε ησλ ξπζκίζεσλ ηεο «εληζρπκέλεο ζπλεξγαζίαο-επειημίαο». Γεληθφηεξα, ε «Δπξσπατθή Οκνζπνλδία» πνπ νξακαηίδεηαη ν J.Fischer ζα έρεη sui generis ραξαθηήξα ιφγσ ηεο ηδηάδνπζαο κνξθήο ηεο, θαη ζα δεκηνπξγεζεί κε ηνλ ηξφπν απηφ κηα λέα κνξθή δηαθπβέξλεζεο. Μάιηζηα ελφςεη ηεο κεγαιχηεξεο εηεξνγέλεηαο πνπ ζα δεκηνπξγνχληαλ ιφγσ ηεο δηεχξπλζεο ν Fischer πξνέβιεπε ηξία ζηάδηα εμέιημεο, ηελ επέθηαζε ησλ εληζρπκέλσλ ζπλεξγαζηψλ, ηε δεκηνπξγία ελφο πξψηνπ νκνζπνλδηαθνχ ππξήλα θαη ηέινο ηε δεκηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Οκνζπνλδίαο. Ζ πξφηαζε ηνπ Fischer κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ην ελαξθηήξην ιάθηηζκα ηεο ζπδήηεζεο γηα ην Μέιινλ ηεο Δπξψπεο αθνχ είλαη ε κφλε πνπ ζπγθέληξσζε ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ιφγσ θαη ηνπ γεγνλφηνο φηη θαηέιεγε ζαθψο ζε κηα πνιηηηθή ζηφρεπζε έλα ζπγθεθξηκέλν φξακα απφ ηελ εμηζνξξφπεζε ησλ δπλάκεσλ ζηε ζπλεξγαζία θαη ηέινο ζηελ ίδηα ηελ έλσζε κέζσ ηεο νινθιήξσζεο πνπ ελέρεη ε 3 Fischer J., From Confederacy to Federation Thoughts on the finality of European Integration, Οκηιία ζην Παλεπηζηήκην Humboldt ζηηο 12 Μαΐνπ 2000, London federal Trust, επηέκβξηνο 2000 15

νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή. Έηζη, ε ζπδήηεζε γηα έλα Δπξσπατθφ χληαγκα μεθίλεζε κε απηή ηε δηαιεθηηθή αλάκεζα ζηελ αλάγθε ηεο κεηεμέιημεο ηεο ΔΔ ζε έλα εληαίν ζχζηεκα νκνζπνλδηαθνχ πξνηχπνπ θαη ηε δηαηήξεζε ηνπ δηαθπβεξλεηηθνχ ζπζηήκαηνο δπλάκεσλ. 1.1.3 Οκνζπνλδία θαη Κπξηαξρία ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε πλέπεηα ησλ πξνηάζεσλ Fischer ήηαλ ε ππξνδφηεζε κηαο ζεσξεηηθήο ζπδήηεζεο γηα ηελ επξσπατθή πνιηηηθή ελνπνίεζε κε ηε κνξθή κηαο νκνζπνλδίαο. Ζ ζπδήηεζε απηή νδεγεί ζην ζεκειηψδεο εξψηεκα ηνπ θαηά πφζν ην νκνζπνλδηαθφ φξακα ηνπ Fischer ζρεηίδεηαη κε ηελ επξσπατθή ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία. Ζ ζεσξία ηνπ Οκνζπνλδηζκνχ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ζηνηρεία φπσο ν δηακνηξαζκφο ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο ζε κηα ζχλζεηε πνιηηεία θαη ε έκθαζε ζηηο δεκνθξαηηθέο δνκέο θαη ζπλέξγεηεο πνπ ζπλδένπλ δηαθνξεηηθά επίπεδα δηαθπβέξλεζεο. Δπηπιένλ ελέρεη κηα πην επέιηθηε εξκελεία ηεο αξρήο ηεο θπξηαξρίαο, πνπ επηηξέπεη ηε ζεζκνζεηεκέλε ζπλάζθεζε θπξηαξρηθψλ αξκνδηνηήησλ θαη αληαλαθιάηαη ζηνλ πνιηηηθφ ζπληαγκαηηζκφ θαη ηελ αξρή ηεο δηηηήο αληηπξνζψπεπζεο. Ζ απνλνκή θαη θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ γίλεηαη ζην πιαίζην ελφο πνιπεπίπεδνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηέινο αληηπξνζσπεχεηαη έληνλα ην αίηεκα γηα «ελφηεηα κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα» 4. Σν ηειεπηαίν ζηνηρείν είλαη ίζσο ην ζεκαληηθφηεξν ζην πιαίζην ηεο ζεσξεηηθήο αλαδήηεζεο γηα κηα νκνζπνλδηαθή πνξεία. Άιισζηε ζχκθσλα κε πην ζχγρξνλνπο νξηζκνχο 5 ε νκνζπνλδία νξίδεηαη σο «κηα ζύλζεηε πνιηηεία απνηεινύκελε από ηζρπξέο ζπζηαηηθέο νληόηεηεο θαη ηζρπξή γεληθή θπβέξλεζε, θάζε κηα από ηηο νπνίεο θέξεη εμνπζίεο πνπ ηεο έρεη αλαζέζεη ν ιαόο θαη είλαη εμνπζηνδνηεκέλε λα δηαπξαγκαηεύεηαη απεπζείαο κε ην ζώκα ησλ πνιηηώλ θαηά ηελ άζθεζε ησλ εμνπζηώλ απηώλ». Υξεηάδεηαη θαηά ζπλέπεηα λα επηηεπρζεί έλαο εμηζνξξνπεηηθφο ζπγθεξαζκφο κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ ζηνηρείσλ γηα λα επέιζεη κηα νκνζπνλδηαθή ζπλνρή. Δπηπιένλ δελ πξέπεη λα ιεζκνλείηαη φηη ζηελ πεξίπησζε ηεο Δ.Δ., ε νκνζπνλδηαθή ελνπνίεζε αθνξά 4 Υξπζνρφνπ Γ., Γνθίκην γηα ηε Γηεζλή Θεσξία : Νέεο Μνξθέο Κπξηαξρίαο θαη πλαξρίαο, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2006 5 D.J. Elazar et al., Federal Systems of the World : a Handbook of Federal, Confederal and Autonomy Arrangements, London : Longman, 1994, p.16 16

μερσξηζηέο εδαθηθέο νληφηεηεο, κε δηαθξηηά πνιηηηθά θαη πνιηηηζηηθά ζηνηρεία θαη ηδίσο έλα ιαφ θπξίαξρν. Απηή ηελ έλλνηα ηεο θπξηαξρίαο έξρεηαη λα αληηκεησπίζεη ε νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο Δπξψπεο, αθνχ ζα πξέπεη λα αλαρζεί απηή ζε έλα αλψηεξν επίπεδν απφ ην θξαηηθφ-εζληθφ, γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη εθρψξεζε εμνπζηψλ απφ ην ιαφ ελφο θξάηνπο ζε έλα ππεξεζληθφ κφξθσκα. Έηζη, θξίλεηαη απαξαίηεην λα δνζνχλ ηα θαηάιιεια ερέγγπα γηα ηε δεκνθξαηηθή αληηπξνζψπεπζε ησλ ιαψλ θαη θπζηθά ην ζεβαζκν ζηε δηαθνξεηηθφηεηα απηψλ. Ζ ζπκκεηξία απηή κπνξεί λα επηηεπρζεί θαη κέζσ ελφο πληαγκαηηθνχ θεηκέλνπ ην νπνίν ζα εκπεξηέρεη φια ηα δηαθνξεηηθά ζηνηρεία θαη επίπεδα δηαθπβέξλεζεο, εμαζθαιίδνληαο ηελ επηηπρή ελνπνίεζε απηψλ. ηελ πεξίπησζε ηεο Δ.Δ. εηδηθφηεξα, ε αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο εκθαλίδεηαη σο απαξαίηεηε θαηεπζπληήξηνο γηα ηνλ θάζεην δηαρσξηζκφ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ηεο Έλσζεο θαη ησλ κειψλ. ηαδηαθά νη αξκνδηφηεηεο ησλ θεληξηθψλ νξγάλσλ επεθηάζεθαλ, δίλνληαο έηζη ην απαξαίηεην έξεηζκα γηα ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή. Δληνχηνηο, ε εθρψξεζε αξκνδηνηήησλ ζε θεληξηθφ επίπεδν, αληηζηζκίδεηαη κε ηε δηαηήξεζε εμνπζηψλ ζε άιια πεδία ζε δηαθπβεξλεηηθφ επίπεδν. Άιισζηε ε ίδηα ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο επλνεί ηηο εζληθέο δνκέο δηαθπβέξλεζεο πεξηνξίδνληαο ηαπηφρξνλα ηελ ππέξκεηξε ζπγθέληξσζε εμνπζηψλ ζε θεληξηθφ επίπεδν. Πξέπεη εδψ λα ζεκεησζεί φηη ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο απνηειεί βάζε γηα ηε δεκηνπξγία κηαο νκνζπνλδίαο, σζηφζν ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ. έρεη εληζρχζεη πεξηζζφηεξν ην ξφιν ησλ θξαηψλ. εκαληηθφ γεγνλφο γηα ηελ θαηαλνκή εμνπζηψλ ζηελ Δ.Δ. είλαη ην φηη ηα αλεμάξηεηα θξάηε είραλ δεκηνπξγεζεί πνιχ πξηλ ηελ ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία, έρνληαο ηαπηφρξνλα κηα ηζρπξή εζληθή ζπλείδεζε θαη δηαθνξεηηθέο πνιηηηζηηθέο θαηαβνιέο. Ηδηαίηεξα ην δήηεκα ηεο δεκνθξαηηθήο ζπκκεηνρήο ηνπ ιανχ θαη ε αληηπξνζψπεπζε απνηεινχλ ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηεο δεκηνπξγίαο ησλ ζχγρξνλσλ επξσπατθψλ θξαηψλ. Έηζη, δηαηεξείηαη ε αλάγθε έκθαζεο ζηε δηαθνξεηηθφηεηα κέζα απφ ηε δπλαηφηεηα ησλ θεληξηθψλ ζεζκψλ λα δηαηεξνχλ ηηο απαξαίηεηεο ζεζκηθέο ηζνξξνπίεο. Δπνκέλσο κηα επξσπατθή νκνζπνλδία ζα αθνξά ηε κεξηθή εθρψξεζε εμνπζίσλ θαη ηε δηαηήξεζε άιισλ θάησ απφ ην πέπιν κηαο ζπληαγκαηηθήο ζπλζήθεο ε νπνία ζα εμαζθαιίδεη ηελ έθθξαζε ηεο θπξηαξρίαο ελφο ζχλζεηνπ επξσπατθνχ δήκνπ. Σν λέν νηθνδφκεκα ζα πξέπεη λα εκπεξηέρεη κηα λέα κνξθή δεκνθξαηηθήο έθθξαζεο θαη δηαθπβέξλεζεο πνπ ζα ελνπνηνχλ ηα δηαθνξεηηθά κέξε. Δληνχηνηο εμαθνινπζεί λα 17

πθίζηαηαη θξαηαηά αληίζηαζε ησλ θξαηψλ θαη ησλ ιαψλ ηνπο γηα πεξαηηέξσ εθρψξεζε αξκνδηνηήησλ. Γεδνκέλεο ηεο πνηθηινκνξθίαο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ ε νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή θαληάδεη αθαηάιιειε γηα ηελ πνιηηηθή ελνπνίεζε ηεο Δ.Δ. Ωζηφζν, δελ ζα πξέπεη λα παξαβιέςεη θαλέηο ηνπο λένπο νξίδνληεο πνπ δχλαληαη λα αλνηρηνχλ γηα ηελ Δ.Δ εθφζνλ παξαγθσληζηνχλ ηα επηκέξνπο εζληθά ζπκθέξνληα θαη κεηαηνπηζηεί ε λνκηκνπνίεζε ζε έλα ππεξεζληθφ επίπεδν. Γηα ην ιφγν απηφ ε ζχληαμε ελφο επξσπατθνχ ζπληάγκαηνο γηα ηε δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε ηεο επξσπατθήο πνιηηείαο θαη ηε δεκηνπξγία κηαο εληαίαο ηαπηφηεηαο, θξίλεηαη ζεκαληηθή. 1.1.4. Λόγνη πνπ ππξνδόηεζαλ ην δηάινγν γηα ηελ αλάγθε ελόο πληάγκαηνο Ζ πξννπηηθή ηεο κεηεμέιημεο ηεο Δ.Δ ζε νκνζπνλδία ππξνδφηεζε ην ζεκειηαθφ εξψηεκα εάλ ε Έλσζε κπνξεί, σο πνιηηηθφ θαη ζεζκηθφ ζχζηεκα, λα παξακείλεη ζε κία έληνλα «εμειηζζφκελε θαη αζαθή ηζνξξνπία» ή ζα πξέπεη λα κεηεμειηρζεί ζε έλα πεξηζζφηεξν ζπγθεθξηκέλν κφληκν πνιηηηθφ ζχζηεκα. ην εξψηεκα απηφ θεληξηθή ζέζε έρεη ε δηεχξπλζε ηεο Δ.Δ ε νπνία αλακέλεηαη φηη ζα εληείλεη ηελ εηεξνγέλεηα θαη ηηο δηαθνξνπνηήζεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο. Δπνκέλσο, κηα βαζχηαηα αλνκνηνγελήο Έλσζε είθνζη νρηψ ή θαη πεξηζζφηεξσλ θξαηψλ-κειψλ ζα πεξηέιζεη ζε θαηάζηαζε πνιηηηθήο παξάιπζεο εάλ δελ πξνρσξήζεη πξνεγνχκελα κε πεξηνξηζκέλν αξηζκφ θξαηψλ-κειψλ ζηελ εκβάζπλζε ηεο ελνπνίεζεο κε ηε ζπγθξφηεζε κηαο πνιηηηθήο Έλσζεο ζε νκνζπνλδηαθέο βάζεηο. Δθηφο απφ ηνλ παξάγνληα ηεο δηεχξπλζεο, άιιεο εμειίμεηο φπσο ε εγθαζίδξπζε ηεο Οηθνλνκηθήο θαη Ννκηζκαηηθήο Έλσζεο (ΟΝΔ) κε ηε δεκηνπξγία ηνπ εληαίνπ λνκίζκαηνο (επξψ), ε αλάγθε ελίζρπζεο ηνπ δηεζλνχο πνιηηηθνχ ξφινπ ηεο Έλσζεο θαη ηεο ηθαλφηεηάο ηεο λα δηαρεηξίδεηαη θξίζεηο κέζσ ηεο αλάπηπμεο ηεο θνηλήο επξσπατθήο άκπλαο, θαζψο θαη ε αληηκεηψπηζε ησλ πνηθηιφκνξθσλ πξνθιήζεσλ πνπ ζέηεη ε εληεηλφκελε παγθνζκηνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ ζπλεγνξνχλ ππέξ ηεο κεηεμέιημεο ηεο Δπξψπεο ζε πνιηηηθή Έλσζε. Σέινο, ηζρπξή πίεζε πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πνιηηηθήο κεηεμέιημεο ηεο Έλσζεο αζθεί ε επξσπατθή θνηλσλία θαη ην γεγνλφο ηεο θινληζκέλεο δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ησλ ζεζκψλ ηεο Έλσζεο. 18

2. ΠΡΟΣΤΠΑ ΓΙΑΚΤΒΔΡΝΗΗ ΣΗΝ ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΔΝΧΗ 2.1 Πνην είλαη ην βέιηηζην πξόηππν δηαθπβέξλεζεο γηα ηελ Έλσζε; Ζ ζπδήηεζε γηα ην Μέιινλ ηεο Δπξψπεο μεθηλά κε ηελ αλαδήηεζε ηνπ βέιηηζηνπ πξνηχπνπ δηαθπβέξλεζεο γηα ηελ Έλσζε. Ωζηφζν, γηα λα βξεζεί ην πξφηππν απηφ, ζα πξέπεη πξψηα λα δηεξεπλεζεί πνην είλαη απηφ πνπ ηζρχεη ζήκεξα, ζχκθσλα κε ηα ππάξρνληα πξφηππα πνπ ηζρχνπλ γηα ηηο Δλψζεηο. Τπάξρνπλ γεληθά 3 πξφηππα δηαθπβέξλεζεο 6 : Σν ζπλνκνζπνλδηαθό Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα κηα ζπλέλσζε θπξίαξρσλ θξαηψλ κέζσ κηαο δηεζλνχο ζπλζήθεο απνπζία ελφο ηππηθνχ ή άηππνπ πληάγκαηνο. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα κηα «δεκνθξαηηθή θνηλσλία θξαηψλ» θαη φρη αλάδπζε κηαο λέαο πνιηηείαο κε εληαίν δήκν ν νπνίνο ζα απνηειεί ηε λνκηκνπνηεηηθή ηεο βάζε. ην πξφηππν απηφ ηα θξάηε δηαηεξνχλ ηελ απηνδηνίθεζή ηνπο θαη πξνρσξνχλ ζε δηαβνπιεχζεηο γηα ηελ επίηεπμε επσθειψλ ζπκθσληψλ. ην πξφηππν απηφ κηιάκε γηα ζπλδηαρείξεζε θαη ζπγθπξηαξρία αλάκεζα ζηα θξάηε ηα νπνία ππαθνχνπλ ζηελ εζληθή ζπληαγκαηηθή ηνπο ηάμε ρσξίο λα εθρσξνχλ νπζηψδε δεηήκαηα θεληξηθήο δηνίθεζεο ζε έλα εληαίν φξγαλν. Ζ Δ.Δ. ζήκεξα, πεξηζζφηεξν ίζσο απφ θάζε άιιε θνξά δείρλεη φηη δελ είλαη έηνηκε λα εγθαηαιείςεη ην ελ ιφγσ πξνηππν δηαθπβέξλεζεο φπσο απέδεημε ε απφξξηςε ηεο.. θαη ε πνξεηα πξνο κηα Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε πνπ ζα έιεγε θαλέηο φηη επηζθξαγίδεη ην πξφηππν απηφ. Έηζη, ε δπλαηφηεηα κηαο πνιηηηθήο εκβάζπλζεο κέζσ πεξαηηέξσ εθρσξήζεσλ εζληθψλ εμνπζηψλ ζε έλα θεληξηθφ επίπεδν, θαίλεηαη λα θαζπζηεξεί πεξηζζφηεξν. Σα θξάηε δελ εγθαηαιείπνπλ εχθνια ην πξφηππν απηφ θαη ε πνξεί πξνο ηελ νκνζπνλδηαθή Δπξψπε θαξθηλνβαηεί αθφκε θαη ζήκεξα. 6 Υξπζνρφνπ Γ., Γνθίκην γηα ηε Γηεζλή Θεσξία : Νέεο Μνξθέο Κπξηαξρίαο θαη πλαξρίαο, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2006 19

Σν νκνζπνλδηαθό ην πξφηππν απηφ εμαζθαιίδεηαη ε ελφηεηα κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα, αθνχ θάζε κέξνο εθπξνζσπείηαη θεληξηθά ρσξίο φκσο λα ράλεη θαη ηελ απηνλνκία ηνπ. Τθίζηαηαη κηα θπβέξλεζε ζε θεληξηθφ επίπεδν ε νπνία δηαλέκεη αμίεο, πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηα, δίλεη ζπληαγκαηηθέο εγγπήζεηο θαη πξνσζεί ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρηθφηεηα ηνπ δήκνπ. Ζ.. έηεηλε πξνο απηή ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή γηα ηελ Δ.Δ. αιιά ε θξίζε επηθχξσζεο απνηέιεζε ηξνρνπέδε ζε απηή ηε δπλακηθή δηαδηθαζία. Σν πξφηππν απηφ, φπσο αλαιχεηαη θαη ζηε ζπλέρεηα ζα κπνξέζεη λα εδξαησζεί κφλν κε ηελ αιιαγή ηεο πνιηηηθήο ζπλείδεζεο θαη θνπιηνχξαο ηφζν ησλ θπβεξλήζεσλ φζν θαη ηνπ ιανχ, νχησο ψζηε ε πξννπηηθή ηεο ελφηεηαο λα κή θαληάδεη σο απεηιή ζηελ εζληθή ηαπηφηεηα θαη ηα εζληθά ζπκθέξνληα, αιιά σο κηα επθαηξία πεξαηηέξσ αλάπηπμεο θαη επεκεξίαο. Σν ζπλαηλεηηθό Σν πξφηππν απηφ αθνξά θνηλσλίεο νη νπνίεο παξνπζηάδνπλ έληνλεο δηαηξεηηθέο ηνκέο θαη ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία κηαο ζχλζεηεο πνιηηείαο ε νπνία ζα πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ. Ζ εζσηεξηθή δνκή ηεο Δ.Δ. απαληά θαη ζην πξφηππν απηφ ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα ιεηηνπξγήζεη εάλ ζεζπηζηεί κηα λέα πλζήθε ρσξίο ζπληαγκαηηθφ ραξαθηήξα, ε νπνία ζα έδηλε ιχζε ζηα ζεζκηθά πξνβιήκαηα αληζνξξνπίαο ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο, ζηε δεκνθξαηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ κέζσ ηεο δηαβνχιεπζεο γηα κείδνλα δεηήκαηα. Γήιαδή ε δηαθπβέξλεζε ζα γηλφηαλ «απν θάησ πξνο ηα επάλσ» απαληψληαο ζηα δεηήκαηα πνπ απαζρνινχλ ην ιαφ θαη θαζηζηψληαο ηελ Έλσζε κηα πην αλνηθηή πνιηηεία πξνζαλαηνιηζκέλε ζην ιαφ ηεο. Δλαιιαθηηθά πξόηππα Πέξαλ φκσο ησλ ηξηψλ απηψλ πξνηχπσλ, έρνπλ αλαπηπρζεί θαη ελαιιαθηηθά ζελάξηα φπσο απηφ ηεο «δηαθνξνπνηεκέλεο ελνπνίεζεο» πνπ πξνσζεί επέιηθηεο κνξθέο 20

ζπλεξγαζηψλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ θαη απνηειεί έλα ζχζηεκα «κεηαβιεηήο γεσκεηξίαο». Ζ επειημία φκσο απηή έρεη ζπρλά νδεγήζεη ζε κηα αζπκκεηξία δπλάκεσλ θαη πξνζδίδεη κηα πεξαηηέξσ πνιππινθφηεηα ζηε δνκή ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ. Ζ αζπκκεηξία απηή νδήγεζε ζε κηα αθφκε ελαιιαθηηθή ε νπνία αθνξά έλα «ζπλαζπηζκό θξαηώλ» ζηνλ νπνίν ηα ζπζηαηηθά κέξε δηαηεξνχλ ηελ εδαθηθή ηνπο αθεξαηφηεηα θαη ζπλεξγάδνληαη γηα ηελ επίηεπμε ζηφρσλ ηνπο νπνίνπο δελ ζα κπνξνχζαλ λα πινπνηήζνπλ απφ κφλα ηνπο. Σέινο αλαθέξεηαη ε πηζαλφηεηα λα εμειηρζεί ε Δ.Δ. ζε κηα «πγθπξηαξρία» κε πνιινχο πεξηθεξεηαθνχο ζεζκνχο πνπ ζα ιεηηνπξγνχλ απφ θνηλνχ γηα ηελ επίηεπμε ησλ θνηλψλ ζηφρσλ. Απφ ηα παξαπάλσ πξφηππα, ην νκνζπνλδηαθό θαη ην ζπλνκνζπνλδηαθό είλαη απηά πνπ απνηέιεζαλ πεξηζζφηεξν αληηθείκελν ηεο ζεσξεηηθήο ζπδήηεζεο γηα ηελ Δ.Δ θαη ηε κειινληηθή βέιηηζηε κνξθή δηαθπβέξλεζήο ηεο ζηελ πνξεία πξνο ηελ νινθιήξσζε. Οπζηαζηηθά, φια ηα παξαπάλσ ζελάξηα αληηθαηνπηξίδνπλ ηε ζεκεξηλή κνξθή ηεο Δ.Δ. αθνχ απνηειεί έλα πβξηδηθφ κφξθσκα πνπ φκσο ηείλεη ζήκεξα λα αγγίμεη ηα φξηά ηνπ. Αλεμάξηεηα φκσο απφ ην πνην απφ ηα παξαπάλσ απνηειεί ηε βέιηηζηε ιχζε γηα ην κέιινλ ηεο, ε Δ.Δ. ζα πξέπεη λα δνκεζεί κέζα απφ ηε δεκφζηα ζπδήηεζε κε ηηο επξσπατθέο θνηλσλίεο θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία ελφο επξσπατθνχ δεκφζηνπ ρψξνπ πνπ ζα αλαδείμεη ηελ πνηνηηθφηεξε επηινγή. 2.2 ύγθξηζε Οκνζπνλδηαθνύ πλνκνζπνλδηαθνύ Πξνηύπνπ Δίλαη γεγνλφο φηη ε αλαδήηεζε ηνπ θαηάιιεινπ ππνδείγκαηνο δηαθπβέξλεζεο γηα ηελ ΔΔ, ήηαλ έλα δήηεκα ην νπνίν ζπδεηήζεθε ήδε θαηά ηα πξψηα ρξφληα ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο ΔΚΑΥ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50. ηαδηαθά, ε εθρψξεζε θπξηαξρηθψλ αξκνδηνηήησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζε θνηλνχο θεληξηθνχο ζεζκνχο ππνδείθλπε έλα πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο πξνο ηελ νκνζπνλδηαθή θαηεχζπλζε. Δληνχηνηο, ην πξφηππν απηφ δελ έρεη πηνζεηεζεί πιήξσο αθφκε θαη ζήκεξα, φπνπ επηθξαηνχλ ηαπηφρξνλα νκνζπνλδηαθέο θαη ζπλνκνζπνλδηαθέο κέζνδνη δηαθπβέξλεζεο θαη ιήςεο απνθάζεσλ. 21

2.2.1. Υαξαθηεξηζηηθά θαη δηαθνξέο ησλ δύν ππνδεηγκάησλ Ζ νκνζπνλδία σο ππφδεηγκα δηαθπβέξλεζεο, ππνδεηθλχεη ηε δεκηνπξγία κηαο ζχλζεηεο πνιηηείαο, ε νπνία απαξηίδεηαη απφ ηα ζπζηαηηθά κέξε θαη κηα ηζρπξή θεληξηθή εμνπζία 7. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο απνηειεί ε θαηαλνκή ηεο εμνπζίαο κεηαμχ θεληξηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ νξγάλσλ ζηε βάζε ελφο εληαίνπ θεηκέλνπ, ελφο πληάγκαηνο, ην νπνίν ζα ζέηεη ηηο βάζεηο κηαο δεκνθξαηηθήο αληηπξνζψπεπζεο. ηηο νκνζπνλδίεο επηθξαηεί ε έλλνηα ηεο πνηθηινκνξθίαο ζηνπο ζηφρνπο, ηηο ηαπηφηεηεο θαζψο θαη ηηο πνιηηηζηηθέο παξαδφζεηο, ιφγσ ηεο χπαξμεο πνιιψλ ζπζηαηηθψλ κεξψλ. Ωζηφζν, δηαζθαιίδεηαη ε απαξαίηεηε επηθνηλσλία κεηαμχ ηεο θεληξηθήο θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ εμνπζηψλ ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε πξνζηαζία ηνπ εληαίνπ ζπζηήκαηνο θαη λα ππάξρεη πάληνηε ε απαξαίηεηε ηζνξξνπία αλάκεζα ζην ζπζηεκα σο φιν θαη ζηελ απηνλνκία ησλ κεξψλ. Σέινο, νη θεληξηθνί ζεζκνί θαινχληαη λα ηθαλνπνηήζνπλ ηα ζπκθέξνληα ηνπ ιανχ σο εληαίνπ ζπλφινπ πνιηηψλ, ην νπνίν απνηειεί θαη ηελ βαζηθή λνκηκνπνηεηηθή βάζε ηεο νκνζπνλδίαο 8. Ζ ζπλνκνζπνλδία, απφ ηελ άιιε πιεπξά, απνηειεί κηα δηεζληθή νληφηεηα, θχξηα απνζηνιή ηεο νπνίαο αξρηθά, ππήξμε ε αζθάιεηα ησλ κειψλ ηεο απφ εμσηεξηθνχο θηλδχλνπο 9. Καη νπζίαλ πξφθεηηαη γηα κηα «έλσζε θξαηψλ», βάζεη «ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο», γηα ηελ επίηεπμε νξηζκέλσλ θνηλψλ ζηφρσλ. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζπλνκνζπνλδίαο είλαη φηη αλ θαη πθίζηαηαη έλαο βαζκφο ελφηεηαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ, δελ απνβάιινπλ ηελ θπξηαξρία ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηνπο θαη νη εμνπζίεο πνπ εθρσξνχληαη ζε θεληξηθνχο ζεζκνχο είλαη αλαθιεηέο αλά πάζα ζηηγκή. Με άιια ιφγηα, πξφθεηηαη γηα κηα έλσζε θξαηψλ θαη φρη ιαψλ ή εζλψλ φπνπ επζθξαηεί έληνλα ην δηαθπβεξλεηηθφ ζηνηρείν. Απηή αθξηβψο ε απνπζία αθξηβψο ελφο εληαίνπ ιανχ, απνηειεί θαη ηνλ ιφγν δεκηνπξγίαο ηεο ζπλνκνζπνλδίαο, θαζψο δελ ππάξρεη έθθξαζε κηαο εληαίαο ιατθήο βνχιεζεο κέζσ ελφο πληάγκαηνο, παξά κφλν ε εζεινχζηα έλσζε θξαηψλ κέζσ κηαο δηεζλνχο πλζήθεο. 7 Υξπζνρφνπ Γ., Θεσξία ηεο Δπξσπατθήο Δλνπνίεζεο, Αζήλα, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2003 8 Ζ νκνζπνλδηαθή ζεσξία αλαιχεηαη εθηελέζηεξα θαησηέξσ 9 Ibid 22

Οη δηαθνξέο αλάκεζα ζηελ νκνζπνλδία θαη ηελ ζπλνκνζπνλδία είλαη νπζηαζηηθέο θαη ζπλνςίδνληαη σο εμήο 10 Ζ ζπλνκνζπνλδία απνηειεί κηα ραιαξή έλσζε αλεμάξηεησλ θξαηώλ ελψ ε νκνζπνλδία απνηειεί κηα έλσζε πνπ αληιεί ηελ λνκηκνπνηεηηθή ηεο βάζε απφ ηνπο πνιίηεο ηεο. Ζ ζπλνκνζπνλδία απνξξέεη απφ δηεζλή ζπλζήθε ε νπνία απνηειεί έλα θείκελν πξνζσξηλνχ ραξαθηήξα ην νπνίν κπνξεί θαηά βνχιεζε ησλ θξαηψλ λα αλαιεζεί, ελψ ε νκνζπνλδία απνξξέεη απφ έλα χληαγκα, απφ ην νπνίν πεγάδνπλ νη εμνπζίεο ησλ θεληξηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ θπβεξλήζεσλ. Ωο πξνο ηηο εμνπζίεο πνπ εθρσξνχληαη ζε θεληξηθνχο ζεζκνχο, απηέο είλαη πεξηνξηζκέλεο ζε επίπεδν ζπλνκνζπνλδίαο, ελψ είλαη επξχηαηεο ζε επίπεδν νκνζπνλδίαο. Δπίζεο ιφγσ ηνπ φηη ε ζπλνκνζπνλδία απνξξέεη απφ κηα δηεζλή ζπλζήθε ρσξίο κφληκν ραξαθηήξα, ηα θξάηε κπνξνχλ νπνηεδήπνηε λα απνρσξήζνπλ απφ ηελ έλσζε, θάηη ην νπνίν δελ κπνξεί λα ζπκβεί ζε κηα νκνζπνλδία Ζ έλλνηα ηεο θπξηαξρίαο, ζε κηα ζπλνκνζπνλδία εμαθνινπζεί λα αλάγεηαη ζε θξαηηθφ επίπεδν, ελψ ζε κηα νκνζπνλδία ε θπξηαξρία αθνξά νιφθιεξε ηελ έλσζε ε νπνία ζεσξείηαη σο εληαίν κφξθσκα. Σέινο, σο πξνο ηνπο θνηλνχο ζεζκνχο, ζε κηα ζπλνκνζπνλδία αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ζηα δεηήκαηα θνηλνχ ζπκθέξνληνο γηα ηα νπνία ηα θξάηε έρνπλ ζπκθσλήζεη θνηλέο δξάζεηο, ελψ ζηελ νκνζπνλδία βξίζθνληαη πέξα θαη πάλσ απφ ηηο πεξηθεξεηαθέο θπβεξλεηηθέο δνκέο. Ζ ζχγθξηζε απηψλ ησλ δχν ζπζηεκάησλ νδεγεί ζηε δηαπίζησζε φηη ε Δ.Δ. είλαη κηα Έλσζε θξαηψλ πνπ ζπλδπάδεη ραξαθηεξηζηηθά θαη απφ ηα δχν πξφηππα. Ο πβξηδηθφο ραξαθηήξαο ηεο Δ.Δ. επαλήιζε εληνλφηεξα ζην πξνζθήλην κεηά ηε πληαγκαηηθή 10 Υξπζνρφνπ Γ., Γνθίκην γηα ηε Γηεζλή Θεσξία : Νέεο Μνξθέο Κπξηαξρίαο θαη πλαξρίαο, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2006 θαζψο θαη Σζηληζηδέιεο Μ., Quo Vadis Europa? χγρξνλεο Αθαδεκατθέο θαη Δπηζηεκνληθέο Δθδφζεηο, Αζήλα 2001 23

πλζήθε θαη είλαη γεγνλφο φηη παξά ηηο αηέιεηεο θαη ηα ειιείκκαηα πνπ κπνξεί λα παξνπζηάδνληαη ε Δ.Δ. σο πνιηηηθφ ζχζηεκα ζα σθεινχληαλ πνιιαπιά απφ ηελ πηνζέηεζή ηεο. Πξάγκαηη, ε.. επηβεβαηψλεη ην δπτζκφ ηεο Δ.Δ. σο κηα έλσζε θξαηψλ θαη δήκσλ ελέρνληαο παξάιιεια κηα δεκνθξαηηθή δπλακηθή, αθνχ εθηφο απφ ζεκειηψδε δηθαηψκαηα δηαλέκεη αξρέο θαη πξνσζεί ηελ αλαβάζκηζε ηεο δεκνθξαηηθήο αξρήο. Έηζη, φηαλ απνθαηαζηαζεί θαη ε ζρέζε ηεο Έλσζεο κε ηελ θνηλσλία ηεο, ε ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία ζα νινθιεξσζεί κέζα απφ ηε λνκηκνπνίεζε θαη ηε ζπλαληίιεςε πεξί ζπιινγηθήο δηαθπβέξλεζεο σο ην θαηάιιειν πνιηηηθφ ζχζηεκα ην νπνίν ζα εδξαησζεί κέζσ ηεο επξείαο ζπλαίλεζεο. πκπεξαζκαηηθά, ε Δ.Δ. θηλείηαη ζήκεξα αλάκεζα ζηα φξηα ηνπ εζληθνχ θξάηνπο θαη ηεο ζπιινγηθήο δηαθπβέξλεζεο πνπ ην μεπεξλά. Υσξίο αθφκε λα είλαη κηα θπξίαξρε πνιηηεία, αλαδεηθλχεη κηα λέα κνξθή πνιηηηθήο ελφηεηαο πνπ δηαπλέεηαη απφ ηε πλδηάζεζε, αιιά ρξεηάδεηαη θαη κηα επξεία δεκφζηα ζπκκεηνρή ηφζν γηα ηε λνκηκνπνίεζή ηεο, φζν θαη γηα ηελ κειινληηθή ηεο εμέιημε σο πνιηηηθή Έλσζε. Δίλαη επνκέλσο απαξαίηεηε κηα πεξαηηέξσ εκβάζπλζε ηεο ελνπνίεζήο ηεο γηα λα εμειηρζεί ζε νκνζπνλδία. Ζ πξννπηηθή ελφο επξσπατθνχ πληάγκαηνο ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, κε ηελ πξνυπφζεζε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο παξαπάλσ πξνυπνζέζεηο νχησο ψζηε λα κελ έρεη ηελ ίδηα έθβαζε κε ηελ πξνεγνχκελε. θαη νδεγήζεη ζε αδηέμνδν ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε. Έηζη ηα δεηήκαηα απηά απαζρφιεζαλ εθηελψο ηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε γηα ην Μέιινλ ηεο Δπξψπεο θαηά ηελ νπνία ε κεηεμέιημε ηεο Δ.Δ. ζε νκνζπνλδία έηπρε επξείαο απνδνρήο ιφγσ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ εκπεξηέρνληαη ζην νκνζπνλδηαθφ πξφηππν. 24

3. Η ΟΜΟΠΟΝΓΙΑΚΗ ΘΔΧΡΙΑ 3.1 Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Οκνζπνλδηθήο Θεσξίαο Ζ ζεσξία ηνπ νκνζπνλδηζκνχ ηχραηλε επξείαο απνδνρήο ιφγσ ηνπ φηη εκπεξηείρε κηα ζρεηηθά επέιηθηε εξκελεία πεξί θπξηαξρίαο δηαζθαιίδνληαο ηαπηφρξνλα ζεκειηψδε αηνκηθά δηθαηψκαηα θαη ζπγθεξάδνληαο ηελ ελφηεηα κε ηε δηαθνξεηηθφηεηα 11. Δληνχηνηο, ζχκθσλα κε ηνλ Levi 12 ε νκνζπνλδηαθή παξάδνζε δνκήζεθε ζχκθσλα κε ηέζζεξηο ζεσξεηηθέο θαηεπζχλζεηο. Ο «λένο νκνζπνλδηζκόο» αλαθέξεηαη ζηελ ηάζε απψιεηαο ηεο απηνλνκίαο ησλ κεξψλ ζε έλα νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα κε ηελ ηαπηφρξνλε χπαξμε πεξηθεξεηαθψλ θέληξσλ νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο ηζρχνο ηα νπνία παξαθάκπηνπλ ηελ θεληξηθή εμνπζία. Οη ΖΠΑ είλαη έλα παξάδεηγκα ηέηνηνπ πνιηηηθνχ κνξθψκαηνο. Ο «νκνζπνλδηζκφο σο ηδενινγία» ηνπ Spinelli αλαθέξεηαη ζηελ Δπξσπατθή ελνπνίεζε κεηά ην 1950 θαη ηελ πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο κηαο επξσπατθήο πνιηηηθήο θνηλφηεηαο. Ο «νκνζπνλδηζκφο σο δηαδηθαζία» απνηειεί ζχκθσλα κε ηνλ Friendrich 13 κηα έλσζε νκάδσλ ζηε βάζε θνηλψλ ζηφρσλ, αμηψλ, πεπνηζήζεσλ θαη ζπκθεξφλησλ, νη νπνίεο φκσο δηηεξνχλ ηε δηαθνξεηηθφηεηά ηνπο ε νπνία θαη ζεκειηψλεη ηελ νκνζπνλδία. Σέινο, ν «ζπλνιηθφο νκνζπνλδηζκφο» αλαθέξεηαη σο ε απάληεζε ζε θαζηζηηθέο ηάζεηο κέζσ κηαο ζπλνιηθήο δηεπζέηεζεο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ ίδηα ε εηπκνινγία ηεο ιέμεο «Οκνζπνλδία»(Federalism) πξνέξρεηαη απφ ηε ιαηηληθή «Foedus» (fides) ε νπνία απνδίδεηαη ζηα ειιεληθά σο «ζπλζήθε» αιιά θαη «πίζηε-εκπηζηνζχλε». ηε βάζε απηήο ηεο πίζηεο ε επξσπατθή θνηλσλία είρε πνιιέο θνξέο επεξεαζηεί απφ δηαθνξεηηθέο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πεξί ελψζεσλ, νη νπνίεο είραλ θαηαβνιέο ηφζν απφ ηελ πνιηηηθή επηζηήκε (Hobbes, Lock, Rousseau), φζν θαη απφ ηελ ίδηα ηε ζξεζθεία θαη ηδίσο ηελ επηξξνή ηεο Ρσκαηνθαζνιηθήο Δθθιεζίαο. Σν ζεκαληηθφ ζε φιεο απηέο ηηο πξνζεγγίζεηο είλαη φηη αλαθέξνληαη ζε κηα κνξθή 11 Σζηληζηδέιεο Μ., Quo Vadis Europa? χγρξνλεο Αθαδεκατθέο θαη Δπηζηεκνληθέο Δθδφζεηο, Αζήλα 2001 12 Levi L., Recent developments in Federalist Theory 13 Friendrich J.C., Trends in Federalism in Theory and Practice, London, Pall Mall Press, 1968, ch.1,2 25

εζεινχζηαο έλσζεο θξαηψλ θαη ιαψλ ε νπνία ζα νδεγνχζε ζε κηα λέα κνξθή πνιηηηθήο νξγψλσζεο ηεο επξσπατθήο θνηλσλίαο. Έλα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο νκνζπνλδηαθήο ζεσξίαο είλαη ην γεγνλφο φηη απνηειεί ίζσο ηε ιχζε γηα κηα λέα κνξθή ιατθήο θπξηαξρίαο. Οπζηαζηηθά ε εθπξνζψπεζε αθνξά ζηε κεηαβίβαζε εμνπζηψλ κε ηαπηφρξνλν έιεγρν ησλ πξάμεσλ ή παξαιείςεσλ ησλ εθπξνζψπσλ. Δίλαη άιισζηε αιεζέο φηη ε δεκνθξαηηθή εθπξνζψπεζε φισλ ησλ ζπκκεηερφλησλ απνηειεί ηε βαζηθή ζπληζηακέλε ηεο νκνζπνλδίαο. Ζ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ κεξψλ γίλεηαη κέζσ απνηειεζκαηηθψλ δηαχισλ αλάκεζα ζην δήκν θαη ηνπο θεληξηθνχο ζεζκνχο. Δπηπιένλ ηα κέξε δηαηεξνχλ εμνπζίεο έρνληαο έηζη θαη απηφλνκε δξάζε κε απνηέιεζκα λα είλαη ε δεκφζηα ζπκκεηνρή απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ νξζή ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ην νπνίν έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα ππνζηεξίδεη ηε ζπλνρή ηνπ ρσξίο λα δηαθπβεχνληαη ηα ζπκθέξνληα ησλ κεξψλ. Θα πξέπεη εδψ λα ζεκεησζεί φηη ε νκνζπνλδία δελ απνηειεί κία θαηλνχξγηα ζπληζηψζα ηεο επξσπατθήο πξαγκαηηθφηεηαο, αθνχ πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο απνηεινχλ νκνζπνλδηαθά ζπζηήκαηα φπσο ε Γεξκαλία θαη ην Βέιγην. Μεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, νη ππνζηεξηθηέο ηεο νκνζπνλδηαθήο ζεσξίαο έθξηλαλ φηη ε Δπξψπε ζα έιπλε ηα πξνβιήκαηά ηεο πηνζεηψληαο απηή ηελ πξνζέγγηζε γηα λα αλνηθνδνκεζεί. Γηα λα θαηαθέξνπλ λα πείζνπλ ηνπο ιανχο λα αζπαζζνχλ ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο Δπξψπεο, έδσζαλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνλ αληηπξνζσπεπηηθφ ραξαθηήξα ησλ θεληξηθψλ ζεζκψλ, ζπγθεξάδνληαο ηελ αλαγθαηφηεηα πνιηηηθήο ελνπνίεζεο κε εγγπήζεηο γηα ηε δηαθχιαμε ηεο απηνλνκίαο ησλ κεξψλ. Ζ νκνζπνλδία πξνάγεη κηα αμία ζεκειηαθή γηα ηε δηάρπζε ηεο εμνπζίαο θαη ηε δηακφξθσζε ηνπ αλζξψπηλνπ ραξαθηήξα: ηελ αμία ηεοπνηθηινκνξθίαο/δηαθνξεηηθφηεηαο. Απφ ηελ άπνςε απηή, ε νκνζπνλδία ζπληζηά εγγχεζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ επηκέξνπο πνιηηηζηηθψλ ηαπηνηήησλ θαη ηαπηφρξνλα παξάγνληα γηα ηελ αλάδεημε ηεο επξσπατθήο ηαπηφηεηαο. Με βάζε ηελ επηρεηξεκαηνινγία απηή, κπνξεί θαλείο λα θαηαιήμεη ζην ζπκπέξαζκα φηη ε Οκνζπνλδία ζπληζηά ηνλ νξζφ ζηφρν γηα ηελ Δπξψπε. 26

3.2 Η Θεσξία ηεο Οκνζπνλδίαο θαη ην ύληαγκα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Ζ ζεσξία ηεο Οκνζπνλδίαο κπνξεί λα ζπλππάξμεη κε ηελ έλλνηα ηνπ πληαγκαηηζκνχ, ηε δηαδηθαζία δειαδή δεκηνπξγίαο ελφο ζπληαγκαηηθνχ ράξηε ή κηαο ζπληεηαγκέλεο πνιηηείαο 14. Ζ έλλνηα απηή έδσζε κηα λέα πξννπηηθή ζην επξσπατθφ ζχζηεκα ζπλεξγαζίαο θαη νη ζρεηηθέο ζπδεηήζεηο γηα έλα επξσπατθφ χληαγκα είραλ μεθηλήζεη ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970. Μηα πην νινθιεξσκέλε παξνπζίαζε ελφο ρεδίνπ πληάγκαηνο έγηλε ην 1994 απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην (Δ.Κ.) κε ηελ Έθζεζε Herman ε νπνία θαη αλέπηπζζε ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ζα έπξεπε ε Δ.Δ. λα νηθνδνκεζεί ζηε βάζε ελφο πληάγκαηνο. Οη ιφγνη πνπ παξνπζηάδνληαη είλαη λνκηθνί, πνιηηηθνί θαη θηινζνθηθνί, αλάινγα κε ην πξίζκα κέζα απφ ην νπνίν κπνξεί θαλείο λα πξνζεγγίζεη ην έιιεηκκα νινθιήξσζεο ηεο ελσζηαθήο δηαδηθαζίαο. Οη λνκηθνί ιφγνη, νη νπνίνη επηζεκαίλνληαη θαη απφ ην ΓΔΚ, αθνξνχλ ζην γεγνλφο φηη ε Έλσζε δηέπεηαη νπζηαζηηθά απφ ηα δηαθνξεηηθά πληάγκαηα ησλ κειψλ ηεο, ηα νπνία επηπξνζζέησο εκπεξηέρνπλ θαη κή αλαζεσξεηένπο ζθιεξνχο ππξήλεο. Δπηπξφζζεηα, έλαο εληαίνο πληαγκαηηθφο Υάξηεο ζα δηεπθφιπλε ηηο επεξρφκελεο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα πεξαηηέξσ δηεχξπλζε ηεο Έλσζεο δίλνληαο εληαίεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ζηα ππνςήθηα πξνο έληαμε θξάηε. Σέινο ε δεκηνπξγία ηξηψλ ππιψλσλ αλέζηεηιιε ηελ νινθιήξσζε θαη έλα εληαίν θείκελν πνπ ζα ελνπνηνχζε ηνπο ππιψλεο ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιιεη ζηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο Έλσζεο. Οη θηινζνθηθνί ιφγνη έγθεηληαη ζηε ζεκειίσζε ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο πάλσ ζε θνηλέο αμίεο θαη ζηφρνπο φπσο αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, δηθαηνζχλε, δεκνθξαηία, θνηλσληθή αιιειεγγχε. Σέινο νη πνιηηηθνί ιφγνη αλαθέξνληαη θπξίσο ζην ξφιν πνπ νθείιεη λα δηαδξακαηίδεη ην Δ.Κ. κε ζηφρν ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο Δ.Δ. θαη ηελ εθπξνζψπεζε ηεο ιατθήο βνχιεζεο ζην εζσηεξηθφ ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο. 14 Σζηληζηδέιεο Μ., Quo Vadis Europa? χγρξνλεο Αθαδεκατθέο θαη Δπηζηεκνληθέο Δθδφζεηο, Αζήλα 2001 27

Με αθνξκή ινηπφλ απηή ηελ Έθζεζε αιιά θαη πνιιέο πνπ αθνινχζεζαλ γηα ηε πληαγκαηηθή πξννπηηθή ηεο Δπξψπεο επαλεξρφκαζηε ζην ζεκειηαθφ εξψηεκα : Υξεηάδεηαη ε Δπξψπε χληαγκα ; 3.3. Υξεηάδεηαη ύληαγκα ε Δπξώπε; Σν εξψηεκα απηφ είλαη ζην επίθεληξν ηεο ζπδήηεζεο γηα ην «Μέιινλ ηεο Δπξψπεο». Τπάξρνπλ ηξεηο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ζηελ ηξέρνπζα ζπδήηεζε γηα ην Δπξσπατθφ χληαγκα : χκθσλα κε ηελ πξψηε πξνζέγγηζε, ην χληαγκα απνηειεί κέζν γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πνιηηηθήο λνκηκνπνίεζεο θαη ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Καηά δεχηεξνλ, ην χληαγκα εκθαλίδεηαη σο κέζν γηα ηελ «θάζεηε νξηνζέηεζε» ησλ εμνπζηψλ θαη αξκνδηνηήησλ ηεο Έλσζεο. Σέινο, ην χληαγκα αληηπξνζσπεχεη απιά έλα δηαδηθαζηηθφ κεραληζκφ γηα ηελ νξζνινγηθνπνίεζε ησλ πλζεθψλ ηεο Έλσζεο (κε απινπνίεζε, θσδηθνπνίεζε θιπ), ψζηε νη ηειεπηαίεο λα γίλνπλ θαηαλνεηέο θαη απνδεθηέο απφ ηελ επξχηεξε Δπξσπατθή θνηλσλία. ε έλα γεληθφηεξν ζεσξεηηθφ πιαίζην ζπδήηεζεο γηα έλα επξσπατθφ χληαγκα κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε φηη ε πνξεία ηεο κειινληηθήο επξσπατθήο ελνπνίεζεο θηλείηαη γχξσ απφ ηηο έλλνηεο ηεο θπξηαξρίαο θαη ηεο δεκνθξαηίαο, ν ζπγθεξαζκφο ησλ νπνίσλ ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ζε κηα ζπληεηαγκέλε ζπκπνιηηεία, δειαδή ζε κηα ζεζκνζεηεκέλε βάζεη απμεκέλσλ εγγπήζεσλ πνιηηηθή έλσζε ιαψλ θαη θξαηψλ. Πξέπεη σζηφζν λα ηνληζηεί φηη ην ηδηφηππν κφξθσκα πνπ απνηειεί ε Δ.Δ. απνηειεί κηα πξφθιεζε γηα ηελ ελνπνηεηηθή πνξεία θαη ηε δεκηνπξγία κηαο κεηαεζληθήο πνιηηηθήο 15, ε νπνία ζεκεηψλεηαη φηη ζα πξέπεη λα ραίξεη θνηλσληθήο λνκηκνπνίεζεο. Έηζη, θαηαιήγεη θαλείο ζην ζπκπέξαζκα φηη δίρσο ηε δεκηνπξγία ελφο επξσπατθνχ δήκνπ, ε ελνπνίεζε δελ ζα κπνξέζεη λα είλαη επηηπρήο θαη λα αληαλαθιά ηα δεκνθξαηηθά ηδεψδε. Ο ζπληαγκαηηζκφο ζηελ Δπξψπε εκθαλίδεηαη σο έλαο εμηζνξξνπεηηθφο παξάγνληαο αλάκεζα ζην δήκν θαη ηελ πνιηηεία. Ωζηφζν, γηα ηελ εγθαζίδξπζε 15 Υξπζνρφνπ Γ., «Γηα κηα Δπξσπατθή Res Publica», Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2005 28

νπνηαζδήπνηε κνξθήο ζπληαγκαηηθνχ δηθαίνπ, είλαη απαξαίηεηε ε δεκφζηα δηαβνχιεπζε σο κέζν απαγθίζηξσζεο ηνπ πνιίηε απφ ηελ εζληθή δεκφζηα ζθαίξα πξνο έλα ππεξεζληθφ πιαίζην ζπκκεηνρηθφηεηαο. Άιισζηε ε ίδηα ε νκνζπνλδηαθή ζεσξία, ηελ νπνία αληηθαηνπηξίδεη ν ζπληαγκαηηζκφο, απαηηεί γηα ηε ζεκειίσζή ηεο έλα πινπξαιηζηηθφ θαη ηαπηφρξνλα εληαίν βήκα δηαιφγνπ θαη ζπκκεηνρήο. Ζ Δ.Δ. εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε έλα ζηαπξνδξφκη αλάκεζα ζε θπξίαξρα θξάηε θαη ππεξεζληθνχο ζεζκνχο. Απηή ε δηηηή κνξθή θπξηαξρίαο δεκηνπξγεί κηα ζπλζεηφηεηα θαη κηα πνηθηινκνξθία, ηηο νπνίεο ε πληαγκαηηθή πλζήθε απνπεηξάζεθε λα εμηζνξξνπήζεη, απινπνηψληαο ηηο δηαδηθαζίεο θαη πξνβιέπνληαο ηε δεκηνπξγία κηαο θεληξνπνηεκέλεο εμνπζίαο θαη ελφο εληαίνπ δήκνπ. Ζ θνηλσληθή λνκηκνπνίεζε απηνχ ηνπ εγρεηξήκαηνο ζα επηηεπρζεί κφλν κέζσ ηεο δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο απηήο ηεο πνιηηηθήο ελφηεηαο ε νπνία ζα δηαρέεηαη απφ έλα θνηλφ ζχζηεκα αμηψλ, ην νπνίν πεξηιακβάλεηαη ζην ζρέδην πληάγκαηνο. Απηφ άιισζηε ήηαλ θαη ην βαζηθφηεξν ζηνηρείν γηα ηελ επηηπρία απηνχ ηνπ εγρεηξήκαηνο πνπ ζα έθεξλε ηελ Έλσζε πην θνληά ζηνπο πνιίηεο ηεο. Οπζηαζηηθά ε πληαγκαηηθή πλζήθε απνηειεί ηελ εληαία θσδηθνπνίεζε θαη απινχζηεπζε ησλ ππαξρνπζψλ πλζεθψλ, δίλνληαο παξάιιεια έλα πην δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα ζην επξσπατθφ νηθνδφκεκα, κε ηε ζέζπηζε ηεο εληαίαο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο. Δπηπιένλ είλαη γεγνλφο φηη ν «πνιηηηθφο ζπληαγκαηηζκφο» ηεο Έλσζεο ζα ζπκβάιιεη ηφζν ζηε δηάρπζε θνηλψλ αμηψλ φζν θαη ζηε δεκηνπξγία κηαο εληαίαο πνιηηηθήο ζπλείδεζεο 16. ήκεξα, παξφιν πνπ ε πληαγκαηηθή πλζήθε δελ πηνζεηήζεθε θαη ηα θξάηε εκθαλίδνληαη θπξίαξρα, δελ παχεη λα είλαη γεγνλφο φηη ε Δ.Δ. εμαθνινπζεί λα παξάγεη δεζκεπηηθνχο θαλφλεο θαη λα δηαρέεη θνηλέο αμίεο. Οπζηαζηηθά ινηπφλ πθίζηαηαη κηα ππεξ-εζληθή κνξθή θπξηαξρίαο πνπ μεπεξλά ηα θξάηε θαη απεπζχλεηαη ζε έλα δήκν. Σα θξάηε κε ηε ζεηξά ηνπο, βξίζθνληαη ζε κηα δηαιεθηηθή ζρέζε «πλδηάζεζεο» θαη «πγθπξηαξρίαο» κε ηελ ππεξεζληθή νληφηεηα, γηα ηελ άζθεζε εμνπζίαο. Απηή αθξηβψο ηε δηαιεθηηθή ζρέζε θαιείηαη λα εληζρχζεη ε πληαγκαηηθή πλζήθε, έρνληαο πάληα σο αθεηεξία ηε ιατθή ζπλαίλεζε θαη ηηο αμίεο ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηεο ζπκκεηνρήο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε Έλσζε ζα αλαρζεί ζε έλα πνιηηηθφ κφξθσκα 16 Ibid 29

κε θπξίαξρν ηνλ επξσπατθφ δήκν θαη θηλεηήξην κνριφ ηελ ελφηεηα κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα. πκπεξαζκαηηθά κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε ην γεγνλφο φηη ε ζπληαγκαηνπνίεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο δελ είλαη κηα απιή γξακκηθή δηαδηθαζία. Παξνπζηάδεη πιενλεθηήκαηα θαη δπλαηφηεηεο γηα ηε κεηάβαζε ζε έλα πεξηζζφηεξν δεκνθξαηηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ ζα πξνζνκνηάδεη κε ην ζρήκα ηνπ θξάηνπο. Πεξηθιείεη, φκσο, θαη νξηζκέλνπο θηλδχλνπο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ επηβξάδπλζε ηεο ελνπνίεζεο. Γηαηί δε ζα πξέπεη λα δηαθεχγεη φηη νηηδήπνηε είλαη γξακκέλν ζε έλα ζπληαγκαηηθφ θείκελν, ζα ππφθεηηαη ζε δχζθνιεο δηαδηθαζίεο αλαζεψξεζεο. Παξά ηνπο θηλδχλνπο φκσο, ε ζπκβνιηθή θαη πνιηηηθή δπλακηθή πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη έλα ζπληαγκαηηθφ θείκελν, δελ ζα πξέπεη λα παξαβιέπεηαη. Σν χληαγκα κπνξεί λα βνεζήζεη ηε κεηάβαζε απφ ηελ ηερλνθξαηηθή ζηελ πνιηηηθή Δπξψπε. Γηα ην ιφγν απηφ ηνπιάρηζηνλ ε Δπξψπε ζα πξέπεη λα απνθηήζεη χληαγκα/πληαγκαηηθή πλζήθε ελφςεη ηεο δηεχξπλζήο ηεο ζε 25 ή θαη πεξηζζφηεξα θξάηε-κέιε. 3.4 Σν ρέδην πληάγκαηνο : ζηνηρεία νκνζπνλδηαθνύ ραξαθηήξα Σν ζρέδην ηνπ Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο απνηειεί αληηθείκελν πνιηηηθήο δηακάρεο. Γηα θάπνηνπο, ην ζρέδην πληάγκαηνο πξέπεη λα πεηαρηεί «ζην θαιάζη ησλ αρξήζησλ» θαη θαηά άιινπο, ην ζρέδην πληάγκαηνο αλαηξέπεη βαζηθέο, δηαζεζκηθέο θαη δηαθξαηηθέο ηζνξξνπίεο ζηελ Δ.Δ θαη πξνσζεί αθξαίεο κνξθέο δηαθπβεξλεηηθήο νξγάλσζεο ζην ζεζκηθφ ζχζηεκα ηεο Δ.Δ. Ωζηφζν, ππάξρνπλ ξπζκίζεηο ζην ζρέδην πληάγκαηνο, πνπ πηζηνπνηνχλ ηνλ νκνζπνλδηαθφ ραξαθηήξα αιιά θαη ηελ νκνζπνλδηαθή δπλακηθή πνπ δηαλνίγεη. πλνπηηθά, νη ξπζκίζεηο απηέο πεξηιακβάλνπλ ζηνηρεία φπσο ηε ζεζκνζέηεζε εληαίαο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο γηα ηελ Δ.Δ., ηελ έληαμε ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ζην θείκελν ηνπ πληάγκαηνο θαη ηελ επέθηαζε ηεο εηδηθήο πιεηνςεθίαο. Δπίζεο ελδπλακψλεηαη ν δεκνθξαηηθφο ραξαθηήξαο ηεο Έλσζεο κέζσ ηεο ελίζρπζεο ηνπ ξφινπ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ην νπνίν ζα εθιέγεη θαη ηνλ Πξφεδξν ηεο Δπηηξνπήο. Δπηπιένλ ε ζέζπηζε ζέζεο Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ δεκηνπξγεί κηα ελφηεηα ζε εμσηεξηθά δεηήκαηα ηα νπνία απνηεινχζαλ ακηγψο δηαθπβεξλεηηθνχ ηχπνπ ζπλεξγαζία. ην ίδην 30

πλεχκα θηλείηαη θαη ε εκπέδσζε ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο ε νπνία εκθαλίδεηαη κε κεγαιχηεξε ζαθήλεηα σο πξνο ηα πεδία εθαξκνγήο ηεο. Σέινο, κε ηελ απινπνίεζε ησλ λνκηθψλ κέζσλ ηεο Έλσζεο θαη ηελ ππεξνρή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, εκπινπηίδεηαη ην αμηνινγηθφ πεξηερφκελν θαη απνζαθελίδεηαη ν ξφινο ηεο Δ.Δ. Βεβαίσο, ζην ζρέδην πληάγκαηνο ππάξρνπλ ζηνηρεία θαη ξπζκίζεηο πνπ ζα κπνξνχζε λα επηθαιεζζεί θάπνηνο γηα λα επηρεηξεκαηνινγήζεη ππέξ ηνπ δηαθπβεξλεηηζκνχ θαζψο είλαη ηδαίηεξα δχζθνιν θαη πξψτκν λα ηζρπξηζηεί θαλείο φηη ηα θξάηε είλαη πξφζπκα λα εγθαηαιείςνπλ ηελ εζληθή ηνπο θπξηαξρία γηα ράξε κηαο ππεξεζληθήο νκνζπνλδηαθήο πξννπηηθήο. 4. H ΠΟΡΔΙΑ ΠΡΟ ΣΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΤΝΘΗΚΗ 4.1. Η έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεύζεσλ γηα ηε πληαγκαηηθή πλζήθε Ζ Δπξσπατθή Έλσζε βαζίδεηαη ζην θξάηνο δηθαίνπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη φιεο νη πξάμεηο ηεο βαζίδνληαη ζε πλζήθεο πνπ ζεζπίδνληαη δεκνθξαηηθά κεηά απφ πξσηνβνπιία θαη ζπκθσλία φισλ ησλ θξαηψλ κειψλ. Οη πξνεγνχκελεο πλζήθεο έρνπλ θαηά θαηξνχο ηξνπνπνηεζεί θαη ελεκεξσζεί έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη πάληα ζηηο θνηλσληθέο εμειίμεηο. θνπφο ηεο πην πξφζθαηεο, είλαη λα αληηθαηαζηήζεη φιεο ηηο πθηζηάκελεο πλζήθεο απφ έλα εληαίν θείκελν. Ζ πληαγκαηηθή πλζήθε πξαγκαηνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο πλέιεπζεο γηα ην κέιινλ ηεο Δπξψπεο, εγθξίζεθε απφ ηνπο αξρεγνχο θξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο Βξπμέιιεο ζηηο 17 θαη 18 Ηνπλίνπ 2004 θαη ππνγξάθεθε ζηε Ρψκε ζηηο 29 Οθησβξίνπ 2004. Ωζηφζν, ρξεηάδεηαη λα θπξσζεί απφ θάζε θξάηνο κέινο, ζχκθσλα κε ηηο νηθείεο ζπληαγκαηηθέο ξπζκίζεηο ηνπ (δειαδή είηε κέζσ θνηλνβνπιεπηηθήο δηαδηθαζίαο είηε κέζσ δεκνςεθίζκαηνο), αθνχ δελ πξφθεηηαη λα ηεζεί ζε ηζρχ αλ δελ θπξσζεί θαη απφ ηα 25 θξάηε κέιε. 4.1.1. Οη πλζήθεο πνπ πξνεγήζεθαλ ηεο.. 31

Οη πην ζεκαληηθέο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή νινθιήξσζε ήηαλ νη αθφινπζεο 17 : Ζ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (ΔΔΠ), ε νπνία ππνγξάθεθε ζην Λνπμεκβνχξγν θαη ζηε Υάγε θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Ηνπιίνπ 1987, εμαζθάιηζε θπξίσο ηηο πξνζαξκνγέο πνπ απαηηνχληαλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο. Αθνιφχζεζε ε ηδηαίηεξα ζεκαληηθή πλζήθε ηεο Δ.Δ, πνπ ππνγξάθεθε ζην Μάαζηξηρη ζηηο 7 Φεβξνπαξίνπ 1992 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Ννεκβξίνπ 1993. Με ηε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη απινπζηεχζεθε ε νλνκαζία ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο ζε "Δπξσπατθή Κνηλφηεηα". Δηζήρζεθαλ επίζεο λέεο κνξθέο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ π.ρ. ζηνλ ηνκέα ηεο άκπλαο θαη ζηνλ ηνκέα ηεο "δηθαηνζχλεο θαη εζσηεξηθψλ ππνζέζεσλ". Πξνζζέηνληαο απηήλ ηε δηαθπβεξλεηηθή ζπλεξγαζία ζην ήδε πθηζηάκελν "θνηλνηηθφ" ζχζηεκα, ε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη δεκηνχξγεζε κηα λέα δνκή κε ηξεηο "ππιψλεο", ησλ νπνίσλ ε έλλνηα είλαη θαη πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή. Απηή είλαη ε Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ). ηε ζπλέρεηα, ε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πνπ ππνγξάθεθε ζηηο 2 Οθησβξίνπ 1997 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Μαΐνπ 1999, ηξνπνπνίεζε ηηο ζπλζήθεο ΔΔ θαη ΔΚ νη νπνίεο ελνπνηήζεθαλ θαη ελζσκαηψζεθαλ ζε απηή. Σέινο, ε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, ε νπνία ππνγξάθεθε ζηηο 26 Φεβξνπαξίνπ 2001 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Φεβξνπαξίνπ 2003 είρε σο θχξην ζθνπφ ηε κεηαξξχζκηζε ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ, έηζη ψζηε ε Έλσζε λα κπνξεί λα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά κεηά ηε δηεχξπλζή ηεο κε δέθα λέα θξάηε κέιε. Ζ ζπλζήθε ηεο Νίθαηαο, ε πξνεγνχκελε ζπλζήθε ηεο ΔΔ θαη ε ζπλζήθε ΔΚ έρνπλ ζπγρσλεπζεί ζε κία ελνπνηεκέλε ζπλζήθε. Κάζε κία απφ απηέο ηηο πλζήθεο είρε θαηαξηηζηεί απφ κηα Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε (ΓΚΓ) απαξηηδφκελε απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ. Οη δχν ηειεπηαίεο ΓΚΓ πνπ νδήγεζαλ ζηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ ην 1997 θαη ηεο πλζήθεο ηεο Νίθαηαο ην 2001, δελ έδσζαλ ηθαλνπνηεηηθέο απαληήζεηο ζε νξηζκέλα ζεζκηθά δεηήκαηα, σζηφζν κείδνλνο ζεκαζίαο πξν ηεο δηεχξπλζεο. Κπξίσο δε έπεηηα απφ ηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, θαηέζηε αλαγθαία ε επηδίσμε ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο πέξαλ ηεο απιήο πξνζαξκνγήο ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ ελφςεη ηεο δηεχξπλζεο. 17 www.europa.eu.int 32

Δπηπιένλ, ε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, πεξηειάκβαλε ήδε ζηε δήισζε γηα ην κέιινλ ηεο Έλσζεο πνπ πξνζαξηήζεθε ζε απηήλ, ηα ππφινηπα ζηάδηα πνπ έπξεπε λα νινθιεξσζνχλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη ηε ζέζπηζε ελφο πληάγκαηνο γηα ηελ Δπξψπε. Ζ ελ ιφγσ δήισζε πξνβιέπεη ζπλεπψο ηελ πξαγκαηνπνίεζε δηεμνδηθφηεξνπ θαη επξχηεξνπ δηαιφγνπ γηα ην κέιινλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ), ηελ έθδνζε δήισζεο θαηά ηε ζχλνδν ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζην Λάθελ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2001 πνπ πξέπεη λα θαζνξίδεη ηα ζέκαηα ηεο ζπδήηεζεο θαη ηε κέζνδν πνπ ζα αθνινπζεζεί γηα ηε κεηαξξχζκηζε, θαη ηέινο, ηε ζχγθιεζε λέαο ΓΚΓ ην 2004. Απφ ηελ άιιε, ε δήισζε ηεο Νίθαηαο πνπ επηζπλάπηεηαη ζηελ ηειηθή πξάμε ηεο ΓΚΓ 2000 πεξηιακβάλεη ήδε ηέζζεξα ζέκαηα πνπ ζα πξέπεη λα εμεηαζηνχλ ζηα πιαίζηα ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο. 4.1.2. Η δήισζε ηνπ Λάθελ Καηά ηε ζχλνδφ ηνπ ζην Λάθελ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2001, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην επέιεμε ηε ζχγθιεζε πλέιεπζεο σο ηε κέζνδν γηα ηελ επηηπρή δηεμαγσγή ηεο κεηαξξχζκηζεο. Ζ ζχγθιεζε ηεο ελ ιφγσ πλέιεπζεο απνηειεί ζεζκηθή θαηλνηνκία. Απνζηνιή απηνχ ηνπ λένπ είδνπο νξγάλνπ ήηαλ λα εμαζθαιίζεη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο επφκελεο ΓΚΓ κε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε δηαθάλεηα θαη κεγαιχηεξν εχξνο, ράξε ζηε ζπκκεηνρή ησλ βαζηθψλ ζπκκεηερφλησλ ζηε ζπδήηεζε: εθπξνζψπσλ ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ησλ ππνςήθησλ ρσξψλ, εθπξνζψπσλ ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ, εθπξνζψπσλ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, θαζψο θαη παξαηεξεηψλ απφ ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη ηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ησλ επξσπαίσλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ. Δπηπιένλ ε δήισζε ηνπ Λάθελ, κέζσ 60 εξσηεκάησλ πνπ επηθεληξψλνληαη ζην κέιινλ ηεο Δπξψπεο, θαζφξηζε ην πεξηερφκελν ηεο ζπδήηεζεο κε άμνλα ηέζζεξα ζέκαηα ηα νπνία αθνξνχζαλ ζηνλ θαιχηεξν θαηακεξηζκφ θαη πξνζδηνξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ νξγάλσλ, ζηελ απινχζηεπζε ησλ κέζσλ ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ, κε πεξηζζφηεξε δεκνθξαηία, δηαθάλεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα (δεκνθξαηηθή λνκηκφηεηα θαη δηαθάλεηα ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ, ξφινο ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ, δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη ιεηηνπξγία ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ ζε κηα δηεπξπκέλε Έλσζε) θαη ηέινο 33

ηελ πνξεία πξνο έλα χληαγκα γηα ηνπο επξσπαίνπο πνιίηεο (απινχζηεπζε θαη αλαδηάηαμε ησλ πλζεθψλ, ελζσκάησζε ηνπ Υάξηε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη ελδερφκελε ζέζπηζε ζπληαγκαηηθνχ θεηκέλνπ). Ζ δήισζε ηνπ Λάθελ πξνέβιεπε φηη ην ηειηθφ έγγξαθν πνπ ζα θαηάξηηδε ε πλέιεπζε ζα ζπκπεξηιάκβαλε «είηε δηάθνξεο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο, κε θαηαγξαθή ηεο ππνζηήξημεο πνπ ζπγθέληξσζε θαζεκία, είηε ζπζηάζεηο ζε πεξίπησζε ζπλαίλεζεο». Απφ ηελ άιιε, ζπκθσλήζεθε φηη ν Πξφεδξνο ηεο πλέιεπζεο ζα παξνπζίαδε πξνθνξηθή έθζεζε ζρεηηθά κε ηελ πξφνδν ησλ εξγαζηψλ ζε θάζε Δπξσπατθφ πκβνχιην. Σέινο, πξνβιεπφηαλ ήδε φηη ην ηειηθφ θείκελν ζα απνηεινχζε αθεηεξία γηα ηηο ζπδεηήζεηο ηεο ΓΚΓ πνπ ζα ιάκβαλε, ελ ηέιεη, ηηο νξηζηηθέο απνθάζεηο. 4.2. Η πλέιεπζε γηα ην Μέιινλ ηεο Δπξώπεο Ζ πλέιεπζε μεθίλεζε ηηο εξγαζίεο ηεο ηελ 28ε Φεβξνπαξίνπ 2002 θαη νινθιεξψζεθε ηελ 18ε Ηνπιίνπ 2003 κε ηελ ππνβνιή ηνπ ηειηθνχ ζρεδίνπ πλζήθεο γηα ηε ζέζπηζε πληάγκαηνο ηεο Έλσζεο απφ ηνλ Πξφεδξφ ηεο Valery Giscard d Estaing. χκθσλα θαη κε ηε δήισζε ηνπ Λάθελ, απνζηνιή ηεο πλέιεπζεο ήηαλ λα ππνβάιεη πξνηάζεηο ελφςεη ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο. Ωζηφζν, ε πλέιεπζε πξνρψξεζε πέξα απφ απηήλ ηελ απιή απαίηεζε θαη θαηάξηηζε ζρέδην πληάγκαηνο, πνπ απνηεινχζε κηα εληαία θαη απινπζηεπκέλε έθδνζε ησλ δηαθφξσλ πθηζηάκελσλ πλζεθψλ. 4.2.1 Η ύλζεζε ηεο πλέιεπζεο 18 Ζ πλέιεπζε απαξηηδφηαλ απφ 15 αληηπξνζψπνπο ησλ αξρεγψλ θξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ (1 αλά θξάηνο κέινο), 13 αληηπξνζψπνπο ησλ αξρεγψλ θξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ ησλ ππνςήθησλ πξνο πξνζρψξεζε ρσξψλ (1 αλά ππνςήθηα ρψξα), 30 αληηπξνζψπνπο ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ησλ θξαηψλ κειψλ (2 αλά θξάηνο κέινο), 26 αληηπξνζψπνπο ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ησλ ππνςήθησλ πξνο πξνζρψξεζε ρσξψλ (2 αλά ππνςήθηα ρψξα), 16 αληηπξνζψπνπο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη 2 αληηπξνζψπνπο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. 18 www.europa.eu.int 34

Ζ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή (ηξεηο αληηπξφζσπνη), ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ (έμη αληηπξφζσπνη), νη θνηλσληθνί εηαίξνη (ηξεηο αληηπξφζσπνη), θαζψο θαη ν Δπξσπαίνο Γηακεζνιαβεηήο θιήζεθαλσο παξαηεξεηέο. Οη ππνςήθηεο πξνο πξνζρψξεζε ρψξεο είραλ ηε δπλαηφηεηα πιήξνπο ζπκκεηνρήο ζηηο απνθάζεηο, ρσξίο σζηφζν λα κπνξνχλ λα εκπνδίζνπλ ηελ επίηεπμε ζπκθσλίαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ. Ύζηεξα απφ ηελ ππνγξαθή ηεο ζπλζήθεο πξνζρψξεζεο κε ηηο δέθα ππνςήθηεο ρψξεο, νη παξαηεξεηέο ηνπο θαζίζηαληαη πιήξε κέιε. Έπεηηα απφ δεθαεπηά κήλεο εξγαζηψλ θαη ζπδεηήζεσλ, ε πλέιεπζε είρε εθπιεξψζεη ην θαζήθνλ ηεο θαη είρε πξνηείλεη ζηνπο πνιίηεο ηεο Έλσζεο έλα ζρέδην πλζήθεο γηα ηε ζέζπηζε πληάγκαηνο ηεο Έλσζεο. Πξφθεηηαη γηα έλα εληαίν έγγξαθν πνπ δελ πεξηέρεη επηινγέο. Σν ηειηθφ απηφ ζρέδην αληηθαζηζηά, κέζσ κηαο λέαο ζεζκηθήο ζπλζήθεο, ηηο ζπλζήθεο 50 εηψλ. 4.2.2. Σν πεξηερόκελν ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο Σν ζρέδην ηεο πλζήθεο πληάγκαηνο απνηειείηαη απφ ηέζζεξα κέξε : Σν Μέξνο Ι είλαη αθηεξσκέλν ζηηο ζεζκηθέο αξρέο, ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο δηαηάμεηο πνπ δηέπνπλ ηε λέα Δπξσπατθή Έλσζε θαη απνηεινχκελν απφ ελλέα ηίηινπο, πεξηέρεη νπζηαζηηθά δεηήκαηα φπσο ηνλ νξηζκφ θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο Έλσζεο, ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη ηελ ηζαγέλεηα, ηηο αξκνδηφηεηεο θαη ηα φξγαλα ηεο Έλσζεο, ην δεκνθξαηηθφ βίν ζην εζσηεξηθφ ηεο, ηα νηθνλνκηθά, ηηο ζρέζεηο κε ην εγγχο πεξηβάιινλ ηεο θαζψο θαη ηελ ηδηφηεηα κέινπο ηεο Έλσζεο. Σν Μέξνο II ηνπ ζρεδίνπ πλζήθεο γηα ηε ζέζπηζε πληάγκαηνο ηεο Έλσζεο πεξηιακβάλεη ηα Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα. Σν κέξνο απηφ απνηειείηαη απφ επηά ηίηινπο πνπ αθνξνχλ δεηήκαηα φπσο αμηνπξέπεηα, ειεπζεξίεο, ηζφηεηα, αιιειεγγχε, ηζαγέλεηα, δηθαηνζχλε ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο θαζψο θαη άιιεο γεληθέο δηαηάμεηο. Σν Μέξνο III απνηειείηαη απφ ηηο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζηηο πνιηηηθέο θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο Έλσζεο. ε απηφ ην κέξνο πεξηιακβάλνληαη νη εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο, παξαδείγκαηνο ράξε νη δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ηελ εζσηεξηθή αγνξά, ηελ Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε, ηνλ ρψξν ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο, θαζψο θαη ε θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθάιεηαο (ΚΔΠΠΑ) 35

θαη νη δηαηάμεηο ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ. Σν ηξίην απηφ κέξνο απνηειείηαη επίζεο απφ επηά ηίηινπο νη νπνίνη πεξηιακβάλνπλ ηηο ξήηξεο γεληθήο εθαξκνγήο ηεο πνιηηηθήο, ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη δεηήκαηα επξσπατθήο ηζαγέλεηαο, εζσηεξηθέο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο ηεο Έλσζεο θαζψο θαη ηελ εμσηεξηθή δξάζε ηεο, ηε ζχλδεζε ππεξπφληησλ ρσξψλ θαη εδαθψλ θαη γεληθφηεξα ζέκαηα ιεηηνπξγίαο ηεο Έλσζεο ζηνπο ηνκείο απηφπο θαη θνηλέο δηαηάμεηο. Σν Μέξνο IV πεξηιακβάλεη ηηο γεληθέο θαη ηειηθέο δηαηάμεηο ηνπ ζρεδίνπ ηνπ πληάγκαηνο, θπξίσο ηε ζέζε ζε ηζρχ, ηε δηαδηθαζία αλαζεψξεζεο ηνπ πληάγκαηνο θαη ηελ θαηάξγεζε ησλ πξνεγνχκελσλ πλζεθψλ. 4.2.3. Οη θαηλνηνκίεο πνπ εηζήγαγε ε πληαγκαηηθή πλζήθε. Οη θχξηεο θαηλνηνκίεο πνπ εηζάγεη ην ζρέδην ηνπ πληάγκαηνο ελζσκαηψζεθαλ ζε ηέζζεξα θεθάιαηα ηα νπνία πεξηέρνπλ ζπλνπηηθά ηα εμήο : Θεκειηψδεηο αξρέο ηεο Έλσζεο Αλαθνξηθά κε ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο Έλσζεο, θαζνξίδνληαη νη αμίεο θαη νη ζηφρνη ηεο Έλσζεο, θαζψο θαη ησλ δηθαησκάησλ ησλ πνιηηψλ ράξε ζηελ ελζσκάησζε ηνπ Υάξηε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ζην χληαγκα. Δπηπιένλ απνδίδεηαη εληαία λνκηθή πξνζσπηθφηεηα ζηελ Έλσζε (ζπγρψλεπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο). Αθφκε γίλεηαη πιένλ ζαθήο θαη ζηαζεξφο ν νξηζκφο ησλ αξκνδηνηήησλ (απνθιεηζηηθέο αξκνδηφηεηεο, ζπληξέρνπζεο αξκνδηφηεηεο θαη ππνζηεξηθηηθέο αξκνδηφηεηεο) θαη ε θαηαλνκή ηνπο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ηεο Έλσζεο. Μηα αθφκε θαηλνηνκία αθνξά ζηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηεο ξήηξαο εζεινχζηαο απνρψξεζεο πνπ, γηα πξψηε θνξά, παξέρεη ζε θάπνην θξάηνο κέινο ηε δπλαηφηεηα λα απνρσξήζεη απφ ηελ Έλσζε. Αθφκε πξνβιέπεηαη ε απινχζηεπζε ησλ κέζσλ δξάζεο ηεο Έλσζεο, κεηψλνληαο ηνλ αξηζκφ ηνπο απφ 15 ζε 6 θαη ε απινχζηεπζε ηεο νξνινγίαο: νη θαλνληζκνί θαη νη νδεγίεο κεηαηξέπνληαη ζε επξσπατθνχο λφκνπο θαη επξσπατθνχο λφκνπο-πιαίζηα ζπκβάιινληαο ζηε «λνκηθή έλσζε». Σέινο εκθαλίδεηαη γηα πξψηε θνξά 36

ν νξηζκφο ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεκειίσλ ηεο Έλσζεο, φπσο ε ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία θαη ε ζέζπηζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ιατθήο πξσηνβνπιίαο. Σα ζεζκηθά φξγαλα Οη θαηλνηνκίεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηα ζεζκηθά φξγαλα πξνβιέπνπλ ζπλνπηηθά ηε λέα θαηαλνκή ησλ εδξψλ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαηά ηξφπν αληηζηξφθσο αλάινγν θαζψο θαη ηελ επίζεκε ζεζκνζέηεζε ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηνπ νπνίνπ ζα πξνεδξεχεη έλαο Πξφεδξνο εθιεγκέλνο γηα πεξίνδν δπφκηζη εηψλ θαη ζπλεπψο ηελ θαηάξγεζε ησλ εθ πεξηηξνπήο πξνεδξηψλ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Έλσζεο. Αθφκε πξνβιέπεηαη ε κεηαξξχζκηζε ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Τπνπξγψλ πνπ ζα ζπλέξρεηαη σο πκβνχιην Ννκνζεηηθνχ Έξγνπ φηαλ εθδίδεη λνκηθέο πξάμεηο. Δπίζεο δεκηνπξγείηαη κηα Δπηηξνπή κεησκέλνπ αξηζκνχ κειψλ απνηεινχκελε απφ ζψκα δεθαπέληε κειψλ θαη επηηξφπσλ ρσξίο δηθαίσκα ςήθνπ, κε ζχζηεκα ηζφηηκεο ελαιιαγήο κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ. Ζ εθινγή ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Δπηηξνπήο ζα γίλεηαη εθεμήο απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. Σέινο δηνξίδεηαη Τπνπξγφο Δμσηεξηθψλ γηα ην ζχλνιν ηεο Έλσζεο πνπ ζα έρεη ηα θαζήθνληα Δπηηξφπνπ εμσηεξηθψλ ζρέζεσλ θαη Ύπαηνπ Δθπξνζψπνπ γηα ζέκαηα θνηλήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο θαη ζα ππάγεηαη ζην πκβνχιην. Γηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ Σν δήηεκα ηεο ιήςεο απνθάζεσλ ππήξμε πάληα αθαλζψδεο ζηε ιεηηνπξγία ηεο Δ.Δ. θαη απνηεινχζε αληηθείκελν δηαπξαγκαηεχζεσλ αλάκεζα ζηα θξάηε. Δπίζεο, είλαη έλα απφ ηα ζηνηρεία πνπ δεκηνπξγνχλ θαη αζπκκεηξίεο δπζρεξαίλνληαο έηζη ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο. Έηζη, ζηε. πξνβιέπεηαη ν θαζνξηζκφο ελφο λένπ ζπζηήκαηνο εηδηθήο πιεηνςεθίαο, ε νπνία επηηπγράλεηαη κε ηελ πιεηνςεθία ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηα ηξία πέκπηα ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Έλσζεο. Αθφκε ε εηδηθή πιεηνςεθία επεθηείλεηαη ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ γηα πεξίπνπ είθνζη λνκηθέο βάζεηο ζρεηηθέο κε ηηο εζσηεξηθέο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο ηεο Έλσζεο. Με ηε ζέζπηζε κεηαβαηηθψλ ξεηξψλ επηηξέπεηαη κηα πεξαηηέξσ επέθηαζε ηεο ςεθνθνξίαο κε εηδηθή 37

πιεηνςεθία ζχκθσλα κε δηεπθνιπκέλε δηαδηθαζία θαη ηέινο ε ζέζπηζε επξσπατθψλ λφκσλ θαη λφκσλ-πιαηζίσλ κε θνηλή ςεθνθνξία ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ απνηειεί πιένλ ηνλ γεληθφ θαλφλα (ζπλήζεο λνκνζεηηθή δηαδηθαζία). Οη Πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο Αλαθνξηθά κε ηηο πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο θξίλεηαη ζεκαληηθή ε βειηίσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπληνληζκνχ κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη ην επξψ θαη αλαγλψξηζε ηνπ αλεπίζεκνπ ξφινπ ηεο Δπξσνκάδαο. Αθφκε ζεκαληηθή είλαη ε εμάιεηςε ηεο δηάξζξσζεο ζε ππιψλεο πνπ ζεκαίλεη φηη ν δεχηεξνο ππιψλαο (θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθάιεηαο) θαη ν ηξίηνο (δηθαηνζχλε θαη εζσηεξηθέο ππνζέζεηο) πνπ κέρξη ζήκεξα δηέπνληαλ απφ ηε δηαθπβεξλεηηθή κέζνδν, εθεμήο θνηλνηηθνπνηνχληαη. Γηα ηελ ελίζρπζε ηεο θνηλήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αζθάιεηαο ζεζπίδεηαη ε ζέζε Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ ηεο Έλσζεο θαη ε ζηαδηαθή ράξαμε θνηλήο ακπληηθήο πνιηηηθήο ράξε ζηε δεκηνπξγία Δπξσπατθνχ Οξγαληζκνχ Δμνπιηζκνχ, Έξεπλαο θαη ηξαηησηηθψλ Γπλαηνηήησλ. Γηα ην δήηεκα απηφ πθίζηαηαη επηπιένλ εμνπζηνδφηεζε γηα ηελ δεκηνπξγία εληζρπκέλσλ ζπλεξγαζηψλ. Σέινο, δεηνχκελν είλαη ε εθαξκνγή ελφο πξαγκαηηθνχ ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο ράξε ζηελ πξφβιεςε ηεο εθαξκνγήο ησλ θνηλψλ πνιηηηθψλ αζχινπ, κεηαλάζηεπζεο θαη ειέγρνπ ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ζηελ αλάπηπμε ησλ δξάζεσλ ηεο Europol θαη ηεο Eurojust θαη ζηελ πνξεία πξνο κηα Δπξσπατθή Δηζαγγειία. Όιεο απηέο νη θαηλνηνκίεο πνπ εηζήγαγε ε.. είραλ φπσο είδακε ζθνπφ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα είδνο πνιηηηθήο έλσζεο ην νπνίν ζα εκθαληδφηαλ απινπζηεπκέλν ζηηο δηαδηθαζίεο ηνπ, δεκνθξαηηθφηεξν ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ θαη πην θνληά ζην ιαφ αθνπ απφ ηε κηα ζα ήηαλ πην θαηαλνεηφ θαη απν ηελ άιιε ζα δεκηνπξγνχζε έλα αίζζεκα αζθάιεηαο, αιιειεγγχεο θαη ζπκκεηνρηθφηεηαο. 38

4.2.4 Η Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηεο Ρώκεο Σν θείκελν πνπ ππέβαιε ε πλέιεπζε είλαη έλα ζχέδιο πνπ πξέπεη λα απνηειέζεη ηε βάζε γηα ηηο εξγαζίεο ηεο ΓΚΓ, πνπ είλαη ε κφλε πνπ κπνξεί λα ιάβεη νξηζηηθέο απνθάζεηο ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν ηεο κειινληηθήο πλζήθεο γηα ηε ζέζπηζε πληάγκαηνο ηεο Έλσζεο. Οη εξγαζίεο ηεο ΓΚΓ άξρηζαλ ηελ 4ε Οθησβξίνπ 2003 θαηά ηε δηάξθεηα ζπλφδνπ ησλ Αξρεγψλ Κξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ ζηε Ρψκε. Καηά ηηο πξψηεο ζπλαληήζεηο θαη ηηο ιήςεο ζέζεσλ, θπξηαξρνχζε θάπνηα αβεβαηφηεηα δηφηη νξηζκέλεο ρψξεο απαηηνχζαλ ην δηθαίσκα επαλέλαξμεο,ζηελ πεξίπησζε ηεο ππήξρε ν θίλδπλνο θάζε θπβέξλεζε λα επηρεηξεί λα επηβάιεη ηηο εζληθέο ηεο δηεθδηθήζεηο. Έηζη, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ησλ Βξπμειψλ ζηηο 12 θαη 13 Γεθεκβξίνπ 2003, δελ είρε θαηαζηεί δπλαηή ε επίηεπμε ζθαηξηθήο ζπκθσλίαο επί ηνπ πληάγκαηνο. Πξάγκαηη, ηα θξάηε κέιε δελ επέηπραλ ζπκθσλία κεηαμχ ηνπο επί δχν ζεκειησδψλ δεηεκάησλ, πνπ αθνξνχζαλ ηηο κειινληηθέο δηαδηθαζίεο ςεθνθνξίαο κε πιεηνςεθία ζην πιαίζην ηνπ πκβνπιίνπ θαη ηεο ζχλζεζεο ηεο Δπηηξνπήο. πλεπψο, ε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε δήηεζε δηαβνπιεχζεηο. Βάζεη ησλ ελ ιφγσ δηαβνπιεχζεσλ, θαηάξηηζε έθζεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Μαξηίνπ 2004. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην δήισζε φηη ζα πξέπεη λα επηηεπρζεί ζπκθσλία ζρεηηθά κε ηε πληαγκαηηθή πλζήθε έσο ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Ηνπλίνπ. πλνπηηθά, ε. ζε ζεζκηθφ επίπεδν, ηξνπνπνίεζε ηηο θπξηφηεξεο δηαηάμεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηε πλέιεπζε γηα ην Μέιινλ ηεο Έλσζεο, εηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά ηε ζχλζεζε ηεο Δπηηξνπήο, ηηο ιεπηνκέξεηεο ςεθνθνξίαο ζην πκβνχιην, ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο εηδηθήο πιεηνςεθίαο θαη ηνλ ειάρηζην αξηζκφ εδξψλ ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. Ηδηαίηεξα ν νξηζκφο ηεο εηδηθήο πιεηνςεθίαο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ ζην πκβνχιην ήηαλ ην δπζθνιφηεξν πξνο ξχζκηζε ζέκα γηα ηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε θαη παξέκεηλε θαζ' φιε ηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ην θχξην αδηέμνδν πξνο επίιπζε. Αλαθνξηθά κε ηε ζχλζεζε ηεο Δπηηξνπήο, γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζπκβηβαζκνχ, έπξεπε λα εμαιεηθζνχλ νη δηαθνξέο κεηαμχ «κεγάισλ» θαη «κηθξψλ» ρσξψλ. Πξάγκαηη, ηα θξάηε κε ην κηθξφηεξν πιεζπζκφ ήζειαλ νπσζδήπνηε λα 39

εθπξνζσπνχληαη ζην πιαίζην ηεο Δπηηξνπήο θαη ππνζηήξηδαλ ηελ αξρή ηνπ ελφο Δπηηξφπνπ αλά θξάηνο κέινο. Σν ίδην θαη ηα λέα θξάηε κέιε πνπ ζεσξνχζαλ φηη ε Δπηηξνπή έπξεπε λα αληηθαηνπηξίδεη ζην κέγηζην βαζκφ ηελ πνιπκνξθία ηεο δηεπξπκέλεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ Δπηηξνπή, απφ ηελ πιεπξά ηεο, είρε επίζεο θαηαζηήζεη ζαθέο φηη γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή θαη αμηφπηζηε, έπξεπε λα ππνινγίδεη έλα πιήξεο κέινο γηα θάζε ρψξα. Σα «κεγάια» θξάηε κέιε, απφ ηελ πιεπξά ηνπο, αληηκεηψπηδαλ κε θφβν ηελ παξαγθψληζή ηνπο ζην πιαίζην ελφο ζπιινγηθνχ νξγάλνπ απνηεινχκελνπ απφ έλαλ Δπίηξνπν αλά ρψξα. Δπηπιένλ, επέκελαλ ζην γεγνλφο φηη ε δηαρείξηζε κηαο Δπηηξνπήο κε 27 κέιε ή πεξηζζφηεξα ζα ήηαλ δχζθνιε. Οη δηαθνξέο πνπ παξνπζηάζηεθαλ αλάκεζα ζηα θξάηε αλαθνξηθά κε βαζηθέο ξπζκίζεηο ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο έζεζαλ εμαξρήο νπζηψδε εξσηήκαηα γηα ην κέιινλ ηεο Δ.Δ. θαη ε επίιπζή ηνπο θξίζεθε απαξαίηεηε γηα ηε ζπλέρηζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Γεληθφηεξα σζηφζν ε πληαγκαηηθή πλζήθε θαηέδεημε ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ππεξεζληθψλ ζεζκψλ θαη θεληξηπνηεκέλεο εμνπζίαο ζην εζσηεξηθφ ηεο Δ.Δ. Αθεηεξία απηήο ηεο πξνζπάζεηαο ππήξμε ε βνχιεζε εκβάζπλζεο θαη νινθιήξσζεο ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο πξνο έλα δεκνθξαηηθφηεξν θαη ζπκκεηνρηθφηεξν ζχζηεκα. Ωζηφζν, ε πνιηηηθή ελνπνίεζε, ζα πξέπεη λα ζθξαγίδεηαη κε ηελ εθπφλεζε ελφο ζπληαγκαηηθνχ θεηκέλνπ θαη φρη λα μεθηλά απφ απηφ. ηελ νπζία, ε πνιηηηθή ελνπνίεζε ζα πξέπεη λα είλαη ζπλπθαζκέλε κε έλα θνηλφ φξακα ην νπνίν ζα μεθηλά θαη ζα νινθιεξψλεηαη ζην επίπεδν ηνπ δήκνπ, πνπ ζα λνηψζεη σο ζεκειηψδεο ζηνηρείν ηνπ νηθνδνκήκαηνο θαη φρη καθξηά θαη πέξα απφ απηφ. Γηα πξψηε θνξά ε Έλσζε, κεηά ηε ζέζε πξνο επηθχξσζε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο. ζα βηψζεη κηα βαζηά θξίζε ε νπνία ζα πεγάδεη απφ ην ιαφ, ηδίσο απφ ην αίζζεκα ακθηζβήηεζεο πνπ ηξέθεη απηφο ν ιαφο απέλαληη ζην άγλσζην επξσπατθφ ζχζηεκα, ην νπνίν δελ είρε ιάβεη ππφςε ηε δχλακε ηεο θσλήο ηνπ. ε θάζε πεξίπησζε ε πληαγκαηηθή πλζήθε αληηθαηφπηξηδε κελ ην νκνζπνλδηαθφ φξακα πξνζπαζψληαο λα εμηζνξξνπήζεη ηηο φπνηεο αζπκκεηξίεο ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο, αιιά φπσο απνδείρζεθε, θαηάθεξε αλη απηνχ λα ηηο αλαδείμεη αθφκε πεξηζζφηεξν. 40

5. ΣΟ ΜΔΛΛΟΝ ΣΗ ΔΤΡΧΠΗ Χ ΠΟΛΙΣΙΚΟΤ ΤΣΗΜΑΣΟ 5.1. Σν ζύζηεκα δηαθπβέξλεζεο γηα ηε κειινληηθή Δπξώπε Ζ πληαγκαηηθή πλζήθε απνηέιεζε ηελ αθεηεξία γηα κηα ζπδήηεζε πνπ ζηφρεπε ζηελ εμεχξεζε ηνπ βέιηηζηνπ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο γηα ηελ Δ.Δ. θαζψο θαη ηελ εμαζθάιηζε κηαο λέαο ηζνξξνπίαο πξνο έλα ζπκκεηνρηθφηεξν ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο. Ωζηφζν ε θξίζε επηθύξσζεο θαηέδεημε ην δεκνθξαηηθφ, θνηλσληθφ θαη επηθνηλσληαθφ έιιεηκκα ηεο Δ.Δ. ε νπνία δελ θαηάθεξε λα κεηαδψζεη ζηνπο πνιίηεο ηεο ην δεκνθξαηηθφ ηεο φξακα πνπ επηζθηάδεηαη δηαξθψο απφ ηα δηαθνξεηηθά θαη ζπρλά αληηθξνπφκελα εζληθά ζπκθέξνληα. πγθεθξηκέλα, ηφζν ην Άκζηεξληακ φζν θαη ε Νίθαηα παξέκεηλαλ ζε δηαθπβεξλεηηθά φξηα πξνζπαζψληαο λα ζπγθεξάζνπλ έλα πινπξαιηζκφ απφςεσλ θαη ζπκθεξφλησλ θαη έηζη δελ πξνρψξεζαλ ζε εθ βαζέσλ αιιαγέο. Σν Μέιινλ ηεο Δπξψπεο ην 2000 εκθαληδφηαλ δπζνίσλν θαη ζπγθερπκέλν, ρσξίο επηπιένλ λα επλνείηαη απφ ηηο επηθείκελεο δηεπξχλζεηο. Έηζη, ην εξψηεκα «εκβάζπλζε» ή «δηεχξπλζε» επαλήιζε δπλακηθά ζην πξνζθήλην. Ο δηάινγνο γηα ην Μέιινλ ηεο Δπξψπεο μεθίλεζε νπζηαζηηθά κε ηηο πξνηάζεηο Fischer (βι.άλσ) ν νπνίνο έζεζε ηελ πξνβιεκαηηθή κε ην εξψηεκα «Quo Vadis Europa?» Σν ζρέδην πξνηείλεη ηε δεκηνπξγία κηαο ιηηήο αιιά αλεπηπγκέλεο Δπξσπατθήο Οκνζπνλδίαο. Με αθνξκή ηηο πξνηάζεηο απηέο μεθίλεζε έλαο δηάινγνο θαηά ηνλ νπνίν εθθξάζηεθαλ αξθεηέο επηθπιάμεηο ζρεηηθά κε ην θαηά πφζν εθηθηή είλαη ε πινπνίεζε ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο αλ θαη αξθεηνί ήηαλ ππέξ κηαο νκνζπνλδηαθήο πξννπηηθήο. Παξά ηηο δηάθνξεο επηθπιάμεηο, θαηαξηίζηεθε ε.. θαη δφζεθε ζηα θξάηε πξνο επηθχξσζε κε ηελ ειπίδα φηη νη επξσπαίνη πνιίηεο ζα πηνζεηνχζαλ ην εληαίν απηφ θείκελν ην νπνίν αλακελφηαλ λα νδεγήζεη ζε κηα πην νκνζπνλδηαθή Δ.Δ. 41

5.2. Η θξίζε επηθύξσζεο θαη ην «πάγσκα» ησλ δηαπξαγκαηεύζεσλ ηηο 29 Ματνπ ηνπ 2005 νη Γάιινη απάληεζαλ «όρη» ζην δεκνςήθηζκα γηα ηελ θχξσζε ηεο πλζήθεο αθνινπζνχκελνη ηελ 1 ε Ηνπλίνπ απφ ηνπο Οιιαλδνχο. Ζ θαηαςήθηζε απηή απφ δχν ηφζν ζεκαληηθέο ρψξεο αλέδεημε ην δήηεκα ηνπ ειιείκκαηνο πξνζέγγηζεο ηεο Δπξψπεο πξνο ηνπο πνιίηεο ηεο πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζεη ηελ αληίζεζε αλάκεζα ζηηο ζηξαηεγηθέο ησλ εγεζηψλ θαη ηηο πξνζδνθίεο ηεο επξσπατθήο θνηλσλίαο. Απφ ηελ έθβαζε ησλ δεκνςεθηζκάησλ αλαδείρζεθε θαη ην δήηεκα γηα ην έιιεηκκα ζπκκεηνρήο ηεο επξσπατθήο θνηλήο γλψκεο ζηε ζπδήηεζε γηα ην Μέιινλ ηεο Έλσζεο. Σα αίηηα ησλ αξλεηηθψλ δεκνςεθηζκάησλ είλαη πνηθίια θαη δηαθνξεηηθά γηα ηηο δπν ρψξεο 19. Γηα ηε Γαιιία, ην θεληξηθφ δήηεκα αθνξνχζε ηελ νηθνλνκηθή θηινζνθία ηνπ «αλφζεπηνπ αληαγσληζκνχ» θαη ηελ «αξρή ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο» νη νπνίεο ζα έπξεπε λα εμηζνξξνπνχληαη ζηε πλζήθε. Οπζηαζηηθά ζηε Γαιιία ζεσξήζεθε φηη ε θηιειεχζεξε νηθνλνκηθή πξννπηηθή ζα δεκηνπξγνχζε κηα νηθνλνκηθή αλαζθάιεηα ε νπνία ελδερνκέλσο ζα δπζρέξαηλε ην θνηλσληθφ θξάηνο, θάηη πνπ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηε γεληθή ζηάζε ηεο ρψξαο γηα ηελ νπνία ην θνηλσληθφ θεθηεκέλν ζεσξείηαη κείδνλνο ζεκαζίαο. Έλαο επηπιένλ παξάγνληαο ηεο αξλεηηθήο έθβαζεο ηνπ δεκνςεθίζκαηνο ζηε Γαιιία ήηαλ θαη ε απνπζία κηαο ηζρπξήο πνιηηηθήο εγεζίαο ε νπνία δελ θαηάθεξε λα κεηαδψζεη ζην ιαφ ηα πιενλεθηήκαηα ελφο εληαίνπ θεηκέλνπ ην νπνίν δελ απνηειεί απεηιή αιιά αληίζεηα δηαζθαιίδεη ηα θεθηεκέλα θαη ηηο δηεθδηθήζεηο ηνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, ίζσο θαη γηα λα δνζεί έλα ζαθέο κήλπκα ζηελ εγεζία απηή γηα ηελ έιιεηςε απνθαζηζηηθφηεηαο πνπ ζεψξεζε ν ιαφο φηη επέδεημε, ε απάληεζε ήηαλ «ΟΥΗ». ηελ Οιιαλδία παξαηεξήζεθαλ θαη μελνθνβηθέο ηάζεηο θαη γεληθφηεξα κηα εζσζηξέθεηα ηεο θνηλσλίαο απέλαληη ζην θφβν κηαο δηφγθσζεο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θηλήκαηνο ιφγσ θαη ησλ δηαδνρηθψλ δηεπξχλζεσλ. Ζ νιιαλδηθή θνηλσλία είρε επηδείμεη έλα αίζζεκα δπζαλεμίαο απέλαληη ζηελ παξνχζα πνξεία ηεο Δ.Δ. θαη κε ηελ άξλεζή ηεο 19 Υξπζνρφνπ Γ., Γνθίκην γηα ηε Γηεζλή Θεσξία : Νέεο Μνξθέο Κπξηαξρίαο θαη πλαξρίαο, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2006 42

ήζειε λα πεξάζεη ην κήλπκα γηα αιιαγή πιεχζεο θαη πεξαηηέξσ εκβάζπλζε ησλ ππαξρνπζψλ δνκψλ αληί γηα δηεπξχλζεηο ρσξίο ζηαζεξφηεξεο βάζεηο. Γηαπηζηψλεηαη ινηπφλ φηη παξάκεηξνη φπσο ην θνηλσληθφ θξάηνο θαη ην κέιινλ ηνπ, νη δηεπξχλζεηο, ε νηθνλνκηθή θξίζε πνπ αξρίδεη λα δηαθαίλεηαη ζηνπο θφιπνπο ηεο Έλσζεο, θαζψο θαη ε αξλεηηθή εζσηεξηθή θαηάζηαζε ήηαλ νη ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηελ απφξξηςε ηεο.. Δπηπιένλ, ζε ζπκβνιηθφ επίπεδν, ζηελ πνιηηηθή ηζηνξία ηεο Δπξψπεο ε έλλνηα ηνπ «πληάγκαηνο» έρεη ηδηαίηεξε βαξχηεηα θαη ε πληαγκαηηθή πλζήθε δελ ζεσξείηαη σο «χληαγκα» γηα ην ιαφ, παξά ην γεγνλφο φηη νξηζκέλνη ην απνθαινχζαλ έηζη, θνξηίδνληαο πεξαηηέξσ ηελ ήδε αξλεηηθή δηάζεζε ησλ επξσπαίσλ απέλαληη ζηε πληαγκαηηθή πλζήθε. Δδψ πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη απηφο ν ζθεπηηθηζκφο απέλαληη ζηε λέα πλζήθε νθείιεηαη θαη ζην γεγνλφο φηη νη δηαδηθαζίεο ελεκέξσζεο θαη θαηαλφεζεο ησλ δηαηάμεσλ απφ ηνπο πνιίηεο δελ δηεμήρζεζαλ κέζα ζε έλα εχινγν ρξνληθφ δηάζηεκα ψζηε λα γίλνπλ θαηαλνεηά ηφζν ην πεξηερφκελν φζν θαη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ ζα κπνξνχζε ε πληαγκαηηθή πλζήθε λα επηθέξεη ζηε δσή ησλ πνιηηψλ θαη ηε κεηέπεηηα επεκεξία ηνπο. Έηζη επαλέξρεηαη ην δήηεκα ηνπ ειιείκκαηνο ζπκκεηνρήο ηεο επξσπατθήο θνηλήο γλψκεο ζηηο απνθάζεηο πνπ θαηά ηα άιια ηελ αθνξνχλ άκεζα. Ζ θξίζε επηθχξσζεο ήηαλ ε αθνξκή λα αλαβηψζνπλ νξηζκέλα βαζηθά εξσηήκαηα γηα ην κέιινλ ηεο Έλσζεο θαη ηελ νινθιήξσζή ηεο. Ζ πληαγκαηηθή πλζήθε ζα κπνξνχζε λα έρεη επηιχζεη βαζηθά δεηήκαηα πνπ ζα νδεγνχζαλ ζηε ζπλέρηζε θαη ηελ επδνθίκεζε ηνπ ζχλζεηνπ ζεζκνχ ηεο Δ.Δ. κε ηε ζηήξημε ησλ ιαψλ. Ωζηφζν, γηα λα γίλεη πιένλ απηφ εθηθηφ ζα πξέπεη λα γίλνπλ εθ λένπ θηλήζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ θηιφδνμνπ απηνχ εγρεηξήκαηνο θαη ηελ αλαβίσζε ηνπ κέζα ζε ζπλαηλεηηθά θαη δεκνθξαηηθά πιαίζηα. Σν εξψηεκα πνπ ηίζεηαη πιένλ αθνξά ηε θχζε ηνπ πληάγκαηνο γηα ηελ Δ.Δ. ψζηε λα ηθαλνπνηεζνχλ ηα αηηήκαηα ηνπ ιανχ θαη λα εμηζνξξνπεζνχλ φιεο νη αληηζέζεηο πνπ αλέθπςαλ θαηά ηελ ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία. Ζ πληαγκαηηθή πλζήθε πξφηεηλε έλα θείκελν κε ζπληαγκαηηθφ πεξηερφκελν ρσξίο φκσο λα απεπζχλεηξαη ζε έλα εληαίν θξάηνο θαη έλα δήκν. Απηφο είλαη έλαο βαζηθφο ιφγνο απφξξηςήο ηεο αθνχ ππήξρε έιιεηςε δνκψλ γηα έλα ηέηνην εγρείξεκα. Σν θξαηνθεληξηθφ πξφηππν επαλήιζε ζην 43

πξνζθήλην ζέηνληαο έηζη ζε θίλδπλν φιεο ηηο πξννφδνπο πξνο κηα νκνζπνλδηαθή νινθιήξσζε. Με ηελ θξίζε επηθχξσζεο ε νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο Έλσζεο άγγημε ηα φξηά ηεο θαη νη λέεο εμειίμεηο κε ηε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε αλνίγνπλ πιένλ κηα λέα θαηεχζπλζε θαη κηα ελαιιαθηηθή πξννπηηθή γηα ηε δηάζσζε ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο ην νπνίν απνηειεί φπσο είδακε έλα ηδηαίηεξν κφξθσκα κε ίδηα ραξαθηεξηζηηθά. Σν εξψηεκα είλαη αλ απηή αθξηβψο ε ηδηνκνξθία ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο είλαη ν ιφγνο πνπ ην Μέιινλ ηεο Δπξψπεο θάλεθε λα θηάλεη ζε ηέικα κεηά ηελ απφξξηςε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο. 5.3. Σα όξηα θαη νη πξννπηηθέο ηνπ επξσπατθνύ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο Σν πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο Δ.Δ. ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί απφ ηε πλδηάζεζε κε αιιειεμαξηψκελεο δνκέο δηαθπβέξλεζεο. Έηζη, ην βαζηθφ εξψηεκα είλαη εάλ ε πληαγκαηηθή πλζήθε ζα κπνξέζεη λα ζπγθξνηήζεη κηα λέα κνξθή πνιηηηθήο ελφηεηαο αλαδεηθλχνληαο κηα λέα ζρέζε ηζνξξνπίαο κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ ζπληαγκαηηθψλ ηάμεσλ φπνπ δελ ζα πθίζηαηαη ε ππνηαγή ζε έλα λέν ζχζηεκα αιιά ζα επλνείηαη ε απφ θνηλνχ άζθεζε δεκφζηαο εμνπζίαο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ζα κπνξέζεη λα ζπκβηβάζεη ηελ ελφηεηα ηνπ φινπ κε ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ κεξψλ. Απφ ην λέν απηφ κφξθσκα, δελ ζα έπξεπε φκσο λα απνπζηάδεη ε απαξαίηεηε γηα ηελ πινπνίεζή ηνπ θνηλσληθή λνκηκνπνίεζε. Γηα ην ζθνπφ απηφ ε Δπξψπε ζα πξέπεη λα απνθαηαζηήζεη ηηο ζρέζεηο ηεο κε ηνπο πνιίηεο ηεο, ψζηε λα κελ αληηκεησπίζεη ζην κέιινλ παξφκνηεο ακθηζβεηήζεηο, κε απηέο ηεο Γαιιίαο θαη ηεο Οιιαλδίαο. Αλακθηζβήηεηα ε Δ.Δ. απνηειεί έλα ηδηαίηεξν κφξθσκα έλσζεο θξαηψλ ην νπνίν πξψην παξνπζίαζε ραξαθηεξηζηηθέο θαηλνηνκίεο αθνχ πξφθεηηαη γηα έλα λέν πξφηππν πεξηθεξεηαθήο αλαζπγθξφηεζεο κε ζηφρν ηελ επεκεξία ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, δεκηνπξγψληαο παξάιιεια κηα θνηλφηεηα αζθάιεηαο κε ζηφρν ηελ εηξεληθή ζπλχπαξμε ησλ θξαηψλ. Δπηπιένλ, ε Κνηλνηηθή κέζνδνο είλαη έλα λέν ζχζηεκα νξγάλσζεο θαη ιήςεο απνθάζεσλ πνπ μεπεξλά ηηο παξαδνζηαθέο δηαθπβεξλεηηθέο κνξθέο ζπλεξγαζίαο θαη ηέινο, ηα εζληθά ζπζηήκαηα νδεγήζεθαλ ζε πνιιέο δνκηθέο πξνζαξκνγέο γηα λα 44

κπνξέζνπλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα θνηλνηηθά πξφηππα, απνδεηθλχνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ φηη κηα ηέηνηνπ είδνπο ζπλχπαξμε ήηαλ επηζπκεηή απφ ηα θξάηε-κέιε. Ωζηφζν, ε ηδηφηππε απηή κνξθή έλσζεο δελ πθίζηαηαη ρσξίο νξηζκέλα πξνβιήκαηα. Μάιηζηα πνιινί ζεσξνχλ πιένλ φηη ε Δ.Δ. έρεη θηάζεη ζηα φξηά ηεο, ηδηαίηεξα κε ηε καδηθή δηεχξπλζε ηελ νπνία πξαγκαηνπνίεζε αθνχ πνιιά φξγαλα άζθεζεο εμνπζίαο βξίζθνληαη καθξηά απφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ επαθή κε ηνπο πνιίηεο φπσο γηα παξάδεηγκα ε ΔΚΣ. Υσξίο φκσο δηαθάλεηα θαη επξεία θνηλσληθή ζπλαίλεζε, έλα ηέηνην κφξθσκα δελ κπνξεί λα ζπλερίζεη λα ιεηηνπξγεί ρσξίο πξνβιήκαηα. πγθξίλνληαο φκσο ηελ Δ.Δ. κε άιινπο δηεζλείο νξγαληζκνχο δηαπηζηψλεη θαλείο φηη απνηειεί έλα λέν ζχζηεκα πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο πνπ βαζίδεηαη ζην θξάηνο δηθαίνπ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Ζ δηαδηθαζία γηα ηελ νινθιήξσζε ελφο ηέηνηνπ πνιηηηθνχ κνξθψκαηνο δελ ζηακαηά εδψ, αθνχ είλαη απαξαίηεηε ε ζρεδίαζε ελφο επηθνηλσληαθνχ πξνηχπνπ ην νπνίν ζα βαζίδεηαη νπζησδψο ζηε δεκφζηα δηαβνχιεπζε θαιχπηνληαο έηζη ην έιιεηκκα πνπ νδεγεί ζηελ θξίζε λνκηκνπνίεζε απφ ηνπο πνιίηεο. Ζ πληαγκαηηθή Δπξψπε ζπλάληεζε ηα φξηά ηεο εθεί πνπ μεθηλνχλ απηά ηεο δηακφξθσζεο κηαο επξσπατθήο πνιηηείαο. Σν δεκνθξαηηθφ φξακα δε θαίλεηαη λα πινπνηείηαη ππφ ηηο παξνχζεο ζπλζήθεο θαη ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεζνχλ νη πξνυπνζέζεηο γηα δεκφζηα δηαβνχιεπζε θαη ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ νχησο ψζηε λα ππάξμεη ζην κέιινλ έλα εληαίν θαη γεληθά απνδεθηφ επξσπατθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα. Ζ Δπξψπε έδεημε φηη δελ ήηαλ αθφκε ψξηκε γηα έλα χληαγκα, σζηφζν, ηα ζεκέιηα πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε πθίζηαληαη θαη ζην κέιινλ, ππφ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο θαη απνηειεζκαηηθφηεξε ζπκκεηνρή ησλ ιαψλ, ην νκνζπνλδηαθφ φξακα κπνξεί λα ππάξμεη. Ζ θξίζε απφ ηελ νπνία δηήιζε ε Δ.Δ. θαηέδεημε κηα νπζηαζηηθή δηαίξεζε ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο, φπνπ απφ ηε κηα πιεπξά ππάξρνπλ ηα θξάηε ηα νπνία επηζπκνχλ κηα πην θηιειεχζεξε θαη δηαθνξνπνηεκέλε Δπξψπε, κε έληνλα δηαθπβεξλεηηθά ζηνηρεία θαη δηεπξχλζεηο, ελψ απφ ηελ άιιε βξίζθνληαη θξάηε ηα νπνία νξακαηίδνληαη κηα πην «θνηλσληθή» Δπξψπε κε πεξηζζφηεξε εκβάζπλζε, ιηγφηεξε δηεχξπλζε θαη θνηλέο πνιηηηθέο δξάζεηο. ε απηή ηε δηραζκέλε Δπξψπε δηαπηζηψλεηαη φηη ε εκβάζπλζε κπνξεί λα επλφεζε ηε δηεχξπλζε αιιά ην αληίζηξνθν δελ επεηεχρζε. 45

Ωζηφζν αλαθνξηθά κε ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο Έλσζεο, ε.. εηζήγαγε ζεκαληηθέο θαηλνηνκίεο πξνζθέξνληαο πεξηζζφηεξε ζπκκεηνρηθφηεηα γηα ηνπο πνιίηεο, απινπνηψληαο ηα δαηδαιψδε θείκελα γηα λα είλαη πην θαηαλνεηά ζε απηνχο, δεκηνπξγνχζε επίζεο έλα αίζζεκα εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο αζθάιεηαο θαη ηέινο έζεζε πξφζθνξν έδαθνο γηα ηνλ ελεξγφ ξφιν ηεο Έλσζεο ζηελ επίιπζε ησλ θαζεκεξηλψλ πξνβιεκάησλ ηεο θνηλσλίαο. Γπζηπρψο φκσο, ε αξλεηηθή έθβαζε ησλ δεκνςεθηζκάησλ έδεημε ηελ αδπλακία ηεο Δ.Δ. λα ελγκεξψζεη ζσζηά ηνπο πνιίηεο ηεο θαη λα ηνπο πείζεη γηα ηα ζεηηθά πνπ ζα απνθφκηδαλ κε ηε ζεζκνζέηεζε ελφο ηέηνηνπ εληαίνπ θεηκέλνπ. Δίλαη ίζσο γεγνλφο φηη θαη ε ίδηα ε Δ.Δ. δελ ήηαλ ψξηκε γηα έλα ηέηνην εγρείξεκα αθνχ φπσο δηαπηζηψζεθε, ζα έπξεπε λα έρεη πξνρσξήζεη ζε ηέηνηεο αιιάγέο ψζηε λα δεκηνπξγεί πνιηηηθέο γηα ηνπο πνιίηεο ηεο θαη φρη γηα μερσξηζηά θπξίαξρα θξάηε. Κάλνληαο ηέηνηνπ είδνπο βαζηέο ηνκέο, ζα κπνξνχζε λα πξνεηνηκάζεη έλα πξνζθνξφηεξν έδαθνο γηα ηελ πηνζέηεζε ελφο ζπληάγκαηνο θαη ηελ πνιηηηθή έλσζε κε βάζε ηελ νκνζπνλδηαθή ζεσξία. 5.4. Ση είδνπο ύληαγκα ρξεηάδεηαη ε Δπξώπε; 4 Δλαιιαθηηθά ελάξηα γηα ηε δηάζσζε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο θαη ε πνξεία πξνο ηε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε 20 Μεηά ην πάγσκα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ πνπ αθνινχζεζε ηελ απφξξηςε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο απφ ηε Γαιιία θαη ηελ Οιιαλδία, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή μεθίλεζε ην 2006, λα δηακνξθψλεη ηε ζέζε ηεο γηα ηελ επαλαδηαπξαγκάηεπζή ηνπ. ηφρνο ηεο Δπηηξνπήο είλαη λα θξαηήζεη ην θεληξηθφ κέξνο ηνπ θεηκέλνπ, δειαδή ηα δεηήκαηα ζηα νπνία επεηεχρζε κηα ζπκθσλία φπσο γηα παξάδεηγκα ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα ή ηηο εληζρπκέλεο εμνπζίεο ηνπ Δ.Κ. Οη πξνηάζεηο γηα ηε δηάζσζε έζησ ελφο κέξνπο ηνπ πληάγκαηνο είλαη δηάθνξεο. Ο Βξεηαλφο επξσβνπιεπηήο Α. Duff παξνπζίαζε ζηηα 18/10/2006 ην «Plan Β: πώο ζα ζσζεί ην Δπξσπατθό ύληαγκα» ζην νπνίν ελ νιίγνηο πξνηείλεη ηε δηαηήξεζε ησλ κεξψλ Η θαη ΗΗ θαη ε απνκάθξπλζε ηνπ κέξνπο ΗΗΗ κε ηε ζεκεξηλή ηνπ κνξθή, εληάζζνληαο ζε απηφ ζέκαηα φπσο ε αεηθνξηθή αλάπηπμε, ε νηθνλνκηθή κεηαξξχζκηζε, ην θνηλσληθφ 20 «Δπξσπατθή Δθθξαζε», ηεχρνο 62, 3 ν ηξίκελν 2006 46

κνληέιν ηεο Δπξψπεο θαη γεληθά δεηήκαηα γηα ηα νπνία είραλ αληηδξάζεη νη ρψξεο πνπ ην θαηαςήθηζαλ. Αληίζεηα, ν Jens-Peter Bonde πξνηείλεη λα γίλεη κηα λέα αξρή γηα ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ πληάγκαηνο ζηελ εθπφλεζε ηνπ νπνίνπ ζα ζπκκεηείρε ελεξγά θαη άκεζα ν επξσπατθφο ιαφο, εγθξίλνληάο ην ηειηθά κε δεκνςεθίζκαηα. Σν ζέκα άιισζηε ηεο επηθχξσζεο κε δεκνςήθηζκα ηζρχεη θαη επί ηνπ παξφληνο, αιιά ην απνηέιεζκα θαηέδεημε φηη νπνηαζδήπνηε κνξθήο ζπκθσλίεο κεηαμχ ησλ Κπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ-κειψλ ρξεηάδνληαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο ιατθήο ππνζηήξημεο γηα λα επδνθηκήζνπλ. Απηή ε ιατθή ζπλαίλεζε ζπληζηά ηε λέα πξφθιεζε πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ζήκεξα ε Δ.Δ. Οπζηαζηηθά ε ζπλαίλεζε απηή δελ ζα αθνξά ζην ίδην ην πεξηερφκελν ηεο.. αιιά θπξίσο ζηελ ππνζηήξημε ηεο κεηαξξχζκηζήο ηνπ κε δεκνθξαηηθφ ηξφπν. Ζ εθαξκνγή ηνπ πληάγκαηνο ηέζεθε ππφ ακθηζβήηεζε κεηά ηα δεκνςεθίζκαηα. Σα 25 θξάηε-κέιε είραλ επηζπλάςεη ζηε.. κηα δηαθήξπμε ε νπνία πξνέβιεπε φηη εθφζνλ δπν ρξφληα απφ ηελ ππνγξαθή ηεο έρεη εγθξηζεί απφ ηα 4/5 ησλ κειψλ ελψ έλα ή πεξηζζφηεξα κέιε αληηκεησπίδνπλ πξφβιεκα επηθχξσζεο, ην ζέκα ζα ηεζεί ζην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. Μέρξη ζήκεξα, ε.. έρεη επηθπξσζεί απφ 15 ρψξεο, έρεη απνξξηθζεί απφ 2 θαη αλακέλεηαη ε επηθχξσζε απφ 8 ρψξεο ζηελ ΔΔ ησλ 25. Με βάζε ηα παξαπάλσ δηαπηζηψλεηαη φηη αλ θαη ε.. απνξξίθζεθε απφ δπν θξάηε-κέιε, είρε θπξσζεί απφ ηελ πιεηνςεθία θαη ε δηαδηθαζία δελ είρε αθφκε νινθιεξσζεί ζην ηέινο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Έηζη, ην πιαίζην ζην νπνίν ζα θηλεζεί ε κειινληηθή ζπδήηεζε εκθαλίδεηαη αζαθέο. Ωζηφζν, έσο φηνπ κπνξέζνπλ ηα θξάηε λα θηάζνπλ ζε κηα θνηλά απνδεθηή ιχζε θαη ιφγσ ηνπ φηη εθθξεκνχζε αθφκε ε νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο επηθχξσζεο απφ ην ζχλνιν ησλ κειψλ, ε Δπξψπε πεξηήιζε ζε έλα ζηάδην πεξηζπιινγήο θαηά ην νπνίν ζπδεηήζεθαλ δηαθνξεηηθά ζελάξηα γηα ηε ζπλέρηζε ησλ εξγαζηψλ κεηά ηελ θξίζε. Οη εξγαζίεο γηα ηε.. πνπ ζα θαζνξίζνπλ θαηαιπηηθά ην κέιινλ ηεο Δπξψπεο αλακέλεηαη λα νινθιεξσζνχλ ην 2008. Πξνο ην παξφλ ε Έλσζε βξίζθεηαη ζηε θάζε ησλ ζπλνκηιηψλ, νη νπνίεο είραλ σο απνηέιεζκα ηελ παξνπζίαζε ηεζζάξσλ ελαιιαθηηθψλ ζελαξίσλ γηα ην κέιινλ. 47

Σν πξψην ζελάξην αθνξά ζηε δηαηήξεζε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο θαη νπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα ηε ζπλέρηζε ηεο δηαδηθαζίαο επηθχξσζεο απφ ηα ππφινηπα θξάηε-κέιε θαζψο θαη κηα λέα απφπεηξα επηθχξσζεο απφ ηε Γαιιία θαη ηελ Οιιαλδία. Σν ζελάξην απηφ είλαη ζεηηθφ γηα ηε ζπλέρηζε ηεο πνξείαο πξνο ηελ νινθιήξσζε, αιιά ε αξρηθή θαηαςήθηζε απφ δπν ρψξεο θαζψο θαη νη επηθπιάμεηο πνπ παξνπζηάδνπλ άιιεο ρψξεο πνπ θαζπζηεξνχλ λα πξνρσξήζνπλ ζε επηθχξσζε, αλακέλεηαη λα απνηειέζνπλ ζνβαξφ εκπφδην ζηελ πινπνίεζή ηνπ. Σν δεχηεξν ζελάξην πξνβιέπεη ηε ζέζπηζε ελφο κίλη πληάγκαηνο κε ηελ αθαίξεζε βαζηθψλ ζεζκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ απφ ηε.. θαη ηελ έληαμή ηνπο ζε έλα κηθξφηεξν θείκελν ην νπνίν ζα ηεζεί πξνο επηθχξσζε απφ ηα εζληθά Κνηλνβνχιηα. Με ην ζελάξην απηφ απνθεχγεηαη ν θίλδπλνο θαηαςήθηζεο απφ ην ιαφ κέζσ δεκνςεθηζκάησλ θαη απμάλνληαη νη πηζαλφηεηεο πινπνίεζεο. Δληνχηνηο, παξνπζηάδεη έλα βαζηθφ κεηνλέθηεκα φζνλ αθνξά ζηα ζεκεία ηα νπνία ζα δηαηεξεζνχλ ζην θείκελν θαη ππάξρεη πηζαλφηεηα θαηαπάηεζεο ησλ δεκνθξαηηθψλ αξρψλ, αθνχ απνθεχγνληαη ηα δεκνςεθίζκαηα. Σν ηξίην ζελάξην αλαθέξεηαη ζηε ζπλέρηζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ρσξίο ηελ εθαξκνγή ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο. χκθσλα κε ην ζελάξην απηφ νη δηάθνξεο ζεζκηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζα ζπλερηζηνχλ κε ηηο ππάξρνπζεο δηαδηθαζίεο, ελψ άιιεο ζα πξνθχςνπλ κεηά απφ ζπκθσλίεο αλάκεζα ζηα θξάηε. Δπλννχληαη κε ηνλ ηξφπν απηφ νη δηαθπβεξλεηηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο θαη δηεπθνιχλεηαη ε δηαδηθαζία πεξαηηέξσ δηεχξπλζεο θαη ελδπλάκσζεο πνιηηηθψλ φπσο ε αζθάιεηα ζηε βάζε ησλ εληζρπκέλσλ ζπλεξγαζηψλ. Δληνχηνηο, δελ πξφθεηηαη γηα κεηαξξπζκίζεηο δεηεκάησλ φπσο ε απφθηεζε λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο γηα ηελ Έλσζε θαη θπζηθά εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη ην δήηεκα έιιεηςεο δεκνθξαηηθήο δηαδηθαζίαο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ. Σν ζελάξην απηφ είλαη ζηελ νπζία ε ιχζε πνπ πξνηηκήζεθε ζηε ΓΚΓ ηνπ Ηνπλίνπ 2007 κε ηε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε. Σέινο ζην ηέηαξην ζελάξην πξνβιέπεηαη ε πξνεηνηκαζία θαη ε επηθχξσζε ελφο λένπ ζπληάγκαηνο γηα ηελ Δ.Δ. Δδψ πξφθεηηαη γηα ηελ εθπφλεζε ελφο λένπ θεηκέλνπ πληάγκαηνο ην νπνίν ζα πεξηιακβάλεη ελ κέξεη ηηο κεηαξξπζκίζεηο ηεο.. Σν ζελάξην απηφ ζα ζπκπεξηιάβεη ζηε δηαδηθαζία επηθχξσζεο θαη ηηο 27 ρψξεο. Δπηπιένλ, αλακέλεηαη φηη ε ππάξρνπζα έληαζε ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο κεηά ηελ θξίζε 48

επηθχξσζεο ζα έρεη ακβιπλζεί έσο ηφηε θαη έηζη ε επηθχξσζε ζα είλαη επθνιφηεξε. Ωζηφζν, νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα έλα λέν χληαγκα αλακέλεηαη λα είλαη εμαηξεηηθά ρξνλνβφξεο. Μάιηζηα, έσο ηελ επηθχξσζε ε δηαδηθαζία δηεχξπλζεο ζα ζηακαηήζεη. Γεληθά ζα κπνξνχζακε λα ππνζηεξίμνπκε φηη ε Δπξψπε ρξεηάδεηαη έλα χληαγκα, ην νπνίν ζα πξέπεη λα είλαη ιηηό, ζαλ χληαγκα-πιαίζην, πην θνληά ζηα ραξαθηεξηζηηθά κηαο θαηαζηαηηθήο ράξηαο πνπ δίλεη ηηο γεληθέο θαηεπζχλζεηο, ζα πεξηιακβάλεη αμίεο, ζηόρνπο, αξρέο, δηθαηώκαηα αιιά δελ ζα ξπζκίδεη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη δηαδηθαζίεο. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα έλα Αμηαθό ύληαγκα ην νπνίν ζα πξνβιέπεη απζηεξή δηαδηθαζία ηξνπνπνίεζεο. Αθφκε πξέπεη λα είλαη έλα εμηζνξξνπεηηθό ύληαγκα, σο πξνο ηελ αληηπξνζψπεπζε θξαηψλ θαη ιαψλ ην νπνίν ζα θαζίζηαηαη αξσγόο ζηελ ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία πξνο κηα νκνζπνλδηαθή Δπξψπε. χκθσλα ινηπφλ κε ηα παξαπάλσ, έλα λέν χληαγκα ζα κπνξνχζε λα πεξηιακβάλεη ηα ππάξρνληα Μέξε Η,ΗΗ θαη ΗV κε ηηο δένπζεο ηξνπνπνηήζεηο θαη λα αθαηξεζεί ην Μέξνο ΗΗΗ ην νπνίν εκπεξηέρεη δεζκεπηηθέο ξπζκίζεηο νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Απηφ είλαη θαη απαξαίηεην ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη ζήκεξα ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ειέγρεηαη θαη θαζνδεγείηαη απφ φξγαλα ηα νπνία δελ βξίζθνληαη ζε δηαιεθηηθή ζρέζε κε ην ιαφ θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ έιιεηςε δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο (παξάδεηγκα ε ΔΚΣ). 5.5. Οη πλέπεηεο ηεο θξίζεο : Σα όξηα ηεο νκνζπνλδηαθήο πξννπηηθήο ηεο Έλσζεο Ζ Δ.Δ. πξνζδνθνχζε λα δηαδξακαηίζεη έλα δπλακηθφ ξφιν σο νηνλεί ππεξδχλακε ζηελ παγθφζκηα πνιηηηθή ζθελή. Δληνχηνηο, αληηκεησπίδεη ζήκεξα ζεκαληηθά εζσηεξηθά πξνβιήκαηα φπσο ε αλεξγία θαη ν πιεζσξηζκφο ηα νπνία κάιηζηα εληάζεθαλ θαη κεηά ηελ πξφζθαηε δηεχξπλζε ε νπνία απνηέιεζε έλα πξφζζεην βάξνο ζηα πξνβιήκαηα πνπ ήδε αληηκεηψπηδε. ηηο εμσηεξηθέο ηεο ζρέζεηο, ε Δ.Δ. δπζθνιεχηεθε λα δηαρεηξηζηεί ζεκαληηθέο αιιαγέο φπσο ε θξίζε ζηα Βαιθάληα ή ν πφιεκνο ζην Ηξάθ. Έηζη, παξά ηνπο θηιφδνμνπο ζηφρνπο ηεο Ληζζαβφλαο ην 2000, νη ρακειέο επηδφζεηο ηεο Έλσζεο ζε ζεκαληηθά δεηήκαηα, δεκηνχξγεζαλ πιένλ έλα αίζζεκα έληνλνπ ζθεπηηθηζκνχ γηα ην κέιινλ. Οη πξφζθαηεο κάιηζηα εμειίμεηο κεηά ηελ θξίζε επηθχξσζεο ηεο.. απνκάθξπλαλ ηελ Δ.Δ. απφ ηελ νκνζπνλδηαθή ηεο πξννπηηθή θαη 49

ηελ νδεγνχλ ζε πην δηαθπβεξλεηηθά κνληέια. Ζ ζπλνρή εκθαλίδεηαη πην απνκαθξπζκέλε πξννπηηθή θαη ηα επηκέξνπο ζπκθέξνληα ππεξηζρχνπλ ηεο ζπιινγηθφηεηαο. Σα παξαπάλσ δεηήκαηα ππξνδφηεζαλ εθ λένπ ην δηάινγν γηα ην «πού πάει η Ευρώπη ζήμερα». Σν εξψηεκα απηφ ζα είλαη δχζθνιν λα απαληεζεί ζε κηα Έλσζε θξαηψλ κέζα ζηελ νπνία νη ιανί εμαθνινπζνχλ λα επηζπκνχλ ηε δηαηήξεζε ηεο ηαπηφηεηαο θαη ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο. Έηζη, ε δεκηνπξγία κηαο επξσπατθήο θνηλσλίαο πνπ ζα απνηεινχζε πξνυπφζεζε γηα κηα νκνζπνλδηαθή Δ.Δ. θαίλεηαη πξνο ην παξφλ κηα νπηνπία. Άιισζηε, ε νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή έρεη σο απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηελ χπαξμε ελφο πληάγκαηνο, ην νπνίν ζα απνηειεί ηελ θαηαζηαηηθή βάζε πνπ ζπγθξνηεί ηελ Δπξσπατθή πνιηηεία, ζα δηαλέκεη αμίεο θαη ζα ζέηεη δεζκεπηηθέο γηα φια ηα θξάηε-κέιε απνθάζεηο. ηελ Δπξσπατθή Γηάζθεςε ηνπ Ηνπλίνπ 2007 ηα θξάηε ζα μεθηλήζνπλ εθ λένπ ηελ πξνζπάζεηα επαλαθνξάο ηνπ δηαιφγνπ γηα ηε.., θαζψο ηα πεξηζζφηεξα δηάθεηληαη επλντθά πξνο απηήλ. ηε Γηάζθεςε ζα ζπδεηεζνχλ ηα ηέζζεξα ελαιιαθηηθά ζελάξηα «δηάζσζεο» ηεο.., ή θάπνηεο παξαιιαγέο απηψλ. Κχξην κέιεκα ησλ θξαηψλ ζα είλαη λα απνθεπρζεί κηα λέα θξίζε επηθχξσζεο ηδίσο κέζσ δεκνςεθηζκάησλ, θάηη ην νπνίν ελδέρεηαη λα έρεη πνιηηηθφ θφζηνο γηα ηηο εγεζίεο ησλ θξαηψλ πνπ αθνινπζνχλ ηε δηαδηθαζία ησλ δεκνςεθηζκάησλ γηα ηέηνηνπ είδνπο απνθάζεηο. Σν γεγνλφο απηφ δίλεη ηζρπξά δηαπξαγκαηεπηηθά πιενλεθηήκαηα ζηα θξάηε απηά θαη ηδηαίηεξα ζηε Γαιιία θαη ηελ Οιιαλδία κε ηηο νπνίεο ηα ππφινηπα θξάηε ζα πξέπεη λα έξζνπλ ζε ζπλαίλεζε. Σέινο, ε Γηάζθεςε απηή έρεη σο θχξην κέιεκα λα επηηχρεη κηα νπνηαδήπνηε είδνπο ζπκθσλία αλάκεζα ζηα θξάηε νχησο ψζηε λα ζπλερηζηνχλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο θαη λα κελ πέζεη ζε θελφ ε φπνηα πξνζπάζεηα πξνο ηελ επίηεπμε κηαο.. Οη πξννπηηθέο ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο ζα θαλνχλ πην θαζαξά κε ηηο λέεο ΓΚΓ νη νπνίεο ζα πξνζπαζήζνπλ λα δψζνπλ ηε βέιηηζηε ιχζε δεδνκέλσλ ησλ ηδηαηεξνηήησλ ηεο Έλσζεο ησλ εζσηεξηθψλ ζπλζεθψλ θαη ησλ έληνλσλ επηθπιάμεσλ νξηζκέλσλ ρσξψλ. 6. ΠΡΟΠΑΘΔΙΑ ΓΙΑΣΗΡΗΗ ΣΟΤ ΔΤΡΧΠΑΙΚΟΤ ΟΙΚΟΓΟΜΗΜΑΣΟ : Η ΜΔΣΑΡΡΤΘΜΙΣΙΚΗ ΤΝΘΗΚΗ 50

Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην (Δ..) ηνπ Ηνπλίνπ 2007 είλαη έλαο ζεκαληηθφο ζηαζκφο ζηελ πνξεία ηεο Δπξψπεο, γηαηί ζήκαλε ην ηέινο ηεο ζηαζηκφηεηαο θαη ηεο παξαιπζίαο πνπ ραξαθηήξηδαλ ηελ Έλσζε ηα ηειεπηαία δχν ρξφληα κεηά ηελ πξνζπάζεηα εδξαίσζεο ηεο.. θαη ηελ θξίζε επηθχξσζεο απηήο απφ ηε Γαιιία θαη ηελ Οιιαλδία. Σν Δ.. ζπκθψλεζε ζηε δεκηνπξγία κηαο λέαο πλζήθεο πνπ, ελ πνιινίο επαλαθέξεη ζε ηζρχ ηηο νπζηαζηηθέο δηαηάμεηο ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο, ρσξίο φκσο λα γίλεηαη πιένλ ιφγνο γηα «χληαγκα». Δληνχηνηο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ δηαθάλεθαλ ηα νπζηαζηηθά πξνβιήκαηα ηα νπνία νδεγνχλ ζην «πάγσκα» θάζε δηαπξαγκάηεπζεο πνπ ζηνρεχεη ζηελ πνιηηηθή ελνπνίεζε ηεο Έλσζεο θαη ζηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο. Υαξαθηεξηζηηθή γηα απηφ είλαη θαη ε δηαπίζησζε ηνπ Romano Prodi κεηά ηε χλνδν: «Πνηέ άιινηε δελ δηαπίζησζα ηόζν θαζαξά όηη ππάξρνπλ δύν Δπξώπεο: κηα πνπ είλαη πιεηνςεθία θαη πηζηεύεη όηη κπνξεί θαη ζέιεη λα πξνρσξήζεη θαη κηα άιιε πνπ επηδηώθεη ηνλ πεξηνξηζκό ηνπ ξόινπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο» 21. Άιισζηε, ε ίδηα ε δηαπξαγκάηεπζε θαηέδεημε ηηο αδπλακίεο ηεο Έλσζεο θαη ηα αδηέμνδα ζηα νπνία έρεη θηάζεη. 6.1. Οη δηαπξαγκαηεύζεηο Ζ Γεξκαληθή Πξνεδξία χζηεξα απφ ηηο δηκεξείο δηαβνπιεχζεηο πνπ είρε κε ηα θξάηε-κέιε παξνπζίαζε ζηε χλνδν έλα θείκελν νιίγσλ ζειίδσλ, γηα λα πηνζεηεζεί σο εληνιή θαζεθόλησλ πξνο ηε Γηαθπβεξλεηηθή πνπ ζα αθνινπζνχζε επί Πνξηνγαιηθήο Πξνεδξίαο. Ζ θεληξηθή ηδέα ηνπ ζρεδίνπ ήηαλ λα ελζσκαησζνχλ ζηηο ηζρχνπζεο πλζήθεο νη θπξηφηεξεο ζεζκηθέο δηαηάμεηο ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο. Παξά ην γεγνλφο φηη δηαπηζηψζεθε κεγάιε πιεηνςεθία ππέξ ησλ πξνηάζεσλ ηεο Πξνεδξίαο, ε χλνδνο έθηαζε ζε αδηέμνδν απφ ηηο αμηψζεηο ησλ Βξεηαλψλ θαη ηεο Πνισλίαο. Ο Tony Blair ζηελ ηειεπηαία ηνπ Δπξσπατθή χλνδν πξνέβαιε αηηήκαηα φπνπ δελ ππήξραλ πεξηζψξηα δηαπξαγκάηεπζεο, ππήξραλ ηέζζεξηο θφθθηλεο γξακκέο 22, θαηά 21 www.europa.eu.int 22 Λπκπεξφπνπινο Κ., «Ζ χλνδνο Κνξπθήο ηνπ Ηνπλίνπ θαη ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε», Δπξσπατθή Πξφθιεζε-Αλαιχζεηο, Αχγνπζηνο 2007 51

ηελ έθθξαζε ηνπ Βξεηαλνχ Πξσζππνπξγνχ. Έηζη, νη Βξεηαλνί δήηεζαλ λα κελ ελζσκαησζεί ζηε πλζήθε ν Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ κε λνκηθά δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα γηα λα επηηχρνπλ ηελ εμαίξεζή ηνπο (opting out). Δπίζεο ε δηάηαμε πνπ πξνβιέπεη φηη νη απνθάζεηο ηνπ ηξίηνπ ππιψλα πνπ αθνξνχλ ηελ εζσηεξηθή αζθάιεηα θαη ηε δηθαηνζχλε ιακβάλνληαη κε εηδηθή πιεηνςεθία, δήηεζαλ λα εμαιεηθζεί αιιά αλη απηνχ θαηάθεξαλ λα πεηχρνπλ ηελ εμαίξεζή ηνπο. Ζ ηξίηε θφθθηλε γξακκή αθνξνχζε ζηελ πξφβιεςε γηα ηνλ Τπνπξγφ Δμσηεξηθψλ ηεο Έλσζεο. Ζ Βξεηαλία πξνζπάζεζε λα πεξηνξίζεη αηζζεηά ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ, αιιά ρσξίο λα ην πεηχρεη, θαη αξθέζζεθε ζηελ παξαρψξεζε πνπ έγηλε, ν ππεχζπλνο γηα ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο Έλσζεο λα κελ νλνκάδεηαη Τπνπξγφο Δμσηεξηθψλ αιιά Ύπαηνο Δθπξφζσπνο. Εήηεζε ηέινο λα κελ απνθηήζεη ε Έλσζε λνκηθή πξνζσπηθφηεηα θαη λα παξακείλεη ε ζεκεξηλή θαηάζηαζε, φπνπ λνκηθή πξνζσπηθφηεηα έρεη κφλν ε Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα. Σν αίηεκα απεξξίθζε παξά ην γεγνλφο, φηη ηα ηέζζεξα παξαπάλσ αηηήκαηα ήηαλ νη «θφθθηλεο γξακκέο» ηηο νπνίεο δελ κπνξνχζε λα ππεξβεί ε Βξεηαλία. Δίλαη άιισζηε γεγνλφο φηη ε Βξεηαλία απνηεινχζε αλέθαζελ ηξνρνπέδε ζηελ επξσπατθή πνξεία νινθιήξσζεο, αθνχ ήηαλ πάληνηε ππέξ ηνπ δηαθπβεξλεηηζκνχ. Αηηήκαηα φκσο δηαηχπσζαλ θαη νη δχν ρψξεο πνπ είραλ απνξξίςεη ην χληαγκα, ε Γαιιία θαη ε Οιιαλδία. Ζ Γαιιία κε ηνλ Nicolas Sarkozy δήηεζε λα απαιεηθζεί απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο Έλσζεο ε αλαθνξά ζηνλ «ειεχζεξν θαη αλφζεπην αληαγσληζκφ» πνπ ηφζεο αληηδξάζεηο είρε πξνθαιέζεη ζηε Γαιιία θαηά ην δεκνςήθηζκα. Ζ Οιιαλδία απφ ηε κεξηά ηεο δήηεζε, εάλ ε πιεηνςεθία ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ακθηζβεηήζεη κηα λνκνζεηηθή πξφηαζε, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην Τπνπξγψλ λα κπνξνχλ λα απνθαζίζνπλ ηε δηαηήξεζή ηεο κφλν κε κηα πιεηνςεθία ηνπ 55%. Ζ χλνδνο φκσο θηλδχλεπζε ζνβαξά λα θαηαιήμεη ζε απνηπρία εμ αηηίαο ηεο πνισληθήο αδηαιιαμίαο. Ζ Πνισλία επέκελε κέρξη ηέινπο λα κελ ηζρχζνπλ νη δηαηάμεηο πνπ αθνξνχζαλ ηε ιήςε απνθάζεσλ γηα ηελ εηδηθή πιεηνςεθία κε ην πιεζπζκηαθφ θξηηήξην, κε ην επηρείξεκα φηη «ε Πνισλία αδηθείηαη, γηαηί, εάλ δελ είραλ ππάξμεη νη λαδηζηηθέο ζεξησδίεο, ε Πνισλία ζήκεξα δελ ζα είρε 39 εθαηνκκχξηα πιεζπζκφ αιιά 66 εθαηνκκχξηα».ζ ζηάζε απηή ηεο Πνισλίαο δεκηνπξγεί ζαθεηο πξνβιεκαηηζκνχο γηα 52

ηνπο εμήο θπξίσο ιφγνπο 23. : Πξψηνλ, δεδνκέλνπ φηη ηα νθέιε ηεο Πνισλίαο απφ ηε δηαηήξεζε ελ ηζρχεη ησλ δηαηάμεσλ ηεο Νίθαηαο είλαη απφ αζήκαληα έσο αλχπαξθηα γηλφηαλ κε ηηο ψξεο ζαθέο φηη ην θίλεηξν ηεο πνισληθήο αληηπξνζσπείαο δελ ήηαλ ε ππεξάζπηζε ησλ εζληθψλ ζπκθεξφλησλ, πξάγκα πνπ ζα ήηαλ ζεκηηφ, αιιά κηα εθδηθεηηθή καλία θαηά ηεο Γεξκαλίαο γηα ην λαδηζηηθφ ηεο παξειζφλ Γεχηεξνλ, γηαηί είρε ραζεί θάζε έλλνηα ζπλνρήο, αιιειεγγχεο θαη ακνηβαηφηεηαο, αθνχ είλαη γλσζηφ φηη είλαη ε Γεξκαλία ε νπνία θξφληηζε γηα ηελ έληαμε ηεο Πνισλίαο θαη είλαη ν θχξηνο ρξεκαηνδφηεο ησλ πνιηηηθψλ ελζσκάησζεο ησλ λέσλ ρσξψλ. Σξίηνλ, φζν πξνρσξνχζε ε δηαπξαγκάηεπζε θαη ε πνισληθή αληηπξνζσπεία έδηλε κε ηε ζηάζε ηεο ηελ αίζζεζε φηη απνθξνχνληαο ηε κηα ζπκβηβαζηηθή πξφηαζε κεηά ηελ άιιε, ν πξαγκαηηθφο ζηφρνο ηεο δελ ήηαλ ε δηαθχιαμε ζπκθεξφλησλ αιιά ν ηνξπηιηζκφο ηεο πλφδνπ πξάγκα πνπ εζηξέθεην θαηά ηεο Έλσζεο. Δληέιεη, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζζεί ην έξγν ηεο πξνεδξίαο θαη λα δξνκνινγεζεί επηηέινπο ε αλάθακςε ηεο Δπξψπεο, ε Γεξκαληθή Πξνεδξία αλαγθάζηεθε λα δερζεί ηελ αλαβνιή ηεο εθαξκνγήο ησλ επίκαρσλ δηαηάμεσλ κέρξη ην 2014. Δληνχηνηο, ζεηηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη ε ζηήξημε ηεο Πξνεδξίαο ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα βξεη ιχζε ήηαλ νκφθσλε θαη απφ ηνπο 26 ηνπ πκβνπιίνπ. 6.2 Η πξνηεηλόκελε πλζήθε Σειηθά ζπκθσλήζεθε έλα θείκελν 15 ζειίδσλ πνπ εκθαλίδεηαη σο παξάξηεκα ζηα πκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο θαη πεξηέρεη κηα δεζκεπηηθή εληνιή θαζεθόλησλ γηα ηε ζχληαμε κηαο πλζήθεο απφ ηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε πνπ θαιείηαη λα ζπγθαιέζεη ε αθνινπζνχζα Πνξηνγαιηθή Πξνεδξία. Ζ πλζήθε πνπ πξνηείλεηαη κε ηελ εληνιή ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ πξνο ηε Γηαθπβεξλεηηθή ζα νλνκάδεηαη «κεηαξξπζκηζηηθή» (Reform Treaty) θαη απνηειεί κηα ζχλζεζε ηξηψλ πξνεγνχκελσλ πλζεθψλ, ηεο πλζήθεο ηεο Ρψκεο (πλζήθε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο ΔΚ), ηεο πλζήθεο ηνπ Maastricht πνπ ίδξπε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ) θαη ηεο κε επηθπξσζείζαο πληαγκαηηθήο πλζήθεο (.). 23 Ibid 53

Με ηε λέα πλζήθε δηαηεξνχληαη ελ ηζρχεη νη δχν βαζηθέο πλζήθεο, απηέο ηεο Ρψκεο θαη ηνπ Maastricht, αιιά ηξνπνπνηνχληαη κε νξηζκέλεο δηαηάμεηο ζεζκηθνχ ραξαθηήξα απφ ηε πληαγκαηηθή πλζήθε. ηελ νπζία πξφθεηηαη γηα αλαβίσζε ησλ θπξηνηέξσλ δηαηάμεσλ ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο, νη νπνίεο ελζσκαηνχκελεο ζην corpus ησλ ηζρπνπζψλ πλζεθψλ εκθαλίδνληαη σο απιέο κεηαξξπζκίζεηο. Οη δηαηάμεηο απηέο, απν ηε ζηηγκή πνπ δελ έρνπλ ραξαθηήξα «πληάγκαηνο», δελ δεκηνπξγνχλ πιένλ ηηο επηθπιάμεηο πνπ ππήξραλ ζην παξειζφλ ηδίσο απν ηε Γαιιία θαη ηελ Οιιαλδία. Αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά ζην πξννίκην ηεο εληνιήο κε ηνλ ηίηιν «γεληθέο παξαηεξήζεηο» φηη «ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε ζα εηζαγάγεη ζηηο ππάξρνπζεο πλζήθεο, νη νπνίεο εμαθνινπζνύλ λα ηζρύνπλ ηηο θαηλνηνκίεο πνπ πξνέθπςαλ από ηε Γηαθπβεξλεηηθή ηνπ 2004». Όπσο δηαπηζηψλεηαη, δελ γίλεηαη αλαθνξά ζηε πληαγκαηηθή πλζήθε αιιά ζηε Γηαθπβεξλεηηθή πνπ ηε ζρεδίαζε. Δίλαη ζαθέο φηη κε ηελ θαηλνχξγηα απηή πξνζέγγηζε εγθαηαιείπεηαη ε ζπληαγκαηηθή αληίιεςε πνπ ζπλίζηαην ζηελ θαηάξγεζε φισλ ησλ πξνεγνπκέλσλ πλζεθψλ θαη ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπο απφ έλα κφλν θείκελν πνπ απνθιήζεθε «χληαγκα». Ζ ζπληαγκαηηθή πξνζέγγηζε είρε ην ηεξάζηην πιενλέθηεκα ηεο ζαθήλεηαο, γηαηί θσδηθνπνηνχζε ζ έλα θείκελν φιεο ηηο πξνεγνχκελεο πλζήθεο Σν γεγνλφο απηφ νδεγνχζε ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε θαη απφ ηνπο πνιίηεο νη νπνίνη ζα είραλ έλα εληαίν θείκελν αλαθνξάο, ελψ πιένλ εμαθνινπζνχλ λα πθίζηαληαη φιεο νη πξνεγνχκελεο πλζήθεο δεκηνπξγψληαο εθ λένπ ην αίζζεκα ηεο δαηδαιψδνπο αζάθεηαο ησλ θεηκέλσλ πνπ δηαθαηείρε ην κέζν επξσπαίν πνιίηε. Δίλαη έηζη πξνθαλέο φηη κε ηέηνηνπ είδνπο πξνζεγγίζεηο ν Δπξσπαίνο πνιίηεο απνκαθξχλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν απφ ην επξσπατθφ γίγλεζζαη. 6.3. Η Γνκή ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο πλζήθεο Ζ κεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε, φπσο εκθαλίδεηαη ζηελ εληνιή θαζεθφλησλ, δνκείηαη ζηα εμήο θχξηα ζεκεία 24 : Πξψηνλ, ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε ζα πεξηέρεη δχν ξήηξεο νπζίαο, πνπ ζα 24 πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, «Δληνιή θαζεθφλησλ ηεο ΓΚΓ ηνπ 2007»,Παξάξηεκα 11218/07, Βξπμέιιεο 26/06/2007 54

ηξνπνπνηνχλ αληηζηνίρσο ηε πλζήθε ηνπ Maastricht γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ) θαη ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο (ΔΚ). Ζ πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ) ζα δηαηεξήζεη ην ζεκεξηλφ ηεο φλνκα θαη ζα απνθηήζεη λνκηθή πξνζσπηθφηεηα. Αληίζεηα, ε πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα (ΔΔ) ζα κεηνλνκαζζεί ζε «πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Έλσζεο» θαη δελ ζα έρεη δηθή ηεο λνκηθή πξνζσπηθφηεηα, φπσο πξηλ. Ο φξνο «Κνηλφηεηα» ζ αληηθαηαζηαζεί φπνπ εκθαλίδεηαη απφ ηνλ φξν «Έλσζε», ζα δειψλεηαη δε ξεηψο φηη νη δχν πλζήθεο απνηεινχλ ηηο πλζήθεο ζηηο νπνίεο ζεκειηψλεηαη ε Έλσζε θαη φηη ε Έλσζε αληηθαζηζηά ηελ Κνηλφηεηα θαη ηε δηαδέρεηαη. ε πεξαηηέξσ ξήηξεο ζα πεξηιακβάλνληαη νη θαζηεξσκέλεο δηαηάμεηο ζρεηηθά κε ηελ θχξσζε θαη ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο πλζήθεο, θαζψο θαη κεηαβαηηθέο ξπζκίζεηο. Οη ηερληθέο ηξνπνπνηήζεηο ηεο πλζήθεο Δπξαηφκ θαη ησλ ηζρπφλησλ Πξσηνθφιισλ, φπσο είραλ ζπκθσλεζεί ζηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηνπ 2004, ζα επέιζνπλ κε Πξσηφθνιια πξνζαξηεκέλα ζηε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε. Γεχηεξνλ, ε ΔΔ θαη ε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Έλσζεο δελ ζα έρνπλ ζπληαγκαηηθό ραξαθηήξα. Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη δελ ζα ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο «χληαγκα», ν «Τπνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο Έλσζεο» ζα ιέγεηαη «Ύπαηνο Δθπξφζσπνο ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο θαη Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο», θαη νη φξνη «λφκνο» θαη «λφκνο-πιαίζην» ζα εγθαηαιεηθζνχλ, θαζφηη ζα παξακείλνπλ ελ ρξήζεη νη ππάξρνπζεο νλνκαζίεο «θαλνληζκφο», «νδεγία» θαη «απφθαζε». Δπίζεο, δελ ζα ππάξρεη ζηηο ηξνπνπνηεκέλεο πλζήθεο άξζξν κε κλεία ζπκβφισλ ηεο Έλσζεο, φπσο ζεκαίαο, χκλνπ ή εκβιήκαηνο. Σέινο, φζνλ αθνξά ηελ ππεξνρή ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ, ε ΓΚΓ ζα εγθξίλεη κηα δήισζε πνπ ζα ππελζπκίδεη ηελ ππάξρνπζα λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σξίηνλ φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ησλ ηξνπνπνηήζεσλ ησλ ηζρπνπζψλ πλζεθψλ, νη θαηλνηνκίεο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηνπ 2004 ζα ελζσκαησζνχλ ζηε ΔΔ θαη ζηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Έλσζεο. Οη ηξνπνπνηήζεηο πνπ επέθεξε ε πληαγκαηηθή πλζήθε ζηα ζεζκηθά ζα ελζσκαησζνχλ ζηε πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ), ε νπνία ζα δηαηξείηαη ζε 6 Σίηινπο θαη ζα πεξηιακβάλεη θνηλέο δηαηάμεηο (Η), δηαηάμεηο πεξί δεκνθξαηηθψλ αξρψλ (ΗΗ), νξγάλσλ (ΗΗΗ), εληζρπκέλεο ζπλεξγαζίαο (IV), γεληθέο δηαηάμεηο γηα ηελ εμσηεξηθή δξάζε ηεο Έλσζεο θαη εηδηθέο δηαηάμεηο ζρεηηθά κε κηα Κνηλή Δμσηεξηθή 55

Πνιηηηθή θαη πνιηηηθή Αζθάιεηαο (V) θαη ηειηθέο δηαηάμεηο (VI). 6.4 Οη αιιαγέο ζην εζσηεξηθό ηνπ θεηκέλνπ ηεο πλζήθεο Σίηινο Ι. Κνηλέο δηαηάμεηο Ο ηίηινο Η ηεο ηζρχνπζαο ΔΔ, ν νπνίνο πεξηέρεη κεηαμχ άιισλ άξζξα ζρεηηθά κε ηηο αμίεο θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο Έλσζεο θαζψο θαη ηηο ζρέζεηο ηεο Έλσζεο κε ηα θξάηε κέιε ζα ηξνπνπνηεζεί ζχκθσλα κε ηηο θαηλνηνκίεο πνπ ζπκθσλήζεθαλ ζηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηνπ 2004. Σν άξζξν πεξί ππεξνρήο ηνπ ελσζηαθνχ δηθαίνπ δελ πξφθεηηαη λα πεξηιεθζεί εθ λένπ ζηε ΔΔ. Ζ ΓΚΓ ζα εγθξίλεη ηελ εμήο δήισζε: «Ζ Γηάζθεςε ππελζπκίδεη φηη, ζχκθσλα κε ηελ πάγηα λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, νη πλζήθεο θαη ην δίθαην πνπ ζεζπίδεηαη απφ ηελ Έλσζε βάζεη ησλ πλζεθψλ ππεξηζρχνπλ έλαληη ηνπ δηθαίνπ ησλ θξαηψλ-κειψλ, ππφ ηνπο φξνπο πνπ νξίδνληαη ζηελ ελ ιφγσ λνκνινγία». Σν άξζξν γηα ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα ζα πεξηέρεη παξαπνκπή ζην Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ, φπσο ζπκθσλήζεθε θαηά ηε ΓΚΓ ην 2004, πξνζδίδνληάο ηνπ λνκηθά δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα θαη νξηνζεηψληαο ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ. ην άξζξν πεξί ζεκειησδψλ αξρψλ ζρεηηθά κε ηηο αξκνδηφηεηεο ζα νξίδεηαη φηη ε Έλσζε ελεξγεί κόλνλ εληόο ησλ νξίσλ ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ ηεο απνλέκνπλ ηα θξάηεκέιε ζηηο πλζήθεο. Σίηινο ΙΙ. Γηαηάμεηο πεξί δεκνθξαηηθώλ αξρώλ Ο λένο απηφο Σίηινο ΗΗ ζα πεξηέρεη ηηο δηαηάμεηο πνπ ζπκθσλήζεθαλ ζηε ΓΚΓ ηνπ 2004 ζρεηηθά κε ηε δεκνθξαηηθή ηζφηεηα, ηελ αληηπξνζσπεπηηθή δεκνθξαηία, ηε ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία θαη ηελ πξσηνβνπιία ησλ πνιηηψλ. Καζ φζνλ αθνξά ηα εζληθά θνηλνβνχιηα, ν ξφινο ηνπο ζα εληζρπζεί αθφκε πεξηζζφηεξν ζχκθσλα κε ηα φζα ζπκθσλήζεθαλ ζηε ΓΚΓ ηνπ 2004, ζηα ζέκαηα πξνυπνινγηζκνχ, ζπλαπφθαζεο θαη πνιηηηθνχ ειέγρνπ. 56

Σίηινο ΙΙΙ. Γηαηάμεηο πεξί ησλ νξγάλσλ Οη ζεζκηθέο αιιαγέο πνπ ζπκθσλήζεθαλ ζηε ΓΚΓ ηνπ 2004 ζα ελζσκαησζνχλ ελ κέξεη ζηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Έλσζεο. Ο λένο Σίηινο ΗΗΗ ζα πεξηέρεη ηηο θαησηέξσ ηξνπνπνηήζεηο φζνλ αθνξά ηα ζεζκηθά φξγαλα ηεο Έλσζεο. Έηζη πξνβιέπεηαη λέα χλζεζε γηα ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ε κεηεμέιημε ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζε ζεζκηθφ φξγαλν θαη ε ζεζκνζέηεζε ηνπ αμηψκαηνο ηνπ Πξνέδξνπ. Δπίζεο εηζάγεηαη ην ζχζηεκα ςεθνθνξίαο κε δηηηή πιεηνςεθία ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ θαη γίλνληαη αιιαγέο ζην ζχζηεκα ηεο εμακεληαίαο πξνεδξίαο, κε δπλαηφηεηα ηξνπνπνίεζήο ηνπ. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή απνθηά λέα ζχλζεζε θαη εληζρχεηαη ν ξφινο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο. Αθφκε ζεζκνζεηείηαη ε ζέζε ηνπ Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ ηεο Έλσζεο, αιιά ππφ ηελ νλνκαζία Ύπαηνο Δθπξφζσπνο ηεο Έλσζεο γηα ζέκαηα Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο θαη Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο. Σέινο γίλεηαη αλαθνξά ζην Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν ζχζηεκα δηπιήο πιεηνςεθίαο, ην νπνίν ζπκθσλήζεθε θαηά ηελ ΓΚΓ ηνπ 2004, ζα αξρίδεη λα ηζρχεη ηελ 1 ε Ννεκβξίνπ 2014, κέρξη δε ηελ εκεξνκελία απηήλ ζα εμαθνινπζήζεη λα εθαξκφδεηαη ην ζεκεξηλφ ζχζηεκα εηδηθήο πιεηνςεθίαο (άξζξν 205 παξάγξαθνο 2 ΔΚ). ηε ζπλέρεηα, θαηά ηε δηάξθεηα κεηαβαηηθήο πεξηφδνπ κέρξη ηηο 31 Μαξηίνπ 2017, φηαλ πξέπεη λα ιεθζεί απφθαζε κε εηδηθή πιεηνςεθία, έλα κέινο ηνπ πκβνπιίνπ κπνξεί λα δεηά λα ιεθζεί ε απφθαζε κε ηελ εηδηθή πιεηνςεθία. Σίηινο IV. Γηαηάμεηο πεξί εληζρπκέλεο ζπλεξγαζίαο Ο ηίηινο IV (πξψελ Σίηινο VII ηεο ηζρχνπζαο ΔΔ) ζα ηξνπνπνηεζεί ζχκθσλα κε ηα φζα ζπκθσλήζεθαλ ζηε ΓΚΓ ηνπ 2004. Ο ειάρηζηνο αξηζκφο θξαηψλ-κειψλ πνπ απαηηείηαη γηα ηε δξνκνιφγεζε εληζρπκέλεο ζπλεξγαζίαο είλαη ελλέα (9). Σίηινο V. Γεληθέο δηαηάμεηο γηα ηελ εμσηεξηθή δξάζε ηεο Έλσζεο θαη εηδηθέο δηαηάμεηο ζρεηηθά κε κηα Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθή Αζθαιείαο 57

ηνλ ηίηιν V ηεο ηζρχνπζαο ΔΔ ζα πξνζηεζεί ζηελ αξρή έλα λέν θεθάιαην κε ηηο γεληθέο δηαηάμεηο γηα ηελ εμσηεξηθή δξάζε ηεο Έλσζεο, απνηεινχκελν απφ δχν άξζξα, φπσο ζπκθσλήζεθαλ ζηε ΓΚΓ ηνπ 2004, έλα γηα ηηο αξρέο θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο εμσηεξηθήο δξάζεο ηεο Έλσζεο θαη έλα γηα ην ξφιν ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη ησλ ζηφρσλ ηεο δξάζεο απηήο. Σν δεχηεξν θεθάιαην ζα πεξηέρεη ηηο δηαηάμεηο ηνπ Σίηινπ V ηεο ηζρχνπζαο ΔΔ, φπσο ζπκθσλήζεθαλ ζηε ΓΚΓ ηνπ 2004 (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Δπξσπατθήο Τπεξεζίαο Δμσηεξηθήο Γξάζεο θαη ηεο κφληκεο δηαξζξσκέλεο ζπλεξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο άκπλαο). ην θεθάιαην απηφ ζα ελζσκαησζεί λέν άξζξν, ην νπνίν ζα πξνβιέπεη φηη ε δξάζε ηεο Έλσζεο ζηε δηεζλή ζθελή θαζνδεγείηαη απφ ηηο γεληθέο αξρέο, επηδηψθεη ηνπο ζηφρνπο θαη δηεμάγεηαη ζχκθσλα κε ηηο γεληθέο δηαηάμεηο γηα ηελ εμσηεξηθή δξάζε ηεο Έλσζεο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνληαη ζην θεθάιαην 1. Θα πξνζδηνξίδεηαη ζαθψο ζην ελ ιφγσ Κεθάιαην φηη ε ΚΔΠΠΑ ππφθεηηαη ζε εηδηθέο δηαδηθαζίεο θαη θαλφλεο. Θα πξνβιέπεηαη επίζεο εηδηθή λνκηθή βάζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα ζην ηνκέα ηεο ΚΔΠΠΑ. VI. Σειηθέο δηαηάμεηο O Σίηινο VI (πξψελ Σίηινο VIII ηεο ηζρχνπζαο ΔΔ) ζα ηξνπνπνηεζεί ζχκθσλα κε ηα φζα ζπκθσλήζεθαλ ζηε ΓΚΓ ηνπ 2004. Δηδηθφηεξα ζα πξνζηεζεί έλα άξζξν ζρεηηθά κε ηε λνκηθή πξνζσπηθφηεηα ηεο Έλσζεο θαη έλα γηα ηελ εζεινχζηα απνρψξεζε απφ ηελ Έλσζε, ελψ ην άξζξν 48 ζα ηξνπνπνηεζεί ψζηε λα ζπλελσζνχλ εθεί νη δηαδηθαζίεο αλαζεψξεζεο ησλ πλζεθψλ (ε ζπλήζεο θαη νη δχν απινπζηεπκέλεο). ην άξζξν απηφ, ζηελ παξάγξαθφ ηνπ γηα ηε ζπλήζε δηαδηθαζία αλαζεψξεζεο, ζα πξνζδηνξίδεηαη ζαθψο φηη νη πλζήθεο κπνξνχλ λα αλαζεσξεζνχλ είηε γηα λα δηεπξπλζνχλ είηε γηα λα πεξηνξηζηνχλ νη αξκνδηφηεηεο ηεο Έλσζεο. ην άξζξν 49 ην ζρεηηθφ κε ηα θξηηήξηα επηιεμηκφηεηαο θαη ηηο δηαδηθαζίεο πξνζρψξεζεο ζηελ Έλσζε, ε κλεία ησλ αξρψλ ζα αληηθαηαζηαζεί απφ κλεία ησλ αμηψλ ηεο Έλσζεο, ζα πξνζηεζεί δε θαη δέζκεπζε γηα ηελ απφ θνηλνχ πξναγσγή ησλ αμηψλ απηψλ, ε ππνρξέσζε ελεκέξσζεο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ γηα θάζε αίηεζε πξνζρψξεζεο ζηελ Έλσζε θαζψο θαη κλεία λα ιακβάλνληαη ππφςε ηα θξηηήξηα 58

επηιεμηκφηεηαο πνπ ζπκθσλήζεθαλ απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην. Θα πξνζαξκνζηεί, ηέινο, θαη ε θαζηεξσκέλε αθξνηειεχηηα δηάηαμε (εδαθηθή εθαξκνγή, δηάξθεηα, θχξσζε, απζεληηθά θείκελα θαη κεηαθξάζεηο). 6.5 Αμηνιόγεζε απνηειεζκάησλ θαη ελδερόκελεο πξννπηηθέο Ζ ζπκθσλία πνπ επεηεχρζε ζηε χλνδν Κνξπθήο είλαη έλα ζεκαληηθφ βήκα, απνκέλεη φκσο λα επηβεβαησζεί θαη απφ ηε δηαπξαγκάηεπζε ζηα πιαίζηα ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο, αθνχ επίθεηηαη ε δηαδηθαζία επηθπξψζεσλ απφ ηνπο 27 θαη δελ έρεη πάςεη λα ειινρεχεη ν θίλδπλνο απφξξηςεο. Πάλησο δηαπηζηψλεηαη φηη ηα θξάηε απνθάζηζαλ λα πηνζεηήζνπλ ηε ζπλέρηζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ρσξίο έλα χληαγκα γηα ηελ Δπξψπε. Γηα ην ιφγν απηφ, ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε, εάλ επηθπξσζεί θαη ηζρχζεη, ζα ζεκαηνδνηεί ηελ θαιχηεξε δπλαηή δηέμνδν απφ ηελ θξίζε. Δληνχηνηο, ηα δχν κεγάια ειιείκκαηα ηεο Έλσζεο ήηαλ θαη παξακέλνπλ ην δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα θαη ην έιιεηκκα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Οη βειηηψζεηο πνπ επέθεξε ζηα δχν απηά ζεκεία ε πληαγκαηηθή πλζήθε θαη θαη επέθηαζε ε Μεηαξξπζκηζηηθή -ππνθαηάζηαην ηεο πξψηεο- είλαη νξηαθέο. Ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ν δηνξηζκφο ελφο Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ, ν νπνίνο ηειηθά ζα ιέγεηαη «Ύπαηνο Δθπξφζσπνο» (High Representative), δελ είλαη αξθεηφο γηα λα κηιάεη ε Δπξψπε κε κηα θσλή ζηα κεγάια δηεζλή δεηήκαηα, φηαλ γηα ηε ιήςε νπνηαζδήπνηε απφθαζεο απαηηείηαη νκνθσλία. Έρεη δηαπηζησζεί φηη ζε θαλέλα απφ ηα κεγάια δηεζλή πξνβιήκαηα, ε Δ.Δ. δελ είρε δηαδξακαηίζεη θαηαιπηηθφ ξφιν θαη ηδηαίηεξε ζεκαζία είραλ νη δηαθξαηηθέο ζρέζεηο θαζψο θαη άιινη, δηεζλείο νξγαληζκνί φπσο ην ΝΑΣΟ ή ν ΟΖΔ. Σν γεγνλφο απηφ ζα εμαθνινπζήζεη λα ηζρχεη εάλ ε Δπξψπε δελ επηηχρεη ηελ πνιηηηθή ηεο έλσζε. Ωζηφζν, κε ηε δηεχξπλζε, ζηελ Δπξψπε ησλ 27 θαίλεηαη λα έρεη ραζεί θάζε ειπίδα γηα ηελ πνιηηηθή Δπξψπε κε νκφθσλε βνχιεζε. ηελ ηειεπηαία χλνδν Κνξπθήο απεδείρζε φηη δελ γίλεηαη λα ππάξρεη ζπκβηβαζκφο ησλ δηθνξεηηθψλ εζληθψλ ζπκθεξφλησλ νξηζκέλσλ ρσξψλ θαη ε Δπξψπε δείρλεη λα είλαη ρσξηζκέλε ζηα δχν. 59

Οη λέεο ρψξεο κνηάδνπλ λα ζπκπεξηθέξνληαη κέζα ζηελ Έλσζε ζαλ λα βξίζθνληαη κέζα ζ έλα δηεζλή νξγαληζκφ ηχπνπ ΝΑΣΟ 25 θαη φρη ζε κηα νκάδα ρσξψλ νξγαλσκέλε ζε Έλσζε κε δηθαηψκαηα αιιά θαη ππνρξεψζεηο. Δπηπιένλ ε ζηάζε ηεο Βξεηαλίαο ζπλεπηθνπξεί ζε απηή ηελ ζηάζε αθνχ θαη ε ίδηα, παξφιν πνπ είλαη κέινο ηεο Δ.Δ. γηα πνιχ πεξηζζφηεξα ρξφληα, δείρλεη λα αξλείηαη λα πηνζεηήζεη κηα πην ελσζηαθή ινγηθή πνξείαο πξνο ηελ νινθιήξσζε. Δληνχηνηο, εκθαλίζηεθε θαηά ηε δηαπξαγκάηεπζε κηα κηθξή, αιιά ηζρπξή νκάδα ρσξψλ απνθαζηζκέλσλ λα πξνσζήζνπλ ηελ επξσπατθή ελνπνίεζε. Υψξεο φπσο ε Ηηαιία, ε Ηζπαλία, ην Βέιγην, ην Λνπμεκβνχξγν, ε Διιάδα θαζψο θαη ε Γαιιία θαη ε Γεξκαλία, δηαπίζησζαλ φηη ε Δπξψπε ησλ 27 δελ έρεη ηελ απαξαίηεηε ζπλνρή γηα λα πξνρσξήζεη ζχζζσκε πξνο ηελ νινθιήξσζε θαη θάλεθαλ λα ζπλεηδεηνπνηνχλ φηη γηα λα πάεη κπξνζηά ε Δπξψπε ρξεηάδεηαη ε ηνικεξή απφθαζε λα πξνρσξήζνπλ κφλνη ηνπο φζνη ην επηζπκνχλ. Καζε κηα απφ απηέο ηηο ρψξεο εκθαλίδεηαη έηνηκε λα πξνρσξήζεη ζε εληζρπκέλεο ζπλεξγαζίεο κε φζνπο επηζπκνχλ πεξηζζφηεξε Δπξψπε. 6.6 Πξνβιεκαηηζκνί θαη δηιήκκαηα ηνπ ζεκεξηλνύ επξσπατθνύ ζπζηήκαηνο Ζ Δ.Δ. έρεη απνδπλακσζεί σο πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ν έληνλνο ζθεπηηθηζκφο πνπ δηαθαηέρεη ηα κέιε ηεο, ηελ απνκαθξχλνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο. Ωζηφζν, ππάξρνπλ νξηζκέλα θαίξηα δεηήκαηα ηα νπνία νη πεξηζζφηεξεο «κηθξέο ρψξεο» δελ δχλαληαη λα επηιχζνπλ απφ κφλεο ηνπο. Ηδηαίηεξα κεηά ηε δηεχξπλζε είλαη εκθαλέο φηη ζα δεκηνπξγεζεί αθφκε κεγαιχηεξν ράζκα ζπλνρήο εάλ δελ πξνρσξήζεη ε νινθιήξσζε θαη ε απφ θνηλνχ δηαρείξηζε ησλ πνιηηηθψλ. Σν δεηνχκελν ινηπφλ είλαη ην πψο ε Δ.Δ. ζα δηαρεηξηζηεί κε ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν ηε δηεχξπλζή ηεο. Απέλαληη ζε απηφλ ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηίζεηαη δηαξθψο ην δίιεκκα αλάκεζα ζηε δηεύξπλζε θαη ηελ εκβάζπλζε, αθνχ ζεσξνχληαη δπν αληηηηζέκελεο έλλνηεο αλάκεζα ζηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα γίλεη επηινγή γηα λα νξηζηεί ε κειινληηθή θαηεχζπλζε ηεο Δπξψπεο. 25 Λπκπεξφπνπινο Κ., «Ζ χλνδνο Κνξπθήο ηνπ Ηνπλίνπ θαη ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε», Δπξσπατθή Πξφθιεζε-Αλαιχζεηο, Αχγνπζηνο 2007 60

Θα κπνξνχζακε εδψ λα ππνζηεξίμνπκε φηη ε εκβάζπλζε είλαη ζίγνπξα κηα απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή ηεο Έλσζεο, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη ε δηεχξπλζε απνηειεί απαξαηηήησο ηξνρνπέδε ζηελ πνξεία απηή. Σν δήηεκα ην νπνίν κπνξεί πξάγκαηη λα εκπνδίζεη ηε ζπλέρηζε ηεο ελνπνηεηηθήο δηαδηθαζίαο είλαη απηφ ηεο επξείαο ιατθήο ζπλαίλεζεο ε νπνία φπσο είδακε απνπζηάδεη απφ ην πξνζθήλην ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ. Δληνχηνηο, ε ζπλαίλεζε είλαη ε θηλεηήξηνο δχλακε ηεο νκνζπνλδίαο αθνχ ζα νδεγήζεη ζηε ζέζπηζε θνηλψλ θαλφλσλ πνπ ζα δηέπνπλ ηελ νκνζπνλδία, θάησ απφ κηα λέα Αξρή πνπ ζα βαζίδεηαη ζηε ζρέζε Κπβέξλεζεο-πνιηηψλ θαη ζα εγγπάηαη ηε ζπλέρεηα ηνπ ζπζηήκαηνο. Έηζη νη πνιίηεο ζα είλαη ελεξγνί ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ζα νδεγνχλ ηε δηαδηθαζία πξνο ην θνηλφ ζπκθέξνλ. Απηή ε δηαιεθηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ πιεηνςεθία θαη ηε κεηνςεθία ζα νδεγήζεη δπλεηηθά θαη ζηε ζέζπηζε ελφο εληαίνπ θεηκέλνπ πνπ ζα αληηπξνζσπεχεη ηα ζπκθέξνληα ησλ πνιηηψλ, αθνχ ζα θαηαξηηζηεί κέζα απφ δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο. Έηζη επαλεξρφκαζηε ζην δήηεκα ηεο αλαγθαηφηεηαο ζέζπηζεο ελφο επξσπατθνχ πληάγκαηνο ην νπνίν ζα εμαζθαιίδεη ηε ζπλνρή κέζα απφ ηελ επξεία ιατθή ζπλαίλεζε νινθιεξψλνληαο έηζη ην φξακα ηεο ελνπνηεηηθήο δηαδηθαζίαο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ θαη ησλ ιαψλ. Μεηά φκσο απφ ηε ζηαζηκφηεηα ησλ δχν εηψλ πνπ αθνινχζεζε ηε δηαθνπή ησλ δηαπξαγκαηεπζεσλ, ε Δπξψπε θηλείηαη ηψξα ζε πην εθηθηέο ιχζεηο ηηο νπνίεο έπξεπε λα δψζεη ε χλνδνο ηνπ Ηνπλίνπ, εγθαηαιείπνληαο φπσο θάλεθε γηα ηελ ψξα ην νκνζπνλδηαθφ φξακα ην νπνίν θαληάδεη ηψξα πην καθξηλφ απφ πνηέ. Ζ δηαπξαγκάηεπζε ηεο πλφδνπ Κνξπθήο ήηαλ ηδηαίηεξα δηαθσηηζηηθή γηα ην πνχ βξίζθεηαη ε Έλσζε ησλ 27 θαη πνην κέιινλ ηελ πεξηκέλεη. Απεδείρζε φηη δελ ππάξρνπλ πιένλ άιια πεξηζψξηα πξνζκνλήο θαη νη Δπξσπαίνη θαινχληαη λα θάλνπλ ηηο επηινγέο ηνπο. Δίηε ζα απνδερζνχλ κηα αδχλακε νηθνλνκηθή Δπξψπε ρσξίο ζπλνρή θαη πξννπηηθή είηε ζα ηνικήζνπλ ηε ξήμε κε ην παξειζφλ θαη ζα πξνρσξήζνπλ ζε λέα κνξθή νινθιήξσζεο κε φζνπο ην επηζπκνχλ νπζηαζηηθά. Αθφκε θαη ην κνληέιν ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο πνπ επηρεηξείηαη ζήκεξα λα πηνζεηεζεί, κε ηελ νλνκαζία Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε είλαη ην κνληέιν ηεο νκνζπνλδίαο εζληθψλ θξαηψλ πνπ απέρεη θαηαθαλψο απφ ηελ πνιηηηθή Έλσζε. Ο εκπλεπζηήο θαη δεκηνπξγφο ηεο ελσκέλεο Δπξψπεο Jean Monnet είρε ραξαθηεξίζεη ηελ ηδέα ηεο νκνζπνλδίαο εζληθψλ θξαηψλ σο αλόεηε (absurd) απφ ηε 61

ζηηγκή πνπ κηα νκνζπνλδία, φπνπ ηα νκφζπνλδα κέιε ηεο δηαηεξνχλ ηηο εμνπζίεο ηνπο, παχεη λα είλαη νκνζπνλδία, είλαη απιά κηα ζπλνκνζπνλδία. Καη ζπλέρηδε ν κεγάινο Δπξσπαίνο: «Γελ ππήξμαλ πνηέ παξά δύν εηδώλ ζπλνκνζπνλδίεο απηέο πνπ κεηεβιήζεζαλ ζε νκνζπνλδίεο θαη απηέο πνπ απέηπραλ». Ο Monnet πίζηεπε φηη ζηφρνο ηεο δηαδηθαζίαο νινθιήξσζεο δελ είλαη απιά κηα ζπκκαρία εζληθψλ θξαηψλ αιιά κηα πνιηηηθή έλσζε πξνο ην ζπκθέξνλ ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ. Καη απηφ είλαη αθφκε ζήκεξα ην δεηνχκελν. 7. ΟΙ ΝΔΔ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ Ζ Δπξσπατθή Έλσζε θέηνο γηνξηάδεη 50 ρξφληα απφ ηελ ίδξπζή ηεο. Μηζφ αηψλα απφ ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο, ε Έλσζε, κέρξη πξφζθαηα, είρε απνδείμεη φηη απνηειεί έλα κνλαδηθφ ηζηνξηθφ παξάδεηγκα, ην πην επηηπρεκέλν κνληέιν εηξήλεο, επεκεξίαο θαη ζπλεξγαζίαο κεηαμχ θξαηψλ ηα νπνία απνθάζηζαλ λα θνηηάμνπλ κπξνζηά πξνο έλα θνηλφ επξσπατθφ κέιινλ. Έλα κέιινλ εηξήλεο, αλάπηπμεο θαη επεκεξίαο. Γηα λα ππάξρεη φκσο έλα ηέηνην θνηλφ κέιινλ, ε Δπξψπε ησλ 27 πιένλ θξαηψλ κειψλ ζα έπξεπε ήδε λα έρεη αλαπηχμεη ηνπο θαηάιιεινπο ζεζκνχο, ψζηε λα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθφηεξα. Θα έπξεπε ήδε λα ππάξρεη ην θαηάιιειν λνκηθφ θαη ζεζκηθφ πιαίζην, πνπ λα ηεο επηηξέπεη λα αληηκεησπίδεη θαιχηεξα ηφζν ηηο εζσηεξηθέο φζν θαη ηηο εμσηεξηθέο πξνθιήζεηο 26. Γηα ην ζθνπφ απηφ, απαηηνχληαη πνιηηηθέο απνθάζεηο πνπ λα μεπεξλνχλ ηελ εζσηεξηθή πνιηηηθή ηνπ θάζε θξάηνπο κέινπο θαη λα δίλνπλ απαληήζεηο ζηα ππεξεζληθά πξνβιήκαηα πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ε Έλσζε. Σν δηαθπβεξλεηηθφ ζηνηρείν ζην νπνίν επηκέλνπλ ζζελαξά νξηζκέλα θξάηε είλαη απαξαίηεην λα εμαιεηθζεί εάλ βέβαηα εμαθνινπζεί ε νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή λα είλαη ην δεηνχκαλν γηα ην κέιινλ ηεο Έλσζεο, ε νπνία εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζ έλα θξίζηκν ζηαπξνδξφκη. Πξέπεη άκεζα λα επηιέμεη πνην ξφιν ζα δηαδξακαηίζεη ζηα επφκελα 50 ρξφληα. Καη ε αιήζεηα είλαη φηη αθφκε δελ έρεη απνθαζηζζεί πνηα ζα είλαη ε λέα επξσπατθή πνιηηηθή αξρηηεθηνληθή. Ζ λέα, Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε θαηαδεηθλχεη ην κνλνπάηη ην νπνίν έρεη γηα ηελ ψξα επηιεγεί ζε κηα πξνζπάζεηα άκβιπλζεο ησλ δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ εζληθψλ 26 Κνχξηαιεο., ύγθξηζε «πλζήθε γηα ηε ζέζπηζε πληάγκαηνο ηεο Δπξώπεο» -«Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε» 62

επηδηψμεσλ ησλ θξαηψλ, θαζψο θαη ηεο δπζπηζηίαο πνπ επηθξαηεί απφ ηελ πιεπξά ησλ πνιηηψλ. Οπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα κηα επαλεθθίλεζε ζηελ πνξεία πξνο ηελ νινθιήξσζε αιιά κε πην αξγά θαη ζηαζεξά βήκαηα. Δίλαη άιισζηε γεγνλφο φηη κεηά απφ ηε βαζχηαηε θξίζε ζηελ νπνία είρε πεξηέιζεη, ε Δπξψπε ρξεηάδεηαη ηε κεηαξξχζκηζε αθνχ γηα λα δνζεί κηα λέα ψζεζε πξνο ην κέιινλ, ρξεηάδεηαη ην παξφλ λα έρεη κηα ζηαζεξφηεηα θαη θπξίσο κηα απνηειεζκαηηθφηεηα ζηε ιεηηνπξγία ηνπ. Απηφο είλαη θαη ν κφλνο ηξφπνο λα πεηζζνχλ αθφκε θαη νη πνιίηεο ηεο Έλσζεο γηα ηα ζεηηθά πνπ κπνξεί λα επηθέξεη ε πιήξεο ελζσκάησζή ηνπο ζε απηήλ. Ζ κεηαξξχζκηζε ζα πξέπεη λα δνκεζεί ζηε βάζε θπξίσο ηεο εκπηζηνζχλεο ζην επξσπατθφ ηδεψδεο ηφζν απφ ηα θξάηε-κέιε, φζν θαη απφ ην ιαφ. 7.1 Η Αλάγθε Μεηαξξύζκηζεο ηεο Δπξώπεο Οη λέεο θαη νινέλα απμαλφκελεο πξνθιήζεηο ηνπ 21 νπ αηψλα απαηηνχλ απφ ηελ Δπξψπε λα αιιάμεη. 50 ρξφληα κεηά ηελ ίδξπζή ηεο, ε Δ.Δ. θαιέηηαη ζήκεξα λα αληηκεησπίζεη πνιιψλ εηδψλ δηεζλείο πξνθιήζεηο φπσο ηελ παγθνζκηνπνηεκέλε νηθνλνκία, ην πεξηβάιινλ, ηελ θνηλσληθή ζπλνρή θαη γεληθφηεξα ηελ αλάγθε εμαζθάιηζεο κηαο βηψζηκεο αλάπηπμεο ζε θάζε ηνκέα. Σα ζεκεξηλά απηά δεηήκαηα δελ είλαη δπλαηφ λα αληηκεησπηζζνχλ απφ ην θάζε θξάηνο μερσξηζηά. Ζ Δπξψπε δνθηκάδεηαη φζνλ αθνξά ηελ ηθαλφηεηά ηεο λα εθαξκφδεη πνιηηηθέο πνπ αληαπνθξίλνληαη ζηηο πξνζδνθίεο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ πνιηηψλ ηεο: ην φξακα κηαο Δπξψπεο πνπ είλαη έηνηκε λα ελψζεη ηηο δπλάκεηο ηεο γηα λα νηθνδνκήζεη έλα θνηλφ κέιινλ. Γηα λα κπνξέζεη λα εθκεηαιιεπηεί ην δπλακηθφ ηεο, ε Δπξσπατθή Έλσζε ρξεηάδεηαη εθζπγρξνληζκφ θαη κεηαξξχζκηζε. Ζ λέα Δπξσπατθή πλζήθε, ε Μεηαξξπζκηζηηθή ζα πξέπεη λα έρεη νινθιεξσζεί έσο ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2007. Απηή είλαη θαη ε κνλαδηθή επθαηξία ησλ εγεησλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα ζηέξεε βάζε γηα ην επξσπατθφ νηθνδφκεκα κε ηα πιένλ εχζξαπζηα ζεκέιηα. Ζ Δπηηξνπή πηζηεχεη φηη «ε εληνιή ηεο ΓΚΓ πνπ ζπκθσλήζεθε ζην Δπξσπατθό πκβνύιην ζηηο 21-22 Ινπλίνπ 2007 ζπκθηιηώλεη ηνλ πνιηηηθό ξεαιηζκό κε ηε θηινδνμία θαη πξνζθέξεη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε κηα ζηέξεε ζεζκηθή θαη πνιηηηθή βάζε γηα λα 63

αληαπνθξηζεί ζηηο θηινδνμίεο ησλ πνιηηώλ ηεο. Η εληνιή ηεο ΓΚΓ απνηειεί ηελ θαηάιιειε βάζε γηα ηαρεία θαη απνηειεζκαηηθή Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηθαλή λα ζπκθσλήζεη γηα κηα ζπλζήθε κε πξννπηηθή ηελ ηαρεία επηθύξσζή ηεο» 27. Ζ γλψκε ηεο Δπηηξνπήο ππνγξακκίδεη ηηο βειηηψζεηο πνπ ζα είρε σο απνηέιεζκα γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηνπο πνιίηεο ηεο ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε σο επαθφινπζν απηήο ηεο εληνιήο. Ζ πξψηε βαζηθή βειηίσζε είλαη ε δεκηνπξγία κίαο πεξηζζφηεξν δεκνθξαηηθήο Δπξψπεο κε κεγαιχηεξε δηαθάλεηα ζηηο δξάζεηο ηεο κέζσ δηαθφξσλ κέηξσλ φπσο έλαλ εληζρπκέλν ξφιν γηα ην Δπξσπατθφ θαη ηα εζληθά Κνηλνβνχιηα θαη έλα κεγαιχηεξν άλνηγκα γηα ην πκβνχιην. Ζ δεκνθξαηηθφηεηα ζα εληζρπζεί πεξαηηέξσ κε ηε δπλαηφηεηα πνπ ζα δνζεί ζε έλα εθαηνκκχξην πνιίηεο λα κπνξνχλ λα θαινχλ ηελ Δπηηξνπή λα ππνβάιεη πξσηνβνπιίεο πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ γη απηνχο. Δπίζεο κε ηηο κεηαξξπζκίζεηο απηέο ζα ππάξρεη πιένλ ζαθέζηεξε αληίιεςε ζρεηηθά κε ην πνηνο θάλεη ηί ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Γεχηεξνο ζηφρνο είλαη λα γίλεη ε Δπξψπε απνηειεζκαηηθφηεξε, κε απινπζηεπκέλα φξγαλα θαη κεζφδνπο εξγαζίαο πνπ ζα ιεηηνπξγνχλ ζηελ Έλσζε ησλ 27 κε ηαρχηεξεο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, απινπζηεπκέλνπο θαη δηθαηφηεξνπο θαλφλεο ςεθνθνξίαο θαζψο θαη πην επέιηθηα φξγαλα. Έηζη ζα βειηησζεί θαη ε ηθαλφηεηα δξάζεο ζε ηνκείο χςηζηεο πξνηεξαηφηεηαο γηα ηελ Έλσζε ηνπ ζήκεξα. Αλαγθαία θξίλεηαη επίζεο ε κεηεμέιημε ηεο Δ.Δ. ζηνπο ηνκείο ησλ δηθαησκάησλ θαη αμηψλ, ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο αζθάιεηαο, θαζνξίδνληαο ζαθείο αμίεο θαη ζηφρνπο. Γηα ην ζθνπφ απηφ βαζηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη ε χπαξμε ηνπ Xάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ πνπ ζπγθεληξψλεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ πνιίηε θαζψο θαη ηα πνιηηηθά, νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα ηα νπνία ζα πξέπεη λα ζέβεηαη ε Έλσζε. Δπίζεο ζα εληζρπζεί ε αιιειεγγχε θαη ε αζθάιεηα ζε ηνκείο φπσο ε ελεξγεηαθή πνιηηηθή, ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, ε πνιηηηθή πξνζηαζία, ε αλζξσπηζηηθή βνήζεηα θαη ε δεκφζηα πγεία Σέινο βαζηθή είλαη ε επέθηαζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο Έλσζεο λα δξα ζηνπο ηνκείο ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο. Σειηθφο ζηφρνο είλαη λα δηαδξακαηίζεη ε Δ.Δ. πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηελ παγθφζκηα ζθελή κέζσ ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ κέζσλ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο, ηφζν 27 Commission of the European Communities, Communication from the Commission to the Council, Reforming Europe for the 21 st Century, Brussels, 10/07/2007, COM(2007) 412 final 64

φζνλ αθνξά ηελ αλάπηπμε ηεο πνιηηηθήο φζν θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο. Ζ Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε αλακέλεηαη λα θάλεη ηελ Δπξψπε λα αθνπζηεί απφ ηνπο εηαίξνπο ηεο ζε παγθφζκην επίπεδν. Δπίζεο, ε νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη δηπισκαηηθή δχλακε ηεο Δπξψπεο ζα ηεζεί ζηελ ππεξεζία ησλ επξσπατθψλ ζπκθεξφλησλ θαη αμηψλ αλά ηνλ θφζκν. Σέινο ράξε ζηε λέα αξρηηεθηνληθή ησλ νξγάλσλ ζα ππάξμεη ελίζρπζε ηεο ζπλνρήο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ πηπρψλ ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ. Έηζη επηθξαηεί ε αηζηφδνμε αληίιεςε φηη κηα ηέηνηα Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε ζα εθνδηάζεη ηελ Έλσζε κε ηα θαηάιιεια κέζα γηα λα πξνρσξήζεη ζηελ αιιαγή, λα εμαζθαιίζεη κεγαιχηεξε αζθάιεηα θαη επεκεξία γηα ηνπο Δπξσπαίνπο θαη λα ηνπο δψζεη ηελ επθαηξία λα αληαπνθξηζνχλ ζεηηθά ζηελ παγθνζκηνπνίεζε εμαζθαιίδνληαο ηα ζεηηθφηεξα γηα απηνχο απνηειέζκαηα. πλνςίδνληαο, δηαπηζηψλνπκε φηη κε ηηο βειηησηηθέο αιιαγέο πνπ πξνηάζεθαλ, ηφζν νη πνιίηεο φζν θαη ηα εζληθά θνηλνβνχιηα ζα ελεκεξψλνληαη άκεζα γηα ηηο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη ράξε ζηε δεκνζηνπνίεζε ησλ λνκνζεηηθψλ ζπδεηήζεσλ. Έηζη, νη Δπξσπαίνη πνιίηεο ζα έρνπλ ηελ επθαηξία λα δηαηππψλνπλ ηηο απφςεηο ηνπο γηα ηηο λέεο λνκνζεηηθέο πξνηάζεηο ηεο ΔΔ. Αθφκε, κέζσ απνηειεζκαηηθψλ θαη απινπζηεπκέλσλ νξγάλσλ θαη κηαο ηαρχηεξεο θαη ζπλεπέζηεξεο δηαδηθαζίαο ιήςεο απνθάζεσλ γηα ζέκαηα δηθαηνζχλεο θαη αζθάιεηαο, ε ΔΔ ζα είλαη πεξηζζφηεξν ηθαλή λα δξα θαηά ηνπ εγθιήκαηνο, ηεο ηξνκνθξαηίαο θαη ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ. Δθρσξψληαο πεξηζζφηεξα δηθαηψκαηα θαη αμίεο γηα ηνπο Δπξσπαίνπο, νη αμίεο θαη νη ζηφρνη ηεο ΔΔ ζα θαζνξηζηνχλ κε κεγάιε ζαθήλεηα φζν πνηέ άιινηε, ν δε Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ζα έρεη ην ίδην λνκηθφ θαζεζηψο κε ηηο ζπλζήθεο ηεο ΔΔ. Δπίζεο εθηηκάηαη φηη ε Δ.Δ. ζα απνθηήζεη κεγαιχηεξν θχξνο ζηε δηεζλή ζθελή, αθνχ ζα επηδηψμεη λα επηηχρεη κεγαιχηεξε ζπλνρή κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ πηπρψλ ηεο εμσηεξηθήο ηεο πνιηηηθήο, φπσο είλαη ε δηπισκαηία, ε αζθάιεηα, ην εκπφξην θαη ε αλζξσπηζηηθή βνήζεηα. Σέινο, ε θαζηέξσζε εληαίαο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο γηα ηελ Έλσζε ζα εληζρχζεη ηε δηαπξαγκαηεπηηθή ηεο δχλακε. 65

8. ΔΠΙΛΟΓΟ Ζ Δ.Δ. είρε ήδε, απφ ηηο απαξρέο ηεο δεκηνπξγίαο ηεο, βξίζθεηαη ζε κηα δπλακηθή ηζνξξνπία αλάκεζα ζηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή θαη ην θξαηνθεληξηθφ πξφηππν κε απνθαζηζηηθνχο δξψληεο ηα θξάηε κέιε ηεο. Δηζη, πέξα ησλ φπνησλ νκνζπνλδηαθψλ ζηνηρείσλ ζηελ νξγάλσζε ηεο Δλσζεο σο πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, νη ζπλερφκελεο δηεπξχλζεηο ηεο δεκηνχξγεζαλ έλα πεξίπινθν ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο ην νπνίν επηηάζζεη κελ ηελ πεξαηηέξσ ελνπνίεζε, ρσξίο φκσο λα πξνζδηνξίδεη ζαθψο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηή ζα κπνξνχζε λα είλαη εθηθηή θαη απνηειεζκαηηθή. Δπηπιένλ, εκθαλίδεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε δεκηνπξγίαο κηαο ζηαζεξήο λνκηκνπνηεηηθήο βάζεο γηα ηελ Έλσζε, ε νπνία ζα πξαγκαηνπνηεζεί θπξίσο κμε ηε δηάρπζε ηεο έλλνηαο ηνπ «επξσπατθνχ δήκνπ». Γηα ην ζθνπφ απηφ θξίζεθε αλαγθαία ε βειηίσζε ηεο νξηδφληηαο επηθνηλσλίαο ηεο Έλσζεο κε ηνπο πνιίηεο ψζηε λα απνθεπρζεί κηα λέα θξίζε ιφγσ δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο. Οη αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο ζπκκεηνρήο, ηεο ζπλδηάζεζεο, ηεο εκβάζπλζεο αιιά θαη ηεο δηεχξπλζεο ζα πξέπεη λα εμαθνινπζνχλ λα δηέπνπλ ηελ Δ.Δ. Δληνχηνηο, ε ζεκεξηλή ηεο κνξθή παξνπζηάδεη ειιείςεηο νη νπνίεο εάλ δελ δηεπζεηεζνχλ άκεζα, ζα εμαθνινπζνχλ λα απνηεινχλ εκπφδην ζηελ νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή. Σα δηιήκκαηα γηα ην κέιινλ ηεο Έλσζεο εκθαλίδνληαη πνιιαπιά θαη νη απφςεηο γηα ην θαηαιιειφηεξν πνιηηηθφ ζχζηεκα είλαη δηαθνξεηηθέο αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε. Δπνκέλσο, εάλ δελ ππάξμεη κηα ζχκπλνηα θαη ζπγθεξαζκφο ησλ αληηηηζέκελσλ ζπκθεξφλησλ κεηαμχ θξαηψλ θαη ιαψλ, ε έλλνηα ηεο Οκνζπνλδίαο αλακέλεηαη λα απνκαθξπλζεί αθφκε πεξηζζφηεξν απφ ηηο ελαιιαθηηθέο κειινληηθέο πξννπηηθέο ηεο Δ.Δ. Σν εάλ ε νκνζπνλδία είλαη ν νξζφηεξνο ζηφρνο γηα ηελ Έλσζε είλαη έλα δήηεκα ην νπνίν εκθαλίδεηαη αλνηθηφ πξνο κηα κειινληηθή ζπδήηεζε, αλ θαη νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζήκεξα θαηαδεηθλχνπλ κηα κάιινλ αξλεηηθή απάληεζε, αθνχ ε Δ.Δ. δελ απνδεηθλχεηαη ψξηκε γηα κηα πνιηηηθή κεηεμέιημε πξνο έλα εληάην ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο νκνζπνλδηαθνχ ηχπνπ. Απφ ηε ζηηγκή κάιηζηα πνπ εμαθνινπζνχλ λα πθίζηαληαη έληνλεο αληηζέζεηο απέλαληη ζε κηα νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή, ζα θαηαζηεί αλαγθαία ε αλαζεψξεζε ηνπ πνιηηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Δ.Δ. πνπ ζα θαηεπζπλζεί πιένλ πξνο έλα δηαθπβεξλεηηθφ πξφηππν κε δηαθξηηέο ιεηηνπξγίεο ζε ζρέζε κε ηα θξάηε θαη ην δήηεκα ελφο εληαίνπ, επξσπατθνχ 66

δήκνπ ζα ππάξρεη πιένλ ζηε ζθαίξα κηαο ηζηνξηθήο πξνζπάζεηαο ελνπνίεζεο ε νπνία δελ ηειεζθφξεζε πνηέ. Ζ απφπεηξα ζεζκνζέηεζεο ηεο.. θαη ε απφξξηςή ηεο θαηέδεημαλ ηηο δηαθνξεηηθέο φςεηο πνπ επηθξαηνχλ ζην επξσπατθφ ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο, ην νπνίν εκθαλίδεηαη ζχλζεην θαη έληνλα εζσζηξεθέο κε απνηέιεζκα λα πζηεξεί δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο θαη ιατθήο ζπλαίλεζεο. Ζ δεκηνπξγία κηαο επξσπατθήο νκνζπνλδίαο δελ θαζίζηαηαη δπλαηή εθφζνλ πξνζπαζεί λα ελψζεη θάησ απφ ηε ζθαίξα ελφο ππεξεζληθνχ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο δηαθνξεηηθνχο ιανχο, θπβεξλήζεηο θαη πνιηηηζκηθέο θαηαβνιέο ρσξίο πξψηα λα έρεη επηηεπρζεί έλαο νπζηαζηηθφο δεκφζηνο δηάινγνο κε ηελ επξσπατθή θνηλσλία. Δίλαη γεγνλφο φηη ζην πιαίζην ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο Δ.Δ. νη πξνυπνζέζεηο γηα κηα δεκφζηα δηαβνχιεπζε θαη κηα νινθιεξσκέλε ζπκκεηνρή ησλ ιαψλ ζην πνιηηηθφ γίγλεζζαη, δελ έρνπλ ζεκειησζεί. Σν απνηέιεζκα είλαη γλσζηφ θαη νδήγεζε ζηε βαζηά θξίζε θαη ηελ αλάγθε αλαδίπισζεο θαη πεξηζπιινγήο ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο κε ηελ ειπίδα κηαο πην αηζηφδνμεο θαη ίζσο πην ξεαιηζηηθήο πξννπηηθήο γηα ην κέιινλ. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ηνπ Ηνπλίνπ ην βαζηθφ δεηνχκελν ήηαλ θπξίσο λα κελ ππάξμνπλ αθξαίεο αληηδξάζεηο νη νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα νδεγήζνπλ ζε έλα λέν «πάγσκα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ» θαη κηα λέα θξίζε ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο. Ο βαζηθφηεξνο ίζσο ζηφρνο είλαη λα θακθζνχλ νη ακθηβνιίεο ησλ πνιηηψλ, νη νπνίεο εθθξάζηεθαλ πεξίηξαλα κε ηελ θξίζε επηθχξσζεο. Ζ αβεβαηφηεηα απηή είλαη ζθφπηκν λα απαιεηθζεί θαη γηα ην ζθνπφ απηφ νη επξσπατθέο εγεζίεο επέιεμαλ λα θάλνπλ πην κεηξηνπαζή βήκαηα ζηελ πνξεία πξνο ηελ νινθιήξσζε νχησο ψζηε λα κή δεκηνπξγεζεί ην αίζζεκα ηεο αλαζθάιεηαο ζηνπο πνιίηεο. Γηα ην ιφγν απηφ άιισζηε εγθαηαιείθζεθε θαη ν φξνο «χληαγκα», ν νπνίνο εκπεξηείρε ην αίζζεκα ηεο απφιπηεο δεζκεπηηθφηεηαο γηα ηνπο πνιίηεο. Δληνχηνηο, νη ρψξεο πνπ επηζπκνχλ ηελ πεξαηηέξσ εκβάζπλζε θαη πνιηηηθή έλσζε, εμαθνινπζνχλ λα επηζπκνχλ ηε δηαηήξεζε ηεο νπζίαο ηνπ πληαγκαηηθνχ θεηκέλνπ ην νπνίν επηζήκσο απνξξίθζεθε. Ζ νπζία φκσο ε νπνία επηζπκείηαη λα δηαηεξεζεί δελ ζα πεξηιακβάλεη απαξαίηεηα γηα ηελ πνιηηηθή έλσζε δεηήκαηα φπσο ε εληαία λνκηθή πξνζσπηθφηεηα, αθνχ ηα θξάηε δελ είλαη έηνηκα λα εγθαηαιείςνπλ ηελ πξνζσπηθή ηνπο δχλακε ζην δηεζλή ρψξν, πξνο ράξηλ κηαο ζπιινγηθήο παξνπζίαο. 67

Ζ νκνζπνλδηαθή ζεσξία ππνζηεξίδεη ηε κεηάβαζε απφ έλα ζχζηεκα απνθιεηζηηθήο δηνίθεζεο θπξίαξρσλ θξαηψλ ζε έλα ζχζηεκα ζπιινγηθήο δηνίθεζεο. Δληνχηνηο, δεδνκέλεο ηεο ζχγρξνλεο δηεζλνχο ζπγθπξίαο, ν απνθιεηζκφο ελφο θξάηνπο απφ ην νπνηνδήπνηε ζπιινγηθφ ζχζηεκα απνηειεί αδπλακία θαη έιιεηςε αλαγλψξηζεο απφ ηε δηεζλή θνηλσλία. Άιισζηε, ε λέα ζπζρέηηζε δπλάκεσλ ζηνλ παγθφζκην ράξηε ππφθεηηαη ζε δηεζλείο θαλφλεο κέζσ ησλ νπνίσλ ηα θξάηε δνχλ σο αλαγλσξηζκέλα κέιε. Έηζη, ε απνρή ελφο θξάηνπο απφ έλα δηεζλέο κφξθσκα απνηειεί ζηνηρείν αδπλακίαο θαη νδεγεί δπλεηηθά ζηελ απνδπλάκσζε ηνπ θξάηνπο ην νπνίν ζεσξείηαη φηη δελ ζπκκνξθψλεηαη ζηνπο γεληθά απνδεθηνχο δηεζλείο θαλφλεο. πκπεξαζκαηηθά, κηα νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή δελ ζα ήηαλ ζθφπηκν λα εγθαηαιεηθζεί θαη δελ κπνξεί λα ηζρπξηζηεί θαλείο κε βεβαηφηεηα φηη ε Δ.Δ. δελ κπνξεί λα κεηεμειηρζεί ζε νκνζπνλδία. Απν ηελ έθβαζε φκσο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θάλεθε φηη ε πνξεία πξνο ηελ νκνζπνλδηαθή Δπξψπε ζα πξέπεη λα ραξαρζεί κε πην αξγά αιιά ζηαζεξά βήκαηα ψζηε λα θακθζνχλ νη αληηζηάζεηο ησλ θξαηψλ πνπ ηάζζνληαη ππέξ ησλ δηαθπβεξλεηηθψλ πξνηχπσλ θαη ησλ ιαψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ κε θαρππνςία θαη αξλεηηζκφ κηα ελ πνιινίο άγλσζηε γηα απηνχο Έλσζε. ηελ πεξίπησζε πνπ ε Δ.Δ. θαηαθέξεη λα γίλεη πην εμσζηξεθήο κε πεξηζζφηεξν δηαθαλείο θαη δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο αληαπνθξηλφκελε έηζη ζηηο πξνζδνθίεο ησλ πνιηηψλ ηεο, ζα γίλεη πην εχθνια αληηιεπηφ φηη ε ελφηεηα κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα είλαη ίζσο ε κφλε νξζή δηέμνδνο γηα ην κέιινλ ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο. 68

9. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ ΑΡΘΡΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Υξπζνρόνπ Γ., Γνθίκην γηα ηε Γηεζλή Θεσξία : Νέεο Μνξθέο Κπξηαξρίαο θαη πλαξρίαο, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2006 Υξπζνρόνπ Γ., Θεσξία ηεο Δπξσπατθήο Δλνπνίεζεο, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2003 Υξπζνρόνπ Γ., Γηα κηα Δπξσπατθή Res Publica, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2005 Σζηληζηδέιεο Μ., Quo Vadis Europa? χγρξνλεο Αθαδεκατθέο θαη Δπηζηεκνληθέο Δθδφζεηο, Αζήλα 2001 Piris C.J, Does the European Union have a Constitution. Does it need one?, Jean Monnet working papers 5/00, Harvard Law School, 2000 Fischer J., From Confederacy to Federation Thoughts on the finality of European Integration, Οκηιία ζην Παλεπηζηήκην Humboldt ζηηο 12 Μαΐνπ 2000, London federal Trust, επηέκβξηνο 2000 D.J. Elazar et al., Federal Systems of the World : a Handbook of Federal, Confederal and Autonomy Arrangements, London : Longman, 1994, p.16 Levi L., Recent developments in Federalist Theory Friendrich J.C., Trends in Federalism in Theory and Practice, London, Pall Mall Press, 1968, ch.1,2 ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΑ ΠΔΡΗΟΓΗΚΑ «Δπξσπατθή Δθθξαζε», ηεχρνο 62, 3 ν ηξίκελν 2006 «Πνιηηηθή Δπηζηήκε»,εμακεληαία επηζεψξεζε Πνιηηηθήο Αλάιπζεο θαη Πξνβιεκαηηζκνχ, ηεχρνο 20, 2005 69

ΑΡΘΡΑ ΓΖΜΟΗΔΤΔΗ ΑΝΑΛΤΔΗ «The Guardian», Europe faces a critical week, 18/06/2007 «The Observer», Europe finally unites after agreeing to treaty, 24/06/2007 «Δπξσπατθή Πξόθιεζε-Αλαιύζεηο», Λπκπεξφπνπινο Κ., «Η ύλνδνο Κνξπθήο ηνπ Ινπλίνπ θαη ε Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε», Αχγνπζηνο 2007 Δ.Κ.Δ.Μ Κείκελα αλάιπζεο, Κνχξηαιεο., ύγθξηζε «πλζήθε γηα ηε ζέζπηζε πληάγκαηνο ηεο Δπξώπεο» - «Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε», Ηνχιηνο 2007 Δ.Κ.Δ.Μ Κείκελα αλάιπζεο, Κνχξηαιεο., «Δπίθαηξα δεηήκαηα Δπξσπατθήο Οινθιήξσζεο : πληαγκαηνπνίεζε- Γηεύξπλζε-Οινθιήξσζε», 2007 Δ.Κ.Δ.Μ Κείκελα αλάιπζεο, Κνχξηαιεο. Καη Τθαληήο Κ., «Μεηά ηα Γεκνςεθίζκαηα : ε αλαδήηεζε κηαο λέαο raison d etre», 2005 Δ.Κ.Δ.Μ Κείκελα αλάιπζεο, Υαξδαινχπαο Α., «Η δηαδηθαζία επηθύξσζεο ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δ.Δ.», 2007 Δ.Κ.Δ.Μ Κείκελα αλάιπζεο, Καπφπνπινο Κ., «Η δηαδηθαζία επηθύξσζεο ηνπ Δπξσπατθνύ πληάγκαηνο : ύληαγκα, δεκνςήθηζκα θαη δεκνζθνπήζεηο ην «ακθηιεγόκελν» δεκνθξαηηθό ηξίγσλν», 2005 ΚΔΗΜΔΝΑ ΔΤΡΩΠΑΪΚΖ ΔΝΩΖ πκβνύιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, «Δληνιή θαζεθόλησλ ηεο ΓΚΓ ηνπ 2007»,Παξάξηεκα 11218/07, Βξπμέιιεο 26/06/2007 Commission of the European Communities, Communication from the Commission to the Council, «Reforming Europe for the 21 st Century», Brussels, 10/07/2007, COM(2007) 412 final πκβνύιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, «πκπεξάζκαηα ηεο Γεξκαληθήο Πξνεδξίαο ηνπ Δπξσπατθνύ πκβνπιίνπ ησλ Βξπμειιώλ, 21-22 Ινπλίνπ 2007»,Παξάξηεκα 11177/07, Βξπμέιιεο 23/06/2007 70

ΓΗΑΓΗΚΣΤΟ www.europa.eu.int www.ekem.gr www.ekfrasi.gr www.proeuro.gr www.ambafrance.gr 71

9. ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ : 1. πγθξηηηθόο Πίλαθαο «πληαγκαηηθή πλζήθε» - «Μεηαξξπζκηζηηθή πλζήθε» 72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

2. Δπξσβαξόκεηξν : Δξσηήζεηο πξνο ηνπο πνιίηεο ζρεηηθά κε ηε ζέζπηζε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο α : Θεσξείηε φηη είζηε επαξθψο ελεκεξσκέλνη γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε πληαγκαηηθή πλζήθε; (Ζ απάληεζε αληηζηνηρεί ζην «επαξθψο ελεκεξσκέλνη») 2 ε Γεκνζθφπεζε 1 ε Γεκνζθφπεζε 83

β. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε πξέπεη λα πηνζεηήζεη έλα χληαγκα; Μάιινλ ζπκθσλψ Μάιινλ δηαθσλψ Γ.Ξ/Γ.Α. 84

γ. χκθσλα κε ηα φζα γλσξίδεηε, είζηε ππέξ ή θαηά ηνπ ζρεδίνπ πληάγκαηνο; Απνηειέζκαηα ζε % Τπέξ Καηά 85

Απεηθφληζε απνηειεζκάησλ «Τπέξ» ζην ράξηε ηεο Έλσζεο ησλ 25 Τπέξ Καηά Γ.Ξ/Γ.Α. 86

Απνηέιεζκα δεκνςεθίζκαηνο γηα ηελ επηθύξσζε ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο ΓΑΛΛΙΑ ΝΑΙ : 45,32% ΟΥΙ : 54,68% ΟΛΛΑΝΓΙΑ ΝΑΙ : 38,4% ΟΥΙ : 61,6% 87