PharmaNews 20 ΧΡΟΝΙΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Τεύχος 204 Μάιος 2011 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞH > Φοίβος Μαδιανός «Το κάπνισμα απειλεί και την υγεία των δοντιών» ΘΕΜΑΤΑ ΜΗΝΑΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΕ Σε αναζήτηση «Σοφών» λύσεων για την Υγεία ΕΠΙΣΤΟΛΗ Π.Φ.Σ. ΣΤΟΝ ΥΠ. ΥΓΕΙΑΣ «Αναθεωρήστε τη ρύθμιση» ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ISSN 1106-3165 > Hellas Pharm 2011 Το Φαρμακείο στην Ελλάδα της κρίσης Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 102 166 74 ΓΛΥΦΑΔΑ e-mail: info@pitsilidis.gr EDITORIALS ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ Αλλεργία στις πενικιλλίνες: Ένας διαδεδομένος μυθος Θ. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ούτε αλλάζουμε, ούτε βουλιάζουμε Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Της λίστας τα καμώματα... Επισκεφτείτε τη νέα μας ιστοσελίδα www.pharmanews.gr
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 24 54 20 60 10 ΕDITORIAL Της λίστας τα καμώματα 12 ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΑ Ούτε αλλάζουμε, ούτε βουλιάζουμε 38 14 ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ Αλλεργία στις πενικιλλίνες: Ένας διαδεδομένος μύθος 20 ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Hellas PHARM 2011: Το Φαρμακείο στην Ελλάδα της κρίσης 24 ΜΗΝΑΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΕ Σε αναζήτηση «Σοφών» λύσεων για την Υγεία 30 ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ 38 11 AΠΟΡΙΕΣ...για τη δυσκοιλιότητα και τις φυτικές ίνες 42 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΦΟΙΒΟΣ ΜΑΔΙΑΝΟΣ «Το κάπνισμα απειλεί και την υγεία των δοντιών» 48 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Το φαρμακείο των εποχών... 54 PHARMA BEAUTY Κάτω απ τον ήλιο... 60 ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ Επικίνδυνα μικρόβια σε αντικείμενα υπεράνω υποψίας ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 64 ΝΕΥΡΙΚΑ ΤΙΚ: Πρέπει να μας ανησυχούν; 68 ΡΕΚΟΡ; 8 ΚΑΥΓΑΔΕΣ ΤΗΝ ΩΡΑ! Μαμά ή... διαιτητής πυγμαχίας; 72 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΖΑΧΟΣ: Η βιτρίνα του μέλλοντος 73 PHARMA SEE 81 PHARMA WORLD Εμβόλια: Ο «φύλακας» της δημόσιας υγείας PharmaNews www.pharmanews.gr ΙΔΙOΚΤΗΣΙΑ Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε., Αγ. Νικολάου 102, 16674 Γλυφάδα, τηλ.: 210-89.47.002, Fax: 210-89.41.551, info@pitsilidis.gr ΚΩΔΙΚΟΣ / 1438 ΕΚΔOΤΗΣ Mιχάλης Πιτσιλίδης, Λ. Πορφύρα 11, Bούλα 166 73 Μηνιαία Φαρμακευτική Εφημερίδα. Εκδίδεται στην Αθήνα. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Nινέττα Βατικιώτη ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Θεόδουλος Παπαβασιλείου ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Ειρήνη Πιτσιλίδη OΙΚONOMΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Γιώργος Παναγόπουλος ART DIRECTOR Βιργινία Κάππα ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Θεόδουλος Παπαβασιλείου, Νεκταρία Καρακώστα, Βιβέττα Λαϊνιώτη, Χαριτωμένη Βόντα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Βασιλική Κούτσικου ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Σοφία Κολοβού ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Σταμάτης Κωνσταντάτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Όλγα Κοσσυβάκη Το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα επιλογής και συντόμευσης των δελτίων τύπου που λαμβάνει. Τα υλικά (slides, φωτογραφίες, κλπ.) δεν επιστρέφονται.
EDITORIAL Της λίστας τα καμώματα Του Μ. Πιτσιλίδη > pitsilidis@ gmail.com Kόπασε, τελευταία, η καταιγίδα των τηλεοπτικών εμφανίσεων του κ. Ανδρέα Λοβέρδου. Απαρηγόρητα, ορισμένα κανάλια και κάποιες εκπομπές, σκέφτονται να αναπροσαρμόσουν το πρόγραμμά τους. Βέβαια, ζωή χωρίς κάμερα δεν έχει νόημα για τον υπουργό Υγείας, οπότε η αποχή του δεν αναμένεται να κρατήσει πολύ. Γιατί χάθηκε, όμως; Η κύρια αιτία πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι όλοι σχεδόν οι λόγοι για τους οποίους είχε δημοσίως δεσμευτεί (εντάξει, τρόπος του λέγειν ) ότι θα παραιτηθεί, έχουν επέλθει. Θα έπρεπε, επομένως, να μην είναι σήμερα υπουργός π.χ. γιατί η ηλεκτρονική συνταγογράφηση εξελίσσεται σε ένα ακόμα από τα γνωστά και σύντομα ελληνικά ανέκδοτα. Αλλά ο κ. Λοβέρδος ανήκει σε ένα κόμμα του οποίου την ιστορία όλοι και όλες γνωρίζουμε σε αυτό το μικρό τόπο. Σε ένα κόμμα που ταυτίστηκε με την κυβέρνηση, με την οποία συν-κυβερνά, ως μόρφωμα πελατειακών σχέσεων, κομματισμού και διαφθοράς. Έτσι, ΚΑΝΕ- ΝΑ απολύτως από τα πομπωδώς διαφημισθέντα μέτρα για την «εξοικονόμηση πόρων» στο σύστημα Υγείας δεν έχει υλοποιηθεί! Το περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ της εξοικονόμησης, το οποίο περιφέρεται ως πολιτικό λάφυρο από κανάλι σε κανάλι, στα χέρια όλων των συναρμόδιων υπουργών, προέρχεται ΟΛΟ από τα φάρμακα. Σε κανέναν άλλο τομέα δεν εξοικονομήθηκε ούτε ένα ευρώ. Σε κάθε γωνιά τής Ελλάδας λειτουργεί πλέον ένας μαγνητικός τομογράφος κι ένα διαγνωστικό κέντρο, στα οποία συνωστίζονται στρατιές «ασθενών» που υποβάλλονται στις ακριβότερες εξετάσεις για τους «φθηνότερους» λόγους. Ανεξέλεγκτα! Τα «ριζοσπαστικά μέτρα» στοιβάζονται στα υπουργικά γραφεία, μετά την ψήφισή τους από τη Βουλή, περιμένοντας την έκδοση των υπουργικών αποφάσεων με τις οποίες και μόνο αποκτούν υπόσταση οι νόμοι, στην Ελλάδα της αναβολής και της παραλλαγής. Όλα, λοιπόν, αδρανούν στην Υγεία, εκτός από ένα. Την περίφημη λίστα χορηγουμένων φαρμάκων, την οποία (απ)εργάζονται ειδικές επιτροπές, με στόχο την εξοικονόμηση πόρων -και πάλι από τα φάρμακα. Αυτή τη φορά, όμως, σε βάρος των ασφαλισμένων και, ιδιαίτερα, των συνταξιούχων οι οποίοι, άλλωστε, καταναλώνουν περίπου το 70-80% των φαρμάκων. Γνωρίζει πολύ καλά η κυβέρνηση το έχει ξανακάνει στο παρελθόν ότι η λίστα χορηγουμένων φαρμάκων στην πράξη καταλήγει στο εξής: Ο γιατρός γνωρίζει ότι το φάρμακο Χ δεν περιλαμβάνεται στη λίστα π.χ. γιατί είναι νέο και σχετικά ακριβό. Επειδή, όμως, σχεδόν το σύνολο των γιατρών έχουν τη χειρότερη των σχέσεων με την κυβέρνηση και τα ασφαλιστικά ταμεία, συνταγογραφούν ΑΥΤΟ ακριβώς το φάρμακο κι έτσι ο ασθενής αναγκάζεται τελικά να το πληρώσει ο ίδιος. Με τον τρόπο αυτό, η κυβέρνηση ασφαλώς θα εξοικονομήσει κάποια χρήματα. Από τους συνταξιούχους. Αυτούς, άλλωστε, ταλαιπωρεί δυο χρόνια τώρα. Δεν δικαιούται, ωστόσο, να αποδίδει αναλγησία στη Νέα Δημοκρατία, η οποία γι αυτόν ακριβώς το λόγο κατάργησε την προηγούμενη αμαρτωλή λίστα, αμέσως μόλις ανέλαβε την εξουσία 10 PHARMANEWS ΜΑΪΟΣ 2011 TEYXOΣ 204
ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΑ Ούτε αλλάζουμε, ούτε βουλιάζουμε Του Θεόδουλου Παπαβασιλείου > t.papavasiliou@pitsilidis.gr Θα μπορούσε να κρατήσει την «τσαχπινιά» της ομοιοκαταληξίας μεν, αλλά να θέσει το δίλημμα στις σωστές του διαστάσεις: ή αλλάζουμε ή μουλιάζουμε! Έχει περάσει ήδη αρκετός καιρός από τότε που τα βράδια μας στοίχειωνε το δίλημμα «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε» και, το μόνο που μας έμεινε, είναι ο τζάμπα χαμένος ύπνος και η...ρίμα! Θα μπορούσε ο πρωθυπουργός να ήταν πιο ειλικρινής μαζί μας. Θα μπορούσε να κρατήσει την «τσαχπινιά» της ομοιοκαταληξίας μεν, αλλά να θέσει το δίλημμα στις σωστές του διαστάσεις: ή αλλάζουμε ή μουλιάζουμε! Αν είχαμε κληθεί να επιλέξουμε μεταξύ των δύο, θα είχαμε τώρα να δώσουμε μετά βεβαιότητας μία απάντηση: μουλιάζουμε! Παραμένουμε (στα ίδια και τα ίδια), περιμένουμε (τι;) και επιμένουμε (γιατί;). Το σίγουρο είναι ότι δεν αλλάξαμε. Ακούμε και διαβάζουμε για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν, αλλά δεν τις βλέπουμε. Ανακοινώνονται στα παράθυρα, στα συμβούλια, στα συνέδρια (προσεχώς και στα πανηγύρια και τις παραλίες!), χειροκροτούνται, αποδοκιμάζονται...τελεία! Ο Πρωθυπουργός στην πρόσφατη ομιλία του στο συνέδριο του Economist, είπε ότι απαιτείται σοβαρότητα, υπευθυνότητα και αφοσίωση από όλους, «κοινωνία, επιχειρηματίες και πολιτικά κόμματα, ώστε η βούληση όλων να αλλάξει η Ελλάδα να γίνει παντού σαφής και κατανοητή». Να αφοσιωθούμε...καμία αντίρρηση. Και θα το κάνουμε και υπεύθυνα και σοβαρά και όπως αλλιώς θέλετε. Να αλλάξουμε όμως! Να γίνει κάτι! Συνεχίζοντας, ο κ. Παπανδρέου μίλησε για το φιλόδοξο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που ΘΑ μας αποφέρει περί τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ, για τα χρήματα που ΘΑ εξοικονομήσουμε από τις αλλαγές στο δημόσιο και το ενιαίο μισθολόγιο, για το έλλειμμα που ΘΑ μειωθεί και για την ανάπτυξη που ΘΑ έρθει και θα είναι πράσινη, βιολογική και ελευθέρας βοσκής. Η συχνή χρήση του ΘΑ καθιστά σαφές πως, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει την κρίση ως προεκλογική περίοδο. Όταν γίνει κυβέρνηση...βλέπουμε! Για την ώρα, ψάχνουμε τον καλύτερο τρόπο για να κάνουμε πράξη με θεαματικό τρόπο το «μαζί ΘΑ βουλιάξουμε». Ας βουλιάξουμε όμως! Να ξέρουμε ότι μηδενίζουμε το κοντέρ και ξεκινάμε από την αρχή. Να έχουμε μια πιο σαφή εικόνα των πραγμάτων. Να μην μας κόβεται η ανάσα κάθε φορά που η τρόικα θα θέλει νέα μέτρα, τη συναίνεση του Σαμαρά και τον Καρατζαφέρη να τραγουδά Έφη Σαρρή στο Σύνταγμα για να μας εγκρίνουν την επόμενη δόση! Ας γίνει κάτι! Εθνική συναίνεση δεν πρόκειται να υπάρξει. Ούτε και υπάρχει καμία περίπτωση να δεχτεί κανείς και δη οι συνδικαλιστές- αδιαμαρτύρητα τις όποιες αλλαγές γίνουν με τις ιδιωτικοποιήσεις, τις απολύσεις κτλ. Η παρατεταμένη αδράνεια, όμως, δεν μπορεί να κατευνάσει τα πνεύματα και να εξασφαλίσει λιγότερες αντιδράσεις ή μικρότερο πολιτικό κόστος. Αντιθέτως, αυξάνει τη δυσαρέσκεια, την ανασφάλεια και την ένταση με όλες τις συνέπειες που βλέπουμε ή ζούμε καθημερινά. Κόστος, ό,τι και να γίνει, υπάρχει. Είτε μετριέται σε ευρώ, είτε με πολιτικούς όρους, είτε με τραγικές κοινωνικές συνέπειες. Ας επιλέξουμε το πιο «ανώδυνο» και...ας ξοφλήσουμε επιτέλους! Ο πρωθυπουργός εκτίμησε ότι υπάρχουν ενδείξεις εξόδου της Ελλάδας από την ύφεση και κάπου, κάπως βλέπει μια μικρή αχτίδα φωτός. Όταν ΘΑ την δούμε κι εμείς, το ξανασυζητάμε... 12 PHARMANEWS ΜΑΪΟΣ 2011 TEYXOΣ 204
ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ Αλλεργία στις πενικιλλίνες Ένας διαδεδομένος μύθος Του Γρηγόρη Λάσκαρη Y πάρχουν κάποιες ιατροφαρμακευτικού περιεχομένου δοξασίες που έχουν επαναληφθεί από τόσους πολλούς, τόσο συχνά, που πλέον έχουν εντυπωθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο. Για παράδειγμα, υπάρχει άνθρωπος που να μη γνωρίζει ότι η αλλεργία στην πενικιλλίνη είναι κάτι συνηθισμένο και επικίνδυνο; Η συγκεκριμένη αντίληψη είναι τόσο διαδεδομένη μεταξύ γιατρών και ασθενών που η παραμικρή κοκκινίλα στο δέρμα είναι ικανή να χαρακτηρίσει κάποιον ως αλλεργικό στην πενικιλλίνη και να του στερήσει διά βίου όχι, μόνο την πενικιλλίνη, αλλά και κάθε άλλο β-λακταμικό αντιβιοτικό, συνήθως της κατηγορίας των κεφαλοσπορινών. Ως αποτέλεσμα, ασφαλή και φθηνά αντιβιοτικά αντικαθίστανται χωρίς δεύτερη σκέψη από άλλα ακριβότερα και αμφιβόλου αποτελεσματικότητας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη πολυανθεκτικών μικροβίων και στην αύξηση του κόστους υγείας. Υπολογίζεται ότι τα αντιβιοτικά που χορηγούνται σε ασθενείς αλλεργικούς στις β-λακτάμες είναι ακριβότερα κατά 60% σε σχέση με αυτά των μη αλλεργικών (1), ενώ αναφέρονται όλο και περισσότερες περιπτώσεις ανάπτυξης στελεχών ανθεκτικών στα αντιβιοτικά που αντικαθιστούν τις β-λακτάμες, όπως ο ανθεκτικός στη βανκομυκίνη Staphylococcus aureus (VRSA). Επίσης, πολλά από τα αντιβιοτικά που καλούνται να πάρουν τη θέση των πενικιλλινών και των κεφαλοσπορινών συχνά αποτυγχάνουν να εκριζώσουν ισχυρά παθογόνα μικρόβια του αναπνευστικού, όπως ο Haemophilus influenza. Η αποτυχία μπορεί να ανέλθει και στο 25% των περιπτώσεων (2). Τι είναι αλλεργία Περίπου το 5 με 10% του πληθυσμού αναφέρει παρενέργειες μετά από χρήση πενικιλλινών. Οι παρενέργειες αυτές αποδίδονται σχεδόν πάντα λανθασμένα, με τον όρο «αλλεργική αντίδραση» ή «αντίδραση υπερευαισθησίας» στις πενικιλλίνες. Γενικά υπάρχουν τεσσάρων ειδών αντιδράσεις υπερευαισθησίας, οι οποίες αναφέρονται ως τύπου Ι-IV. Από αυτές μόνο η τύπου Ι αποτελεί πραγματική άμεση αλλεργική αντίδραση και πρέπει να οδηγεί σε διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής που την προκάλεσε (3). Στην περίπτωση των αντιβιοτικών τύπου β-λακτάμης, οι αντιδράσεις τύπου Ι προκύπτουν όταν το μόριο του φαρμάκου ή οι μεταβολίτες του (απτένια) σχηματίσουν συμπλέγματα με πρωτεΐνες του πλάσματος, τα οποία στη συνέχεια συνδέονται με ειδικά IgE αντισώματα που βρίσκονται στην επιφάνεια των μαστοκυττάρων. Η σύνδεση απτενίων-ige-μαστοκυττάρων ενεργοποιεί τα τελευταία, τα οποία απελευθερώνουν φλεγμονογόνους μεσολαβητές που προκαλούν τα θορυβώδη και μερικές φορές επικίνδυνα αναφυλακτικά συμπτώματα της αλλεργικής αντίδρασης τύπου Ι: κνίδωση, αγγειοοίδημα, λαρυγγικό οίδημα, βρογχόσπασμος, καρδιαγγειακές εκδηλώσεις και σπανίως θάνατος. Η πιθανότητα συστηματικών άμεσων αλλεργικών αντιδράσεων έχει εκτιμηθεί στις 1 ανά 10.000 θεραπευτικά σχήματα πενικιλλίνης, ενώ οι πιθανότητες θανάτου από αναφυλακτικό σοκ είναι σπάνιες, περίπου 1 με 2 επεισόδια ανά 100.000 θεραπείες. Τα συμπτώματα των αντιδράσεων υπερευαισθησίας τύπου ΙΙ-IV συνήθως μεσολαβούνται από IgG ή IgM αντισώματα ή από κύτταρα Τ και εκδηλώνονται με μη κνιδωτικά εξανθήματα, χωρίς όμως να αποκλείονται και κνιδωτικές αντιδράσεις ή αγγειοοίδημα. Σε αυτού του είδους τις αντιδράσεις ανήκουν και το πολύ σπάνιο σύνδρομο Steven-Johnson και η αποφολιδοτική δερματίτιδα. Ο διαχωρισμός των αντιδράσεων υπερευαισθησίας σε άμεσες (τύπου Ι) και μη (ΙΙ-IV) είναι πολύ σημαντικός για την αξιολόγηση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων καθώς και για το χαρακτηρισμό του ασθενούς ως αλλεργικού στην πενικιλλίνη ή όχι. Αυτό που διαχωρίζει σαφώς την αντίδραση τύπου Ι από τις υπόλοιπες είναι ο χρόνος έναρξης των συμπτωμάτων: οι επικίνδυνες αναφυλακτικές αντιδράσεις τύπου Ι είναι άμεσου χαρακτήρα και εκδηλώνονται το πολύ μέσα σε μία ώρα μετά τη λήψη του φαρμάκου, ενώ οι αντιδράσεις τύπου II, ΙΙΙ και IV, εμφανίζονται μετά από 72 ώρες (4). Οι ενδιάμεσες αντιδράσεις (1-72 ώρες) υπερευαισθησίας ονομάζονται επιταχυνόμενες και συνήθως δεν είναι απειλητικές για την υγεία του ασθενούς. Τι δεν είναι αλλεργία Περίπου το 4% των χρηστών πενικιλλινούχων φαρμάκων εμφανίζει μη αλλεργικά εξανθήματα (rashes), ποσοστό που στην περίπτωση της αμπικιλλίνης μπορεί να ανέλθει και στο 9%. Η πιο κοινή μη αλλεργική δερματική αντίδραση στα αντιβιοτικά τύπου β-λακτάμης είναι το κηλιδοβλατιδώδες 14 PHARMANEWS ΜΑΪΟΣ 2011 TEYXOΣ 204
εξάνθημα, το οποίο θεωρείται ιδιοπαθές και λόγω ασαφούς ανοσοβιολογικής προέλευσης, συνήθως δεν εντάσσεται στις αντιδράσεις υπερευαισθησίας (5). Η υψηλή συχνότητα εμφάνισης αυτών των, συνήθως ακίνδυνων, εξανθημάτων συνδυαζόμενη με το φόβο θανάτου από αναφυλακτικό σοκ, οδηγεί συχνά τους γιατρούς να διακόπτουν τη θεραπεία με πενικιλλίνες, θεωρώντας εξορισμού ότι, οι αντιδράσεις είναι τύπου Ι και ο ασθενής αλλεργικός στις πενικιλλίνες. Εξαιρούμενης της περίπτωσης σαφούς ιστορικού (π.χ. βροχόσπασμος, ρόγχος, κνίδωση εντός μίας ώρας), ο μόνος ασφαλής τρόπος διάγνωσης υπερευαισθησίας τύπου Ι είναι η υποβολή του ασθενούς σε ειδικές δερματικές δοκιμασίες (prick test και intradermal test), κατά τις οποίες ενίονται στο δέρμα οι πιθανές αλλεργιογόνες ουσίες (στην περίπτωση της πενικιλλίνης, μείζονες και ελάσσονες προσδιοριστές, ενώ στην περίπτωση των κεφαλοσπορινών τα αυτούσια φάρμακα). Αν ο ασθενής εμφανίσει τοπικό ερύθημα στο σημείο του τσιμπήματος, τότε η δερματική αντίδραση χαρακτηρίζεται θετική, γεγονός που υποδηλώνει ισχυρή πιθανότητα ύπαρξης ειδικών IgE αντισωμάτων, οπότε το άτομο θεωρείται πραγματικά αλλεργικό στα συγκεκριμένα φάρμακα. Το ερώτημα είναι πόσο συχνά ένας ασθενής που έχει χαρακτηριστεί γενικά και αόριστα αλλεργικός στην πενικιλλίνη, αντιδρά θετικά στο συγκεκριμένο τεστ, δηλαδή, είναι πραγματικά αλλεργικός. Το 1988, παιδίατροι από το Karolinska Institute της Σουηδίας εξέτασαν 298 παιδιά που είχαν προσέλθει στο νοσοκομείο με αναφερόμενα συμπτώματα αλλεργικής αντίδρασης (εξανθήματα, κνίδωση, οίδημα προσώπου και αρθρώσεων) κατόπιν από του στόματος λήψης πενικιλλίνης. Οι δερματικές δοκιμασίες ήταν αρνητικές για όλα τα παιδιά, υποδεικνύοντας ότι πιθανώς καμία από τις εκδηλώσεις δεν ανήκε στις αναφυλακτικές αλλεργικές αντιδράσεις τύπου Ι. Οι Σουηδοί γιατροί προχώρησαν περισσότερο και χορήγησαν πενικιλλίνη V σε 297 από τα 298 παιδιά (ελεγχόμενη πρόκληση), έχοντας λάβει όλα τα μέτρα για να αντιμετωπίσουν πιθανό αναφυλακτικό σοκ. Τελικά δε χρειάστηκε να επέμβουν σε καμία περίπτωση επειδή κανένα από τα παιδιά δεν εμφάνισε αναφυλακτικό σοκ και μόνο το 10% εκδήλωσε κάποια από τα συμπτώματα - κυρίως δερματικής φύσης- που τα είχαν οδηγήσει εξ αρχής στο νοσοκομείο. Οι γιατροί παρακολούθησαν για τα επόμενα 4 χρόνια 110 από τα παιδιά και διαπίστωσαν ότι τα 103 από αυτά έλαβαν στη διάρκεια της τετραετίας, σε μία ή περισσότερες περιπτώσεις, πενικιλλίνες χωρίς να εμφανίσουν καμία αντίδραση, ενώ 7 εκδήλωσαν κάποια δερματικά εξανθήματα που σε καμιά περίπτωση δεν εντάσσονταν στις άμεσες αλλεργικές αντιδράσεις τύπου I. Το συμπέρασμα των επιστημόνων ήταν ότι οι πραγματικές αλλεργικές αντιδράσεις στη πενικιλλίνη είναι σπάνιες και ότι γίνεται ευρεία κατάχρηση του όρου «αλλεργία στην πενικιλλίνη» (6). Σε μία άλλη μελέτη ασθενών πασχόντων από αφροδίσια νοσήματα, διαπιστώθηκε ότι μόνο το 2,9% όσων είχαν καταγεγραμμένο ιστορικό αλλεργίας στις πενικιλλίνες, εκδήλωσαν θετική δερματική δοκιμή και ορθά δεν τους χορηγούνταν πενικιλλίνες. Το υπόλοιπο 97% των περιστατικών αποτελεί σαφή περίπτωση ψευδοδιάγνωσης που οδηγεί σε χορήγηση άλλων αδόκιμων για τη νόσο και δαπανηρών αντιβιοτικών (7). Εξ ορισμού, όσοι επιδεικνύουν θετική δερματική δοκιμασία στην πενικιλλίνη πρέπει να θεωρούνται αλλεργικοί. Αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι η υψηλή αξιοπιστία του αρνητικού αποτελέσματος, δηλαδή η ακρίβεια του τεστ να προβλέ- TEYXOΣ 204 ΜΑΪΟΣ 2011 PHARMANEWS 15
ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ πει με ακρίβεια την περίπτωση μη αλλεργίας. Ερευνητές του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων των ΗΠΑ, υπέβαλλαν σε ελεγχόμενη πρόκληση με από του στόματος πενικιλλίνη 566 ενήλικες ασθενείς με θετικό ιστορικό αλλεργίας σε πενικιλλίνη και αρνητική δερματική δοκιμασία. Διαπίστωσαν ότι μόνο το 1,2% αυτών εκδήλωσε τύπου I δερματικές αντιδράσεις, οι οποίες σε καμιά περίπτωση δεν ήταν απειλητικές για τη ζωή του ασθενούς (8). Oι πραγματικές αλλεργικές αντιδράσεις στη πενικιλλίνη είναι σπάνιες και ότι γίνεται ευρεία κατάχρηση του όρου «αλλεργία στην πενικιλλίνη» Τότε γιατρέ, γιατί βγάζω σπυράκια; Αφού δεν ευθύνονται οι β-λακτάμες, πού μπορεί να οφείλονται οι μη αλλεργικού τύπου δερματικές αντιδράσεις; Το 2010 δημοσιεύτηκαν στο επίσημο περιοδικό της Αμερικανικής Ακαδημίας Αλλεργίας, Άσθματος και Ανοσολογίας τα αποτελέσματα μίας μελέτης από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Γενεύης. Οι Ελβετοί επιστήμονες εξέτασαν 88 παιδιά που προσήλθαν στο Νοσοκομείο με αρχική διάγνωση κνίδωση ή κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα, μέσα σε 72 ώρες μετά από λήψη αμοξικιλλίνης ή κεφαλοσπορίνης. Δύο μήνες μετά την ίαση της λοίμωξης όλα τα παιδιά υπεβλήθηκαν σε ελεγχόμενη πρόκληση με το «ένοχο» αντιβιοτικό. Αν τα εξανθήματα ήταν αλλεργικής φύσης τότε εξορισμού θα έπρεπε να αναπαραχθούν κατά την επαναχορήγηση του αντιβιοτικού. Μόνο 6 από τα 88 παιδιά (6,8%) επανεμφάνισαν τα δερματικά εξανθήματα, επιβεβαιώνοντας -για ακόμα μία φοράότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το αντιβιοτικό δεν ευθύνεται για τις δερματικές εκδηλώσεις και ότι η αλλεργία στις β-λακτάμες αποτελεί μία ακόμα περίπτωση ιατρικής υπερδιάγνωσης. Οι Ελβετοί επιστήμονες στην προσπάθειά τους να ανακαλύψουν τα αίτια της δερματικής αντίδρασης, έστρεψαν την προσοχή τους στην πιο κοινή αιτία πρόκλησης εξανθημάτων, στους ιούς. Χρησιμοποιώντας ανοσολογικές εξετάσεις και PCR ανακάλυψαν ότι περίπου το 70% των παιδιών ήταν προσβεβλημένα και από ιούς, κυρίως εντεροϊούς, οι οποίοι πιθανώς μέσω μηχανισμών κυτταρικής ανοσίας τροποποίησαν την ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού, η οποία τελικά εκδηλώθηκε κατά τρόπο που να θυμίζει αλλεργική αντίδραση στις β-λακτάμες (9). Ο πιο γνωστός ιογενής παράγοντας πρόκλησης φαρμακευτικού εξανθήματος είναι ο ιός Epstein- Barr, ο οποίος απομονώθηκε από το 50% των παιδιών με θετική ελεγχόμενη πρόκληση. Τα ευρήματα των ιατρών του Πανεπιστημίου της Γενεύης, ενισχύουν τη θεω- ρία του Matzinger περί σημάτων «κινδύνου», σύμφωνα με την οποία οι φαρμακευτικές -και όχι μόνο- αλλεργικές αντιδράσεις οφείλονται στη διέγερση ειδικών Τ-κυττάρων, τα οποία πυροδοτούν αλλεργική αντίδραση μόνο αν συνυπάρχει κάποιος εξωτερικός ή εσωτερικός «κίνδυνος», όπως μία σιωπηρή ιική λοίμωξη που προκαλεί την έκκριση κυτοκινών (10). Κεφαλοσπορίνες: είναι όλες ίδιες; Οι κεφαλοσπορίνες εμφανίζουν μεγάλη δομική ομοιότητα στον κεντρικό δικυκλικό δακτύλιο του μορίου τους με τις πενικιλλίνες. Με βάση το αντιμικροβιακό τους φάσμα, τη φαρμακοκινητική και τη δομή τους, διακρίνονται σε 1ης, 2ης και 3ης γενιάς. Οι κεφαλοσπορίνες 1ης γενιάς, καθώς και η κεφαμανδόλη, μοιράζονται με τις πενικιλλίνες και μία ομοειδή πλευρική αλυσίδα, η οποία διαφέρει στις κεφαλοσπορίνες 2ης και 3ης γενιάς. Λόγω της χημικής συγγένειας των δύο ομάδων φαρμάκων, και επειδή οι αλλεργικές αντιδράσεις καθορίζονται από τη δομή του φαρμάκου, άτομα με αλλεργία στις πενικιλλίνες θεωρούνται εξορισμού αλλεργικά και στις κεφαλοσπορίνες (διασταυρούμενη ευαισθησία). Ιστορικά αναφέρεται ότι άτομα με αλλεργία στις πενικιλλίνες έχουν 10% πιθανότητα να εμφανίσουν αντίστοιχη αντίδραση και στις κεφαλοσπορίνες. Σύμφωνα με μία πρόσφατη μετα-ανάλυση από το Τμήμα Μικροβιολογίας και Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου του Rochester, το ποσοστό αυτό είναι ανακριβές, επειδή αφενός προέκυψε από έρευνες της δεκαετίας του 60 και 70, εποχή κατά την οποία -λόγω ατελών μεθόδων παραγωγής- τα κεφαλοσπορινούχα φάρμακα ήταν επιμολυσμένα με πενικιλλίνες και αφετέρου επειδή στις μελέτες χαρακτηρίσθηκαν αλλεργικά άτομα χωρίς αποδεδειγμένη αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου Ι που, υπενθυμίζουμε, είναι η μόνη πραγματική αλλεργική αντίδραση (11). Οι Άγγλοι ερευνητές περιέλαβαν στη μετα-ανάλυσή τους 6 μελέτες στις οποίες συμμετείχαν 2.387 ασθενείς με αναφερόμενη αλλεργία στις πενικιλλίνες και 44.897 ασθενείς χωρίς ιστορικό αλλεργίας. Διαπίστωσαν ότι η πιθανότητα διασταυρούμενης ευαισθησίας εξαρτάται από τη γενιά της κεφαλοσπορίνης. Συγκεκριμένα, ο λόγος πιθανοτήτων εμφάνισης διασταυρούμενης αλλεργίας ανερχόταν στο 4,79 για τις κεφαλοσπορίνες 1ης γενιάς και την κεφαμανδόλη (95% CI 3,71-6,17), ενώ ήταν μη στατιστικά σημαντικός για τις κεφαλοσπορίνες 2ης και 3ης γενιάς (1,13 [95% CI 0,61-2,12] και 0,45 [95% CI 0,18-1,13]), αντίστοιχα. Πολύ διαφωτιστική ήταν η προοπτική μελέτη Ιταλών και Γάλλων επιστημόνων, οι οποίοι εξέτασαν 128 ασθενείς με επιβεβαιωμένο ιστορικό άμεσης αντί- 16 PHARMANEWS ΜΑΪΟΣ 2011 TEYXOΣ 204
ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ δρασης τύπου Ι στις πενικιλλίνες, η οποία επιβεβαιώθηκε και με δερματική δοκιμασία. Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε δερματικό έλεγχο με κεφαλοσπορίνες και των τριών γενιών και διαπιστώθηκε ότι 14 από αυτούς αντέδρασαν θετικά τουλάχιστον σε μία κεφαλοσπορίνη, επιβεβαιώνοντας το ιστορικό ποσοστό 10% διασταυρούμενης αλλεργίας μεταξύ κεφαλοσπορινών και πενικιλλινών. Το ενδιαφέρον ήταν ότι από τους 14 θετικούς ασθενείς, οι 9 εμφάνισαν δερματική αντίδραση μόνο σε κεφαλοσπορίνη 1ης και όχι 2ης ή 3ης γενιάς. Όταν σε 7 από αυτούς (οι άλλοι 2 αρνήθηκαν) χορηγήθηκε (ελεγχόμενη πρόκληση) από του στόματος κεφουροξίμη (2η γενιά) ή ενέσιμη κεφτριαξόνη (3η γενιά), δεν καταγράφηκε ουδεμία αλλεργική αντίδραση. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι οι πιθανότητες διασταυρούμενης ευαισθησίας μεταξύ πενικιλλινών και νεώτερου τύπου κεφαλοσπορινών είναι πολύ μικρότερες απ ό,τι αρχικά πιστευόταν (12). Παρόλα αυτά, εξαιτίας της -έστω και μικρής- πιθανότητας εμφάνισης επικίνδυνων αναφυλακτικών αντιδράσεων, δεν υπάρχει ούτε ένας επίσημος επιστημονικός οργανισμός που να συνιστά τη χορήγηση ακόμα και νεότερων κεφαλοσπορινών σε άτομα με τεκμηριωμένη αλλεργία τύπου Ι στις πενικιλλίνες. Η χορήγηση 2ης και 3ης γενιάς κεφαλοσπορινών σε τέτοιου είδους ασθενείς μπορεί να αποπειραθεί μόνο σε περίπτωση λοιμώξεων απειλητικών για τη ζωή του ασθενούς και μόνο όταν δεν υπάρχει κάποια άλλη εναλλακτική λύση (13). Σημειώνουμε ότι η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων στις οδηγίες της περί αντιμετώπισης της οξείας βακτηριακής παραρρινοκολπίτιδας και της οξείας μέσης ωτίτιδας, προβλέπει ότι σε περίπτωση μη σοβαρής αντίδρασης στην πενικιλλίνη (όχι κνίδωση ή αναφυλαξία τύπου Ι), μπορούν να χορηγηθούν οι νεώτερες κεφαλοσπορίνες κεφνιδίρη, κεφπροδοξίμη, κεφτριαξόνη και κεφουροξίμη (14). Επίλογος Οι άμεσες αναφυλακτικές αντιδράσεις εμφανίζονται μέσα σε μία ώρα μετά τη λήψη πενικιλλινών ή κεφαλοσπορινών. Τα δερματικά εξανθήματα που εμφανίζονται σε πιο ύστερο χρόνο συνήθως δεν εγείρουν ανησυχίες επειδή στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν αποτελούν αντιδράσεις αναφυλαξίας. Παρόλα αυτά, συνήθως χρησιμοποιούνται λανθασμένα ως τεκμήρια αλλεργικής αντίδρασης. Έτσι, από τους 1000 ανθρώπους που χαρακτηρίζονται αλλεργικοί στις πενικιλλίνες μόνο 30 είναι πραγματικά Οι πιθανότητες διασταυρούμενης ευαισθησίας μεταξύ πενικιλλινών και νεώτερου τύπου κεφαλοσπορινών είναι πολύ μικρότερες απ ό,τι αρχικά πιστευόταν αλλεργικοί και από αυτούς μόνο 3 εμφανίζουν ευαισθησία στις κεφαλοσπορίνες και μάλλον μόνο στις παλαιότερες από αυτές. Βιβλιογραφία 1) Sade K, Holtzer Y, Kivity S et al. The economic burden of antibiotic resistance of penicillinallergic patients in internal medicine wards of a general tertiary care hospital. Clin Exp Allergy, 2003, 33, 502-6. 2) Anon JB, Jacobs MR, Poole MD, et al. Antimicrobial treatment guidelines for acute bacterial rhinosinusitis. Otolaryngol Head Neck Surg, 2004,130 (1 Suppl), 1-45. 3) Gell P, Coombs R. Classification of allergic reactions underlying disease. Clinical aspects of immunology. Philadelphia PA: FA Davies, 1963, 317-37. 4) Torres M, Blanca M, Fernadez J et al. Position Paper. Diagnosis of immediate allergic reactions to beta-lactam antibiotics. Allergy, 2003, 58, 961-72. 5) Salkind A, Cuddy P, Foxworth J. Is this patient allergic to penicillin? JAMA, 2001,285 (19), 2498-505. 6) Graff-Lonnevig V, Hedlin G, Lindfors A. Penicillin allergy a rare pediatric condition. Arch Dis Child, 1988, 63, 1342-6. 7) Gadde J, Spence M, Wheeler B et al. Clinical experience with penicillin skin testing in a large inner-city STD clinic. JAMA, 1993, 270, 2456-63. 8) Sogn D, Evans R, Shepherd G. Results of the National Institute of Allergy and Infectious Diseases Collaborative Clinical Trial to test the predictive value of skin testing with major and minor menicillin derivatives in hospitalized adults. Arch Intern Med, 1992, 152, 1025-32. 9) Caubet JC, Kaiser L, Lemaitre B et al. The role of penicillin in benign skin rashes in childhood: A prospective study based on drug rechallenge. J Allergy Clin Immunol, 2010, 127(1), 218-22. 10) Anderson C, Matzinger P. Danger: the view from the bottom of the cliff. Semin Immunol, 2000, 12(3), 231-8, Pirmohamed M. Pathogenesis of penicillin allergy. EJHP, 2006, 12, 62-4. 11) Pichichero M, Casey J. Safe use of selected cephalosporins in penicillin-allergic patients: A meta-analysis. Otolatyngology-Head and Neck Surgery. 2007, 136, 340-7. 12) Romano A, Gueant-Rodriguez RM, Viola M et al. Cross-reactivity and tolerability of cephalosporins in patients with immediate hypersensitivity to penicillins. Ann Intern Med. 2004, 141, 16-22. 13) Pegler S, Healy B. In patients allergic to penicillin, consider second and third generation cephalosporins for life threatening infections. BMJ, 2007, 335, 991-2. 14) American Academy of Pediatrics Subcommittee on Management of Sinusitis and Committee on Quality Improvement. Clinical practice guideline: management of sinusitis. Pediatrics 2001, 108(3), 798-808. 18 PHARMANEWS ΜΑΪΟΣ 2011 TEYXOΣ 204
ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Hellas PHARM 2011 To Φαρμακείο στην Ελλάδα της κρίσης Με τη συμμετοχή 2.920 φαρμακοποιών, με γόνιμο διάλογο και ενδιαφέρουσες απόψεις ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του Hellas PHARM 2011, που διοργάνωσαν για δωδέκατη χρονιά οι Φαρμακευτικοί Σύλλογοι Αττικής και Πειραιά. Λίγο καιρό μετά την ψήφιση του νόμου για τις διαρθρωτικές αλλαγές στο σύστημα υγείας, που θέτει σε νέα βάση τη λειτουργία του φαρμακείου στη χώρα μας, καθώς και την 3η επικαιροποίηση του Μνημονίου, που δημιουργεί νέα δεδομένα στο επίμαχο ζήτημα του ποσοστού κέρδους των φαρμακείων, οι φαρμακοποιοί από όλη την Ελλάδα συναντήθηκαν με εκπροσώπους των κοινοβουλευτικών κομμάτων, προκειμένου να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να ακούσουν τις προτάσεις τους. Kαλωσορίζοντας τους ομιλητές στο στρογγυλό τραπέζι για τις θέσεις των πολιτικών κομμάτων σχετικά με τις διατάξεις του Μνημονίου που αφορούν στα φαρμακεία, ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής, κ. Κωνσταντίνος Λουράντος, τους ζήτησε να τοποθετηθούν, μεταξύ άλλων, και σε ό,τι αφορά το ποσοστό κέρδους των φαρμακείων, τονίζοντας ότι, «στην Ελλάδα το ποσοστό κέρδους των φαρμακοποιών είναι μικρότερο από τον μέσο όρο της Ευρώπης και, επιπλέον, στο εξωτερικό οι φαρμακοποιοί λαμβάνουν υπερωριακή αμοιβή, επιστημονικά επιδόματα και αμοιβή για τις υπηρεσίες που προσφέρουν στο φαρμακείο τους». Την έντονη αντίδραση των φαρμακοποιών προκάλεσε η δήλωση του μέλους του Τομέα Υγείας του ΠΑΣΟΚ, κ. Γιώργου Βογιατζή, ότι το ποσοστό κέρδους των φαρμακοποιών στην Ελλάδα είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη, και δεν έχει μειωθεί. Το υψηλό ποσοστό κέρδους θεωρεί ο κ. Βογιατζής ως έναν από τους παράγοντες που οδήγησαν στον εκτροχιασμό της φαρμακευτικής δαπάνης, μαζί με τη γενναιόδωρη φαρμακευτική πολιτική που ακολούθησε η χώρα μας (δηλαδή το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής του ασφαλισμένου στη φαρμακευτική δαπάνη, σε όλη την Ευρώπη), τις παράνομες συνταγογραφήσεις και την παράνομη διακίνηση κουπονιών, καθώς και την πολιτική που ακολουθήθηκε για το φάρμακο, συμπεριλαμβανομένου και της διαμόρφωσης της τιμής του. Στόχος της Κυβέρνησης, όπως τόνισε ο κ. Βογιατζής, είναι να διαμορφωθεί μια εθνική πολιτική για το φάρμακο, που θα οδηγήσει στη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης στο 1% του ΑΕΠ. «Να αναλάβουν όλοι οι κοινωνικοί εταίροι, και η κυβέρνηση το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης, και να εκπονηθεί αυτή η πολιτική, λαμβάνοντας υπόψη και τους κοινωνικούς εταίρους που πλήττονται, και τις επενδύσεις, και την απασχόληση, και τα κονδύλια για την έρευνα, καθώς και τις υπηρεσίες που εσείς οι φαρμακοποιοί παρέχεται και δεν αμείβεσθε μέχρι τώρα». 20 PHARMANEWS ΜΑΪΟΣ 2011 TEYXOΣ 204
Ο κ. Νίκος Καντερές, βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, εκφράζοντας τις θέσεις της σε ό,τι αφορά τα νέα δεδομένα για το φαρμακευτικό επάγγελμα, τόνισε ότι, «θέλουμε ολοκληρωμένη παροχή υγείας σε όλους τους έλληνες πολίτες. Θέλουμε μείωση της αναλογικής φαρμακευτικής δαπάνης, γεγονός που συνεπάγεται περιορισμό του ποσοστού κέρδους, χωρίς όμως να οδηγηθούν οι φαρμακοποιοί στα όριά τους. Στόχος πρέπει να είναι η καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού και όχι η εξάντληση του φαρμακοποιού». Σε ό,τι αφορά τις εφημερίες, ο κ. Καντερές υποστήριξε ότι πρέπει να ορίζονται από τους οικείους φαρμακευτικούς συλλόγους. «Αποκλειστικά δημόσιο, σύγχρονο και δωρεάν σύστημα υγείας, χωρίς καμία επιχειρηματική δράση» ήταν η πρόταση που εξέφρασε ο κ. Νίκος Μπουντούρογλου, μέλος του Τμήματος Υγείας Πρόνοιας της Κεντρική Επιτροπής του ΚΚΕ. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι το σύστημα υγείας θα πρέπει «να υπηρετεί τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, με τον εργαζόμενο επιστήμονα φαρμακοποιό να προσφέρει τις γνώσεις του, σύμβουλος στη θεραπευτική - φαρμακευτική αγωγή, με καλές αμοιβές και ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς». Συμπλήρωσε δε ότι, «τα φάρμακα πρέπει να χορηγούνται από τα κρατικά νοσοκομεία, τα Κέντρα Υγείας, και από το δίκτυο των κρατικών φαρμακείων», και, επιπλέον, να δίνονται με ιατρική συνταγή και με αποκλειστικά επιστημονικά κριτήρια». Για ένα συνειδητό σχέδιο απαξίωσης των φαρμακοποιών που υπηρετεί συγκεκριμένες σκοπιμότητες έκανε λόγο η υπεύθυνη του Τομέα Υγείας του ΣΥΝ, κα Σόφη Παπαδόγιαννη. Και διευκρίνισε ότι οι σκοπιμότητες αυτές είναι «να συγκαλυφθούν οι πραγματικοί υπαίτιοι για τη νοσηρή κατάσταση στον χώρο του φαρμάκου. Να ενοχοποιηθούν και οι φαρμακοποιοί για την κρίση. Να περάσουν πιο εύκολα τα μέτρα και οι ανατροπές που συντελούνται και συνεχίζουν να συντελούνται στον χώρο του φαρμακείου, και γενικότερα στον χώρο της υγείας». Συμπλήρωσε δε ότι ο ΣΥΝ είναι υπέρ της δημιουργίας εθνικής φαρμακοβιομηχανίας και φαρμακαποθήκης, και ζητά την αναβάθμιση του ΕΟΦ, την άμεση ριζική ανακοστολόγηση των φαρμάκων, αλλά και τη στήριξη του φαρμακείου της γειτονιάς. Αναφερόμενος στο τι προβλέπει το Μνημόνιο 4 για τη μείωση του ποσοστού κέρδους των φαρμακοποιών τουλάχιστον στο 15% από τον Ιανουάριο του 2012, ο φαρμακοποιός, υπεύθυνος του Τομέα Υγείας του ΛΑΟΣ, κ. Χαράλαμπος Καραθάνος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου να κλείσει τουλάχιστον το 30% των συνοικιακών φαρμακείων «φαρμακείων της γειτονιάς», και ένα μεγάλο ποσοστό των υπόλοιπων φαρμακείων θα χρειαστεί να μειώσει το προσωπικό του, ενώ και από αυτά κάποια θα κλείσουν. Σε ό,τι αφορά στο ωράριο, ο κ. Καραθάνος επισήμανε ότι η απαίτηση της αυτοπρόσωπης παρουσίας του φαρμακοποιού στο φαρμακείο του συνεπάγεται την εξάντλησή του αν τα φαρμακεία είναι ανοιχτά τις ημέρες που προβλέπει ο νόμος, και τόνισε πως «θέση TEYXOΣ 204 ΜΑΪΟΣ 2011 PHARMANEWS 21