κριτικής σκέψης, δημιουργικότητας συνεργασίας:

κριτικής σκέψης, δημιουργικότητας συνεργασίας: καλές πρακτικές ανάπτυξης και βελτίωσης στο σύγχρονο σχολείο Δρ Μάριος Στυλιανίδης, ΕΔΕ, YΠΠ 4 ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο ΟΕΛΜΕΚ-ΟΛΤΕΚ-ΠΟΕΔ Λευκωσίας 3 Μαρτίου 2012

1 2 3 4 Το σύγχρονο σχολείο Βασικές ικανότητες Βασικές ικανότητες και ΝΑΠ Ο στόχος της χρονιάς Κριτική σκέψη, δημιουργικότητα και συνεργασία: καλές πρακτικές Βασικές προϋποθέσεις ανάπτυξης και βελτίωσης σε επίπεδο σχολείου

Το σύγχρονο σχολείο βασικές ικανότητες H αμφισβήτηση του παραδοσιακού σχολείου -Τέσσερα σημαντικά δεδομένα: Σύγχρονα πορίσματα των επιστημών της αγωγής Νέες ανάγκες και προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας της γνώσης Από τα 3 R s στα 4 C s: Critical Thinking Creativity Communication Co-operation Ευρωπαϊκή Ένωση: Βασικές ικανότητεςδεξιότητες για τον 21 ο αιώνα Νέες προτεραιότητες στην εκπαιδευτική πολιτική

Βασικές ικανότητες Πολιτισμική συνείδηση και έκφραση Επικοινωνία στη μητρική γλώσσα Επικοινωνία σε ξένες γλώσσες Πρωτοβουλία και επιχειρηματικό τητα Κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη Ικανό τητες Μεταγνωστικ ές ικανότητες (Learning to learn) Ψηφιακή ικανότητα Μαθηματική ικανότητα και ικανότητες στην επιστήμη και τεχνολογία (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2006)

Βασικές ικανότητες Πρωτοβουλία και επιχειρηματικό τητα Πολιτισμική συνείδηση και έκφραση Κοινωνικές ικανότητες και ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη Επικοινωνία στη μητρική γλώσσα Ικανό τητες Μεταγνωστικ ές ικανότητες (Learning to learn) Επικοινωνία σε ξένες γλώσσες Και στις 8 βασικές ικανότητες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο οι ακόλουθες δεξιότητες: 1. Κριτική σκέψη 2. Δημιουργικότητα 3. Ανάληψη πρωτοβουλιών 4. Επίλυση προβλημάτων 5. Αξιολόγηση κινδύνου 6. Λήψη αποφάσεων 7. Εποικοδομητική διαχείριση των συναισθημάτων Ψηφιακή ικανότητα Μαθηματική ικανότητα και βασικές ικανότητες στην επιστήμη και τεχνολογία (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2006)

Οι τρεις σκοποί-πυλώνες των ΝΑΠ Να συμβάλουν στη διαμόρφωση ανθρώπων που να έχουν τα εξής γνωρίσματα: Κατέχουν ένα συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων από όλες τις επιστήμες Αναπτύσσουν στάσεις και συμπεριφορές που διακρίνουν το δημοκρατικό πολίτη Διαθέτουν τις κομβικές δυνατότητες, ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούνται στην κοινωνία του 21 ου αιώνα

Κομβικές δυνατότητες, ικανότητες και δεξιότητες 1. Δημιουργικότητα 2. Κριτική σκέψη και αναστοχαστική διαχείριση της γνώσης 3. Θεωρητική σκέψη και ικανότητα μετατροπής της θεωρίας σε πράξη 4. Ικανότητες και δεξιότητες ανάλυσης και σχεδιασμού 5. Προθυμία και ικανότητα για συλλογική εργασία και ανταλλαγή πληροφοριών 6. Ικανότητα λύσης προβλημάτων, ετοιμότητα αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων και ικανότητα ανάπτυξης εναλλακτικών θεωριών 7. Άριστη, δόκιμη και συνετή χρήση των ΤΠΕ 8. Ενσυναίσθηση και δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας

Ο υπό έμφαση στόχος της χρονιάς ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Κριτική σκέψη (1) Ανάλυση Αξιολόγηση Συμπέρασμα Επίλυση προβλήματος Λήψη απόφασης Κριτική Σκέψη Αριστερό

Κριτική σκέψη (2) Ο όρος κριτική σκέψη περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα γνωστικών και νοητικών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για: Αποτελεσματικό προσδιορισμό, ανάλυση και αξιολόγηση επιχειρημάτων Ανακάλυψη και υπερπήδηση προσωπικών προλήψεων και προκαταλήψεων Διαμόρφωση και παρουσίαση πειστικών επιχειρημάτων για υποστήριξη συμπερασμάτων Λήψη λογικών αποφάσεων σχετικά με το τι να πιστέψω ή τι να πράξω

Κριτική σκέψη (3) «Κριτική σκέψη είναι μια πειθαρχημένη νοητική διαδικασία ενεργούς και επιδέξιας αντίληψης, εφαρμογής, ανάλυσης, σύνθεσης και/ή αξιολόγησης πληροφοριών που αποκτούνται ή δημιουργούνται από παρατήρηση, εμπειρία, στοχασμό, συζήτηση ή επικοινωνία, η οποία καθοδηγεί τα πιστεύω και τη δράση» Scriven & Paul (1992) Ο κριτικά σκεπτόμενος είναι συνήθως διερευνητικός, καλά πληροφορημένος, εμπιστεύεται τη λογική, ανοικτόμυαλος, ευέλικτος, με καθαρό μυαλό, χωρίς προκαταλήψεις, σώφρων στις κρίσεις του, έτοιμος να αναθεωρήσει και σταθερός στην αναζήτηση αποτελεσμάτων τα οποία να είναι τόσο ακριβή και σωστά όσο το επιτρέπουν οι περιστάσεις. Facione (1990)

Κριτική σκέψη Ιδέες από την έρευνα PISA

Κριτική σκέψη Ιδέες από την έρευνα PISA

Κριτική σκέψη Ιδέες από την έρευνα PISA

Κριτική σκέψη Ιδέες από την έρευνα PISA

Κριτική σκέψη Ιδέες από την έρευνα PISA

Κριτική σκέψη Ιδέες από την έρευνα PISA

Κριτική σκέψη Ιδέες από την έρευνα PISA ΚΑΦΕΣ 90 Ο C ΝΕΡΟ 5 Ο C

Κριτική σκέψη Έξι βήματα για ποιοτική κριτική σκέψη: Καλές πρακτικές(1) 1. Προσδιόρισε το πρόβλημα. Ποια είναι τα ουσιαστικά ερωτήματα που αντιμετωπίζουμε εδώ; 2. Καθόρισε το πλαίσιο. Ποια είναι τα γεγονότα και οι συνθήκες που διαμορφώνουν το πρόβλημα; 3. Αρίθμησε τις επιλογές. Ποιες είναι οι 3-4 πιο σωστές επιλογές; 4. Ανάλυσε τις επιλογές. Ποια είναι η καλύτερη επιλογή; 5. Απαρίθμησε με σαφήνεια τους λόγους. Ας είμαστε ξεκάθαροι: γιατί επιλέξαμε αυτή την επιλογή; 6. Αυτοδιόρθωση. Ωραία, ας το ξαναδούμε από την αρχή. Τι έχουμε παραλείψει;

Κριτική σκέψη Τεχνικές για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης Καλές πρακτικές(2) 1. Ο εντοπισμός και προσδιορισμός των ουσιαστικών χαρακτηριστικών στοιχείων ενός κειμένου, ενός συλλογισμού, μιας εισήγησης, ενός φαινομένου, πειράματος κ.λπ. 2. Η σύγκριση δυο ή περισσότερων καταστάσεων (π.χ. κείμενα, εικόνες, αντιλήψεις επιλογές) της ίδιας θεματικής αναφοράς προκειμένου να εντοπιστούν ομοιότητες και διαφορές, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. 3. Ο εντοπισμός και η κατανόηση των αιτιακών σχέσεων προκειμένου να ερμηνευθούν συνέπειες, γεγονότα, ακολουθίες (αιτία-αποτέλεσμα). 4. Η επισήμανση διαφορών σε αντιλήψεις, υποθέσεις και ορισμούς που αφορούν ένα συγκεκριμένο θέμα. 5. Η άσκηση στον εντοπισμό της ακολουθίας των γεγονότων. 6. Η ανάλυση των διαφόρων τρόπων με τους οποίους μπορεί να ειπωθεί το ίδιο πράγμα ανάλογα με την οπτική εστίασης.

Κριτική σκέψη Καλές πρακτικές(3) Συστηματική καλλιέργεια χαρακτηριστικών που είναι απαραίτητα για την κριτική σκέψη: 1. Διατυπώνω ξεκάθαρα και ολοκληρωμένα τη σκέψη μου με ακρίβεια έκφρασης, συνέπεια, συνοχή, λογική, ευγένεια. 2. Έχω επίγνωση των στρεβλώσεων που μπορεί να δημιουργήσει ο εγωκεντρισμός, ο κομφορμισμός, ο ευσεβοποθισμός κ.λπ. 3. Είμαι καλός ακροατής ακόμη και των αντίθετων απόψεων και θεωρώ καλοδεχούμενη την κριτική από άλλους. 4. Είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου και παραδέχομαι αυτά που δε γνωρίζω. 5. Στηρίζω τα πιστεύω μου σε γεγονότα και μαρτυρίες παρά σε προκαταλήψεις, συμπάθειες, στερεότυπα ή συμφέροντα. 6. Σκέφτομαι ανεξάρτητα και δεν φοβάμαι να εκφράσω διαφωνία. 7. Έχω τη θέληση και το πάθος να πάρω πρωτοβουλίες και να αντιμετωπίσω προκλήσεις και προβλήματα.

Κριτική σκέψη Καλές πρακτικές(4) Εποικοδομητική Ασάφεια: Άφησε να αιωρείται τόση αμφιβολίαασάφεια στην τάξη όση είναι απαραίτητη, παρά να παρέχεις πάντα όλη την πληροφόρηση που χρειάζεται. Μη δίνεις πάντα εντελώς ξεκάθαρο υλικό Δώσε αντικρουόμενη πληροφόρηση για να σκεφτούν κριτικά Παρουσίασε το περιεχόμενο σαν ένα «αστυνομικό μυθιστόρημα» που να απαιτεί ανίχνευση, διερεύνηση, λύση-συμπέρασμα. Τεχνικές αξιολόγησης τάξης: συνεχής παρακολούθηση, αξιολόγηση του επιπέδου και της ποιότητας της ΚΣ των παιδιών: Συντρέχουσα αξιολόγηση - παρατήρηση Ζητώ να εκφραστούν προφορικά ή να γράψουν «ενός λεπτού κείμενο» για να απαντήσουν σε ερωτήσεις όπως: Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έμαθες σήμερα; Τι είναι εκείνο που σχετίζεται με αυτό το μάθημα και σου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση; Αυτό που έμαθες σήμερα πόσο σχετικό είναι με άλλα μαθήματα ή τη ζωή έξω από το σχολείο;

Κριτική σκέψη Καλές πρακτικές(5) Αξιοποίηση ερωτήσεων: Ασκώντας τους μαθητές να διατυπώνουν οι ίδιοι κατάλληλες ερωτήσεις για το μάθημα (και να τις απαντούν ομαδικά ή ατομικά) τους βοηθούμε να αναπτύξουν την ΚΣ τους. Το ίδιο συμβαίνει όταν τους καλούμε να απαντήσουν σε ερωτήσεις όπως: Τι εννοείς με ; Πώς κατέληξες σε αυτό το συμπέρασμα; Τι μας λέει το κείμενο; Ποια είναι η πηγή της πληροφορίας σου; Ποια είναι η πηγή της πληροφορίας που δίνει το κείμενο; Ποια δεδομένα σε οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα; Υπέθεσε ότι έχεις λάθος. Ποιες είναι οι συνέπειες; Γιατί οδηγείσαι σε αυτό το συμπέρασμα; Μήπως κάποιο άλλο είναι πιο συνεπές με τα δεδομένα; Γιατί είναι σημαντικό αυτό το θέμα; Πώς μπορώ να είμαι σίγουρος ότι αυτό που λες είναι αλήθεια; Ποια μπορεί να είναι μια εναλλακτική εξήγηση για αυτό το φαινόμενο;

Κριτική σκέψη Καλές πρακτικές(6) Εργασίες γραπτού λόγου: το να γράφεις για άλλους απαιτεί να σκέφτεσαι ξεκάθαρα, ώστε να μπορείς να επικοινωνήσεις ξεκάθαρα. Μπορεί να βασιστεί σε ερωτήσεις Μπορεί να γίνει ατομικά ή σε μικρές ομάδες Μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές δομές: σύγκριση & αντίθεση, αιτία & αποτέλεσμα, επεξήγηση, επιχειρηματολογία, πειθώ, ερμηνεία πειράματος, γεγονότος κ.λπ. Συνεργατική μάθηση: Η τοποθέτηση των μαθητών σε δομημένες ομαδικές καταστάσεις μάθησης αποτελεί ένα εξαιρετικό τρόπο για να προκαλέσουμε την ΚΣ. Μέσα στο συνεργατικό μαθησιακό περιβάλλον, οι μαθητές εμπλέκονται σε διαδικασίες ενεργούς ΚΣ με συνεχή υποστήριξη και ανατροφοδότηση από τους συμμαθητές και το δάσκαλο.

Κριτική σκέψη Καλές πρακτικές(7) Διάλογος/Συζήτηση/Αντιπαράθεση ιδεών, επιχειρημάτων: Γραπτοί διάλογοι: Οι μαθητές αναλύουν γραπτούς διαλόγους σε μικρές ομάδες (θέατρα, ταινίες, άρθρα εφημερίδων, κ.λπ.) και εντοπίζουν διαφορετικές απόψεις, επισημαίνουν τυχόν προκαταλήψεις, παρουσία ή απουσία αποδεικτικών στοιχείων, διαφορετικές ερμηνείες, λανθασμένη παρουσίαση γεγονότων, και λανθασμένα συμπεράσματα. Κάθε ομάδα αποφασίζει ποια άποψη-θέση είναι η πιο τεκμηριωμένη και αναλαμβάνει να την υποστηρίξει. Όταν καταλήξουν σε συμπεράσματα, κάθε ομάδα παρουσιάζει το διάλογο που ανέλαβε και τον αναλύει-επεξηγεί. Προφορικοί ομαδικοί διάλογοι / Διαλογικές συζητήσεις: Οι μαθητές σε μια ομάδα αναλαμβάνουν ρόλους (συνήθως αυτό που δεν πιστεύουν) για να συμμετάσχουν σε μια συζήτηση (π.χ. συντονιστής, υποστηρικτής, διαφωνών, αναζητητής λύσεων). Οι ομάδες των παρατηρητών θα πρέπει να εντοπίσουν ποιους ρόλους παίζει ο κάθε ένας, να επισημάνουν προκαταλήψεις και λάθη στη σκέψη, να αξιολογήσουν τις δεξιότητες τεκμηρίωσης και εξαγωγής συμπερασμάτων και να εξετάσουν τυχόν ηθικές επιπτώσεις-συνέπειες από το περιεχόμενο του διαλόγου. Αντιπαράθεση ιδεών-επιχειρημάτων (π.χ. προσομοίωση συνθηκών δικαστηρίου)

Κριτική σκέψη Καλές πρακτικές(8) Πειράματα και συλλογή-ερμηνεία δεδομένων (κριτική σκέψη στην επιστήμη και τα μαθηματικά) Ανακάλυψη σχέσεων στους αριθμούς, το χώρο, το χρόνο, τα φυσικά φαινόμενα κ.ά. (πι=3.14, πρώτοι αριθμοί, υπολογισμοί εμβαδού και όγκου, διάδοση θερμότητας, τήξη-πήξη σωμάτων, υδροστατική πίεση κ.λπ.) Ερμηνεία γραφικών παραστάσεων-πινάκων κ.λπ. Ηλεκτρονικά παιχνίδια προσομοίωσης για λήψη απόφασης π.χ. περιβαλλοντικό παιχνίδι για Η.Υ. «Honoloko» που διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος σε 26 γλώσσες (www.honoloko.com ). Ο παίκτης, καθώς μετακινείται σε ένα νησί, καλείται συνεχώς να απαντάει σε ερωτήσεις που αφορούν την καταναλωτική-περιβαλλοντική του συμπεριφορά. Οι βαθμοί κερδίζονται με βάση τις επιλογές του κάθε παίκτη. Απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 8-12 ετών.

Δημιουργικότητα (1) Ανάλυση Αξιολόγηση Συμπέρασμα Επίλυση προβλήματος Λήψη απόφασης Φαντασία Έμπνευση Διαίσθηση Νέες Ιδέες Κριτική Σκέψη Αριστερό Μόνο με αυτή μπορεί να μην υπάρχουν αρκετές επιλογές για να διαλέξει κάποιος τη σωστή λύση Συγκλίνουσα Δεξιό Μόνο με αυτή παράγονται απλώς ιδέες και δεν καταλήγουν στην τελική λύση Αποκλίνουσα Δημιουργική Σκέψη

Δημιουργικότητα (2) Δημιουργικότητα σημαίνει να επινοεί κάποιος κάτι που δεν υπήρχε πριν και να αναζητεί νέες λύσεις και μορφές. Συνδυάζει φαντασία, διορατικότητα, εφευρετικότητα, καινοτομία, ιδιοφυΐα, διαίσθηση, έμπνευση και διαφώτιση. Αποτελέσματα έρευνας European Commission, Joint Research Centre (2010) Creativity in schools in Europe: a survey of teachers: Ο κάθε ένας μπορεί να είναι δημιουργικός (88%) Η δημιουργικότητα μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε τομέα της γνώσης και σε κάθε σχολικό αντικείμενο (96%) Η δημιουργικότητα είναι μια θεμελιώδης δεξιότητα η οποία πρέπει να καλλιεργείται στο σχολείο (94%)

Δημιουργικότητα (3) «Η δημιουργικότητα είναι συχνό φαινόμενο σε μικρά παιδιά, αλλά όχι τόσο συχνό σε μεγαλύτερα, καθώς αυτά έχουν ήδη καταπιέσει τις δημιουργικές τους δυνατότητες στα πλαίσια μιας κοινωνίας που ενθαρρύνει την πνευματική συμμόρφωση». (Robert Sternberg) «Τα παιδιά μπαίνουν στο σχολείο σαν ερωτηματικά και φεύγουν σαν τελείες». (Neil Postman) Οι σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα του πολιτισμού έχουν προέλθει μέσα από τη δημιουργική διαδικασία αλλά κατά ειρωνικό τρόπο οι πιο πολλοί άνθρωποι δεν διδάχτηκαν πώς να δημιουργούν». (Robert Fritz)

Δημιουργικότητα Καλές πρακτικές(1) Καταιγισμός ιδεών/ιδεοθύελλα ελεύθερη και αυθόρμητη έκφραση ιδεών, καταγραφή, κατηγοριοποίηση, ερωτήσεις-συζήτηση για να σχολιαστούν οι κατηγορίες, σύνθεση των όσων συζητήθηκαν. Παραγωγή-διατύπωση ερωτήσεων (Δίνεται η απάντηση ή η λύση και αναζητείται η ερώτηση ή το πρόβλημα) π.χ. Ερώτηση: Γιατί ; Απάντηση: Γιατί στην Κύπρο υπάρχει αυξημένη ηλιοφάνεια. Προγνώσεις: π.χ. Πώς θα μοιάζει το σχολείο/τάξη μετά από 20 χρόνια; Δημιουργικές εργασίες Δημιουργική έκφραση π.χ. φτιάξε μια διαφήμιση, μια κατασκευή, ένα σχέδιο, ένα ποίημα, ένα τραγούδι, μια εφημερίδα, ένα άρθρο κ.λπ.

Δημιουργικότητα Καλές πρακτικές(2) Χαρτογράφηση εννοιών/εννοιολογικός χάρτης Ερωτήσεις του τύπου «Τι θα συμβεί αν ;» Προσομοίωση Οι μαθητές συμμετέχουν νοητά στην αναπαράσταση μιας κατάστασης που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Καλούνται να αντιληφθούν πώς θα σκέπτονταν και πώς θα αντιδρούσαν ορισμένα πρόσωπα σε συγκεκριμένες συνθήκες (π.χ. εργαζόμενοι, πελάτες, επιχειρηματίες, καταναλωτές Προσομοίωση συνέντευξης). Δουλεύουμε συστηματικά για την άρση αυτών που θεωρούνται εμπόδια στη δημιουργικότητα: Η τυποποίηση της σκέψης Η απόλυτη κυριαρχία της λογικής Η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δημιουργικές μας ικανότητες Ο φόβος των σφαλμάτων και της γελοιοποίησης Οι κοινωνικές πιέσεις για συμμόρφωση Η ψυχολογική ανασφάλεια για το νέο και το άγνωστο

Δημιουργικότητα Καλές πρακτικές(3) Δημιουργική παραγωγή ιδεών μέσα από ανάλογου τύπου ερωτήσεις-οδηγίες, π.χ.: Άλλες χρήσεις (Προτείνετε νέο τρόπο για τη χρησιμοποίησή του ) Προσαρμογή (Δείτε με τι άλλο μοιάζει ) Τροποποίηση (Δώστε ένα διαφορετικό τέλος σε μια ιστορία ) Αντιστροφή (Βρείτε το αντίθετο Αλλάξτε ή αντιστρέψτε ρόλους ) Συνειρμικές αναπαραστάσεις: Ο δάσκαλος γράφει μια λέξη στον πίνακα π.χ. «Ανεργία» και καλεί τους μαθητές να αναπτύξουν μια συνειρμική δραστηριότητα, λέγοντας την πρώτη λέξη που τους έρχεται στο νου. Αυτό γίνεται με έξι λέξεις στο σύνολο. Η έκτη λέξη γίνεται αφετηρία για ένα νέο συνειρμικό κύκλο άλλων έξι λέξεων. Πέρα από τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα η συγκεκριμένη δραστηριότητα επιτρέπει την έκφραση διαφόρων αναπαραστάσεων σε συγκεκριμένα θέματα π.χ. «Aids», «Μετανάστης», «Υδρογονάνθρακες», που μπορούν να δώσουν το έναυσμα για μια διδακτική παρέμβαση.

Δημιουργικότητα Καλές πρακτικές(4) Παράδειγμα συνδυασμού ιδεοθύελλας και νοητικού χάρτη

Δημιουργικότητα Καλές πρακτικές(5) Υπόδυση ρόλων/αυτοσχεδιασμός μέσα από βιωματικές καταστάσεις θεατρικό παιχνίδι Τα παιδιά γράφουν απλά κόμικς για ένα θέμα (συνδυασμός εικόνας και λόγου) Διδακτικό κλίμα και κουλτούρα τάξης που προάγουν: Ευελιξία στη διδασκαλία Επικέντρωση σε δοκιμασίες ανοικτού τύπου-αποκλίνουσα σκέψη Ενίσχυση της αυτό-εικόνας των μαθητών Αντιμετώπιση του λάθους ως μαθησιακής εμπειρίας Ανάδειξη της πολυτροπικότητας και των διασυνδέσεων μεταξύ διαφορετικών μορφών γνώσης (πολλαπλή νοημοσύνη, πολλαπλές μορφές αναπαράστασης ενός θέματος, διαθεματικότητα κ.λπ.)

Δημιουργικότητα Καλές πρακτικές(6) Δίνω χρόνο και στα πέντε στάδια της δημιουργικότητας

Συνεργασία (1) Το να εργάζεται κανείς από κοινού μαζί με άλλον ή άλλους για την επίτευξη κοινού στόχου Συνεργατική μάθηση Θεωρία του κοινωνικού εποικοδομισμού (Vygotsky): Το παιδί αναπτύσσεται μέσα από το κοινωνικο-πολιτισμικό του περιβάλλον και από τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Οι μαθητές εργάζονται σε μικρές ομάδες για να μεγιστοποιήσουν τη μάθησή τους και τη μάθηση των άλλων. Αναλαμβάνουν ρόλους, συλλέγουν πληροφορίες, ερευνούν, αξιολογούν, αποφασίζουν και παρουσιάζουν την εργασία τους γραπτώς ή προφορικώς. Με αυτές υλοποιούνται συνήθως οι συνθετικές εργασίες τύπου project. Απαιτείται η παροχή πηγών υλικού, όπως βιβλιοθήκη, διαδίκτυο κ.λπ.

Συνεργασία (2) Η έρευνα έχει δείξει ότι οι τεχνικές συνεργατικής μάθησης: Προάγουν τη μάθηση και τις ακαδημαϊκές επιδόσεις Συμβάλλουν στη μεγαλύτερη διατήρηση της γνώσης Αυξάνουν την ικανοποίηση των μαθητών Καλλιεργούν τις δεξιότητες προφορικής επικοινωνίας Αναπτύσσουν τις κοινωνικές δεξιότητες Ενισχύουν την αυτοεκτίμηση των μαθητών Υποβοηθούν στην ανάπτυξη θετικών σχέσεων Δημιουργούν θετικότερες στάσεις απέναντι στο δάσκαλο, το σχολείο και τη μάθηση Ενισχύουν και ενδυναμώνουν την κριτική σκέψη και την δημιουργικότητα

Συνεργασία Καλές πρακτικές(1) Συχνή αυτοαξιολόγηση και αναστοχασμός δασκάλου και μαθητών σχετικά με το κατά πόσο οι ομαδικές εργασίες που γίνονται πληρούν τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά της συνεργατικής μάθησης: 1. Συνθήκες θετικής αλληλεξάρτησης μέσα στην ομάδα (η επιτυχία εξαρτάται από τη θετική συνεισφορά όλων) 2. Συνθήκες αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών 3. Αίσθηση ατομικής και συλλογικής ευθύνης 4. Ευκαιρίες για άσκηση σε διαπροσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες επικοινωνίας 5. Ομαδική πρόοδος και μάθηση

Συνεργασία Καλές πρακτικές(2) Μικτής ικανότητας ομάδες Συχνή εναλλαγή ρόλων μεταξύ των μελών της ομάδας Συχνή αλλαγή της σύνθεσης των ομάδων Να έχει νόημα και ενδιαφέρον για τα παιδιά αυτό με το οποίο ασχολείται η ομάδα Συνεργατικές δραστηριότητες που καλλιεργούν την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα Ευκαιρίες να ανακοινώνουν προφορικά στην τάξη το αντικείμενο της ομαδικής δραστηριοποίησης και τα συμπεράσματά τους η έρευνα δείχνει ότι αυτό τους βοηθά να το μαθαίνουν καλύτερα Ομαδικές συζητήσεις διαλογικές αντιπαραθέσεις

Συνεργασία Καλές πρακτικές(3) Συχνή άσκηση σε ομαδικές ερευνητικές εργασίες τύπου project Δημιουργία καταστάσεων στην ομάδα που να ωθούν το μαθητή να μπαίνει στη θέση των άλλων - ενσυναίσθηση Συνεργατική επίλυση συγκρούσεων με διαμεσολάβηση, διαπραγμάτευση Ομαδικές δραστηριότητες-δημιουργίες με θέατρο, ποίηση, τραγούδι, ζωγραφική, χορό, αθλητισμό κ.λπ. Ομαδική συζήτηση και συνεργατική επίλυση προβλημάτων που αφορούν την τάξη ή το σχολείο Ομαδικές εθελοντικές εργασίες Ομαδικά παιχνίδια-αθλήματα Ομαδικές υπευθυνότητες Ομαδικές παρουσιάσεις

Συνεργασία Καλές πρακτικές(4) Συνεργασία σχολείου με εξωτερικούς φορείς Συνεργασία σχολείου - οικογένειας Συνεργατική μάθηση ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Δίκτυα συνεργασίας σχολείων Συνεργατικό σχολείο Το σχολείο ως κοινότητα μάθησης

Βασική προϋπόθεση ανάπτυξης και επιτυχίας Οι κομβικές ιδιότητες δεν «διδάσκονται» με την παραδοσιακή διδασκαλία-διάλεξη. Αλλαγή διδακτικής κουλτούρας Πλούσιο και ελκυστικό μαθησιακό περιβάλλον Αλληλεπίδραση Εξερεύνηση ΣΧΟΛΕΙΟ Ανακάλυψη ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Διαφοροποίηση Μάθηση με το νου, το χέρι και όλες τις αισθήσεις Ενεργητική-βιωματική μάθηση Αναζήτηση λύσεων σε προβληματικές καταστάσεις ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Ενδεικτικές δράσεις-ενέργειες στο σχολείο 1. «Ποιες αλλαγές είναι απαραίτητες ώστε στα μαθήματά μας να αναπτύσσονται οι βασικές ικανότητες;» - Καίριο ερώτημα για συνεχή προβληματισμό-λήψη αποφάσεων στις σχολικές μονάδες. 2. Συστηματική παρακολούθηση-αυτοαξιολόγηση-αναστοχασμόςανάδραση για την πρόοδο των μαθητών στις βασικές ικανότητες. 3. Εντοπισμός και υλοποίηση σχετικών ιδεών-δραστηριοτήτων μέσα από τα νέα Προγράμματα Σπουδών που να καλλιεργούν τις βασικές ικανότητες. 4. Έμφαση στην επαγγελματική ανάπτυξη του προσωπικού με τη διοργάνωση σχετικών επιμορφωτικών δράσεων μέσα στο σχολείο και την αξιοποίηση της συλλογικής πείρας και σοφίας. 5. Συναδελφική αλληλοπαρατήρηση διδασκαλίας για σκοπούς επαγγελματικής ανάπτυξης και διάχυσης καλών πρακτικών, με έμφαση την καλλιέργεια των βασικών ικανοτήτων.

Ενδεικτικές δράσεις-ενέργειες στο σχολείο 6. Προώθηση της ενεργού εμπλοκής των μαθητών στη λήψη και υλοποίηση αποφάσεων σχετικών με τις βασικές ικανότητες. 7. Από κοινού σχεδιασμός και υλοποίηση σχετικών δραστηριοτήτων από μαθητές και εκπαιδευτικούς: Διαθεματικά projects Ημερίδες αφιερωμένες στις βασικές ικανότητες Γνωριμία με δημιουργούς και το έργο τους Σχολικοί διαγωνισμοί π.χ. δημιουργικής έκφρασης, κατασκευής, διαλογικών συζητήσεων, επιχειρηματολογίας, δημιουργικής ιδέας-λύσης σε υφιστάμενο πρόβλημα κ.λπ.) 8. Διαμόρφωση σχεδίων δράσης για σταδιακή αλλαγή της διδακτικής κουλτούρας του σχολείου, έτσι ώστε να προάγει και να αναπτύσσει τις βασικές ικανότητες. 9. Δημιουργία δικτύων σχολείων, με στόχο τη συνεργασία, την ανταλλαγή και διάχυση σχετικών ιδεών-καλών πρακτικών. 10. Δημιουργία τράπεζας καλών πρακτικών-ιδεών.

Αντί επιλόγου «Θα πρέπει να εγκαταλείψουμε την ιδέα ότι το σχολείο είναι κάτι που περιορίζεται μόνο στην προσφορά γνώσης. Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό, σε ένα κόσμο όπου τα μισά από αυτά που γνωρίζει ο άνθρωπος στα 20 δεν είναι πλέον ακριβή στα 40 - και τα μισά από αυτά που γνωρίζει στα 40 δεν είχαν ανακαλυφτεί όταν ήταν 20;» (Arthur C. Clark, παράφραση) Τα σημερινά πρωτάκια αναμένεται να αποφοιτήσουν από το λύκειο το 2023