ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Δρ.Αριστέα Γκάγκα Ακαδημαϊκ όέτος 2017-2018
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Εισαγωγή Οικονομική Επιστήμη Οικονομική της Διοίκησης
ΗΟ Οικονομική ήεπιστήμη Αντικείμενο της Οικονομικής Επιστήμης είναι η μελέτη των οικονομικών προβλημάτων που δημιουργούνται μέσα σε μια κοινωνία. Ταπροβλήματα αυτά είναι πολλά και ποικίλα. Όμως μπορούν να καταταγούν σε τέσσερις κατηγορίες, που μπορούν να εκφραστούν με την μορφή ερωτημάτων ως εξής: Ποια προϊόντα παράγονται σε μια κοινωνία καισετιποσότητες, (σε μια ορισμένη χρονική περίοδο, π.χ. ένα έτος); Με ποιον τρόπο παράγονται αυτά τα προϊόντα; Πώς γίνεται η διανομή των προϊόντων στα μέλη της κοινωνίας; Πώς μπορεί να αυξηθεί η ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων, πώς δηλαδή αναπτύσσεται η οικονομία μιας κοινωνίας; 1
Χρήση και Εφαρμογές της Οικονομικής των Επιχειρήσεων Η Οικονομική της Διοίκησης (ή των Επιχειρήσεων) ) αποτελεί εφαρμογή της οικονομικής θεωρίας και της οικονομικής μεθοδολογίας στην πρακτική της λήψης των επιχειρηματικών και διοικητικών αποφάσεων. Είναι ο κλάδος εκείνος της οικονομικής επιστήμης, που γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ της καθαρής (pure) οικονομικής θεωρίας με την πρακτική της διοίκησης των επιχειρήσεων. Είναι γεγονός ότι ο κλάδος αυτός δεν αποτελεί μόνο ένα θεμελιώδες ακαδημαϊκό αντικείμενο που επιδιώκει να κατανοήσει και να αναλύσει τα προβλήματα της επιχειρηματικής λήψης των αποφάσεων,, αλλά αποσκοπεί οπεί κυρίως στη διεύρυνση των ικανοτήτων αυτών που λαμβάνουν τις αποφάσεις. 2
Χρήση και Εφαρμογές της Οικονομικής των Επιχειρήσεων Η Οικονομική της Διοίκησης χρησιμοποιεί τα εργαλεία και τις τεχνικές της Οικονομικής Ανάλυσης κυρίως της μικροοικονομικής θεωρίας για να αναλύσει και να επιλύσει τα προβλήματα της διοίκησης των επιχειρήσεων. Παρέχει μια μέθοδο ανάλυσης που μπορεί να εφαρμοσθεί εκτός από την ιδιωτική επιχείρηση και σε άλλους οργανισμούς, π.χ. μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, οργανισμούς κοινής ωφέλειας, δημόσιους οργανισμούς κτλ. Ο τελικός σκοπός του κλάδου αυτού είναι να επαυξήσει την ικανότητα των διευθυντών των επιχειρήσεων στην κατανόηση και επίλυση των καθημερινών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις. 3
Τι παρέχει η οικονομική θεωρία στην Οικονομική των Επιχειρήσεων Η νεοκλασική οικονομική θεωρία, την ανάλυση της οποίας κυρίως χρησιμοποιούμε στον κλάδο της Οικονομικής της Διοίκησης, σκοπό έχει την μελέτη της κατανομής των σπάνιων οικονομικών πόρων μεταξύ των διαφόρων εφικτών πολλαπλών σκοπών. Το στοιχείο της επιλογής στη χρησιμοποίηση των διαφόρων μέσων (οικονομικών πόρων) και στην επίτευξη των διαφόρων σκοπών (οικονομικές ανάγκες) αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της οικονομικής θεωρίας. Ομοίως και η Οικονομική της Διοίκησης είναι η μελέτη της κατανομής των περιορισμένων πόρων που διαθέτει η επιχείρηση μεταξύ των διαφόρων δυνατών δραστηριοτήτων της. 4
Τα περισσότερα από τα προβλήματα των διευθυντών των επιχειρήσεων είναι προβλήματα απόφασης, που σχετίζονται με τον τρόπο με τον οποίο θα κατανείμει η επιχείρηση τους οικονομικούς πόρους έτσι ώστε να πετύχει το μ αποτέλεσμα. μ επιδιωκόμενο Οι πόροι της επιχείρησης «κοστίζουν», γιατί είναι σπάνιοι, είναι δε σπάνιοι, ή και άλλες επιχειρήσεις χ ρή επιζητούν η να τους χρη χρησιμοποιήσουν. μ ή επειδή Η τιμή των πόρων αυτών (η τιμή της εργασίας, του μηχανήματος, του κτηρίου κ.λπ.), που εμφανίζεται στην αγορά, δείχνει πώς αποτιμώνται οι πόροι αυτοί από ολόκληρη την κοινωνία. Όσο περισσότερο σπάνιοι είναι, σε σχέση με τη ζήτησή τους, τόσο υψηλότερη τιμή έχουν στην αγορά. Γι αυτό, η άριστη κατανομή των σπάνιων πόρων που κατέχει η επιχείρηση προς επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών είναι το κρισιμότερο πρόβλημα που έχει να επιλύσει για να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά της. 5
Κατ αυτόν τον τρόπο και η Οικονομική της Διοίκησης έχει ως πυρήνα το στοιχείο Κατ των επιλογών, στο οποίο και βασίζεται για την επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει. Η οικονομική επιστήμη βοηθά την επιστήμη της διεύθυνσης των επιχειρήσεων παρέχοντας τα εξής κύρια στοιχεία: i. Πλήθος οικονομικών υποδειγμάτων, όπως: της συμπεριφοράς των καταναλωτών και των παραγωγών, παραγωγών της λειτουργίας της αγοράς κ.λπ., κ λπ που έχουν προέλθει από επιδέξιους αναλυτές οικονομολόγους. ii. Το σύνολο των αναλυτικών μ μεθόδων περισσότερο ρ ρ και όχι χ των θεωρητικών ρη συμπερασμάτων που βοηθά πολύ στην ορθολογική επίλυση των επιχειρήσεων. iii. Οι έννοιες και τα εργαλεία της οικονομικής θεωρίας έχουν ευρεία χρήση στην πραγματική ή οικονομική ή ζωή ζ ή και επομένως έ η εκμάθησή άθ ή τους αποτελεί λ ί απαραίτητο εφόδιο των διευθυντών μιας επιχείρησης. 6
Ένας διευθυντής επιχείρησης που έχει μελετήσει την οικονομική ανάλυση αποτελεί ένα χρησιμότατο μέλος στην ομάδα των διευθυντών. Γιατί, αφενός μπορεί να σκεφτεί βάσει αφηρημένων οικονομικών υποδειγμάτων και αφετέρου είναι εφοδιασμένος με πλήθος εργαλείων και τεχνικών της οικονομικής ανάλυσης, που θα καταστήσουν τον τρόπο λήψης των αποφάσεων του για την επίλυση των διαφόρων προβλημάτων ορθολογικότερο και αυστηρότερο επιστημονικά. 7
Οι σχέσεις της οικονομικής της διοίκησης με τη λήψη των επιχειρηματικών αποφάσεων και με τους κλάδους της οικονομικής επιστήμης Η διαδικασία της λήψης των αποφάσεων για την επίλυση ενός πραγματικού προβλήματος δεν είναι μια απλή υπολογιστική τεχνική, αλλά μια νέα θεωρία που εμπεριέχει στοιχεία όπως: Ο τελικός σκοπός της απόφασης, Η επάρκεια των γνώσεων του ατόμου που λαμβάνει τις αποφάσεις, Η κατάσταση του γενικού περιβάλλοντος όπου θα λάβει χώρα η διαδικασία της απόφασης, Η αβεβαιότητα που συνοδεύει το αποτέλεσμα των αποφάσεων, Οι προσδοκίες αυτού που λαμβάνει τις αποφάσεις κ.λπ. 8
Λήψη Αποφάσεων Η διαδικασία της λήψης αποφάσεων περιλαμβάνει τρεις φάσεις: i. Την ανακάλυψη τωνπεριπτώσεων για τις οποίες χρειάζεται να ληφθεί μια απόφαση, η οποία ονομάζεται δραστηριότητα της πληροφόρησης, ρη ης ii. Την ανακάλυψη των δυνατών πορειών δράσης, η οποία ονομάζεται δραστηριότητα του σχεδιασμού, και iii. Την επιλογή μεταξύ διαφορετικών πορειών δράσης, η οποία ονομάζεται δραστηριότητα της επιλογής. 9
Η συμβολή των κλάδων της οικονομίας στην Οικονομική της Διοίκησης Η μικροοικονομική θεωρία, η μακροοικονομική θεωρία και η στατιστική είναι κλάδοι της οικονομίας που συνεισφέρουν τα μέγιστα στην Οικονομική της Διοίκησης. Την κύρια πηγή των εργαλείων και των αναλυτικών τεχνικών, που χρησιμοποιεί η Οικονομική της Διοίκησης αποτελεί η μικροοικονομική θεωρία ή η θεωρία τωντιμών, όπως για παράδειγμα στη ελαστικότητα της ζήτησης, στο οριακό κόστος, στη διάθρωση των αγορών κ.λπ. Ορισμένα σημαντικά θέματα της μικροοικονομίας, όπως για παράδειγμα η ανάλυση της ισορροπίας του καταναλωτή με τις καμπύλες αδιαφορίας, επειδή δεν έχουν απόλυτη εμπειρική εφαρμογή, δεν διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις επιχειρηματικές αποφάσεις, αφήνονται εκτός του κλάδου των Οικονομικών της Διοίκησης. 10
Η συμβολή των κλάδων της οικονομίας στην Οικονομική της Διοίκησης Η μακροοικονομική θεωρία συμβάλλει κυρίως στην Οικονομική της Διοίκησης μέσω της διαδικασίας των προβλέψεων για τις γενικές οικονομικές συγκυρίες που κάνουν οι διευθυντές των επιχειρήσεων. Τέλος, οκλάδος της Στατιστικής συμβάλλει στην Οικονομική της Διοίκησης παρέχοντας: i. τη βάση εμπειρικού ελέγχου της θεωρίας, ii. τις μεθόδους μέτρησης των συναρτησιακών σχέσεων που χρησιμοποιούνται στη λήψη των αποφάσεων και τις τεχνικές των οικονομικών προβλέψεων, και iii. τον υπολογισμό των κινδύνων των διαφόρων μορφών επενδύσεων. 11
Η χρησιμότητα της Οικονομικής της Διοίκησης Η Οικονομική της Διοίκησης παρέχει ένα πλούσιο σύνολο εργαλείων και τεχνικών ανάλυσης που καθιστούν ικανό τον διευθυντή της επιχείρησης να ερμηνεύει ή να κατασκευάζει υποδείγματα, τα οποία θα τον βοηθήσουν στη λήψη των σωστών αποφάσεων. Επίσης βοηθά το διευθυντή της επιχείρησης να λάβει διάφορες αποφάσεις, όπως: Ποιο προϊόν ή υπηρεσία να παραχθεί. Τι εισροές και ποια τεχνολογία πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Πόσο προϊόν πρέπει να παραχθεί και σε ποια τιμή πρέπει να πωληθεί. Πώς πρέπει να κατανεμηθούν τα διαθέσιμα κεφάλαια της επιχείρησης κ.λπ. Ποιεςτεχνικέςπρέπειναεφαρμόσειγια τον προσδιορισμό των επιχειρηματικών κινδύνων, ποιες μεθόδους αντιμετώπισης αυτών καιπώς πρέπει να γίνει η διοίκηση (διαχείριση) ί των κινδύνων. Ποια τεχνική των προβλέψεων θα πρέπει να εφαρμοσθεί για τις οικονομικές προβλέψεις της επιχείρησης, με το μικρότερο σφάλμα εκτίμησης. Πώς πρέπει να γίνει η αξιολόγηση των επενδύσεων και πώς πρέπει να γίνει η κατανομή των πόρων στις λειτουργίες και τα τμήματα της επιχείρησης, κ.λπ. Πώς πρέπει να γίνει η ανάλυση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος ρβ της επιχείρησης. ης Πώςπρέπεινα γίνειοκαθορισμόςτωνστόχωνκαιοιεναλλακτικέςστρατηγικές της επιχείρησης και η αξιολόγηση αυτών των στρατηγικών. 12