ΕΝΟΤΗΤΑ 4 η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Επώνυµο / Όνοµα: Ηλικία: Ηµερ. Γεν: Ηµεροµηνία πρώτης συνάντησης: ιεύθυνση: Τηλ: Παραποµπή από: Προηγούµενη αξιολόγηση Πού; Πότε; Ποιος; Οικογένεια Όνοµα: Ηλικία: Επάγγελµα: Πατέρας: Μητέρα: Παιδιά: Γονείς µαζί: σε διάσταση; χωρισµένοι: άλλοι (παππούς, γιαγιά): Ατοµικό Ιστορικό Εγκυµοσύνη Προβλήµατα: Φαρµακευτική Αγωγή: Τοκετός Εύκολος: ύσκολος: - 43 -
Καισαρική: Τελειόµηνο: Θερµοκοιτίδα: Έκλαψε αµέσως: Βάρος κατά τη γέννηση: ιατροφή Θηλασµός: διάρκεια; Στερεά τροφή; Κατάποση; υσκολίες στις συνήθειες φαγητού: Ύπνος Εύκολος; ύσκολος; Με γονείς; Σε δικό του δωµάτιο; Ψυχοκινητική Εξέλιξη Στήριξε το κεφάλι του: Κάθισε: Περπάτησε: Επικοινωνία Βάβισµα: τι; πότε; πρώτες λέξεις: Πρώτες φράσεις /προτάσεις: τι; πότε; Ιδιαιτερότητες στο Λόγο/οµιλία Κατανόηση / Έκφραση: Εκδηλώνει επιθυµίες µε λόγο; Έλεγχος σφιγκτήρων Πλήρης: Ατελής: Από ηλικία: Νοσήµατα ιάγνωση: Νοσηλεία που και πότε; Μακροχρόνιες συνέπειες; Συνεχιζόµενη φαρµακευτική ή άλλη αγωγή; Συµπεριφορά στο νηπιαγωγείο / σχολείο Αποχωρισµός από τη µητέρα: Προσαρµογή στο σχολείο: Έχει φίλους; - 44 -
Συµπεριφορά στο σπίτι Ζωηρός; Ανήσυχος; Εναντιώνεται; Συµµετέχει; Οµιλητικό παιδί; Ικανότητα για αφήγηση; Έχει φίλους; Με τι ασχολείται κατά τον ελεύθερο χρόνο του; Τι παιχνίδια του αρέσουν; Τηλεόραση; ιάρκεια τηλεθέασης την ηµέρα: Ιστορικό διαταραχών λόγου / οµιλίας σε γονείς και αδέλφια (Λεπτοµερής περιγραφή) Σύνοψη ιστορικού και παρατηρήσεις - 45 -
ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ Κατάσταση των οργάνων της οµιλίας: Χείλη: σχιστία συµµετρία υγιής ιστός όντια: οδοντικές ανωµαλίες οδοντικό τόξο Γνάθοι: κλείσιµο γνάθων Γλώσσα: µήκος χαλινός υγιής ιστός Σκληρή υπερώα: σχιστία συµµετρία ύψος Μαλακή υπερώα: µέγεθος σταφυλή Αµυγδαλές: Φάρυγγας: Λειτουργία των οργάνων της οµιλίας: Χείλη: κλείσιµο χαµόγελο σύγκληση (φιλί) εκφορά πα, µπα, εκφορά ου, ου Συγκράτηση αέρα στην στοµατική κοιλότητα (φουσκώνω τα µάγουλα) Γνάθοι: άνοιγµα / κλείσιµο δεξιά /αριστερά Γλώσσα: Ανύψωση της γλώσσας προς τον ουρανίσκο Κίνηση δεξιά αριστερά Κυκλική κίνηση της γλώσσας µέσα και έξω από το στόµα Πρόταση της γλώσσας προς τα έξω Εκφορά φωνηµάτων τττ, λλλλ, Ανύψωση του οπίσθιου µέρους της γλώσσας για την παραγωγή του κκκκκ (µπορεί να χρειαστεί γλωσσοπίεστρο) ιαδοχοκίνηση πα,τα,κα, πα,τα,κα Έλεγχος της δύναµης της γλώσσας (αντίσταση σε πίεση) - 46 -
Υπερώα / φάρυγγας Έλεγχος ρινολαλίας (κλειστή/ανοικτή) Καθρέπτης κάτω από τη µύτη Εκφορά του φωνήµατος α α α α Μέτρηση της στοµατικής πίεσης µε µανόµετρο Σβήσιµο κεριού Σιελόρροια Κατάποση - 47 -
ΟΚΙΜΑΣΙΕΣ (ΤΕΣΤ) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΟΜΙΛΙΑΣ ιαταραχές άρθρωσης Κατονοµασία Εικόνων Λέξεις µε όλα τα φωνήµατα στη αρχή, στη µέση και στο τέλος των λέξεων. Επίσης µε τα συµπλέγµατα του /σ/, του /ρ/ και του /λ/. Περιγραφή Εικόνων Αφήγηση ιστορίας είγµα αυθόρµητου λόγου Μαγνητοσκόπηση ή βιντεοσκόπηση της δοκιµασίας για αντικειµενικότερη εκτίµηση των δυσκολιών της οµιλίας του παιδιού. Φωνητική καταγραφή και ανάλυση των λαθών Έκθεση αποτελεσµάτων [Για την αξιολόγηση των διαταραχών της άρθρωσης µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε το τεστ του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών]. - 48 -
Φωνολογικές διαταραχές οκιµασία Φωνητικής και Φωνολογικής Εξέλιξης του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών (ΠΣΛ) Περιγραφή της ανωτέρω δοκιµασίας (τεστ) Η οκιµασία Φωνητικής και Φωνολογικής Εξέλιξης, που αποτελείται από 101 λέξεις (70 µε εικόνες και 31 χωρίς), δίνει τη δυνατότητα στην/στον λογοπεδικό: Να καταγράψει τους φωνοτακτικούς συνδυασµούς που χρησιµοποιεί το παιδί Να καταγράψει το φωνητικό ευρετήριο του παιδιού και να αξιολογήσει αν τα φωνήµατα που χρησιµοποιεί το παιδί αντιστοιχούν στην χρονολογική ηλικία του. Να αξιολογήσει την αντιθετική λειτουργία των φωνηµάτων Να αξιολογήσει τη λειτουργική επάρκεια του φωνολογικού συστήµατος που χρησιµοποιεί το παιδί. Το τεστ αξιολογεί τις εξής διαδικασίες απλοποίησης: οµικές ( ιαδικασίες απλοποίησης της δοµής συλλαβής, λέξης, πρότασης) Πτώση συλλαβής. Αναδιπλασιασµός. Ολικός αναδιπλασιασµός. Μερικός αναδιπλασιασµός. Πτώση φωνήµατος ή συµπλέγµατος συµφώνων. Πτώση φωνήµατος κλειστής συλλαβής. Αρµονία συµφώνων. Μετάθεση. Μετακίνηση. Απλοποίηση συµπλεγµάτων συµφώνων. - 49 -
Συστηµικές ( ιαδικασίες απλοποίησης των φωνηµικών αντιθέσεων) Εµπροσθοποίηση. Οπισθοποίηση. Στιγµικοποίηση. Ηχηροποίηση. Αηχοποίηση. Χειλικοποίηση. Φατνικοποίηση. Προσοχή στα κατά τόπους γλωσσικά ιδιώµατα. - 50 -
Αξιολόγηση υσπραξίας Ζητείται από το παιδί να κατονοµάσει εικόνες µε 25 λέξεις 3 φορές. Σε κάθε µια από τις προσπάθειες του παρεµβάλλεται δραστηριότητα 5 µε 10 λεπτών. Πρέπει να αποφεύγεται η κατά µίµηση εκφορά ή η ονοµασία µετά από εξάσκηση: Εκτέλεση: πρώτη δεύτερη τρίτη Πάτωµα Μπουκάλι Πέντε Τέσσερα Κόκκινο Αγελάδα Φλιτζάνι Ελέφαντας Καγκουρό ελφίνι Οµπρέλα Κλειδί Φούσκα Βιβλίο Παιχνίδια Παπαγάλος Τσουλήθρα εινόσαυρος Καραγκιόζης Πολυθρόνα Ελικόπτερο Γέφυρα Γενέθλια Ασηµένιο Σιδηρόδροµος - 51 -
ιαφορετική εκφορά 10 λέξεων από τις 25 (εκ. τιµή περισσότερο από 40%), σε δύο τουλάχιστον προσπάθειες, µας παραπέµπει σε διάγνωση δυσπραξίας. Συµπεριλαµβάνονται διαφορές στην εκφορά και των φωνηέντων και των συµφώνων. Εάν το παιδί δεν µπορέσει να εκφέρει όλες τις λέξεις τότε βγάζουµε µια εκατοστιαία τιµή από τις λέξεις που κατονόµασε (π.χ. 9 λέξεις από 25 = εκ. τιµή 35 %. ). Φωνητικές παραφθορές των φωνηµάτων δεν µετρούνται σαν λάθη. Αξιολόγηση στοµατικής δυσπραξίας Αξιολόγηση απραξίας άκρων Έλεγχος Ακοής Ακόµη και ελαφρά απώλεια ακοής (ορισµένων συχνοτήτων) µπορεί να έχει σοβαρή επίπτωση στην οµιλία του παιδιού αλλά και στην ανταπόκριση του στη θεραπεία. Αξιολόγηση Ικανοτήτων του Λόγου Γνωρίζουµε ότι η δυσπραξία συνοδεύεται συχνά από διαταραχή του λόγου (περιορισµένο λεξιλόγιο, χρήση απλών προτάσεων στον αυθόρµητο λόγο), επίσης παιδιά µε φωνολογική διαταραχή έχουν συχνά φτωχό λεξιλόγιο έκφρασης. Επιπλέον τα παιδιά µε φωνολογικές διαταραχές αλλά και µε διαταραχές άρθρωσης παρουσιάζουν συχνά και µειωµένη ικανότητα φωνολογικής ενηµερότητας. Για τους λόγους αυτούς (εκτός από τις πολύ απλές περιπτώσεις όπου το παιδί έχει δυσκολίες στην εκφορά ορισµένων µόνο φωνηµάτων π.χ. /ρ/, /σ/, επιβάλλεται η αξιολόγηση των ικανοτήτων του λόγου (λεξιλόγιο, γραµµατική, συντακτικό, πραγµατολογία) αλλά και της φωνολογικής ενηµερότητας σε παιδιά µε διαταραχές στην οµιλία. Άλλοι Παράγοντες Πρέπει πάντα να έχουµε υπ`όψιν το νοητικό επίπεδο του παιδιού, το χαρακτήρα του, τα ενδιαφέροντά του και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που πιθανόν να επηρεάζουν την οµιλία του αλλά και την πρόοδό του στην θεραπεία. - 52 -
Εικόνα 1: Κωδικοί διαδικασιών απλοποίησης της οκιµασίας Φωνητικής και Φωνολογικής Εξέλιξης του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών (ΠΣΛ). - 53 -
- 54 -
Εικόνα 2: οκιµασία Φωνητικής και Φωνολογικής Εξέλιξης (Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών, ΠΣΛ). - 55 -
- 56 -
Εικόνα 3: Goldman-Fristoe Test of Articulation. - 57 -