«Nέες τεχνολογίες µέσο ή αυτοσκοπός;» Καθηγητής Β. Ασηµακόπουλος Ειδικός Γραµµατέας για την Κοινωνία της Πληροφορίας Επιτρέψτε µου κατ αρχήν να σας ευχαριστήσω και ιδιαίτερα το Τεχνικό Επιµελητήριο για τη διοργάνωση αυτής της ηµερίδας, που θεωρώ ότι έχει διττό στόχο: α. να προσπαθήσει µέσα από τη συζήτηση να δώσει µια «καθαρή οπτική» για το που βρισκόµαστε και το τι πραγµατικά µπορούν να προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στον πολίτη και την κοινωνία, και β. να καταγράψει το πώς θα µπορούσαµε να αξιοποιήσουµε περαιτέρω τις ΤΠΕ, αξιοποιώντας το διαθέσιµο στελεχιακό δυναµικό (δηλ. µηχανικούς), τεχνογνωσία και καλύτερη οργάνωση. Η παρούσα κατάσταση Ας ξεκινήσουµε τη διερεύνηση οριοθετώντας το σηµείο εκκίνησης, το που δηλαδή βρισκόµαστε. Ως µηχανικοί έχουµε µάθει να κρίνουµε εκ του αποτελέσµατος, βασιζόµενοι σε δεδοµένα, σε δείκτες. Αν συγκρίνουµε το ρόλο που έχουν οι τεχνολογίες στην καθηµερινή ζωή των πολιτών της χώρας µε τους αντίστοιχους δείκτες άλλων χωρών, τότε η διαπίστωση είναι αναµφίβολα ότι έχουµε καθυστερήσει σηµαντικά: σύµφωνα µε το σύνθετο δείκτη µέτρησης της ψηφιακής πρόσβασης (Digital Access Index) της ιεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών (ITU) η Ελλάδα κατατάσσεται στην 32 η θέση, τελευταία από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτός από την Πορτογαλία ο βαθµός διείσδυσης των ευρυζωνικών υπηρεσιών στην Ελλάδα προσεγγίζει µόλις το 0,1% µε το µέσο όρο της Ε.Ε. κοντά στο 6% 1 η δαπάνη κατά άτοµο σε ΤΠΕ στην Ελλάδα (703 Ευρώ) αντιστοιχεί σε λιγότερο από το µισό του µέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2 Όλα αυτά οδηγούν στο συµπέρασµα, ότι οι ρυθµοί µε τους οποίος αξιοποιούµε τις νέες τεχνολογίες είναι πολύ χαµηλός, και πάντως σηµαντικά χαµηλότερος από το µέσο Ευρωπαϊκό όρο. Συνεπώς, πρέπει να επιταχύνουµε και αυτό είναι το πρώτο βασικό µήνυµα. Αν θεωρήσουµε ότι η Κοινωνία της Πληροφορίας στη χώρα, διαµορφώνεται εν µέρει από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα για την «Κοινωνία της Πληροφορίας», που λειτουργεί παράλληλα µε τις 1 Ευρωπαϊκή Επιτροπή 22/2/2004, Summary of National Broadband Strategies and Country Data 2 ΕΙΤΟ 2003 1
δυνάµεις της αγοράς, τότε έχει ενδιαφέρον να δούµε και το πόσο καλά αφοµοιώνει η Ελληνική κοινωνία τις νέες τεχνολογίες, µέσα από τους δείκτες εξέλιξης του προγράµµατος: Σήµερα, έχοντας ήδη ξεπεράσει το µέσο περίπου της χρονικής περιόδου υλοποίησης του Προγράµµατος, διαπιστώνουµε: εντάξεις που ανέρχονται στο 58,3% της ηµόσιας απάνης ( 1.300 εκ) συµβάσεις που βρίσκονται µόλις στο 21,8% της ηµόσιας απάνης ( 493 εκ.) δαπάνες που δυστυχώς βρίσκονται µόλις στο 12,5% της ηµόσιας απάνης ( 282 εκ.) Εξέλιξη ανά τοµέα Στον άξονα 1, Παιδεία Πολιτισµός, o υπάρχει σηµαντική πρόοδος στα έργα του Υπουργείου Παιδείας, όπου όµως η µεγάλη πλειοψηφία αφορά σε έργα εξοπλισµού εργαστηρίων και δικτύων τα οποία λόγω της πολυδιάσπασης τους διευκόλυναν αρχικά στο ρυθµό προόδου, αποδείχτηκαν όµως προβληµατικά στη διαχείριση τους, o ο τοµέας του Πολιτισµού, που µόλις τώρα φαίνεται να ξεκινάει, µε τις δαπάνες του να παραµένουν µόλις στο 1% χάνοντας την ψηφιακή πρόκληση για τον Πολιτισµό µας ενόψει των Ολυµπιακών αγώνων, που θα µεγιστοποιούσε την απόδοση της επένδυση στον τοµέα Στον άξονα 2, ηµόσια ιοίκηση Υγεία Μεταφορές o οι εντάξεις είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο, οι συµβάσεις όµως υστερούν δραµατικά, βρίσκονται κάτω από το 20% γεγονός που σηµαίνει ότι η υλοποίηση των έργων ενσωµάτωσης νέων τεχνολογιών στην Ελληνική ηµόσια ιοίκηση κινήθηκε µε τους πολύ αργούς ρυθµούς όπως άλλωστε περιγράφουν οι διεθνείς δείκτες, o στην Υγεία, η απορροφητικότητα είναι πρακτικά αµελητέα, όπως και στις Μεταφορές, ενώ η ίδια κατάσταση παρουσιάζεται και στα έργα αναδιοργάνωσης και εκπαίδευσης σε ΤΠΕ της ηµόσιας ιοίκησης Στον άξονα 3, Επιχειρήσεις-Κατάρτιση-Έρευνα o ο άξονας αυτός είναι πρώτης προτεραιότητας για εµάς, καθώς αφορά σηµαντικό πλήθος ΜΜΕ που ενδιαφέρονται να εκσυγχρονισθούν και να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες δυναµικά, o δυστυχώς, και παρ ότι τα έργα που αφορούν ενισχύσεις επιχειρήσεων για τη µεταφορά τους σε νέες ηλεκτρονικές πλατφόρµες του «επιχειρείν» εντάχθηκαν αρχικά µε καλούς 2
ρυθµούς, στη συνέχεια διαπιστώθηκαν σηµαντικές καθυστερήσεις στις δαπάνες τους, ένα πρόβληµα που άµεσα προσπαθούµε να λύσουµε Στον άξονα 4, Ευρυζωνικές Επικοινωνίες o ουσιαστικά ο άξονας ενεργοποιήθηκε στις αρχές του 2004, και βρίσκεται σε σηµαντική υστέρηση. Ωστόσο, πρόθεσή µας είναι να κινητοποιήσουµε άµεσα την αγορά µε τις απαραίτητες ενέργειες, τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης ευρυζωνικών υπηρεσιών, ώστε να επιτύχουµε αποτελέσµατα που ανταποκρίνονται τόσο στις απαιτήσεις των πολιτών, όσο και στις επιθυµητές ταχύτητες υλοποίησης. Η προοπτική Η κατάσταση όπως διαµορφώνεται είναι δύσκολη! Ο βασικότερος στόχος που προβάλλεται αυτή τη στιγµή είναι η αποφυγή απώλειας πόρων, λόγω του κανόνα ν+2. Σύµφωνα µε τις δικές µας εκτιµήσεις αλλά και της κεντρικής διαχειριστικής αρχής, η κατάσταση δεν είναι καλή. Η επίτευξη του στόχου των δαπανών για το 2004, για το οποίο να σηµειωθεί ότι το πρώτο τετράµηνο έχουµε µόνο 17 εκ. νέες δαπάνες, είναι η πρώτη µας προτεραιότητα. Ο κίνδυνος της απώλειας πόρων, καθορίζει µεν τις άµεσες προσπάθειες µας, η πολιτική µας όµως δεν περιορίζεται στη διαχείριση και την απλή απορρόφηση των κοινοτικών πόρων. Εντοπίζουµε τις αδυναµίες, προτείνουµε λύσεις πέρα από την άµεση διαχείριση µε στόχο τη δηµιουργία µιας νέας πολιτικής για τις ΤΠΕ, για την αποτελεσµατικότητα των έργων και την αξιοποίηση τους. Μας ενδιαφέρει δηλαδή να αξιοποιήσουµε την ευκαιρία του ΕΠ ΚτΠ, όχι µόνο σε επίπεδο απορρόφησης, αλλά και σε επίπεδο ποιοτικών έργων µε προστιθέµενη αξία. εν αντιµετωπίζουµε τις νέες τεχνολογίες ως αυτοσκοπό. Τις αντιµετωπίζουµε ως µέσο για την επίτευξη αποτελεσµάτων στο καθηµερινό επίπεδο, για τη διευκόλυνση του πολίτη, την ενίσχυση της επιχείρησης, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Η κυβερνητικός στόχος για διατήρηση και ενίσχυση της οικονοµικής ανάπτυξης µακροχρόνια, µε στόχο τη σταθερά υψηλή αύξηση του ΑΕΠ τα επόµενα έτη και την πραγµατική σύγκλιση µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, περνάει µέσα από την οικονοµία της γνώσης και την αξιοποίηση των ΤΠΕ. 3
Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας, µέσω της αύξησης της παραγωγικότητας όπως προκύπτει από εµπειρικές έρευνες αλλά και πρόσφατη µελέτη του ΟΟΣΑ 3, συνδέεται άµεσα µε την ανάπτυξη και αφοµοίωση των ΤΠΕ. Εποµένως για την αύξηση της παραγωγικότητας στην Ελλάδα είναι απαραίτητη η αύξηση των επενδύσεων σε ΤΠΕ. Η επιτυχία λοιπόν του Ε.Π. ΚτΠ δεν περιορίζεται µόνο στην µη απώλεια δαπανών αλλά και στο πραγµατικό αποτέλεσµα που θα αφήσει στη χώρα. Όπως είναι κατανοητό, η δυνατότητα παρέµβασης στο µέσο της προγραµµατικής περιόδου στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της αποτελεσµατικότητας, και µε δεδοµένη και τη σηµαντική υστέρηση σε δαπάνες, είναι σχετικά περιορισµένη. Ο προγραµµατισµός επιβάλλει την άµεση αντιµετώπιση του ν+2 αλλά και την ανάπτυξη πρωτοβουλιών που θα διευκολύνουν την µακροχρόνια αποτελεσµατικότητα των παρεµβάσεων και την προεργασία σε σταθερές βάσεις για το ΚΠΣ. Άµεσα καταβάλλεται προσπάθεια µε την ευκαιρία της αναθεώρησης του Ε.Π., να διερευνηθεί η δυνατότητα κατάρτισης µιας πιο ευέλικτη πολιτικής µε ενίσχυση τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης στο θέµα των ευρυζωνικών και να διαµορφωθούν οι προϋποθέσεις ώστε να αποφευχθεί η απώλεια πόρων. Εξετάζουµε µε προσοχή όλα τα σηµεία στα οποία µπορεί να επιταχυνθεί η διαδικασία συµβασιοποίησης έργων µε βάση το θεσµικό πλαίσιο, ακούµε µε προσοχή προτάσεις όλων των φορέων που οδηγούν στην τυποποίηση των διαδικασιών και στη δηµιουργία διαφανών µητρώων και προσανατολιζόµαστε στην κατάθεση µιας συνολικής πρότασης για ένα ευέλικτο και διαφανές πλαίσιο µελετών και έργων ΤΠΕ το οποίο θα υποβληθεί προς συζήτηση στους θεσµικούς φορείς. Η σταθερή συνεργασία και η δηµιουργία υποδοµής στη ηµόσια ιοίκηση είναι επίσης σηµαντική για την επιτυχία κάθε προσπάθειας στο χώρο των ΤΠΕ. Η δηµιουργία ολιγοµελών µονάδων πληροφορικής (IT managers - θύλακες), µε αναφορά σε ανώτατο επίπεδο σε όλα τα Υπουργεία αποτελεί µια σταθερή πρότασή µας που τη διερευνούµε σε συνεργασία µε το ΥΠΕΣ Α. Η οριζόντια επικοινωνία των µονάδων, η συσσώρευση της εµπειρίας στους φορείς και η συνέχεια που θα παρέχουν µπορούν να αποτελέσουν την καλύτερη επένδυση για την επιτυχή ολοκλήρωση των δράσεων του Γ ΚΠΣ. Εργαζόµαστε συστηµατικά ώστε να επιτύχουµε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσµα. Οδηγούµαστε µε βάση µια ρεαλιστική στρατηγική που:! αξιοποιεί τη µέχρι τώρα εµπειρία από την υλοποίηση του ΕΠ ΚτΠ, 3 OECD, The sources of Economic growth in OECD ountries, 2003 4
! συµβαδίζει µε τις πολιτικές της Ευρώπης για την Κοινωνία της Πληροφορίας, όπως αποτυπώνονται στο πολιτικό κείµενο eeurope 2005, και! τονίζει την εφικτότητα, τον ρεαλισµό, την ορθολογική εκτίµηση των δυνατοτήτων µας και προτείνει ένα συνεκτικό πλαίσιο δράσεων προς συγκεκριµένους στόχους Στόχος µας είναι η αξιοποίηση όλων των ενεργών δυνάµεων στο χώρο των νέων τεχνολογιών, και ιδιαίτερα των Μηχανικών και Επιστηµόνων ΤΠΕ. Επιθυµούµε η συµβολή τους να µην παραµείνει µόνο σε επίπεδο ευχής, αλλά να συµµετέχουν ενεργά στην προσπάθεια για ανάδειξη των ΤΠΕ, καταθέτοντάς µας τις προτάσεις τους για το ρόλο των µηχανικών στην προσπάθεια αυτή. Αποβλέποντας σε µια εποικοδοµητική συνεργασία µε τους µηχανικούς και ιδιαιτέρως τους νέους µηχανικούς, πιστεύω ότι µε συστηµατική και καλά στοχευµένη δουλειά θα καταφέρουµε όλοι µαζί να κατακτήσει η χώρα µας µια σηµαντικά καλύτερη θέση στη διαµορφούµενη κοινωνία της γνώσης, στην Κοινωνία της Πληροφορίας όπως την οραµατιζόµαστε στην Ευρώπη. Προσωπικά, θέλω να ζητήσω τη συνεισφορά όλων σας σε αυτή την προσπάθεια, ώστε στα αµέσως επόµενα χρόνια οι νέες τεχνολογίες να µην αποτελούν το «ζητούµενο», αλλά την Ελληνική ψηφιακή πραγµατικότητα. Σας ευχαριστώ. 5