Η ένταξη του παιδιού στο σχολείο είναι πολύ σημαντικό γεγονός για όλη την οικογένεια. Η απόκτηση γνώσεων θεωρείται αναγκαία και επιθυμητή για κάθε άνθρωπο... Όλα όμως τα παιδιά δεν απολαμβάνουν και δεν τυγχάνουν της ίδιας προσοχής από τη σχολική κοινότητα. Συχνή αντίδραση είναι η εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών, η αδυναμία δηλαδή των μαθητών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σχολείου. Το ποσοστό εμφάνισης αυτών των δυσκολιών ποικίλλει στις διάφορες έρευνες που έχουν γίνει και εξαρτάται από την οικογενειακή και κοινωνική προέλευση των παιδιών, τις οικονομικές δυνατότητες του περιβάλλοντός τους, το εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο εντάσσονται και βέβαια τις προσωπικές ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού. Ειδικές μαθησιακές διαταραχές. Οι πιο γνωστές ειδικές μαθησιακές διαταραχές είναι η δυσλεξία, η δυσγραφία και η δυσαριθμησία. Τα τελευταία τριάντα χρόνια κυρίαρχη θέση στη συζήτηση κατέχει η δυσλεξία, παρόλο που το ποσοστό εκδήλωσής της στο μαθητικό πληθυσμό είναι περίπου 6%. Ως δυσλεξία ορίζεται η δυσκολία του παιδιού να διαβάζει σωστά μολονότι έχει φυσιολογική νοημοσύνη. Ωστόσο κάθε δυσκολία στο να μαθαίνει και να διαβάζει δεν είναι δυσλεξία. Για να διαγνωσθεί πλήρως χρειάζεται μια σειρά ειδικών δοκιμασιών των ικανοτήτων του παιδιού, οι οποίες γίνονται με την ανάγνωση εντύπου κειμένου, τη διερεύνηση της φωνολογικής ενημερότητας, του συγκερασμού των λέξεων και του χωροχρονικού προσανατολισμού. 1 / 6
Κατά τις δοκιμασίες αυτές όταν υπάρχει δυσλεξία εμφανίζονται: - Στην ανάγνωση: εξαιρετικά αργός ρυθμός ανάγνωσης, συλλαβισμός, παράλειψη των σημείων στίξης, παρατονισμοί, αντικαταστάσεις λέξεων, μη διαδοχική ανάγνωση των σειρών του κειμένου. - Στη γραφή: αρκετά ορθογραφικά λάθη αν και υπάρχει καλή γνώση των γραμματικών κανόνων, κακογραφία, αδυναμία γραπτής έκφρασης των ιδεών του παιδιού, αναγραμματισμοί, παραλείψεις γραμμάτων ή συλλαβών, αντικαταστάσεις λέξεων από άλλες. - Στη φωνολογική ενημερότητα: δυσχέρεια στην κατάτμηση των λέξεων σε φθόγγους. - Στο συγκερασμό: δυσχέρεια στην αντίληψη της ολότητας. - Στο χωροχρονικό προσανατολισμό: δυσκολία στη διάκριση του δεξιού-αριστερού, του πριν και του μετά. Το εκπαιδευτικό σύστημα αντιμετωπίζει συνήθως τα παιδιά που έχουν την παραπάνω διαταραχή ως προβληματικά, ως παιδιά με ειδικές ανάγκες. Η άγνοια του θέματος οδηγεί τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς σε υπερπροστασία ή απόρριψη των παιδιών. Η αντιμετώπιση του προβλήματος από τους ειδικούς τις περισσότερες φορές είναι αποσπασματική και ανάλογη με το κάθε σύμπτωμα. Το παιδί δεν θεωρείται ως προσωπικότητα που εμφανίζει κάποια δυσκολία. Αντίθετα αντιμετωπίζεται με βάση το σκεπτικό ότι η δυσκολία αυτή είναι το μόνο που το χαρακτηρίζει. Το «έχω κάτι» δεν σημαίνει ταυτόχρονα ότι «είμαι». Με την καλύτερη γνώση της δυσκολίας, τη συναισθηματική υποστήριξη και την κατάλληλη εκπαίδευση τα παιδιά βοηθούνται και αποκτούν ελπίδα και θάρρος για τη συνέχιση των προσπαθειών τους. Βιβλιογραφία. 1. Bakker, J.-Dirk, Temporal Order Meaning Fulness and Reading Ability. Perceptual I and Motor Skills 24, 1027-30. 2. Μάρκου, Σ. (1994). Δυσλεξία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 2 / 6
3. Παναγιωτοπούλου, Ε.-Ρούσου, Α. Έρευνα «Μαθησιακές Δυσκολίες και Προβλήματα Συμπεριφοράς των Δημοτικών Σχολείων της Σαντορίνης». (υπό στατιστική επεξεργασία). Έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας. 4. Παπαθεοφίλου, Ρ.?Ρότσικα, Β.-Πεχλιβανίδου, Λ. (1988). Πρώιμη Διάγνωση των Μαθησιακών Δυσκολιών. Ψυχολογικά θέματα- Αύγουστος, τόμ. 1-Τεύχος 3. 5. Παπαναγιώτου, Α, -Παπαβασιλείου, Α. (1997). Μαθησιακά Προβλήματα. Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. 6. Sally, E.-Shaywitz, (1996). Scientific American. Νοέμβριος. 7. Σεμινάριο (1990): Μαθησιακές Δυσκολίες: Σύγχρονες Απόψεις και Τάσεις. Ελληνική Εταιρεία Ψυχικής Υγείας και Νευροψυχιατρικής των Παιδιών. Αθήνα. 8. Φλωράτου, Μ. (1992). Μαθησιακές Δυσκολίες και όχι Τεμπελιά. Αθήνα: Οδυσσέας. Από το ηλεκτρονικό βιβλίο: «Οι Τέχνες ως παράγοντας διατήρησης και ανάκτησης της ψυχικής υγείας του ανθρώπου - Art Therapy, χοροθεραπεία, μουσικοθεραπεία, δραματοθεραπεία». (έρευνα που εκπονήθηκε στο πλαίσιο προγράμματος Αγωγής Υγείας απ' τη φιλόλογο-ιστορικό Αμαλία Κ. Ηλιάδη) Αμαλία Κ. Ηλιάδη Δ/νση: Μ. Πιτσάκου 21 Τ.Κ. 42100 Τρίκαλα Τηλ.& Fax: 2431071402 E-Mail: ailiadi@sch.gr Πηγή www.e-psychology.gr http://www.e-psychology.gr/children-teens-family/240 ---- 3 / 6
ΣΧΕΤΙΚΟ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ της Λογοθεραπεύτριας-Ειδικής Παιδαγωγού: Γεωργίας Λόγκου Οι γονεις ενός παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες πολλές φορές αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν το παιδί τους να αντιμετωπίζει μαθησιακό πρόβλημα ενώ τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής του φαινόταν πανέξυπνο και ικανότατο. Αυτή ακριβώς η αίσθηση που έχουν οι γονείς για την ευφυϊα των παιδιών τους από τα πρώτα χρόνια, είναι αυτή που διαχωρίζει αυτά με ειδικές μαθησιακές διαταραχές από αυτά με τις υπόλοιπες σχολικές δυσκολίες. Και το αποτέλεσμα είναι η έκπληξη των γονιών και σε πολλές περιπτώσεις η δυσκολία αποδοχής των μαθησιακών προβλημάτων του παιδιού και η επιλογή λάθος τρόπων αντιμετώπισης της καταστασης, ενώ παραλληλα δημιουργούνται εντάσεις μέσα στην οικογένεια. Ας γίνει κατανοητό ότι οι ειδικές μαθησιακές διαταραχές είναι μια απρόσμενη και αναιτιολόγητη κατασταση που υπάρχει σε ένα παιδί με μέση ή και υψηλή νοημοσύνη. Χαρακτηρίζεται δε από σημαντική καθυστερηση σε έναν ή περισσότερους τομεις μάθησης (Selikowitz, 1993). Οι τομείς μάθησης που αφορούν τις ειδικές μαθησιακές διαταραχές είναι δυνατόν να χωριστούν σε δύο ομάδες : Ακαδημαϊκές ικανότητες : Αναγνωση, γραφή, ορθογραφία, αριθμητική, προφορικός λόγος (κατανόηση και έκφραση). Η κατηγορία αυτή των ικανοτήτων είναι λιγότερο κατανοητή. 4 / 6
Περιλαμβάνει την εκμάθηση ικανοτήτων όπως : επιμονή, οργάνωση, αυτοέλεγχος, συντονισμός κινήσεων, κοινωνικές δεξιότητες, κ.λ.π. Οταν αναφερόμαστε σε σημαντική καθυστερηση δε εννοούμε φυσικά τις διαφοροποιήσεις που προκύπτουν με βάση τα ταλέντα και τις κλίσεις του παιδιού. Αυτές οι διαφοροποιήσεις είναι φυσιολογικές, λογικές και αναμενόμενες. Αναφερόμαστε στις σημαντικές εκείνες δυσκολίες που διαφοροποιούν το παιδί από τους συνομηλίκους του, που δημιουργούν έντονες δυσκολίες για να ακολουθήσει τους ρυθμούς μάθησης και διδασκαλίας στην τάξη, που περεκκλίνουν του μέσου όρου. Η εντυπωση, και η συνηθισμένη προσδοκία, ότι όλα τα παιδιά αναπτύσσονται με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο βαθμό, σε όλους τους τομείς, είναι τελικά εκτός πραγματικότητας. Οι άνθρωποι δεν έχουν τις ίδιες ικανότητες στις δραστηριότητες που αναπτύσσουν! Για παραδειγμα, κάποιοι έχουν πολύ κακές επιδόσεις στον αθλητισμό, ή είναι εντελώς παραφωνοι... Τέτοιες αδυναμίες όμως είναι αποδεκτές! Αντίθετα, περιμένουμε από όλους να διαβάζουν και να γραφουν με ευχέρεια, και να κάνουν αριθμητικούς υπολογισμούς με ευκολία. Μάλιστα, αν υπάρχουν δυσχέρειες σε αυτούς τους τομείς, υπάρχει η πιθανότητα ακόμα και να χαρακτηριστούν ως «καθυστερημένοι» ή ότι έχουν κάποια εγκεφαλική βλάβη! Σε πιο ελαφρές περιπτώσεις δε, το παιδί χαρακτηρίζεται ως τεμπέλης και αμελής και υπάρχει η άμεση κατάταξή του ως «κακός μαθητής»... Το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα υπάρχει η σκέψη ότι πρόκειται για φυσιολογικές αντιληπτικές διαφοροποιήσεις που καθιστούν απαραίτητη την τροποποίηση των τρόπων μάθησης και την υποστηριξη ειδικού... Παλιότερα, τέτοιου είδους προβλήματα περνούσαν απαρατηρητα, ακριβώς γιατί οι σχολικές απαιτήσεις και επιδόσεις δεν ήταν τόσο σημαντικές. Σημερα, όμως, που ο συναγωνισμός στη σχολική κοινότητα έχει γίνει μεγάλος, άρχισε πλέον να ερευνάται πιο συστηματικά το πρόβλημα των μαθησιακών διαταραχών. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η διεθνής επιστημονική κοινότητα προβληματίζεται και ερευνά το θέμα των μαθησιακών διαταραχών ήδη από τη δεκαετία του 1960. Στη χώρα μας, έχει δοθεί έμφαση στο πρόβλημα τα τελευταια 15 περίπου χρόνια. Υπολογίζεται, λοιπόν, από το Υπουργείο Παιδείας ότι το 3,5-5 % των μαθητών έχει προβλήματα στην αναπτυξη του λόγου και περίπου το 20% των παιδιών παρουσιάζει διαφορους τύπους μαθησιακών διαταραχών. Από αυτούς τους μαθητές το 4-5 % αντιμετωπίζουν σοβαρές ειδικές μαθησιακές διαταραχές ενώ οι υπόλοιποι σαφώς πιο ελαφρές μορφές. 5 / 6
Γεωργία Λόγκου Κέντρο Λογοθεραπείας γραπτού λόγου & ειδικής αγωγής. Διεύθυνση: Αγ. Σοφίας & Αγ. Θεοδώρας 11, Θεσσαλονίκη e-mail: irma386@msn.com http://www.e-psychology.gr/children-teens-family/31 --- 6 / 6