Κάθε μέρα φροντίζω το περιβάλλον μου

Το παρόν έντυπο δημιουργήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος της Κοινωφελούς Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης που έχει ως στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης και την καταπολέμηση της ανεργίας κι εντάσσεται στο πλαίσιο της σύμπραξης της ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ με την ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΟΜΑΔΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ 2004+. Το Πρόγραμμα «Δημιουργία Θέσεων Απασχόλησης σε Τοπικό Επίπεδο μέσω Προγραμμάτων Κοινωφελούς Χαρακτήρα» συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) και Εθνικούς πόρους, στο πλαίσιο του επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας. Οι ωφελούμενοι άνεργοι που προβλέπεται να απασχοληθούν μέσα από αυτό το πρόγραμμα πανελλαδικά είναι 57.400, ενώ ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται στα 188.000.000. Στη χωρική ενότητα της Περιφέρειας Αττικής εγκρίθηκαν συνολικά 11.000 θέσεις απασχόλησης, εκ των οποίων οι 2.871 προωθούνται μέσω μνημονίων συνεργασίας, που έχει ήδη υπογράψει η Περιφέρεια Αττικής ως δευτεροβάθμιος φορέας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τους εγκεκριμένους δικαιούχους από το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας. Η ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΟΜΑΔΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ είναι μία μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση, η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος και της προώθησης της συνεργασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ιδρύθηκε το 2005 ως κομμάτι της περιβαλλοντικής κληρονομιάς των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Υλοποιεί πρωτοβουλίες σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, όντας μέλος αναγνωρισμένων δικτύων. Ο στόχος της συνεργασίας της Ινστιτούτο Ομάδα για τον Κόσμο με την Περιφέρεια Αττικής είναι η παράλληλη ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών, κοινωνικών φορέων όλων των Περιφερειακών Ενοτήτων της Αττικής, ομάδων προσωπικού της Περιφέρειας Αττικής και των δήμων σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος, εξοικονόμησης ενέργειας και συμβολής στην αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. Μέσα από την κοινή αυτή πρωτοβουλία των δύο φορέων, γίνεται προσπάθεια μετάδοσης γνώσεων και εμπειριών καθώς και παρότρυνση ατόμων και φορέων προκειμένου να συμβάλουν στην παγκόσμια δράση για την προστασία του περιβάλλοντος και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην Αττική. Η Περιφέρεια Αττικής αναπτύσσει και υποστηρίζει πολιτικές για την καταπολέμηση της ανεργίας αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Κάθε μέρα φροντίζω το περιβάλλον μου Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο Καλλιρρόης 89, Αθήνα, ΤΚ 11745. Τηλ: 2109220330 Φαξ: 210 9220331 Email : info@teamfortheworld.org www.teamfortheworld.org www.clima-net.org www.teamfortheworld.blogspot.com Tο έντυπο αυτό είναι τυπωμένο σε χαρτί TAURO από πολτό TCF/ECF πιστοποιημένο από την PECF Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Περιφέρεια Αττικής Λ. Συγγρού 15-17, 117 43 Αθήνα www.patt.gov.gr Πρόγραμμα Κοινωφελούς Εργασίας στην Περιφέρεια Αττικής

Λόγω της αύξησης του πληθυσμού της γης, μέχρι το 2025, δυο δισεκατομμύρια επιπλέον άνθρωποι θα έχουν ανάγκη από τροφή και νερό Εισαγωγή Νερό. Όλοι το χρειαζόμαστε, και δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό, χρησιμοποιώντας όλο και περισσότερες ποσότητες. Αν και φαίνεται να υπάρχουν άφθονα υδατικά αποθέματα, στην πραγματικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Αυτό οφείλεται στο ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται, το κλίμα αλλάζει όπως αλλάζει και ο τρόπος ζωής μας ζωής. Πολύ απλά, καταναλώνουμε υπερβολικές ποσότητες. Η απαίτησή μας για υδατικά αποθέματα αυξάνεται με την πάροδο των ετών και τα πιο δυσοίωνα σενάρια καταδεικνύουν ότι η αναμενόμενη ζήτηση δεν θα μπορεί να καλυφθεί από την επάρκεια των πόρων. Για την επεξεργασία και άντληση του νερού απαιτούνται τεράστια ποσά ενέργειας, με αποτέλεσμα η δίψα μας να βλάπτει τον πλανήτη με περισσότερους του ενός τρόπους. Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε με απλές ενέργειες στο σπίτι, στο σχολείο και στους εργασιακούς χώρους να μειώσουμε την κατανάλωση νερού. Ταυτόχρονα πέραν των ωφελειών της εξοικονόμησης νερού που λαμβάνουμε οι ίδιοι, βοηθάμε στη διατήρηση των υδατικών αποθεμάτων για τις επόμενες γενιές. Μειώνοντας την κατανάλωση νερού μπορούμε: Να εξοικονομήσουμε χρήματα Να μειώσουμε την πιθανότητα έλλειψης νερού ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες Να μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή Να μειώσουμε το ποσό ενέργειας και χημικών τα οποία χρησιμοποιούνται για την άντληση και επεξεργασία του νερού Να μειώσουμε την καταστροφή των υδάτινων οικοσυστημάτων Να μειώσουμε την πτώση της στάθμης των υπόγειων υδροφορέων Πώς φτάνει το νερό στο σπίτι μας Συλλογή Όλη η ποσότητα νερού η οποία φτάνει στις βρύσες μας προέρχεται από τις υδατοπτώσεις, τις χιονοπτώσεις και το χαλάζι. Όλη αυτή η ποσότητα νερού συγκεντρώνεται με ποικίλους τρόπους, αποθηκεύεται, υπόκειται σε καθαρισμό από επιμολυντικούς παράγοντες καθιστώντας το ασφαλές για πόση και διοχετεύεται σε όλα τα νοικοκυριά. Το νερό προέρχεται από ποτάμια, ρυάκια, ταμιευτήρες, από πηγές αλλά και από υπόγειους υδροφορείς. Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες που διαθέτει πόσιμο νερό από επιφανειακά και υπόγεια νερά. Καθαρισμός Αφού συλλεχθεί το νερό ακολουθεί μια σειρά διαδικασιών καθαρισμού και επεξεργασίας. Αρχικά το νερό περνά από μεγάλες σχάρες στις οποίες εγκλωβίζονται τα ογκώδη φερτά υλικά. Στη συνέχεια ακολουθούνται αρκετές φυσικοχημικές διαδικασίες για να απομακρυνθούν οι υπόλοιποι μη επιθυμητοί παράγοντες. Για να είναι πόσιμο το νερό θα πρέπει να εξαλειφθούν κάθε λογής βακτήρια και μικρόβια. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με τη χλωρίωση, είτε με την οζονοποίηση, είτε με την επεξεργασία με υπεριώδη ακτινοβολία. Αποθήκευση και μεταφορά Το νερό αφού καθίσταται πόσιμο οδηγείται μέσω των αντλιοστασίων σε μικρότερους ταμιευτήρες οι οποίοι είναι σε υψηλότερο υψόμετρο από τις περιοχές που εξυπηρετούν. Η υψομετρική αυτή διαφορά εξασφαλίζει την παροχή του νερού με την επιθυμητή πίεση στις βρύσες κάθε νοικοκυριού. Το δίκτυο ύδρευσης συνδέεται με κάθε σπίτι όπου υπάρχει ένας μετρητής και μια κεντρική βάνα η οποία ρυθμίζει την παροχή νερού. Πολλά σπίτια διαθέτουν μια επιπλέον κεντρική βάνα νερού εντός του σπιτιού η οποία τοποθετείται συνήθως κάτω από τον νεροχύτη του σπιτιού. Το νερό παγκοσμίως Το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη πλήττεται από την έλλειψη σε αποθέματα νερού. Το πρόβλημα εξαπλώνεται από τις φτωχές περιοχές της κεντρικής Ασίας μέχρι τις πιο πλούσιες περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και στην Ευρώπη. Η Κίνα αποτελεί ένα τρανταχτό παράδειγμα ανεπάρκειας νερού, γεγονός που οφείλεται στην αλματώδη αύξηση του πληθυσμού και της οικονομίας. Περισσότερες από 200 πόλεις συμπεριλαμβανομένης και της πόλης του Πεκίνου αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Η στάθμη των υπόγειων υδροφορέων πέφτει δραματικά χρόνο με το χρόνο, ενώ περίπου το ένα τρίτο των πηγών έχει στερέψει. Στην Ελλάδα και γενικότερα στη Μεσόγειο η κατάσταση σε υδατικά αποθέματα είναι μέχρι στιγμής επαρκής, όμως στο μέλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να εμφανιστούν και εδώ προβλήματα. Ο καθένας μας λοιπόν θα πρέπει να προσαρμόζει τις ανάγκες του και να διαφυλάττει αυτό το υπέροχο αγαθό στο οποίο βασίζεται η ύπαρξη της ζωής. Μέσω αυτής της έκδοσης επιχειρήθηκε η παροχή προτάσεων προς αυτή την κατεύθυνση που μπορούν να εφαρμοστούν στην καθημερινότητά μας. Πόσο νερό χρησιμοποιούμε (το υδατικό μας αποτύπωμα) Σπαταλώντας το νερό, ξοδεύουμε χρήματα και μειώνουμε την αφθονία των υδατικών πόρων. Μάθε πόσο νερό χρησιμοποιείς σε κάθε σου λειτουργία και πόσο σου στοιχίζει. Στον πίνακα δεξιά μπορούμε να δούμε πόσο περίπου νερό καταναλώνουμε προσεγγιστικά για τις καθημερινές μας λειτουργίες. Περίπου το 95% του νερού που φτάνει στα σπίτια μας μέσω του δικτύου ύδρευσης καταλήγει στο αποχετευτικό σύστημα Κατανάλωση νερού στην κουζίνα. Πώς μπορούμε να εξοικονομήσουμε νερό στην κουζίνα μας 1 Ποτέ μην αφήνεις τη βρύση να «τρέχει άσκοπα» 2 Χρησιμοποίησε ένα μπολ με νερό για να πλύνεις φρούτα ή να ξεπλύνεις τα σαπουνισμένα πιάτα 3 Χρησιμοποίησε το υπόλοιπο νερό για να ποτίσεις φυτά, υπό την προϋπόθεση ότι δεν περιλαμβάνει μεγάλη ποσότητα σαπουνιού 4 Αποθήκευσε νερό στο ψυγείο σε μια κανάτα, αντί να περιμένεις να «τρέξει» κρύο νερό από τη βρύση Λειτουργία λίτρα/ λεπτό μπάνιο 181 5 λεπτο ντους 45 Βούρτσισμα δοντιών με ανοιχτή βρύση 9 Βούρτισμα δοντιών με κλειστή βρύση 1,1 Χρήση καζανάκι 13,6 Άλλες χρήσεις νερού (μαγείρεμα, πόση κ.α.) 31,8 Πλυντήριο ρούχων 181 Πλυντήριο πιάτων 45 Πλύσιμο αυτοκινήτου με κουβά 13,6 Πλύσιμο αυτοκινήτου με λάστιχο ή πλυστικό 636 μηχάνημα 2 Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο 3

5 Επιδιόρθωσε τις βρύσες που στάζουν 6 Το νερό της βρύσης είναι εκατοντάδες φορές πιο φθηνό από ότι το εμφιαλωμένο. Συνολικά λιγότερο από 3% του νερού που καταναλώνεται στα νοικοκυριά προορίζεται για πόση 7 Αν φτιάχνεις ένα ζεστό ρόφημα, γέμισε το βραστήρα με όσο νερό πραγματικά χρειάζεσαι. Με αυτό τον τρόπο εξοικονομείς νερό και ηλεκτρική ενέργεια Τα σύγχρονα πλυντήρια πιάτων καταναλώνουν 18 λίτρα περίπου ανά πλύση ενώ παλαιότεροι τύποι μπορούν να καταναλώσουν έως και 60 λίτρα νερού Πλύσιμο των πιάτων-ρούχων 8 Για το πλύσιμο των πιάτων προτιμούμε το πλυντήριο πιάτων μόνο όταν είναι πλήρως γεμάτο. Χρησιμοποιώντας το πλυντήριο πιάτων για λίγα οικιακά σκεύη οδηγούμαστε σε σπατάλη νερού. 9 Καθώς ανοίγετε τη βρύση και περιμένετε να ζεσταθεί το νερό, το κρύο νερό μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε για το πότισμα των φυτών σας. 10 Αν σκοπεύετε να αντικαταστήσετε το πλυντήριο πιάτων επιλέξτε ένα μοντέλο που θα εξοικονομεί νερό. 11 Αποφύγετε να απορρίπτετε λίπη και μαγειρικά λάδια στο νεροχύτη, όταν αυτά παγώσουν μπλοκάρουν τους σωλήνες της αποχέτευσης με αποτέλεσμα να πλημμυρίζουν. Συλλέξτε και διαθέστε τα παραπροϊόντα αυτά σε ειδικούς χώρους συλλογής. Οι παλαιότεροι τύποι πλυντηρίων ρούχων χρησιμοποιούν μέχρι 180 λίτρα νερού ενώ τα σύγχρονα πλυντήρια καταναλώνουν περίπου120 Πλύσιμο ρούχων 12 Όταν πρέπει να πλύνετε λίγα ρούχα επιλέξτε το πλύσιμο στο χέρι. Χρησιμοποιήστε μια λεκάνη για να μην σπαταλάτε τρεχούμενο νερό. 13 Χρησιμοποιείστε το πλυντήριο ρούχων μόνο όταν είναι πλήρως γεμάτο. Αν είναι μισογεμάτο το πλυντήριο τότε δεν εξοικονομείτε ούτε νερό ούτε ενέργεια. 14 Επιλέξετε να αντικαταστήσετε το παλαιό σας πλυντήριο και αναζητήστε ένα μοντέλο που πληροί τις απαιτήσεις εξοικονόμησης ενέργειας και νερού. Επιλέξτε συσκευές που είναι τουλάχιστον ενεργειακής κλάσης Α. Κατανάλωση νερού στο μπάνιο-τουαλέτα 15 Ελέγξτε όλες τις σωληνώσεις-συνδέσεις, βρύσες και καζανάκια για τυχόν διαρροές 16 Κλείνετε τη βρύση κατά τη διάρκεια βουρτσίσματος των δοντιών σας και χρησιμοποιείστε ένα ποτήρι νερό για να ξεπλυθείτε. Για ένα βούρτσισμα με ανοιχτή βρύση σπαταλούμε περίπου 9 λίτρα νερό. 17 Επιλέξτε να απολαύσετε ένα ντους αντί να γεμίσετε όλη τη μπανιέρα. Σε περίπτωση που χρησιμοποιείτε στήλη υδρομασάζ θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η χρήση του για περίπου 5 λεπτά ισοδυναμεί με το γέμισμα μιας μπανιέρας. 18 Ρυθμίστε τη ροή της βρύσης σε κάθε σας χρήση έτσι ώστε να μην υπάρχει σπατάλη νερού. 19 Τοποθετήστε ένα σύστημα ρύθμισης πίεσης και εξοικονόμησης νερού στη ντουζιέρα σας 20 Χρησιμοποιείστε καζανάκι εξοικονόμησης νερού με δυο διαβαθμίσεις ροής για την κατανάλωση ύδατος. Έτσι θα μπορείτε να ξοδεύετε όσο νερό πραγματικά χρειάζεστε. Τα παλιού τύπου καζανάκια καταναλώνουν περίπου 13,6 λίτρα ενώ τα καινούριου τύπου περίπου 4,5 λίτρα. 21 Αν στο παλιό σας καζανάκι επιθυμείτε να μειώσετε την κατανάλωση νερού, τότε τοποθετήστε μικρά μπουκάλια γεμάτα με νερό ή τις ειδικές σακούλες που διατίθενται στο εμπόριο. Με τον τρόπο αυτό μειώνετε την χωρητικότητα σε νερό. 22 Αποφύγετε να απορρίπτετε χαρτιά και κάθε είδους σκουπίδια και υλικά στο αποχετευτικό σύστημα. Προκαλούν προβλήματα στις σωληνώσεις ενώ δημιουργούν πρόβλημα και στην επεξεργασία των λυμάτων στις εγκαταστάσεις των βιολογικών καθαρισμών όπου καταλήγουν. 23 Σε περίπτωση που διαθέτετε ελεύθερο χώρο και διαμένετε σε μια μονοκατοικία μπορείτε να εγκαταστήσετε μια βιολογική τουαλέτα κομποστοποίησης η οποία λειτουργεί με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον περιορίζοντας την κατανάλωση νερού, παράγοντας ταυτόχρονα κομπόστ για τον κήπο σας. 24 Αν στο σπίτι σας διαθέτετε κάδο κομποστοποίησης θυμηθείτε ότι μια μικρή ποσότητα ουρίας ανά τακτά χρονικά διαστήματα δρα θετικά και επιταχύνει τη δημιουργία κομπόστ. Κατανάλωση νερού στον κήπο 25 Χρησιμοποιήστε ένα ποτιστήρι για να ποτίσετε τα φυτά σας. Το πότισμα με το λάστιχο και με άλλα ποτιστικά σώματα σπαταλούν μεγάλες ποσότητες νερού. 26 Αν χρησιμοποιείτε λάστιχο για το πότισμα χρησιμοποιείστε ένα πιστόλι ποτίσματος (ρυθμιζόμενος εκτοξευτής) έτσι ώστε να μη σπαταλάτε νερό τις στιγμές που δεν το χρειάζεστε. 27 Επωφεληθείτε από τη χρήση αυτόματων ποτιστικών συστημάτων, το πότισμα σταγόνα-σταγόνα μειώνει την αλόγιστη χρήση νερού ενώ παρέχει στο φυτό την αναγκαία υδατική ποσότητα. 28 Χρησιμοποιήστε δεξαμενές αποθήκευσης νερού ή βαρέλια για να συλλέγετε το νερό της βροχής από τις στέγες. Σχεδιάστε το δικό σας σύστημα συλλογής νερού ανάλογα με τις ανάγκες σας. 29 Στο σύστημα συλλογής νερού μπορείτε να χρησιμοποιήσετε περισσότερες από μια δεξαμενές έτσι ώστε να διαχειρίζεστε το πλεόνασμα του νερού και να γεμίζετε τις υπόλοιπες. 30 Ελέγξτε το δελτίο καιρού πριν αρχίσετε να ποτίζετε τον κήπο σας. Σε περίπτωση επερχόμενης βροχής Το καζανάκι χρησιμοποιεί σχεδόν το 25% του πόσιμου νερού που χρησιμοποιείται στο σπίτι 4 Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο 5

Μια στέγη μέσω της βροχής δέχεται ετησίως 100.000 λίτρα νερού τα οποία θεωρητικά μπορούν να αποθηκευτούν σε δεξαμενές και να χρησιμοποιηθούν Οι ωκεανοί αποτελούν το 97% του νερού που υπάρχει στον πλανήτη, το 2% είναι αποθηκευμένο στα παγόβουνα και το 1% περίπου του νερού είναι διαθέσιμο για χρήση δεν είναι αναγκαίο το πότισμα. 31 Ποτίστε τα φυτά σας νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα όταν η θερμοκρασία είναι χαμηλή έτσι ώστε να αποφεύγεται η εξάτμιση του νερού. Επίσης αποφύγετε να ποτίζετε όταν έχει αέρα, μιας και τότε η εξάτμιση παρουσιάζεται αυξημένη. 32 Μετατρέψτε τα φυτά σας σε ανθεκτικά στην έλλειψη νερού, ποτίζοντάς τα περιστασιακά αλλά επαρκώς παρέχοντάς τους μικρές ποσότητες νερού. 33 Ποτίστε τα φυτά σας απευθείας στη βάση στήριξής τους, έτσι ώστε να απορροφάται από το ριζικό σύστημα επαρκής ποσότητα νερού. 34 Κόψτε ένα πλαστικό μπουκάλι και τοποθετήστε το ανάποδα στη βάση στήριξης του φυτού, έτσι ώστε να λειτουργεί σαν χωνί για να μπορείτε να ποτίζετε τα φυτά σας απευθείας στο ριζικό τους σύστημα. 35 Προτιμήστε να καλλιεργείτε φυτά της ελληνικής χλωρίδας τα οποία δεν χρειάζονται αρκετό πότισμα και είναι ανθεκτικά σε ακραίες θερμοκρασίες περιβάλλοντος. Νερό δεύτερης χρήσης 36 Εκμεταλλευτείτε το νερό δεύτερης χρήσης (νερό από το μπάνιο, από τους νιπτήρες κτλ.) για να ποτίσετε τα λουλούδια στους κήπους σας. Δε θα πρέπει να ποτίζονται λαχανικά με νερό δεύτερης χρήσης μιας και περιέχει μικροβιακούς παράγοντες που μπορούν να βλάψουν το ίδιο το φυτό. Αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε νερό δεύτερης χρήσης το οποίο περιέχει ισχυρά απορρυπαντικά τα οποία μπορούν να καταστρέψουν το φυτό. Το νερό δεύτερης χρήσης μπορείτε να το συλλέγετε σε δεξαμενές και να το χρησιμοποιείτε ανάλογα με τις ανάγκες σας. Όταν το διατηρείτε περισσότερο των 24ων ωρών υπάρχει πιθανότητα να αναπτυχθούνε οσμές. Μη χρησιμοποιείτε το νερό δεύτερης χρήσης για το πότισμα λουλουδιών σε γλάστρες διότι μπορεί να αναπτυχθούν οσμές και μικροβιακοί παράγοντες. 37 Αν το μπάνιο σας είναι σε υψηλότερο επίπεδο από τον κήπο σας μπορείτε να διοχετεύσετε το περισσευούμενο νερό από την μπανιέρα σας με ένα λάστιχο απευθείας στα λουλούδια του κήπου σας. 38 Σε περιπτώσεις ψύχους προστατέψτε τις εξωτερικές βρύσες με ένα μονωτικό κάλυμμα. Η τακτική, «αφήνω τη βρύση να στάζει για να μην παγώσει» δεν ωφελεί στην εξοικονόμηση νερού. Σε περίπτωση που μπορείτε να διακόψετε την παροχή φροντίστε να το κάνετε εγκαίρως και να αδειάσετε το περιεχόμενο των σωληνώσεων. 39 Προτιμήστε να πλένετε το αυτοκίνητό σας στο σπίτι και όχι στο πλυντήριο αυτοκινήτων, χρησιμοποιώντας καθαριστικά φιλικά προς το περιβάλλον. Πλύνετε το αυτοκίνητό σας όσο γίνεται λιγότερες φορές. 40 Για το πλύσιμο του αυτοκινήτου σας χρησιμοποιείστε σαπούνι σφουγγάρι και κουβά, αντί της χρήσης πλυστικού μηχανήματος το οποίο καταναλώνει μεγάλες ποσότητες νερού. Φυτά και λαχανικά 41 Φυτέψτε λουλούδια και θάμνους τα οποία είναι ανθεκτικά στην ξηρασία. Το αγίοκλιμα, η γιούκα, η δάφνη, το θυμάρι, το γεράνι, η πετούνια και η λεβάντα είναι μερικά από αυτά. 42 Δημιουργήστε σκιά είτε με τεχνητούς τρόπους (π.χ. δίκτυ σκίασης), είτε με φυσικούς (καλλιέργεια φυτών που καλύπτουν την επιφάνεια του εδάφους) για να περιορίσετε το φαινόμενο της εξάτμισης. 43 Μετακινήστε τις γλάστρες σας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε πιο σκιερά και δροσερά σημεία 44 Όταν φυτεύετε λαχανικά στο μπαλκόνι ή στον κήπο σας φροντίστε να τα ομαδοποιείτε με βάση τις ανάγκες τους σε νερό. Προσπαθήστε να μην χρησιμοποιείτε λίπασμα, τα βιολογικά προϊόντα σέβονται το περιβάλλον και την υγεία του ανθρώπου. 45 Λαχανικά τα οποία διαθέτουν αρκετά φύλλα όπως ντομάτες, μαρούλια, αρακάς, κρεμμύδια, μπρόκολο απαιτούν αρκετό πότισμα. 46 Τα κολοκυθάκια, οι κολοκύθες και τα αγγούρια αποτελούν λαχανικά με ιδιαίτερες απαιτήσεις. Όταν αρχίζει και ωριμάζει ο καρπός τους απαιτούν αρκετό και τακτικό πότισμα. 47 Είδη λαχανικών όπως το καλαμπόκι και τα φασόλια μπορούν να επιβιώσουν με λιγότερο πότισμα. 48 Λαχανικά που καλλιεργούνται υπογείως, όπως τα ραπανάκια, τα καρότα, τα σπαράγγια, και τα παντζάρια είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στην ξηρασία. Σε περίπτωση που δεν ποτιστούν επαρκώς τα λαχανικά που ανήκουν στην κατηγορία αυτή σκληραίνουν υπερβολικά αποκτώντας μια ξυλώδη υφή. 49 Σκάψτε μια τρύπα δίπλα από τα φυτά ή τα λαχανικά που καλλιεργείτε για να δείτε αν το χώμα είναι υγρό. Σε περίπτωση που το χώμα δε διαθέτει υγρασία χρειάζεται πότισμα, σε αντίθετη περίπτωση μπορείτε να περιορίσετε το πότισμα. 50 Επιλέξτε την εφαρμογή της κομποστοποίησης στον κήπο σας. Αντί να πετάτε τα άχρηστα ξερά φύλλα, τα φρούτα και λαχανικά, τα υπολείμματα τροφών, και το χαρτί αξιοποιήστε τα δημιουργώντας λίπασμα εξαιρετικής ποιότητας. 51 Χρησιμοποιείστε το κομπόστ όταν αυτό είναι έτοιμο και εμπλουτίστε το έδαφος παρέχοντας θρεπτικά συστατικά στις καλλιέργειες των φυτών και των λαχανικών σας. 52 Φυτέψτε τα λαχανικά σας κοντά το ένα στο άλλο έτσι ώστε να αναπτύσσεται σκιά στο έδαφος και να μην επιταχύνεται η εξάτμιση της υγρασίας του υπεδάφους. 53 Εμπλουτίστε τον κήπο σας με υλικό εδαφοκάλυψης, έτσι ώστε να εγκλωβίσετε την υγρασία στο υπέδαφος και να διατηρήσετε τη θερμοκρασία του εδάφους σε επιθυμητά επίπεδα. Σαν υλικό εδαφοκάλυψης χρησιμοποιήστε χοντροκομμένο πριονίδι ή φλοιό πεύκου. 54 Επίσης τα υλικά εδαφοκάλυψης μπορούν να βοηθήσουν στον περιορισμό της ανάπτυξης των ζιζανίων, παρέχοντας ταυτόχρονα θρεπτικά συστατικά στο φυτό. Το καλοκαίρι ελέγξτε την ανάπτυξη ζιζανίων με τη χρήση υλικού εδαφοκάλυψης έναντι του σκαλίσματος. Μια διαρροή σε σωλήνα ή σε λάστιχο ποτίσματος μπορεί να ισοδυναμεί με σπατάλη 90 λίτρων νερού/μέρα, ποσότητα ίση με ένα δεκάλεπτο ντους. 55 Σαν υλικό εδαφοκάλυψης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διάφορες μορφές οργανικής ύλης, όπως για παράδειγμα ξηρή κοπριά ή ακόμη και άχυρο 56 Όταν φυτεύετε λαχανικά που απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού, πριν τα φυτέψετε τοποθετήστε στο έδαφος υλικό εδαφοκάλυψης το οποίο θα αποθηκεύει την απαιτούμενη υγρασία που απαιτούν οι ρίζες. 57 Στις γλάστρες σας τοποθετήστε τα χρησιμοποιημένα φακελάκια από το τσάι, τα οποία εξασφαλίζουν 6 Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο 7

Το 50% του νερού για πότισμα εξατμίζεται ή απορρέει, χωρίς να παρέχει ωφέλεια στα φυτά ή τα λαχανικά υγρασία με αρκετή διάρκεια. Η τεχνική αυτή είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σε γλάστρες με τριαντάφυλλα. 58 Κατά τη διάρκεια των ζεστών καλοκαιρινών μηνών απλώστε στην επιφάνεια του εδάφους ή στις γλάστρες σας απορροφητικά υλικά, όπως εφημερίδες, χαρτόνια, παλιές κουβέρτες, πανιά και χαλιά τα οποία έχουν την ιδιότητα να κρατούν το νερό για μεγάλο χρονικό διάστημα. 59 Αν το επιφανειακό στρώμα του εδάφους είναι ιδιαίτερα σφιχτό, τότε συνίσταται το σκάλισμα και η ανάμιξή του με χώμα πορώδες και αφράτο έτσι ώστε να βελτιωθεί η ικανότητα αποθήκευσης νερού. 60 Αν καλλιεργείτε γκαζόν, αφήστε το να μεγαλώσει αρκετά και μετά κόψτε το. Όταν το κόβετε αρκετά χαμηλά η απαίτησή του σε νερό είναι μεγαλύτερη ενώ δε διαρκεί αρκετά. Για το λόγο αυτό ρυθμίστε τη μηχανή του γκαζόν στο να κόβει σε μεγαλύτερο ύψος. 61 Νωρίς κατά την άνοιξη βοηθήστε στον αερισμό του γκαζόν, με τον τρόπο αυτό υποβοηθάτε την ενίσχυση του ριζικού συστήματος. 62 Όταν κόβετε το γκαζόν σας μην αφαιρείτε τα ήδη κομμένα τμήματα, αφήστε τα στο έδαφος για να διατηρούν την υγρασία. Επίσης με την πάροδο του χρόνου θα αποσυντεθούν παρέχοντας τα απαραίτητα συστατικά στο υπέδαφος. Περισσότεροι τρόποι δράσης 63 Συμβουλευτείτε το μετρητή κατανάλωσης νερού. Βεβαιωθείτε ότι δεν χρησιμοποιείτε καθόλου νερό για το σπίτι ή τον κήπο, και ελέγξτε τον μετρητή. Αν ο μετρητής γυρίζει σημαίνει ότι κάπου υπάρχει διαρροή για την οποία πρέπει να ενημερώσετε την ΕΥΔΑΠ. 64 Βεβαιωθείτε ότι όλα τα μέλη της οικογένειας γνωρίζουν που ακριβώς είναι η βάνα κεντρικής παροχής νερού. Κλείστε τη βάνα σε περίπτωση διαρροής. 65 Έχετε διαθέσιμο τον αριθμό τηλεφώνου ενός υδραυλικού ο οποίος μπορεί να σας φανεί χρήσιμος σε περίπτωση ανάγκης. 66 Εγκαθιστώντας σύγχρονα συστήματα εξοικονόμησης νερού στο σπίτι μας (καζανάκια διπλής ροής, βρύσες χαμηλής ροής κ.α.) μπορούμε να ελαττώσουμε την κατανάλωσή μας μέχρι και 25%. 67 Διαδώστε το μήνυμα της εξοικονόμησης νερού παντού! Προστατέψτε το περιβάλλον Ο σύγχρονος τρόπος ζωής συνεπάγεται την κατανάλωση φυσικών πόρων και ενέργειας σε βαθμό πλέον που να διαταράσσεται η ισορροπία της φύσης. Ορισμένα από τα προβλήματα που προκαλούνται είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, η υποβάθμιση και εξάντληση των υδατικών αποθεμάτων, η κλιματική αλλαγή, η καταστροφή των δασών-οικοτόπων, η ρύπανση του εδάφους και η εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας. Οι απειλές που δημιουργεί ο άνθρωπος στο φυσικό περιβάλλον έχουν κοινωνικές, οικονομικές συνέπειες αλλά και επιπτώσεις στην ίδια του την υγεία. Η ανθρώπινη παρέμβαση θα πρέπει να περιοριστεί και να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα υιοθετώντας διαφορετικές πρακτικές. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι υπόθεση πρωτίστως ατομική και έπειτα συλλογική. Ο καθένας και η καθεμία από μας μπορεί να κάνει τη διαφορά επιλέγοντας εναλλακτικές πρακτικές στην καθημερινή του ζωή με σκοπό τη διαιώνιση της ομορφιάς του πλανήτη μας. Περιορίζοντας τα σκουπίδια Η ετήσια παραγωγή σκουπιδιών ανά άτομο στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανέρχεται σε 530 περίπου κιλά. Είναι λοιπόν υψίστης σημασίας να γνωρίζουμε τι πρέπει να απορρίπτουμε και τι να ανακυκλώνουμε. Στο σύνολο των σκουπιδιών που παράγονται από ένα νοικοκυριό περίπου το 30% του όγκου αποτελείται από συσκευασίες προϊόντων. Στις αγορές μας επιλέγουμε προϊόντα τα οποία δε διαθέτουν περιττές συσκευασίες και είναι ανακυκλώσιμες. Εφαρμόστε τη διαλογή των σκουπιδιών ανά υλικό σε διαφορετικούς κάδους στο σπίτι σας. Ανακυκλώστε χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, μπαταρίες, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές και λαμπτήρες. Επιλογή καθαριστικών για το νοικοκυριό Τα περισσότερα καθαριστικά που χρησιμοποιούμε για τον καθαρισμό και την απολύμανση των εσωτερικών ή εξωτερικών χώρων, περιέχουν ουσίες επικίνδυνες για το περιβάλλον αλλά και για την υγεία μας. Ορισμένα καθαριστικά περιέχουν χημικές και τοξικές ουσίες. Στο εμπόριο κυκλοφορούν πλέον προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον όπως καθαριστικά πλυντηρίου ρούχων, καθαριστικά γενικής χρήσης και αποσμητικά χώρων. Συμβουλευτείτε τις οδηγίες χρήσης για να αναγνωρίσετε αν το καθαριστικό που επιλέξατε είναι φιλικό προς το περιβάλλον. Οποιοδήποτε προϊόν απολύμανσης θα πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση προστατεύοντας πάνω από όλα την υγεία μας και έπειτα το περιβάλλον. Εναλλακτικοί τρόποι καθαρισμού Αντί να δαπανήσετε χρήματα για ακριβά καθαριστικά επιλέξτε να εφαρμόσετε τις ακόλουθες πρακτικές: Καθαρίστε τζάμια, τάπητες και βρώμικες επιφάνειες δημιουργώντας ένα μείγμα ξιδιού και νερού. Το ξίδι μπορεί να εξαφανίσει τη σκουριά και να προσδώσει γυαλάδα σε χάλκινες επιφάνειες. Ως εντομοαπωθητικό τοποθετήστε ελληνικό καφέ σε λίγο αλουμινόχαρτο και κάψτε το με φωτιά. Για την απομάκρυνση οσμών από το ψυγείο χρησιμοποιήστε ξίδι και αφού στεγνώσουν οι επιφάνειες τοποθετήστε λίγο καφέ σε ένα πιατάκι αφήνοντάς το λίγες μέρες. Αντί για τα ισχυρά σκωροκτόνα τοποθετήστε λεβάντα στις ντουλάπες σας προστατεύοντας τα ρούχα. Τα άλατα διαλύονται εναλλακτικά με ξίδι ή με μαγειρική σόδα και άφθονο νερό. Το πράσινο στη ζωή μας Τα φυτά οποιασδήποτε μορφής δίνουν χρώμα στη ζωή μας ενώ ωφελούν ταυτόχρονα το περιβάλλον. Φυτεύοντας λουλούδια και δέντρα είτε στο σπίτι μας είτε στην εξοχή ενισχύουμε την παραγωγή οξυγόνου υποκαθιστώντας το ρυπασμένο αέρα των πόλεων. Συνεισφέρουμε κατά πολύ στην αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Γεμίζουμε το χρόνο μας με δημιουργικές ασχολίες. Διατηρώντας και προστατεύοντας το πράσινο των κοινόχρηστων χώρων σέβεσαι το κοινωνικό σύνολο. Φυτέψτε φυτά με δική σας πρωτοβουλία σε επίπεδο γειτονίας σε πάρκα παραμελημένα ή ειδοποιήστε το δήμο για να αναλάβει αυτός δράση. Γίνετε εθελοντής σε προγράμματα αναδασώσεων και σε 8 Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο 9

προγράμματα αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος. Ακουστικό περιβάλλον Κατά τη διάρκεια της οδήγησης χρησιμοποιούμε την κόρνα μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνο όταν χρειάζεται. Επιλέξτε συναγερμό ο οποίος επιδέχεται ρυθμίσεις στην ένταση του ήχου και είναι διακριτικός. Φροντίστε να διατηρείτε την ένταση της τηλεόρασης ή του ραδιοφώνου σε χαμηλά επίπεδα σκεπτόμενοι τους γείτονες αλλά και την ίδια σας την υγεία. Σε περιπτώσεις που σκέφτεστε να διοργανώσετε κάποια γιορτή ή πάρτι να είστε όσο το δυνατόν πιο διακριτικοί. Σε περίπτωση που κάνετε έναν περίπατο στη φύση θυμηθείτε ότι οι έντονοι ήχοι ενοχλούν την άγρια πανίδα. Μέσα μεταφοράς και τρόποι μετακίνησης Ο καθημερινός τρόπος μετακίνησής μας συνεπάγεται την παραγωγή αέριων ρύπων. Ανάλογα το μέσο το οποίο επιλέγουμε για τις μετακινήσεις μας οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ποικίλουν. Θα πρέπει να χρησιμοποιούμε λοιπόν το αυτοκίνητο μόνο όταν πραγματικά το χρειαζόμαστε και για μεγάλες αποστάσεις, ενώ φροντίζουμε να ταξιδεύουμε πάντα με παρέα για να μοιραζόμαστε τα έξοδα αλλά και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που συνεπάγεται μια μετακίνηση, συνεισφέροντας στη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς πολλές φορές εξυπηρετούν καλύτερα, μας γλυτώνουν από τη διαδικασία εύρεσης θέσης στάθμευσης, ενώ είναι και πιο οικονομικά. Με τον τρόπο αυτό συνεισφέρουμε στην αποτροπή του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Επίσης για μικρές αποστάσεις επιλέγουμε το περπάτημα ή τη χρήση ποδηλάτου, κάνει καλό στην υγεία μας ενώ δε δαπανούμε καθόλου χρήματα. Η σωστή και έγκαιρη συντήρηση του αυτοκινήτου ή της μοτοσικλέτας συνεπάγεται εξοικονόμηση καυσίμου αλλά και μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Φροντίζουμε να ελέγχουμε τακτικά την πίεση των ελαστικών κρατώντας την κατανάλωση καυσίμου σε χαμηλά επίπεδα. Κατά την εκκίνηση του κινητήρα περιμένουμε ένα με δυο λεπτά μέχρι να ζεσταθεί ο κινητήρας και να γίνεται σωστή καύση. Σε περίπτωση που κάνετε στάση άνω των δυο λεπτών φροντίστε να απενεργοποιήσετε τον κινητήρα εξοικονομώντας καύσιμο και προστατεύοντας το περιβάλλον. Στον αστικό ιστό και σε περιπτώσεις μποτιλιαρίσματος απενεργοποιήστε τον κινητήρα, ενώ οδηγήστε οικολογικά και προνοητικά χωρίς άσκοπες επιταχύνσεις και φρεναρίσματα. Για την αγορά αυτοκινήτου αξιολογήστε και τα υβριδικά μοντέλα. Στον εργασιακό χώρο Στους εργασιακούς χώρους θα πρέπει να διατηρούμε την ίδια φιλική προς το περιβάλλον στάση όπως και στους άλλους χώρους. Συνεισφέρουμε λοιπόν στην εξοικονόμηση ενέργειας, στην αποτροπή της χρήσης περιττών υλικών, στην εξοικονόμηση νερού και άλλων φυσικών πόρων, ανακυκλώνουμε, δε ρυπαίνουμε και παροτρύνουμε τους συναδέλφους μας να ακολουθούν τακτικές για την προστασία του περιβάλλοντος και την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ένας εργαζόμενος γραφείου χρησιμοποιεί περίπου 3000 σελίδες χαρτιού το χρόνο. Φροντίζουμε κάθε φορά να αξιοποιούμε και τις δυο πλευρές της σελίδας, ενώ εκτυπώνουμε μόνο όταν είναι αναγκαίο. Αντί των εκτυπώσεων μπορούμε να διατηρούμε ένα ηλεκτρονικό αρχείο το οποίο μας εξασφαλίζει χώρο στον εργασιακό μας αλλά και χρήματα. Το χαρτί για να λάβει την τελική του μορφή ακολουθεί μια εξαιρετικά ενεργοβόρα διαδικασία που απαιτεί φυσικούς πόρους (δάση, νερό, πετρέλαιο) αλλά και χημικές ουσίες για τη λεύκανσή του. Εναλλακτικά στο γραφείο μας μπορούμε να χρησιμοποιούμε ανακυκλωμένο χαρτί. Για την προσέλευσή στον εργασιακό σας χώρο, αν μετακινήστε με το αυτοκίνητο, φροντίστε να το μοιράζεστε με τους συναδέλφους σας. Απενεργοποιήστε όλες τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές φεύγοντας από το γραφείο. Προωθήστε την ανακύκλωση των δοχείων μελανιών ή γραφίτη. Ανακυκλώστε ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, λαμπτήρες και μπαταρίες. Σε περίπτωση αντικατάστασης εξοπλισμού του γραφείου επιλέξτε συσκευές που εξοικονομούν ενέργεια και διαθέτουν υψηλή ενεργειακή πιστοποίηση. Ψωνίζουμε φροντίζοντας το περιβάλλον Επιλέγουμε προϊόντα τα οποία διαθέτουν απλές συσκευασίες από χαρτί, γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο και μπορούν να ανακυκλωθούν εύκολα. Προτιμήστε επίσης συσκευασίες από ανακυκλωμένα υλικά, όπως ανακυκλωμένο χαρτί. Η ετικέτα του προϊόντος παρέχει πληροφορίες για τον τρόπο κατασκευής, τον τρόπο διάθεσης του προϊόντος και για το αν ανακυκλώνεται μετά την τελική του χρήση. Αποφύγετε τις πλαστικές συσκευασίες μιας και για τη δημιουργία τους απαιτούνται μεγάλα ποσά ενέργειας και φυσικών πόρων ενώ καταλήγοντας στο φυσικό περιβάλλον απαιτούνται εκατοντάδες χρόνια για την αποικοδόμηση τους. Αρκετά πλαστικά πολυμερή δεν ανακυκλώνονται λόγω του σύμμεικτου υλικού που είναι κατασκευασμένα, καταλήγοντας αναγκαστικά στους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων. Αναφορικά με τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς προϊόντων θα πρέπει να τις ζητάμε μόνο όταν απαιτείται. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε πάνινες επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες ή καροτσάκι μεταφοράς προϊόντων. Οι βιοδιασπώμενες πλαστικές σακούλες κατασκευασμένες από αμυλούχα πρώτη ύλη (καλαμπόκι, πατάτα) και οι χάρτινες σακούλες αποτελούν σαφώς μια πιο φιλική προς το περιβάλλον λύση. Υποστηρίζουμε τα τοπικά προϊόντα για το λόγο ότι για τη μεταφορά τους και την τελική διάθεση στην τοπική μας αγορά δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον με μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που οφείλονται στις μεταφορές. Επίσης επιλέγοντας τοπικά προϊόντα τονώνουμε και στηρίζουμε την τοπική οικονομία. Επιλέξτε προϊόντα κλιματικά ουδέτερα για τα οποία η εταιρία διάθεσης έχει φροντίσει για την αντιστάθμιση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που προκύπτουν από την παραγωγική διαδικασία, συνεισφέροντας μηδενικά στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Επιλέγουμε και αναζητούμε βιολογικά προϊόντα τα οποία είναι πιστοποιημένα και ακολουθούν τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενημερωθείτε για τα καταστήματα ή τις λαϊκές αγορές στα οποία διατίθενται προϊόντα βιολογικής γεωργίας. Προστασία φυσικών οικοσυστημάτων Εάν βρίσκεστε εντός εθνικού δρυμού ή προστατευόμενης περιοχής επιδείξετε αυξημένη προσοχή, σεβόμενοι τον εκάστοτε κανονισμό λειτουργίας. Στις εξορμήσεις μας στη φύση συγκεντρώνουμε όλα μας τα απορρίμματα και τα τοποθετούμε σε κάδους απορριμμάτων ή τα παίρνουμε μαζί μας. Τα σκουπίδια πέραν της οπτικής όχλησης αποτελούν και κίνδυνο για τα ζώα μιας και τα θεωρούν ως τροφή, προκαλώντας προβλήματα στην υγεία τους. Το ίδιο ισχύει και για τα αποτσίγαρα στις παραλίες. Αποφεύγουμε να ανάβουμε φωτιές σε δασώδεις περιοχές και χώρους με ξερά χόρτα, καθώς υπάρχει κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαγιάς. Σε περίπτωση που βρίσκεστε σε παραλίες-ακτές και παραποτάμιες περιοχές θα πρέπει να δίνετε αυξημένη προσοχή στην αποτροπή ρύπανσης των υδάτων. Το μόνο που πρέπει να αφαιρείτε από το φυσικό περιβάλλον είναι τα απορρίμματα, μην αφαιρείτε από το φυσικό περιβάλλον πέτρες, φυτά, ζώα ή οτιδήποτε άλλο. Μην ενοχλείτε τη άγρια πανίδα και ορνιθοπανίδα που τυχόν συναντήσετε, η παρουσία σας στο φυσικό περιβάλλον τους θα πρέπει να είναι διακριτική. Αναπτύξτε και συμμετέχετε σε εθελοντικές δράσεις καθαρισμών και σε δράσεις δεντροφύτευσης. Η ελάχιστη συνεισφορά αποτελεί σημαντική πράξη. Γίνε μέλος μιας οικολογικής οργάνωσης και φρόντισε να εφαρμόζεις καθημερινά τις οδηγίες για την προστασία του περιβάλλοντος. 10 Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο Νερό: χρησιμοποίησε λιγότερο, εξοικονόμησε περισσότερο 11