ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ

Ο.ΑΝ.Α.Κ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ Σ.Ν. ΠΑΡΙΤΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2001

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1.1 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 1.2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΑΣΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 1.2.1 Υδρολογική λεκάνη, υδρογραφικό δίκτυο 1.2.2 Γεωλογικά όρια, οικισμοί 1.2.3 Δεξαμενές, πηγές, γεωτρήσεις 2. ΓΕΩΛΟΓΙKH ΚΑΙ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 2.1. ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 2.2 ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.2.1 Γεωλογική δομή του Δήμου Επισκοπής 2.2.2 Τεκτονική 2.3 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.3.1 Γεωτρήσεις 2.3.2 Υδρολιθολογική δομή της περιοχής 2.3.3 Υδρογεωλογική δομή της περιοχής 2.3.4 Συνθήκες εκμετάλλευσης και ποιοτικά στοιχεία υδροφορέων 3. ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΛΕΚΑΝΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ. 3.1 ΓΕΝΙΚΑ 3.2. ΥΨΗ ΒΡΟΧΗΣ 3.3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ 3.4. ΕΞΑΤΜΙΣΟΔΙΑΠΝΟΗ 4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 4.1 ΣΥΖΕΥΞΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΡΟΗΣ 4.2 ΜΟΝΤΕΛΟ SWBM. 4.3 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΥΠΟΛΕΚΑΝΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 4.3.1 Περιγραφη των λεκανών απορροής 4.3.2 Σταθμοί μετρήσεων - Δεδομένα εισόδου 4.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΑΠΟΡΡΟΩΝ 4.4.1 Υδρολογική Λεκάνη Καρτερού (69) στον κόμβο Νκ 4.4.2 Υδρολογική Λεκάνη Γουρνών (109) στον κόμβο Νγ 4.5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΥΠΟΓΕΙΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 5.1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΡΟΗΣ ΜODFLOW 5.2 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΡΟΗΣ ΣΤΙΣ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΛΕΚΑΝΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 5.2.1 Γεωμετρικά χαρακτηριστικά υδροφορέων 5.2.2 Δεδομένα υδρολογικού ισοζυγίου. 5.2.2.1 Βαθειά διήθηση και τροφοδοσία από ποταμούς 5.2.2.2 Πλευρικές είσοδοι και έξοδοι 5.2.2.3 Αντλήσεις Στοιχεία γεωτρήσεων 5.2.3 Υδραυλικές παράμετροι υδροφορέων 5.2.4 Βαθμονόμηση μοντέλου προσομοίωση σε συνθήκες ισορροπίας 5.2.5 Προσομοίωση σε συνθήκες εκμετάλλευσης 6. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ - ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 6.1 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΕ ΝΕΡΟ 6.1.1 Υδρευτικές Ανάγκες 6.1.2 Αρδευτικές Ανάγκες 6.1.3 Υδατικοί Πόροι Συνολικές Ανάγκες - Ισοζύγιο 6.2 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ 6.3 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΧΑΡΤΗΣ 1 Γεωλογικό υπόβαθρο Δήμου Επισκοπής ΧΑΡΤΗΣ 2 Πηγές γεωτρήσεις δεξαμενές - δίκτυα Δήμου Επισκοπής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1.1 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Το πρόβλημα της διαχείρισης των υδατικών πόρων του Δήμου Επισκοπής αντιμετωπίστηκε με μοντέλα προσομοίωσης της απορροής των επιφανειακών νερών και της ροής των υπόγειων νερών που περιγράφονται αναλυτικά στα επόμενα κεφάλαια. Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή των μοντέλων αυτών είναι η υδρολογική και υδρογεωλογική ανάλυση της περιοχής μελέτης. Με βάση τα αποτελέσματα της προσομοίωσης έγινε η διατύπωση προτάσεων για την διαχείριση του υπόγειου και επιφανειακού υδατικού δυναμικού του Δήμου Η δομή της μελέτης, οι λειτουργίες καθώς και η συμβατότητα μεταξύ των επιμέρους τμημάτων του μοντέλων και αποτελεσμάτων μπορούν να περιγραφούν ως εξής: Οι υδρολογικές, γεωλογικές, υδρογεωλογικές και άλλες πληροφορίες που δημιουργήθηκαν για τις ανάγκες της μελέτης ή είναι αποτέλεσμα της εφαρμογής των μοντέλων προσομοίωσης, εντάχθηκαν σε ψηφιακή μορφή σε επίπεδα (layers) σε περιβάλλον Arc View GIS 3.2 ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν είτε μεμονομένα είτε σε συνδυασμό. Τα επίπεδα αφορούν υδρογραφικό δίκτυο, υδροκρίτες, γεωλογικά όρια, διακριτοποίηση λεκάνης, γεωτρήσεις, ισοδυναμικές γραμμές υδραυλικών φορτίων και πτώσης στάθμης, προτεινόμενα και λειτουργούντα υδρομαστευτικά έργα, κοινότητες, ισοϋψείς, όρια Δήμου κλπ. Τα μοντέλα προσομοίωσης που χρησιμοποιήθηκαν (και περιγράφονται στα επόμενα κεφάλαια) είναι: 1

Βροχόπτωσης - Απορροής - Κατείσδυσης, SWBM. Προσομοίωσης της υπόγειας ροής, MODFLOW (Visual MODFLOW 2.8.2 με εφαρμογή του προγράμματος MODFLOW 96). Η σχηματοποίηση των αποτελεσμάτων έγινε με μεθοδο παρεμβολής απο το πρόγραμμα Visual MODFLOW ενώ η παρουσίαση τους μέσω του Arc View GIS 3.2. 1.2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΑΣΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Η δημιουργία ενιαίου χαρτογραφικού υποβάθρου, από τα αναλογικά φύλλα χάρτη, έγινε με ψηφιοποίηση σε συντεταγμένες Ε.Γ.Σ.Α. 87. Για τη λεκάνη του Καρτερού, που αποτελεί και την περιοχή μελέτης, σαν χαρτογραφικό υπόβαθρο χρησιμοποιήθηκαν οι χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, κλίμακας 1:50,000. Τα φύλλα χάρτου που αφορούν την περιοχή μελέτης είναι: Μοχός και Επάνω Αρχάνες. 1.2.1 Υδρολογική λεκάνη, υδρογραφικό δίκτυο Με βάση τις υψομετρικές καμπύλες των χαρτών ισοδιάστασης 20 μέτρων και τη διεύθυνση των ρεμάτων όπως συνάγεται από τους χάρτες, χαράχτηκαν όλοι οι υδροκρίτες που συνθέτουν τις λεκάνες απορροής. Η δομή της ενοτήτας είναι γραμμική και παρέχονται άμεσα πληροφορίες για μήκη και εμβαδά που ενδιαφέρουν. Επιπρόσθετο υδρολογικό στοιχείο είναι το υδρογραφικό δίκτυο. Δημιουργήθηκε ηλεκτρονική χαρτογραφική ενότητα, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία που προέκυψαν από ψηφιοποίηση πρωτογενών χαρτογραφικών στοιχείων του χάρτη του ποτάμιου συστήματος του Καρτερού. Στα στοιχεία αυτά δεν έγινε καμμία επέμβαση που να δημιουργεί διάσταση με το αναλογικό χαρτογραφικό υπόβαθρο. Η δομή της ενότητας είναι γραμμική και είναι δυνατόν να παρέχονται άμεσα πληροφορίες για το μήκος του κλάδου που ενδιαφέρει. 1.2.2 Γεωλογικά όρια, οικισμοί Δημιουργήθηκαν ηλεκτρονικές χαρτογραφικές ενότητες, που περιλαμβάνουν τα στοιχεία αυτά και που προέκυψαν από ψηφιοποίηση πρωτογενών χαρτογραφικών στοιχείων των φύλλων χάρτου της περιοχής. Στα στοιχεία αυτά δεν έγινε καμμία επέμβαση που να δημιουργεί διάσταση με το αναλογικό χαρτογραφικό υπόβαθρο. Η 2

δομή των ενοτήτων είναι γραμμική και παρέχονται άμεσα πληροφορίες για μήκη και εμβαδά που ενδιαφέρουν. 1.2.3 Δεξαμενές, πηγές, γεωτρήσεις Θέσεις και υψόμετρα (Χ, Υ, Ζ) προσδιορίστηκαν με τη χρήση GPS (GARMIN E TREX SUMMIT) με ενσωματωμένο βαρόμετρο. Δεδομένης της άρσης από την Κυβέρνηση των ΗΠΑ το Μάϊο του 2000, του selective availability η απόλυτη ακρίβεια των Χ, Υ είναι μικρότερη από ±4m, ενώ όσον αφορά στόν προσδιορισμό του Ζ, με καθημερινή βαθμονόμηση στην επιφάνεια της θάλασσας επιτεύχθηκαν ακρίβειες μικρότερες του ±1m. Το μέγεθος αυτό του σφάλματος επιβεβαιώθηκε με τρεις έως πέντε μετρήσεις υψομέτρου ανά σημείο. 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 2.1. ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Η προνεογενής γεωλογική δομή της Κρήτης μπορεί να περιγραφεί σαν μια διάταξη τεσσάρων διαδοχικά επωθημένων τεκτονικών καλυμμάτων, ενώ η όλη αυτή αλληλουχία είναι επωθημένη πάνω σε μία παρα-αυτόχθονη ενότητα. Η διάταξη αυτή είναι συνολικού πάχους περίπου 6.5 χλμ. και έχει ακολούθως τοπικά καλυφθεί από Νεογενείς και Τεταρτογενείς αποθέσεις. Κάθε μία από τις ενότητες αυτές έχει διακεκριμένη λιθολογική δομή και τεκτονική ιστορία που αντακλά το συγκεκριμένο τεκτονικό περιβάλλον γέννεσης της καθώς και την μετέπειτα εξελεικτική της πορεία. Η διαδοχική εφίππευση των τεκτονικών αυτών καλυμμάτων έγινε από το τέλος του Ηώκαινου έως την αρχη του Μειόκαινου λόγω της από Β προς Ν συμπίεσης. Η τεκτονική αυτή διεργασία προκάλεσε έντονη πτυχωσιγενή παραμόρφωση και κατακερματισμό λόγω των a-b και a-c διακλάσεων των πτυχώσεων. Κατά το μέσον όμως του Μειόκαινου στην περιοχή εφαρμόστηκε ένα εφελκυστικό τεκτονικό καθεστώς με διεύθυνση Β-Ν που ισχύει μέχρι σήμερα λόγω της έναρξης της υποβύθισης στην Ελληνική αύλακα που αναπτύσσεται τοξοειδώς κατα μήκος του νότιου και δυτικού περιθωρίου του νησιού, με κλίση ΒΑ. Αποτέλεσμα της τεκτονικής αυτής ήταν η δημιουργία ρηγμάτων με διευθύνσεις κυρίως Β-Ν και Α-Δ καθώς και ο σχηματισμός τεκτονικών κεράτων -horsts- και βυθισμάτων -grabens- με κατακόρυφες μετακινήσεις που φτάνουν τα 5-7 χλμ. Γεωφυσικές διασκοπήσεις έχουν δείξει ότι το πάχος του φλοιού στη περιοχή της Κρήτης είναι της τάξης των 30-32 χλμ. Στα τεκτονικα βυθίσματα που δημιουργήθηκαν αποτέθηκαν ακολούθως Νεογενή και 4

Τεταρτογενή ιζήματα όπως μάργες, άργιλλοι, ψαμμίτες, ασβεστόλιθοι, εβαπορίτες, άμμοι και κροκαλοπαγή. 2.2 ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.2.1 Γεωλογική δομή του Δήμου Επισκοπής Η γεωλογική δομή της περιοχής μελέτης συνίσταται από προνεογενείς σχηματισμούς ανώτερα μέλη της Ζώνης της Πίνδου με τεκτονικά παράθυρα της Ζώνης της Τρίπολης που καταλαμβάνουν το ΝΑ άκρο του τομέα (βλ. γεωλογικό χάρτη), σε ρηξιγενή επαφή με τυπικούς μετα-αλπικούς ιζηματογενείς σχηματισμούς της λεκάνης του Ηρακλείου, όπως ο Σχηματισμός της Αγ. Βαρβάρας και ο Σχηματισμός της Φοινικιάς. Ο τελευταίος που είναι και στρωματογραφικά υποκείμενος έχει αποκαλυφθεί κυρίως κατα μήκος της μισγάγγειας του κύριου ρεύματος του Καρτερού ποταμού προφανώς λόγω αλλουβιακών παλαιοδιαβρωσιγενών διεργασιών. Συνεπώς, η στρωματογραφική δομή (ψευδοστρωματογραφία) της περιοχής μελέτης περιγράφεται από τους εξής νεώτερους προς παλαιότερους σχηματισμούς (βλ. γεωλογικό χάρτη): Σχηματισμός Φοινικιάς ηλικίας Ανω Μέσου Πλειοκαίνου. Σχηματισμός Αγίας Βαρβάρας, ηλικίας Κάτω Μειοκαίνου. Ασβεστόλιθοι της ζώνης της Πίνδου, ηλικίας Ανωτ. Σενώνιου - Παλαιόκαινου. Φλύσχης της ζώνης της Τρίπολης, ηλικίας Ανωτ. Ηώκαινου Ολιγόκαινου. Ασβεστόλιθοι της ζώνης της Τρίπολης (Κρητιδικό). Η γεωλογική δομή της περιοχής απεικονίζεται στα Σχήματα 2.1 & 2.2 και το Χάρτη 1 που επισυνάπτεται, και η λιθοστρωματογραφική δομή από τις διαθέσιμες τομές γεωτρήσεων περιγράφεται στα Σχήματα 2.5 έως 2.11. Ο σχηματισμός της Φοινικιάς, έχει τη μεγαλύτερη επιφανειακή εξάπλωση στην περιοχή έρευνας. Αποτελείται κυρίως από ομοιογενείς μάργες, μαργαϊκούς ασβεστολίθους, σταχτιές αργίλους που παρουσιάζουν συχνά λεπτές καφέ ενστρώσεις. Επίσης, συναντώνται άσπρες εως υποκίτρινες απολιθωματοφόρες μάργες ενίοτε φυλλώδεις που περιέχουν απολιθώματα φυτών, ψαριών καθώς και σπόγγων. Το κατώτερο τμήμα του γεωλογικού σχηματισμού της Φοινικιάς αποτελείται από ένα όχι καλά σχηματισμένο μαργαϊκό λατυποπαγές αποτελούμενο από λευκές ομοιογενείς μάργες, ασβεστόλιθους καθώς επίσης και μάργες του σχηματισμού της Αγίας Βαρβάρας. Μεταξύ των απολιθωμάτων του σχηματισμού αυτού περιλαμβάνονται τα Οstrea, Pecten, Flabellipecten, κοράλλια, βρυόζωα και 5

άλλα, η δε ηλικία του προσδιορίζεται ως Ανω Μέσο Πλειόκαινική. Το μέγιστο πάχος του σχηματισμού στην περιοχή μελέτης υπερβαίνει τα 150m Ο σχηματισμός της Αγίας Βαρβάρας αποτελείται κυρίως από βιοκλαστικούς τοπικά κροκαλοπαγείς ή λατυποπαγείς ασβεστόλιθους. Επίσης παρατηρούνται εναλλαγές από καλοστρωμένες ομοιογενείς μάργες και μαργαϊκούς ασβεστόλιθους. Εντός του σχηματισμού της Αγίας Βαρβάρας παρατηρούνται και γύψοι που παρεμβάλλονται εντός των καλοστρωμένων μαργών. Οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι είναι πλούσιοι σε Clypeaster, Hetfrostegina, Pecten, κοράλλια, βρυόζωα και άλλα. Η ηλικία του σχηματισμού αυτού είναι του Κάτω Μειοκαίνου Παλαιόκαινο και το μέγιστο πάχος του στην περιοχή μελέτης υπερβαίνει τα 150m. Οι ασβεστόλιθοι της ζώνης της Πίνδου. Είναι σε ρηξιγενή επαφή με τους νεογενείς σχηματισμούς και παρουσιάζουν σημαντική εξάπλωση στον ΝΑ τομέα της περιοχής μελέτης. Παρουσιάζονται δε είτε λεπτοστρωματώδεις έως μεσοστρωματώδεις κατακερματισμένοι λευκότεφροι έως γκριζωποί ή ως παχυστρωματώδεις λατυποπαγείς σχηματισμοί ή ως εναλλαγές κερατολίθων λεπτοπλακωδών ασβεστολίθων ή ως εναλλαγές ερυθρών πηλιτών κερατολίθων λεπτοπλακωδών ασβεστολίθων. Η ηλικία του σχηματισμού αυτού είναι Ανώτερο Σενώνιο Παλαιόκαινο και το μέγιστο πάχος του στην περιοχή μελέτης υπερβαίνει τα 300m. Φλύσχης της ζώνης της Τρίπολης. Στο ΝΑ τομέα της περιοχή μελέτης παρατηρούνται εκτεταμένες εμφανίσεις του στρωματογραφικά ανώτερου αυτού μέλους της ζώνης της Τρίπολης. Πρόκειται περί ενός πολυφασικού φλυσχικού σχηματισμού από έντονα ανακρυσταλλωμένα και παραμορφωμένα πετρώματα όπως αργιλικοί σχιστόλιθοι, ανθρακικοί φακοί, ψαμμιτικοί φακοί και πολύμικτα κροκαλολατυποπαγή, που χαρακτηρίζονται από μια σχιστοποιημένη επιφάνεια (transposition structure). Οι διακλάσεις με διεύθυνση κυρίως Α-Δ είναι πληρωμένες κυρίως με ασβεστιτικό υλικό και εν μέρει με χαλαζία. Η ηλικία του σχηματισμού τοποθετείται στο Ανώτερο Ηώκαινο Ολιγόκαινο και το μέγιστο πάχος του στην περιοχή μελέτης υπερβαίνει τα 200m (περιοχή Χριστός Γαλύφας και Σγουροκεφάλι). Ασβεστόλιθοι της Ζώνης της Τρίπολης. Κρητιδικοί τεφροί παχυστρωματώδεις, έως άστρωτοι, κατακερματισμένοι με έντονη καρστικοποίηση που αναπτύσσεται σε βάθος, πολλά μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ενώ συχνά το καρστ είναι πληρωμένο με ερυθρή άργιλλο. Υδρογεωτρήσεις στον ανατολικό τομέα της περιοχής μελέτης (Σκόπελα Καινούργιο Χωριό Γάλιπε) έχουν αποκαλύψει ότι τους σχηματισμούς των Νεογενών διαδέχεται προς τα κάτω στρώμα φλύσχη και ασβεστολίθων σημαντικού πάχους ( >200m). 6

7

ΣΧΗΜΑ 2.2 Τρισδιάστατος γεωλογικός χάρτης Δήμου Επισκοπής. Αποψη από βορρά. Με ανοιχτό μπλέ χρώμα συμβολίζονται οι ασβεστόλιθοι της Ζώνης της Τρίπολης, με σκούρο μπλέ χρώμα, ο φλύσχης της Ζώνης της Τρίπολης, με πράσινο χρώμα οι ασβεστόλιθοι της Ζώνης της Πίνδου, με ανοιχτό καφέ χρώμα οι μαργαϊκοι ασβεστόλιθοι, με σταχτί χρώμα οι μάργες και με κόκκινο χρώμα οι οικισμοί καθώς και τα όρια του Δήμου (Z=2X). 1 (Τομή στο ύψος του Καινούργιου Χωριού) 300 250 200 150 100 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 2 (Τομή Αϊτάνια Σταμνοί - Σκόπελα) 330 280 230 180 130 80 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 3 (Τομή Επισκοπή - Γαλίφα) 370 320 270 220 170 120 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 4 (Τομή Σγουροκεφάλι - Χοχλακιές) 510 460 410 360 310 260 210 160 1000 2000 3000 ΣΧΗΜΑ 2.3 Τομές διεύθυνσης Δ-Α (από όριο σε όριο) του Δήμου Επισκοπής (Z=5X). 4000 5000 6000 7000 8

2.2.2 Τεκτονική Οπως συνάγεται από τα παραπάνω η γεωμορφολογία της περιοχής (Σχήμα 2.3) καθώς και η γεωλογική δομή της περιοχής ελέγχεται άμεσα ή έμμεσα από παλαιοτεκτονικές και νεοτεκτονικές μεγαλοδομές και κυρίως από σχεδόν κατακόρυφες ρηξιγενείς ζώνες ΒΑ-ΝΔ και ΒΔ-ΝΑ διεύθυνσης (Σχήμα 2.4) που κατατέμνουν την περιοχή και αντιπαραθέτουν νεογενείς με τους προνεογενείς σχηματισμούς (Σχήματα 2.4 έως 2.9). Η ρηξιγενής αυτή τεκτονική οφείλεται στο εφελκυστικό τεκτονικό καθεστώς, με διεύθυνση Β-Ν, που εφαρμόστηκε κατά το μέσον του Μειόκαινου στην Κρήτη που ισχύει μέχρι σήμερα και προκάλεσε τη δημιουργία των ρηγμάτων αυτών καθώς και σχηματισμό τεκτονικών κεράτων -horsts- και βυθισμάτων -grabens- με σημαντικές κατακόρυφες μετακινήσεις. Οπως συνάγεται από τις τομές των γεωτρήσεων της περιοχής η σχετική κατακόρυφη μετακίνηση (βύθιση) σε σχέση με τους προνεογενείς σχηματισμούς (Μεσοζωϊκούς ασβεστόλιθους), είναι μεγαλύτερη στην λεκάνη των Αιτανίων, ακολουθεί η λεκάνη των Φιλισίων ενώ μικρότερη κατακόρυφη μετακίνηση παρατηρείται στη λεκάνη του Καινούργιου Χωριού. Οπως καταδεικνύεται παρακάτω οι λεκάνες αυτές προϊόντα της ρηξιγενούς τεκτονικής, αποτελούν διακεκριμένα υδροφόρα συστήματα ή ρηξιγενώς «διαμερισματοποιημένους» υδροφορείς (Σχήμα 2.13). Προ της εγκατάστασης του τεκτονικού αυτού καθεστώτος η τεκτονική εξέλιξη των σχηματισμών διαμορφώθηκε από τη διαδοχική εφίππευση των προνεογενών τεκτονικών καλυμμάτων (Ζώνη Πίνδου επί Ζώνης της Τρίπολης) από το τέλος του Ηώκαινου έως την αρχη του Μειόκαινου με από Β προς Ν συμπίεση. Απο την την τεκτονική αυτή διεργασία προκλήθηκε έντονη πτυχωσιγενής παραμόρφωση και κατακερματισμός των προνεογενών σχηματισμών. Συγκεκριμένα οι Ζώνες της Τρίπολης και Πίνδου έχουν υποστεί δύο φάσεις παραμόρφωσης, η πρώτη με άξονες πτυχώσεων Β-Ν και η δεύτερη με άξονες Α-Δ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η γεωφυσική έρευνα που έγινε από το Πανεπιστήμιο Πατρών 1 για λογαριασμό του Συνδέσμου Υδρευσης Κοινοτήτων Επισκοπής δεν προσέφερε τίποτα νέο στην κατανόηση της τεκτονικής της περιοχής. Περιορίστηκε σε ένα τμήμα μικρότερο του 1 τετρ. χλμ. ΝΑ του Σγουροκεφαλίου και τα συμπεράσματα που εξήγαγε ήταν περίπου γνωστά από γεωτρητική έρευνα στην ευρύτερη περιοχή. 1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ, Τομέας Εφαρμοσμένης Υδρογεωλογίας - Γεωφυσικής, Εργαστήριο Σεισμολογίας, 1994. Σεισμική έρευνα Συνδέσμου Υδρευσης Κοινοτήτων Επισκοπής. 9

ΣΧΗΜΑ 2.4 Κατανομή ρηγμάτων (κόκκινες γραμμές) στην περιοχή του Δήμου Επισκοπής. 10

ΣΧΗΜΑ 2.5 Θέσεις τομών των σχημάτων 2.5, 2.6 και 2.7. ΣΧΗΜΑ 2.6 Τομή διεύθυνσης Δ-Α (Τομή 1 - Σχήμα 2.5), από τη γεώτρηση του Ινστιτούτου Αμπέλου, δυτικά του Σκαλανίου έως τη γεώτρηση ΑΙΤ1, βόρεια των Αϊτανίων), όπως προκύπτει από τομές γεωτρήσεων. Το βύθισμα αντιπροσωπεύει την κοίτη του Καρτερού. Οι μάργες συμβολίζονται με πορτοκαλλί χρώμα ενώ οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι με κόκκινο χρώμα. Η τομή αναπαριστά μια απλουστευμένη διάταξη της τεκτονικής της περιοχής καθώς και το όριο μεταξύ της υδρογεωλογικής λεκάνης των Φιλισίων, δυτικά, μ αυτή των Αϊτανίων, ανατολικά καθώς και τη ρηξιγενή ζώνη του Καρτερού στο κέντρο (Z=5X). 11

ΣΧΗΜΑ 2.7 Τομή διεύθυνσης ΒΔ-ΝΑ (Τομή 2, Σχήμα 2.5) όπως προκύπτει από τομές γεωτρήσεων. Το βύθισμα αντιπροσωπεύει την κοίτη του ρέματος των Γουρνών. Οι μάργες συμβολίζονται με πορτοκαλλί χρώμα, οι ασβεστόλιθοι της Ζ. Τρίπολης με σκούρο μπλέ χρώμα και οι ασβεστόλιθοι της Ζ. Πίνδου με πράσινο χρώμα. Η τομή αναπαριστά μια απλουστευμένη διάταξη της τεκτονικής της περιοχής καθώς και της υδραυλικής επικοινωνίας της υδρογεωλογικής λεκάνης των Μεσοζωϊκών ασβεστολίθων, νότια (Σχήμα 2.10), μ αυτή του Καινούργιου Χωριού, βόρεια (Z=5X). ΣΧΗΜΑ 2.8 Τομή διεύθυνσης ΝΔ-ΒΑ (Τομή 3, Σχήμα 2.5) όπως προκύπτει από τομές γεωτρήσεων. Οι μάργες συμβολίζονται με πορτοκαλλί χρώμα, οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι με κόκκινο χρώμα, ο φλύσχης της Ζ. Τρίπολης με σκόυρα μπλέ διαγράμμιση, οι ασβεστόλιθοι της Ζ. Τρίπολης με μπλέ χρώμα και οι ασβεστόλιθοι της Πίνδου με πράσινο χρώμα. Η τομή αναπαριστά μια απλουστευμένη διάταξη της τεκτονικής της περιοχής (Z=5X). 12

ΣΧΗΜΑ 2.9 Σχηματική τομή διεύθυνσης διεύθυνσης BΔ-NΑ της λεκάνης Αιτανίων Σγουροκεφαλίου (Τομή 5, Σχήμα 2.5) όπως προκύπτει από τομές γεωτρήσεων. Οι μάργες συμβολίζονται με πορτοκαλλί χρώμα, οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι με κόκκινο χρώμα, ο φλύσχης της Ζ. Τρίπολης με σκούρα μπλέ διαγράμμιση και οι ασβεστόλιθοι της Ζ. Τρίπολης με μπλέ χρώμα. Η τομή αναπαριστά μια απλουστευμένη διάταξη της τεκτονικής της περιοχής (Z=5X). ΣΧΗΜΑ 2.9α Εναλλακτικές λιθολογικές τομές διεύθυνσης BΔ-NΑ (Τομή 4, Σχήμα 2.5) όπως προκύπτει από τομές γεωτρήσεων. Οι μάργες συμβολίζονται με πορτοκαλλί χρώμα, οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι με κόκκινο χρώμα, ο φλύσχης της Ζ. Τρίπολης με σκούρα μπλέ διαγράμμιση, οι ασβεστόλιθοι της Ζ. Τρίπολης με μπλέ χρώμα και οι ασβεστόλιθοι της Πίνδου με πράσινο χρώμα. Η τομή αναπαριστά μια απλουστευμένη διάταξη της τεκτονικής της περιοχής (Z=5X). 13

2.3 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ Η περιοχή του Δήμου Επισκοπής παρά την προφανή τεκτονική και υδρογεωλογική πολυπλοκότητα της ουσιαστικά δεν έχει διερευνηθεί υδρογεωλογικά. Οι σχετικές μελέτες του ΙΓΜΕ 2,3 δεν αντελήφθησαν την πολυπλοκότητα της περιοχής με αποτέλεσμα να είναι επιφανειακές μόνο προσεγγίσεις του θέματος. Η υδρογεωλογική μελέτη που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο Πατρών 4 για λογαριασμό του Δήμου Γουβών επικεντρώνεται στο ΒΑ τομέα του Δήμου και ως εκ τούτου δεν προσφέρει αξιολόγες πληροφορίες για τα υδροφόρα συστήματα που γειτνιάζουν με το Δήμο Επισκοπής. Για τις ανάγκες λοιπόν της παρούσας μελέτης ήταν απαραίτητη η εκ νέου υδρογεωλογική θεώρηση της υδρογεωλογικής δομής της περιοχής μελέτης που βασίστηκε στην συνεκτίμηση της τεκτονικής και των αποτελεσμάτων των υδρογεωτρήσεων. 2.3.1 Γεωτρήσεις Τα αποτελέσματα της απογραφής των γεωτρήσεων που έχουν ανορυχθεί εντός του Δήμου Επισκοπής για λογαριασμό των κοινοτήτων ή ιδιωτών περιγράφονται στον Πίνακα 2.1 καθώς και τα Σχήματα 2.10 & 2.11. Οι γεωτρήσεις που λειτουργούν εντός του Δήμου Επισκοπής για λογαριασμό της ΔΕΥΑΗ περιγράφονται στον Πίνακα 2.2 και οι θέσεις τους απεικονίζονται στο Σχήμα 2.12. 2.3.2 Υδρολιθολογική δομή της περιοχής. Οπως συνάγεται από τα αποτελέσμτα των υδρογεωτρήσεων, η υδρολιθολογική δομή της περιοχής μελέτης συντίθεται από τους εξής σχηματισμούς: 1. Μάργες και άργιλλοι του Σxηματισμού της Φοινικιάς 2. Παχυστρωματώδεις μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι του Σχηματισμού της Αγ. Βαρβάρας 3. Λευκοκίτρινες μάργες με παρεμβολές γύψων, ψαμμιτικοί μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι με αργιλικές και ψαμμιτικές παρεμβολές και σταχτιές καλοστρωμένες μάργες του Σχηματισμού της Αγ. Βαρβάρας. 4. Ασβεστόλιθοι Ζ. Πίνδου. 2 ΙΓΜΕ 1987. Εκθεση υδρογεωλογικής μελέτης κοινότητας Επισοπής Πεδιάδος Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 3 ΚΝΙΘΑΚΗΣ Μ., ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗ, Α., ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΑΚΗ, Μ., 1987. Εκθεση υδρογεωλογικής αναγνώρισης της κοινότητας Νέας Αλικαρνασσού Νομού Ηρακλείου. ΙΓΜΕ. 4 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Εφαρμοσμένης Υδρογεωλογίας - Γεωφυσικής, 2000. Υδρογεωλογική -γεωφυσική έρευνα στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Γουβών. 14

5. Φλύσχης Ζ. Τρίπολης. 6. Ασβεστόλιθοι Ζ. Τρίπολης. Μάργες και άργιλλοι του Σχηματισμού της Φοινικιάς. Πρακτικά αδιαπέρατος σχηματισμός άνευ υδρογεωλογικού ενδιαφέροντος και προσφέρεται μόνο για έργα αξιοποίησης του επιφανειακού υδατικού δυναμικού. Παχυστρωματώδεις μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι του Σχηματισμού της Αγ. Βαρβάρας. Οι παχυστρωματώδεις μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι βρίσκονται στρωματογραφικά πάνω από τις λευκοκίτρινες μάργες και προς τη βάση τους τείνουν να εξελιχθούν σε σκληρές ασβεστολιθικές μάργες. Χαρακτηρίζονται από υψηλή δευτερογενή περατότητα και σχετικά κυμαινόμενο συντελεστή υδραυλικής αγωγιμότητας αναλόγως την επικρατούσα φάση (T= 1.3 έως 45.6 m 2 /h). Παρουσιάζουν σημαντική υδροφορία στη λεκάνη των Αιτανίων με παροχές από 20 έως 70 m 3 /h. Λευκοκίτρινες μάργες του Σχηματισμού της Αγ. Βαρβάρας. Οι λευκοκίτρινες μάργες είναι πρακτικά αδιαπέρατος σχηματισμός. Τοπικά όμως περιλαμβάνουν πάγκους ψαμμιτών όπως στη γεώτρηση ΑΙΤ3 με αξιόλογη υδροφορία. Οι γύψοι που παρεμβάλλονται στις λευκοκίτρινες μάργες υπό μορφή κανονικών στρώσεων και φακών παρουσιάζουν σημαντική υδροφορία αλλά με ανάλογη ποιότητα νερών. Ασβεστόλιθοι Ζώνης Πίνδου. Είναι έντονα τεκτονισμένοι και ασθενώς καρστικοποιημένοι με κερατολιθικές ενδιαστρώσεις και σωρεία των λεπιοειδών δομών που προκαλούν κυκλικές επαναλήψεις στρωμάτων που υποβαθμίζουν την υδρογεωλογική σημασία του σχηματισμού. Η υδροφορία με παροχές 20 έως 30 m 3 /h οφείλεται κυρίως στις υψηλές δευτερογενείς περατότητες. Φλύσχης Ζώνης Τρίπολης. Είναι πρακτικά άνευ υδρογεωλογικού ενδιαφέροντος και γεώτρηση στην περιοχή Χριστός της Κοινότητας Γαλίφας δεν απέδωσε αποτελέσματα. Από την αξιολόγηση των γεωτρητικών δεδομένων συνάγεται όμως ότι ο σχηματισμός αυτός λόγω του κατακερματισμό του και των υψηλών δευτερογενών περατοτήτων δυνατόν τοπικά να συμμετέχει σε υδροφορίες της περιοχής. Ασβεστόλιθοι Ζώνης Τρίπολης. Είναι έντονα καρστικοποιημένοι σε βάθος που λόγω τεκτονικής φθάνει πολλά μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το καρστ και είναι κατά τόπους πληρωμένο με άργιλλο και σε συνδυασμό με την ακανόνιστη δολομιτίωση δημιουργούν υδραυλική ανομοιογένεια και ανισοτροπία (T= 1.5 έως 23.8 m 2 /h). Στο σχηματισμό αυτό οφείλεται η υδροφορία της λεκάνης του Καινούργιου Χωριού με παροχές 20 έως 40 m 3 /h. 15

X Y Z ΚΩΔ REC YEB ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΣΗ ΣΚΟΠΟΣ Q Dh H Dw Dp 610800 3904669 150 ΑΙΤ1 20 ΑΙΤΑΝΙΑ ΒΑΘΥΡΥΑΚΙ ΑΡΔ 50 144 6 250 185 610289 3905114 160 ΑΙΤ2 124970 21 ΑΙΤΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΥΔΡ 25 153 7 232 189 610036 3904836 151 ΑΙΤ_ΚΟΥΦ ΑΙΤΑΝΙΑ ΚΟΥΦΑΚΗ ΑΔΡ 20 145 6 210 609809 3902936 89 ΑΙΤ3 22 ΑΙΤΑΝΙΑ ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΔΡ 20 59 30 195 137 613723 3903276 293 ΕΠ1 135531 2 ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΣΚΟΠΕΛΑ ΥΔΡ-ΑΡΔ 40 259 34 320 614263 3903426 218 ΕΠ2 ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΣΚΟΠΕΛΑ ΥΔΡ-ΑΡΔ 40 182 36 260 245 614058 3901407 325 ΕΠ3 135564 ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΤΟΥΠΑΚΙ ΥΔΡ-ΑΡΔ 20 154 171 350 315 613400 3903630 256 ΕΠ4 ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΒΑΘΕΙΑ ΥΔΡ-ΑΡΔ 30 220 36 273 254 612984 3902991 300 ΕΠ5 ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΓ.ΚΥΡΙΑΚΗ ΥΔΡ-ΑΡΔ 613965 3904473 203 ΚΧ1 135533 23 Α ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΧΩΡΙΟ ΠΛΑΚΕΣ ΥΔΡ-ΑΡΔ 20 176 27 225 180 613856 3904148 248 ΚΧ2 ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΧΩΡΙΟ ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ ΥΔΡ-ΑΡΔ 40 220 28 230 180 614472 3904534 171 ΓΛΠ1 ΓΑΛΙΠΕ ΠΟΤΑΜΟΣ ΥΔΡ-ΑΡΔ 185 170 614376 3903958 178 ΓΛΠ2 135532 23 ΓΑΛΙΠΕ ΖΑΡΙΑ ΥΔΡ-ΑΡΔ 45 140 38 185 170 614833 3902605 217 ΓΛΦ1 135466 ΓΑΛΙΦΑ ΜΟΝΟΧΑΡΑΚΟ ΥΔΡ-ΑΡΔ 35 45 172 110 70 614637 3902661 ΓΛΦ2 ΓΑΛΙΦΑ ΑΝΕΒΡΥΤΟΣ ΥΔΡ-ΑΡΔ 30 203 183 611556 3900781 254 ΣΓ1 ΣΓΟΥΡΟΚΕΦΑΛΙ ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΥΔΡ-ΑΡΔ 30 242 12 327 611226 3899925 193 ΣΓ2 188066 ΣΓΟΥΡΟΚΕΦΑΛΙ ΑΝΕΒΟΛΕΜΑΤΑ ΥΔΡ-ΑΡΔ 70 43 150 95 69 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1 Στοιχεία δημοτικών και ιδιωτικών γεωτρήσεων Δήμου Επισκοπης. Χ: συντεταγμένη Χ στο σύστημα ΕΓΣΑ 87, Υ: συντεταγμένη Υ στο σύστημα ΕΓΣΑ 87, Ζ: απόλυτο υψόμετρο σε μέτρα, ΚΩΔ: κωδικός γεώτρησης, REC: κωδικός RECITE, ΥΕΒ: κωδικός ΥΕΒ, Q: παροχή σε m 3 /h, Dh: βάθος αρχικής υδροστατικής στάθμης σε μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους, H: απόλυτο υψόμετρο αρχικής υδροστατικής στάθμης, Dw: βάθος γεώτρησης σε μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους, Dp: βάθος αντλίας σε σε μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους. Οι θέσεις των γεωτρήσεων απεικονίζονται στο Σχήμα 2.9 και οι αντίστοιχες λιθοστρωματογραφικές στήλες στο Σχήμα 2.10. X Y REC ΚΩΔ ΘΕΣΗ Q Dw Dp 609399 3905522 124964 ΔΕΥΑΗ-12 ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ 7 70 0 609465 3906014 124965 ΔΕΥΑΗ -13 ΚΟΛΥΜΠΟΣ 20 80 0 609495 3904581 124972 ΔΕΥΑΗ - 7 ΜΑΝΤΡΙ 30 145 108 609510 3904831 124972 ΔΕΗΑΗ - 8 12 350 136 609375 3904245 124973 ΔΕΥΑΗ - 6 ΠΛΑΚΟΥΡΑ 7 142 80 609510 3904096 124974 ΔΕΥΑΗ - 5 ΚΑΜΠΟΣ 7 150 105 609541 3903722 124975 ΔΕΥΑΗ - 4 ΚΑΜΠΟΣ 8 145 136 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2 Στοιχεία γεωτρήσεων ΔΕΥΑΗ εντός του Δήμου Επισκοπης. Χ: συντεταγμένη Χ στο σύστημα ΕΓΣΑ 87, Υ: συντεταγμένη Υ στο σύστημα ΕΓΣΑ 87, ΚΩΔ: κωδικός γεώτρησης, REC: κωδικός RECITE, Q: παροχή σε m 3 /h, Dw: βάθος γεώτρησης σε μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους, Dp: βάθος αντλίας σε σε μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους. Οι θέσεις των γεωτρήσεων απεικονίζονται στο Σχήμα 2.11. 16

ΣΧΗΜΑ 2.10 Υδρευτικές και αρδευτικές γεωτρήσεις Δήμου Επισκοπής (δημοτικές και ιδιωτικές). 17

ΣΧΗΜΑ 2.11 Τομές γεωτρήσεων Δήμου Επισκοπής σε απόλυτα υψόμετρα. 18

ΣΧΗΜΑ 2.12 Υδρευτικές γεωτρήσεις, δεξαμενή και δίκτυα ΔΕΥΑΗ εντός του Δήμου Επισκοπής. 19

2.3.3 Υδρογεωλογική δομή της περιοχής. Στο Σχήμα 2.13 παρουσιάζεται η πιεζομετρία της περιοχής σε συνθήκες προ της έναρξης της εκμετάλλευσης όπως προκύπτει από τις αρχικές υδροστατικές στάθμες ηρεμίας των γεωτρήσεων. Ειναι προφανές ότι και μόνο από την κατανομή των αρχικών υδραυλικών φορτίων δύνανται εντός του Δήμου Επισκοπής να διακριθούν τρία υδροφόρα συστήματα που όπως καταδεικνύεται παρακάτω αποτελούν τμήματα ευρύτερων διαμερισματοποιημένων υδρογεωλογικών λεκανών. Τα όρια των υδροφόρων αυτών συστημάτων ελέγχονται από την τεκτονική (ρηξιγενή) ή από συνδυασμό στρωματογραφίας και τεκτονικής. Τα υδροφόρα αυτά συστήματα (Σχήμα 2.13) είναι : 1. Η λεκάνη των Αιτανίων 2. Η λεκάνη του Καινούργιου Χωριού 3. Η λεκάνη των «Μεσοζωϊκών ασβεστολίθων» Πρέπει να σημειωθεί ότι η σημασία των ρηγμάτων στον έλεγχο των υδροφοριών 5 6 7 είναι σε περιοχές με πολύπλοκη και πολυφασική τεκτονική εξέλιξη όπως η Κρήτη καταλυτική αλλά δυστυχώς ο ρόλος τους αυτός δεν έχει λάβει τη δέουσα προσοχή. Τα ρήγματα δυνατόν να ενεργούν σαν «αγωγοί» ροής υψηλής περατότητας ή σαν χαμηλής περατότητας «φραγμοί» της υπόγειας ροής επιδρώντας σημαντικά στην κατανομή των υδραυλικών φορτίων σε ένα ρηξιγενή υδροφορέα. Οι παράγοντες που καθορίζουν την επίδραση των ρηγμάτων στην υπόγεια ροή περιλαμβάνουν: α) κατάκλαση του υλικού εντός του ρήγματος, β)προσανατολισμό των επιμήκων κλασμάτων που έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της περατότητας κάθετα προς το ρήγμα και αύξηση παράλληλα προς αυτό, γ) αντιπαράθεση υδροφόρων σχηματισμών με διαφορετικές περατότητες και δ) συγκόλληση του κατακλαστικού υλικού του ρήγματος η απόθεση δευτερογενών ορυκτών (όπως πχ αργιλλικά κλπ). Η δομή των ρηγμάτων είναι καθοριστική για την επιρροή τους στην υπόγεια ροή 6 και έχει διαπιστωθεί ότι όπου οι συνθήκες το επιτρέπουν μπορεί να προξενήσουν πτώση (άλμα) υδραυλικού φορτίου μεγαλύτερου των 100 μέτρων 5. 5 Haneberg, W.C., 1995, Steady-state groundwater flow across idealized faults: Water Resources Research, v. 31, p. 1815-1820. 6 Caine, J.S., J.P Evans, and C.B. Forster, 1996, Fault zone architecture and permeability structure: Geology, v. 24, p. 1025-1028. 7 Sigda, J.M., 1995, Examining the impacts of faults on aquifer flow systems: Implications for regional groundwater flow modeling, in The Water Future of Albuquerque and the Middle Rio Grande Basin, Proc. 39th Annual New Mexico Water Conference, November 3-4, 1994, Albuquerque, NM: Las Cruces, New Mexico Water Resources Research Institute Report No. 290, p. 237-244. 20

ΣΧΗΜΑ 2.13 Υδρογεωλογικές λεκάνες και ισοπιεζομετρικές επιφάνειες (ισοδιάσταση 2m) όπως προκύπτουν από την κατανομή των αρχικών υδραυλικών φορτίων των γεωτρήσεων της περιοχής. Η οριοθέτηση των υδογεωλογικών λεκανών έγινε με βάση τις πιεζομετρικές επιφάνειες και την τεκτονική δομή της περιοχής. Η ζώνη του Καρτερού καταλαμβάνει το δυτικό περιθώριο της λεκάνης των Αιτανίων και χαρακτηρίζεται από υδραυλικά φορτία στο +30m περίπου. 21

ΣΧΗΜΑ 2.14 Τομή κατά μήκος της ζώνης του Καρτερού από το βόρειο έως το νότιο άκρο του Δήμου αντίστοιχα, όριο της υδρογεωλογικής λεκάνης των Φιλισίων μ αυτή των Αϊτανίων. Με τις μπλέ γραμμές προβάλονται ο υδροφόρος ορίζοντας της λεκάνης των Αϊτανίων (κατώτερος), της ρηξιγενούς ζώνης του Καρτερού (ενδιάμεσος) και της λεκάνης των Φιλισίων (ανώτερος) όπως προκύπτουν από τη πιεζομετρία της περιοχής. Οι αναβλύσεις των σημαντικών πηγών της περιοχής γίνονται από εκφόρτιση του υδροφορέα της λεκάνης των Φιλισίων στο τμήμα 4 6 της τομής, όπου τέμνεται από τον Καρτερό ποταμό (Z=5X). ΣΧΗΜΑ 2.15 Τομή διεύθυνσης Δ-Α (Τομή 1 - Σχήμα 2.5). Η τομή αναπαριστά το όριο μεταξύ της υδρογεωλογικής λεκάνης των Φιλισίων, δυτικά, μ αυτή των Αϊτανίων, ανατολικά καθώς και τη ρηξιγενή ζώνη του Καρτερού στο κέντρο (Σχήμα 2.13) Η μπλέ γραμμή συμβολίζει την κατανομή της πιεζομετρίας (Z=5X). ΣΧΗΜΑ 2.16 Τομή διεύθυνσης ΒΔ-ΝΑ (Τομή 2, Σχήμα 2.5). Οι μάργες συμβολίζονται με πορτοκαλλί χρώμα, οι ασβεστόλιθοι της Ζ. Τρίπολης με σκούρο μπλέ χρώμα και οι ασβεστόλιθοι της Ζ. Πίνδου με πράσινο χρώμα. Η τομή αναπαριστά την υδραυλική επικοινωνία των Μεσοζωϊκών ασβεστολίθων, νότια με τη λεκάνη του Καινούργιου Χωριού, βόρεια (Σχήμα 2.13) και η μπλέ γραμμή την κατανομή της πιεζομετρίας (Z=5X). 22

Εχοντας υπόψη τις παραπάνω παρατηρήσεις η υδρογεωλογική δομή των λεκανών του Δήμου Επισκοπής περιγράφεται βάσει της στοιχειώδους τεκτονικής ανάλυσης της περιοχής και των των αποτελεσμάτων των υδρογεωτρήσεων. Λεκάνη Αιτανίων Τα όρια της λεκάνης προσδιορίζονται στο Σχήμα 2.13. Οσον αφορά τη δομή της μία ρηξιγενής ζώνη ΝΔ ΒΑ διεύθυνσης, όχι ιδιαιτέρως ορατή στο ύπαιθρο, μεταξύ της γεώτρησης ΑΙΤ3 και της πηγής Κρύες Βρύσες ( Σχήμα 2.9 και τμήμα 3500 περίπου του Σχήματος 2.14) διαιρεί τη λεκάνη σε δύο τμήματα το βόρειο τμήμα που παρά την εσωτερική του κατάτμηση από κατακόρυφα ρήγματα συγκροτεί ένα υπόγειο υδροφορέα μαργαικών ασβεστολίθων με υπόβαθρο σε βάθος μεγαλύτερο του -100 μέτρα (απόλυτο) και οροφή μαργών που ξεκινάει από +100 αλλά βυθίζεται προοδευτικά προς το ανατολικό όριο της λεκάνης σε υψόμετρα κάτω από το 0 (Σχήμα 2.15). Τα υδραυλικά φορτία στο τμήμα αυτό είναι μεταξύ του +5 και +7 περίπου και όπως το Σχήμα 2.15 υποδηλώνει, εκτείνεται προς τα δυτικά έως τη λεκάνη των Φιλισίων. Το δυτικό περιθώριο της λεκάνης των Αιτανίων περιλαμβάνει τη ρηξιγενή ζώνη του Καρτερού όπου όπως συνάγεται από τη γεώτρηση ΑΙΤ3, τις γεωτρήσεις του Σκαλανίου στον Αγ. Μηνα και πρόσφατες γεωτρήσεις της ΔΕΥΑΗ στην περιοχή, τα υδραυλικά φορτία είναι στο +30 περίπου και το υπόβαθρο στο 50 περίπου. Η ζώνη του Καρτερού αναμένεται να συμμετεχει σημαντικά στην τροφοδοσία του τμήματος αυτού του υδροφορέα των Αιτανίων λόγω της αυξημένης κατείσδυσης στους μαργαϊκούς ασβεστολίθους που τη δομούν έως την επιφάνειας της καθώς και της διήθησης από τον ποταμό. Η μετάβαση της υδροφορίας από τη ρηξιγενή ζώνη του Καρτερού προς τα ανατολικά της ζώνης αυτής (ανατολικά της γεώτρησης ΑΙΤ3) προκαλεί λόγω των ρηγμάτων, άλμα υπόγειας ροής με πτώση υδραυλικού φορτίου της τάξης των 20 περίπου μέτρων. Η ρηξιγενής αυτή τεκτονική που έχει σαν αποτέλεσμα την αντιπαράθεση Νεογενών περατών με μη περατούς σχηματισμούς αποκλείει την υδραυλική επικοινωνία του τμήματος αυτού του υδροφορέα των Αιτανίων με τη λεκάνη των Φιλισίων (Σχήμα 2.15). Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώθηκε και με την προσομοίση του υδροφόρου αυτού συστήματος με το πρόγραμμα Modflow στο Κεφάλαιο 5. Το νότιο τμήμα της λεκάνης χαρακτηρίζεται από παρουσία του φλυσχικού υποβάθρου των μαργαϊκών ασβεστολίθων πάνω από το +100 (διαφορά τουλάχιστον 200 μέτρων σε σχέση με το βόρειο τμήμα, Σχήμα 2.9).Το όριο της λεκάνης των 23

Φιλισίων με το τμήμα αυτό τοποθετείται μεταξύ των γεωτρήσεων ΣΓ2 και ΣΓ1 Δυτικά του ορίου το φλυσχικό υπόβαθρο βρίσκεται κατω από +100 (γεώτρηση ΣΓ2) με αποτέλεσμα την επέκταση της υδροφορίας της λεκάνης των Φιλισίων και ανατολικά του Καρτερού. Ανατολικά του ορίου αυτού (γεώτρηση ΣΓ1) το φλυσχικό υπόβαθρο βρίσκεται πάνω από το +150 και οριοθετεί τη λεκάνη των Φιλισίων. Στο ανατολικό αυτό περιθώριο της λεκάνης των Φιλισίων όπου ο ποταμός είναι χαμηλότερα από την υδροστατική στάθμη που βρίσκεται στο +150 περίπου, εκφορτίζουν οι πηγές της περιοχής (Κρύες Βρύσες, Νεραϊδόσπηλο, Φοντάνα) οι θέσεις των οποίων επίσης ελέγχονται τεκτονικά από ρήγματα Δ-Α περίπου διεύθυνσης. Η ανύψωση όμως του υποβάθρου συνεπάγεται και την αντίστοιχη ανύψωση των υποκειμένων ασβεστολίθων της Ζώνης της Τρίπολης (Σχήμα 2.9) που υδροφορούν (γεώτρηση ΣΓ1) με στάθμη στο +12 περίπου. Οι ασβεστόλιθοι αυτοί θεωρείται ότι είναι σε υδραυλική επικοινωνία με τους μαργαϊκούς ασβεστολίθους του βόρειου τμήματος γιαυτό και τα δύο τμήματα (βόρειο και νότιο) κατατάσονται στην ίδια λεκάνη. Τροφοδοσία του βορείου τμήματος γίνεται λοιπόν από τη ρηξιγενή ζώνη του Καρτερού και από το νότιο τμήμα που με τη σειρά του τροφοδοτείται πλευρικά κατά μήκος του νοτίου ορίου του από τους Μεσοζωικούς σχηματισμούς. Εκφόρτιση της λεκάνης γίνεται κατά μήκος του βορείου ορίου της που είναι μια ρηξιγενής ζώνη που αντιπαραθέτει τους Νεογενείς Σχηματισμούς της λεκάνης με πολυκαρστκοποιημένους ασβεστόλιθους της λεκάνης των Γουβών. Οι πολυκαρστικοποιημένοι αυτοί ασβεστόλιθοι χαρακτηρίζονται από υψηλές δευτερογενείς περατότητες με αποτέλεσμα την πρόκληση άλματος υπόγειας ροής με πτώση στάθμης μερικών μέτρων. Εκτιμάται ότι η παράκτια υδροφορία των πολυκαρστικοποιημένων ασβεστολίθων των Γουβών έχει υδραυλική κλίση της τάξης του 1 0 / 00 περίπου. Λεκάνη Καινούργιου Χωριού Τα όρια της λεκάνης προσδιορίζονται στο Σχήμα 2.13. Οσον αφορά την υδρογεωλογική της δομή, παρά την εσωτερική του κατάτμηση από κατακόρυφα ρήγματα, συγκροτεί ένα υπόγειο υδροφορέα ασβεστολίθων της Ζώνης της Τρίπολης με υπόβαθρο σε βάθος μεγαλύτερο του 50 μέτρα (απόλυτο) και οροφή μαργών ή φλύσχη που που ξεκινάει από +250 αλλά βυθίζεται προοδευτικά προς βορειοανατολικά σε υψόμετρα κάτω από το +70 (Σχήματα 2.7, 2.9, 2.16). 24

Η λεκάνη οεριοθετείται προς βορρά από σβεστολίθους της Ζώνης της Τρίπολης και την υποκείμενη της Φυλλιτική Χαλαζιτική Σειρά που φθάνει σε απόλυτα υψόμετρα μεγαλύτερα του +20 δημιουργώντας έτσι φραγμό στην υπόγεια ροή προς βορρά. Τα υδραυλικά φορτία κυμαίνονται από +3 ώς +40 περίπου και η διακύμανση αυτή αποδίδεται κυρίως στη διαμερισματοποίηση του υδροφορέα από τα κατακόρυφα ρήγματα (Σχήμα 2.16). Η λεκάνη οριοθετείται από ανατολικά επίσης από Μεσοζωϊκούς ασβεστολίθους οι οποίοι όμως υδροφορούν και προς τους οποίους θεωρείται ότι γίνεται η εκφόρτιση της. Δυστυχώς η μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών δεν διερεύνησε διεξοδικά τους ασβεστολίθους ανατολικά της λεκάνης του Καινούργιου Χωριού και στοιχεία δίδονται μόνο για την γεώτρηση υπ αριθμό 98 των Γουβών (2.5 χιλιόμετρα ανατολικά της λεκάνης) με στάθμη στα +15 μέτρα περίπου. Τροφοδοσία της λεκάνης γίνεται από τους Μεσοζωϊκούς ασβεστολίθους νότια, με τους οποίους βρίσκεται σε υδραυλική επικονωνία (Σχήμα 2.16). Λεκάνη Μεσοζωϊκών ασβεστολίθων Οσον αφορά τους υποκείμενους προ-νεογενείς σχηματισμούς που καταλαμβάνουν το νοτιοανατολικό τμήμα του Δήμου, μια έστω και ψευδοστρωματογραφική περιγραφή τους είναι υπεραπλούστευση της υφιστάμενης κατάστασης. Τα μέλη των Ζωνών αυτών λόγω της πολυφασικών και έντονων τεκτονικών διεργασιών που έχουν υποστεί μπορεί να εμφανίζονται άρτια με σημαντική πλευρική εξάπλωση μπορεί να εμφανίζονται σαν τεκτονικές νησίδες klippen μέσα σε υποκείμενους σχηματισμούς και μπορούν να απουσιάζουν παντελώς. Οι σχηματισμοί αυτοί αποτελουν το βόρειο σκέλος ενός αντικλίνου με άξονα Δ-Α διεύθυνσης, που βυθίζεται με μεγάλη κλιση προς βορρά και έχουν ακολούθως κατατμηθεί από τα Νεογενή και Τεταρτογενή ρήγματα. Ο πυρήνας του αντικλίνου αποτελείται από ασβεστολίθους της Ζώνης της Πινδου με υποκείμενους σχηματισμούς ανθρακικά της Ζώνης της Τρίπολης με η χωρίς τη μεσολάβηση φλύσχη. Ειναι προφανές ότι λόγω της τεκτονικής αυτής τά πάχη των επι μέρους λιθολογικών ενοτήτων που αναφέρονται, είναι φαινομενικά. Οι σχηματισμοί αυτοί υδροφορούν αλλά λόγω της ρηξιγενούς τεκτονικής και της παρεμβολής τοπικά του φλύσχη αναμένεται σημαντική διαμερισματοποίηση των υδροφορέων. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι γεωτρήσεις στους σχηματισμούς αυτούς στην έξοδο του φαραγγιού της Βόννης, στα νταμάρια των Ζωφόρων, στο Σμάρι και στο Χαρασό έχουν στάθμες στο +50 έως το +60 περίπου. Οι στάθμες όμως στους 25

ασβεστολίθους της Πίνδου των γεωτρήσεων στις περιοχές Γαλίφας και Χοχλακιών (ΕΠ3 και ΓΛΦ1) βρίσκονται στο +170 περίπου. Η μεγάλη αυτή διαφορά αποδίδεται στην ρηξιγενή επαφή των ασβεστολίθων αυτών με τη λεκάνη του Καινούργιου Χωριού προς βορρά και τον φλύσχη προς νότο σε συνδυασμό με τη σχετικά μικρή υδραυλική αγωγιμότητα των ασβεστολίθων αυτών. 2.3.4 Συνθήκες εκμετάλλευσης και ποιοτικά στοιχεία υδροφορέων. Το βόρειο τμήμα του υδροφορέα των Αϊτανίων υφίσταται εκμετάλλευση από δύο γεωτρήσεις του Δήμου Επισκοπής και μία ιδιωτική, ενώ η ρηξιγενής ζώνη του Καρτερού από επτά γεωτρήσεις της ΔΕΥΑΗ και μία του Δήμου Επισκοπής (Σχήματα 2.10 & 2.12). Το σύνολο των παροχών εκμετάλλευσης των γεωτρήσεων της ρηξιγενής ζώνης του Καρτερού είναι 110 m 3 /h (91 m 3 /h των γεωτρήσεων ΔΕΥΑΗ) και του λοιπού τμήματος 95 m 3 /h. Το νότιο τμήμα του υδροφορέα των Αιτανίων υφίσταται εκμετάλλευση μόνο από μιά γεώτρηση με παροχή εκμετάλλευσης 30 m 3 /h. Η λεκάνη του Καινούριου Χωριού υφίσταται εκμετάλλευση από οκτω γεωτρήσεις του Δήμου κα του Συνδέσμου Επισκοπής με σύνολο παροχών εκμετάλλευσης 280-300 m 3 /h ενώ οι Μεσοζωϊκοί ασβεστόλιθοι από τρείς γεωτρήσεις Επισκοπής με σύνολο παροχών εκμετάλλευσης 85 m 3 /h. Στο Σχήμα 2.17 απεικονίζεται η διακύμανση υδροστατικής στάθμης (χειμερινή καλοκαιρινή) στις γεωτρήσεις ΑΙΤ1 (ΥΕΒ20), ΑΙΤ2 (ΥΕΒ21), ΕΠ1 (ΥΕΒ2) και ΓΛΠ2 (ΥΕΒ23) σύμφωνα με τα στοιχεία της ΥΕΒ. Οπως συνάγεται από το σχήμα αυτό όσο η λεκάνη των Αιτανίων όσο και η λεκάνη του Καινούριου Χωριού υπό τις παρούσες συνθήκες εκμετάλλευσης χαρακτηρίζονται από κανονική αναπλήρωση των αποθεμάτων τους. Σε αντίθεση δε με τη λεκάνη του Καινούριου Χωριού που παρουσιάζει μιά διακύμανση χειμερινής καλοκαιρινής στάθμης που δύναται να υπερβαίνει τα 5 m η αντίστοιχη διακύμανση της στάθμης στη λεκάνη των Αϊτανίων διατηρείται κάτω από το 1 m. Στο Σχήμα 2.18 απεικονίζεται η διακύμανση της περιεκτικότητας ιόντων χλωρίου (χειμερινή καλοκαιρινή) στις γεωτρήσεις, ΑΙΤ2 (ΥΕΒ21), ΕΠ1 (ΥΕΒ2) και ΓΛΠ2 (ΥΕΒ23) του Δήμου Επισκοπής, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΥΕΒ. Οπως δε είναι αναμενόμενο από την υδρογεωλογική δομή των λεκανών της περιοχής μελέτης που αναλύθηκε στα προηγούμενα κεφάλαια οι λεκάνες αυτές δεν άντιμετωπίζουν κίνδυνο υφαλμύρινσης. 26

40 35 Υ.Σ (m) 30 25 20 15 10 ΕΠ1 ΓΛΠ2 ΑΙΤ1 ΑΙΤ2 5 0 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 ΣΧΗΜΑ 2.17 Διακύμανση υδροστατικής στάθμης (χειμερινή καλοκαιρινή) στις γεωτρήσεις ΑΙΤ1 (ΥΕΒ20), ΑΙΤ2 (ΥΕΒ21), ΕΠ1 (ΥΕΒ2) και ΓΛΠ2 (ΥΕΒ23) του Δήμου Επισκοπής. 160 140 120 Cl ppm 100 80 60 ΕΠ1 ΓΛΠ2 ΑΙΤ2 40 20 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 ΣΧΗΜΑ 2.18 Διακύμανση περιεκτικότητας ιόντων χλωρίου (χειμερινή καλοκαιρινή) στις γεωτρήσεις, ΑΙΤ2 (ΥΕΒ21), ΕΠ1 (ΥΕΒ2) και ΓΛΠ2 (ΥΕΒ23) του Δήμου Επισκοπής. 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ 3.1. ΓΕΝΙΚΑ Για την υδρολογική διερεύνηση της περιοχής του Δήμου Επισκοπής, έγινε επεξεργασία των μηνιαίων τιμών βροχόπτωσης και θερμοκαρασίας και προσδιορισμός μηνιαίων τιμών εξατμισοδιαπνοής. 3.2 ΥΨΗ ΒΡΟΧΗΣ α). Ελεγχος Ομογένειας Στα πλαίσια της βελτίωσης της υδρολογικής πληροφορίας ύψος βροχής, έγινε κατ' αρχήν έλεγχος της ομογένειας των δειγμάτων των ετησίων υψών βροχής ανά ζεύγος σταθμών παρατηρήσεων, (μέθοδος διπλής αθροιστικής καμπύλης). Για το σκοπό αυτό αρχικά επαληθεύτηκε με έλεγχο Χ² η υπόθεση ότι τα ετήσια ύψη βροχής κάθε σταθμού χωριστά κατανέμονται κατά Gauss (κανονική κατανομή), και κατόπιν ελέγχθηκε η εξάρτηση μεταξύ των δειγμάτων των ετησίων υψών βροχής των σταθμών της περιοχής, λαμβανομένων ανά δύο. β). Συμπλήρωση - επέκταση ελλειπόντων στοιχείων Τα δεδομένα των μηνιαίων υψών βροχής στους σταθμούς που μας αφορούν, παρουσιάζουν σποραδικά κενά μετρήσεων. Κατά συνέπεια, έγινε συμπλήρωση των αρχείων δεδομένων, όπου αυτό ήταν αναγκαίο. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτήθηκε να γίνει επέκταση του δείγματος ενός σταθμού με βάση το δείγμα ενός άλλου πλήρους σταθμού, με τον οποίο ο πρώτος είχε ισχυρή εξάρτηση. Εν γένει, ο 28

βαθμός εξάρτησης μεταξύ των μηνιαίων υψών βροχής δύο σταθμών ελέγχεται με τη μέθοδο της γραμμικής συσχέτισης μεταξύ των λογαρίθμων των υψών βροχής των δύο σταθμών, δεδομένου ότι οι λογάριθμοι των μηνιαίων υψών βροχής ακολουθούν εν γένει κανονική κατανομή, (πράγμα το οποίο ελέγχθηκε δειγματοληπτικά με δοκιμή Χ² και επιβεβαιώθηκε για τις υπόψη μετρήσεις), σε αντίθεση με τις τιμές των μηνιαίων υψών βροχής, τα οποία προέκυψε ότι δεν κατανέμονται κατά Gauss. Η συμπλήρωση των ελλειπουσών μετρήσεων σε ένα σταθμό γίνεται με βάση τις αντίστοιχες τιμές στο σταθμό βάσεως (συνήθως ο πλέον αξιόπιστος, πλήρης γειτονικός σταθμός), χρησιμοποιώντας την προσδιορισθείσα εξίσωση συσχέτισης μεταξύ των δύο σταθμών, υπό τον όρο ότι η συσχέτιση αυτή είναι ισχυρή, ( 0.7 r 1). Στην περίπτωση που αυτό δεν ισχύει, επιλέγεται διαφορετικός σταθμός βάσεως έως ότου διαπιστωθεί ότι οι λογάριθμοι των μηνιαίων υψών βροχής των δύο σταθμών έχουν μεταξύ τους ισχυρή εξάρτηση. Για τη διερεύνηση του υδατικού δυναμικού του Δήμου Επισκοπής (υδρολογική λεκάνης χειμάρρου Καρτερού, κωδικός ΥΒΕΤ, 69), χρησιμοποιήθηκαν οι μετρήσεις μηνιαίων υψών βροχής που έχουν γίνει στον ακόλουθο σταθμό, (πρωτογενή δεδομένα, Πίνακας 3.1, Σχήμα 3.1), που βρίσκεται στο εσωτερικό της λεκάνης αυτής: ΣΤΑΘΜΟΣ ΥΨΟΜΕΤΡΟ (m) ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΒΟΝΗ 330 Υπ. Γεωργίας Για τον έλεγχο της ομογένειας των παρατηρήσεων, εφαρμόστηκε η μέθοδος της διπλής αθροιστικής καμπύλης, χρησιμοποιώντας ως σταθμό βάσης τον σταθμό του Ηρακλείου της Ε.Μ.Υ. Ο έλεγχος Χ 2 έδειξε ότι τα ετήσια ύψη βροχής και των δύο παραπάνω σταθμών ακολουθούν κανονική κατανομή. Οι συντελεστές γραμμικής συσχέτισης των χρονοσειρών για τα κοινά έτη λειτουργίας παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί: ΣΤΑΘΜΟΣ Ηράκλειο Βόνη Ηράκλειο 1.00 Βόνη 0.74 1.00 Οπως προέκυψε από τα διαγράμματα των διπλών αθροιστικών καμπυλών, απαιτείται διόρθωση των παρατηρήσεων του σταθμού Βόνης κατά 15% στα πριν το 1971-72 υδρολογικά έτη. Συγκεκριμένα, οι ετήσιες τιμές των υψών βροχής του σταθμού Βόνης πολλαπλασιάζονται με ένα συντελεστή αναγωγής, λ= 1.15, που ειναι 29

ο λόγος των κλίσεων των δύο τεμνομένων ευθυγράμμων τμημάτων της διπλής αθροιστικής καμπύλης: Η απαιτούμενη συμπλήρωση και επέκταση της χρονοσειράς των μηνιαίων υψών βροχής του σταθμού Βόνης στη χρονική βάση των 30 πλήρων υδρολογικών ετών (1962-63 έως 1991-1992, Πίνακας 3.2, Σχήμα 3.2), πραγματοποιήθηκε όπως και στις προηγούμενες περιπτώσεις, με τη μέθοδο της γραμμικής συσχέτισης των λογαρίθμων των μηνιαίων υψών βροχής. Στους μήνες με συντελεστή συσχέτισης r<0.70, η συμπλήρωση και επέκταση των χρονοσειρών πραγματοποιήθηκε από το σταθμό Ηρακλείου (σταθμός βάσης), υπολογίζοντας ένα συντελεστή υψομετρικής αναγωγής συναρτήσει της βροχοβαθμίδας Ανατ. Κρήτης, χρησιμοποιώντας τις εξισώσεις 3.2 και 3.3. Οι τιμές του συντελεστή μ, υπολογίστηκε από τις παραπάνω εξισώσεις, ίση με 1.51, για το σταθμό Βόνης. Το σύνολο των ομογενοποιημένων και συμπληρωμένων βροχομετρικών στοιχείων του σταθμού μετρήσεων, παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.2. γ). Βροχοβαθμίδα Δεδομένου ότι το βροχομετρικό ύψος εν γένει αυξάνει με το υψόμετρο μιας περιοχής και οι διάφοροι βροχομετρικοί σταθμοί βρίσκονται συνήθως σε διαφορετικά υψόμετρα, θεωρήθηκε απαραίτητη η συσχέτιση των υψομέτρων με τα μέσα υπερετήσια ύψη βροχής του κάθε σταθμού. Η μεθοδολογία αναγωγής του ύψους βροχής σε υψόμετρο διαφορετικό από εκείνο του σταθμού μετρήσεων, συνίσταται στη θεώρηση γραμμικής μεταβολής του βροχομετρικού ύψους με το τοπογραφικό υψόμετρο. Ο ρυθμός αύξησης του ύψους βροχής με την αύξηση του υψομέτρου, καλείται βροχοβαθμίδα. Για τον υπολογισμό της τιμής της βροχοβαθμίδας, χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω βροχομετρικοί σταθμοί ΣΤΑΘΜΟΣ Η (m) P (mm) ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 1 490 ΣΗΤΕΙΑ 6 485,3 ΤΥΜΠΑΚΙ 10 491,7 ΗΡΑΚΛΕΙΟ 30 504,9 ΖΑΡΟΣ 343 812,5 ΑΝΩΓΕΙΑ 740 1091,7 ΤΖΕΡΜΙΑΔΩ 820 1204,2 Για τη συσχέτιση θεωρήθηκε το σύνολο των διατιθέμενων σταθμών και η εξίσωση που προέκυψε είναι: 30

Β = 0,86*Η + 486,8 (3.1) όπου Β είναι το υπερετήσιο ύψος βροχής του σταθμού, (mm) και Η το αντίστοιχο τοπογραφικό του υψόμετρο, (m). Η εξίσωση (3.1) δίνει για 100 μέτρα αύξησης του τοπογραφικού υψομέτρου, αύξηση 86 χιλιοστά στο ύψος βροχής. Στη συγκεκριμένη λεκάνη απορροής, χρονοσειρές υψών βροχής σε μηνιαία βάση ελήφθησαν για χρονική περίοδο 30 συνεχόμενων υδρολογικών ετών (1962-63, 1991-1992), από το σταθμό Βόννης. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν αναφέρονται στον Πίνακα 3.1. Επειδή τα υπάρχοντα υδρολογικά στοιχεία στους σταθμούς βροχομετρικών παρατηρήσεων της υπόψη λεκάνης, δεν αποτελούν παρά καταγραμμένη σημειακή πληροφορία, η "μεταβίβαση" της πληροφορίας αυτής στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της λεκάνης απορροής έγινε με τη μέθοδο της διακριτοποίησης - χωρισμού της λεκάνης σε μονάδες επιφάνειας έκτασης ενός Km 2 η κάθε μία. Γνωρίζοντας το μέσο υψόμετρο της κάθε μοναδιαίας επιφάνειας, η πληροφορία "ύψος βροχής" και "ύψος δυν. εξατμισοδιαπνοής" μεταβιβάστηκε από τον εγγύτερο σταθμό μετρήσεων στη κάθε μονάδα επιφάνειας, χρησιμοποιώντας τον παρακάτω συντελεστή αναγωγής: Ρ X = μ Ρ HP (3.2) μ = { Ρυ HP + θ (Η X -Η HP )} / Ρυ HP (3.3) Ρ X : η μηνιαία τιμή ύψους βροχής στη μονάδα επιφάνειας j, (mm), μ : συντελεστής υψομετρικής αναγωγής, Ρ HP : η μηνιαία τιμή του ύψους βροχής του σταθμού βάσης, (εδώ ο πλησιέστερος σταθμός στη μονάδα επιφάνειας), (mm), Ρυ HP : το υπερετήσιο ύψος βροχής του σταθμού βάσης, (mm), Η X : το μέσο υψόμετρο της μονάδας επιφάνειας, (m) και Η HP : το υψόμετρο του σταθμού βάσης, (m), θ: η τιμή της βροχοβαθμίδας, (0.86 mm/m) ή βαθμίδας δυναμ. εξατμισοδιαπνοής, (0.23 mm/m), για αναγωγή ύψους βροχής ή δυναμικής εξατμισοδιαπνοής αντίστοιχα. 31

ΒΡΟΧΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΒΟΝΗΣ (ΦΟΡΕΑΣ: ΥΠ.ΓΕ.) Γ. ΠΛΑΤΟΣ = 35 12', Γ. ΜΗΚΟΣ = 25 15', ΥΨΟΜΕΤΡΟ = 330m ΥΨΗ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗΣ σε mm (όπως ελήφθησαν από το ΥΠ.ΓΕ.) ΥΔΡ. ΕΤΟΣ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΕΤΗΣΙΟ 1962-1963 1963-1964 1964-1965 1965-1966 1966-1967 0.0 1967-1968 213.2 29.5 143.5 213.0 83.9 127.5 51.5 2.5 2.5 0.0 0.0 7.7 874.8 1968-1969 263.9 269.5 192.7 347.2 12.0 58.6 50.5 30.5 0.0 0.0 0.0 0.0 1224.9 1969-1970 6.0 46.5 161.0 80.2 57.5 81.5 67.0 15.0 0.0 0.0 0.0 9.0 523.7 1970-1971 79.0 97.5 80.5 148.5 144.0 73.5 90.0 0.0 4.5 7.5 0.0 0.8 725.8 1971-1972 20.0 41.0 73.0 87.0 88.0 90.5 67.5 97.8 0.0 14.7 0.8 1.0 581.3 1972-1973 181.5 43.0 122.5 158.0 61.8 30.8 26.5 0.5 0.0 0.0 0.0 1.0 625.6 1973-1974 104.3 111.5 24.5 142.5 88.0 66.0 11.0 0.0 0.0 0.0 0.0 22.3 570.1 1974-1975 18.0 79.0 128.5 170.7 139.5 33.5 17.5 72.0 0.0 0.0 0.0 0.0 658.7 1975-1976 5.5 84.5 253.0 174.5 137.0 172.0 41.0 4.0 0.0 0.0 0.0 0.0 871.5 1976-1977 134.2 97.5 55.0 67.0 73.0 100.0 68.0 2.0 0.0 0.0 0.0 403.0 999.7 1977-1978 46.0 35.0 329.0 332.0 107.0 101.0 4.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.7 955.7 1978-1979 93.0 102.0 240.0 84.0 116.0 111.0 22.0 49.0 101.0 0.0 0.0 12.0 930.0 1979-1980 16.0 183.0 185.0 83.0 193.0 59.0 44.0 7.0 3.0 0.0 0.0 10.0 783.0 1980-1981 62.1 20.0 200.0 335.0 136.0 9.0 24.0 4.0 0.0 0.0 0.0 0.0 790.1 1981-1982 0.0 121.0 82.0 85.0 232.0 130.0 39.0 65.0 8.0 0.0 16.0 0.0 778.0 1982-1983 15.0 67.0 93.0 139.0 182.0 110.0 9.0 2.0 36.0 16.0 11.0 5.0 685.0 1983-1984 12.0 196.0 205.0 40.0 99.0 83.0 74.0 0.0 0.0 52.0 0.0 0.0 761.0 1984-1985 0.4 275.0 202.0 194.0 81.0 40.0 85.0 2.0 0.0 0.0 0.0 0.0 879.4 1985-1986 81.0 23.0 59.0 68.0 87.0 60.0 0.0 44.0 9.0 0.0 0.0 55.0 486.0 1986-1987 41.0 70.0 176.0 82.0 105.0 155.0 174.0 38.0 0.0 0.0 0.0 0.0 841.0 1987-1988 11.0 94.0 136.0 77.0 191.0 84.0 9.5 45.5 0.0 0.0 0.0 2.0 650.0 1988-1989 204.0 101.0 109.0 62.0 8.0 95.0 0.0 22.0 0.0 0.0 0.0 0.0 601.0 1989-1990 76.0 167.5 25.0 51.0 70.0 6.0 15.0 0.0 23.0 0.0 5.0 18.0 456.5 1990-1991 24.0 93.0 157.0 180.0 145.0 16.0 33.0 8.0 0.0 0.0 0.0 0.0 656.0 1991-1992 110.0 45.0 295.0 42.0 109.0 67.0 28.0 19.0 4.0 0.0 0.0 0.0 719.0 1992-1993 0.0 41.0 108.0 99.0 82.0 59.0 15.0 36.0 12.0 0.0 0.0 0.0 452.0 1993-1994 11.5 161.9 37.0 292.0 163.0 39.0 11.0 10.0 0.0 0.0 0.0 0.0 725.4 1994-1995 135.0 289.5 181.0 151.0 51.0 89.0 23.0 3.0 0.0 0.0 0.0 8.0 930.5 1995-1996 18.5 85.0 91.0 244.0 177.0 218.0 35.0 21.0 0.0 0.0 0.0 23.0 912.5 1996-1997 67.5 12.0 219.0 89.0 137.0 325.0 37.0 8.0 7.0 0.0 0.0 9.0 910.5 1997-1998 102.0 144.0 135.0 96.0 32.0 240.0 42.0 5.0 0.0 0.0 0.0 0.0 796.0 1998-1999 44.0 91.0 263.0 88.0 78.0 81.0 43.0 0.0 0.0 0.0 0.0 16.0 704.0 1999-2000 1.0 14.0 133.0 169.0 78.0 48.0 9.0 M MHNIAIA 68.6 103.6 148.8 140.7 108.3 94.1 39.3 19.2 6.6 2.8 1.0 18.9 751.8 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1 32

ΒΡΟΧΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΒΟΝΗΣ (ΦΟΡΕΑΣ: ΥΠ.ΓΕ.) Γ. ΠΛΑΤΟΣ = 35 12', Γ. ΜΗΚΟΣ = 25 15', ΥΨΟΜΕΤΡΟ = 330m ΔΙΟΡΘΩΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΕΝΑ ΥΨΗ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗΣ σε mm ΥΔΡ. ΕΤΟΣ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΕΤΗΣΙΟ 1962-1963 147.6 35.7 197.1 149.9 197.0 138.9 111.2 36.0 4.0 0.0 0.0 0.0 1017.3 1963-1964 107.5 32.0 109.4 115.4 180.8 123.8 34.3 41.0 12.6 0.0 0.0 6.7 763.5 1964-1965 26.4 101.7 124.6 202.9 268.9 118.4 49.3 19.4 8.3 0.0 0.0 0.0 919.8 1965-1966 25.6 13.6 98.2 243.1 88.9 98.8 12.9 11.5 9.8 0.0 1.0 192.0 795.5 1966-1967 11.9 50.7 138.6 139.0 140.0 102.1 34.9 17.3 0.0 0.0 0.0 0.0 634.6 1967-1968 211.1 27.4 141.4 210.9 81.8 125.4 49.4 0.4 0.4 0.0 0.0 5.6 853.3 1968-1969 224.6 230.2 153.4 307.9 0.0 19.3 11.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 946.6 1969-1970 0.0 37.4 151.9 71.1 48.4 72.4 57.9 5.9 0.0 0.0 0.0 0.0 445.0 1970-1971 58.9 77.4 60.4 128.4 123.9 53.4 69.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 572.3 1971-1972 20.0 41.0 73.0 87.0 88.0 90.5 67.5 97.8 0.0 14.7 0.8 1.0 581.3 1972-1973 181.5 43.0 122.5 158.0 61.8 30.8 26.5 0.5 0.0 0.0 0.0 1.0 625.6 1973-1974 104.3 111.5 24.5 142.5 88.0 66.0 11.0 0.0 0.0 0.0 0.0 22.3 570.1 1974-1975 18.0 79.0 128.5 170.7 139.5 33.5 17.5 72.0 0.0 0.0 0.0 0.0 658.7 1975-1976 5.5 84.5 253.0 174.5 137.0 172.0 41.0 4.0 0.0 0.0 0.0 0.0 871.5 1976-1977 134.2 97.5 55.0 67.0 73.0 100.0 68.0 2.0 0.0 0.0 0.0 403.0 999.7 1977-1978 46.0 35.0 329.0 332.0 107.0 101.0 4.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.7 955.7 1978-1979 93.0 102.0 240.0 84.0 116.0 111.0 22.0 49.0 101.0 0.0 0.0 12.0 930.0 1979-1980 16.0 183.0 185.0 83.0 193.0 59.0 44.0 7.0 3.0 0.0 0.0 10.0 783.0 1980-1981 62.1 20.0 200.0 335.0 136.0 9.0 24.0 4.0 0.0 0.0 0.0 0.0 790.1 1981-1982 0.0 121.0 82.0 85.0 232.0 130.0 39.0 65.0 8.0 0.0 16.0 0.0 778.0 1982-1983 15.0 67.0 93.0 139.0 182.0 110.0 9.0 2.0 36.0 16.0 11.0 5.0 685.0 1983-1984 12.0 196.0 205.0 40.0 99.0 83.0 74.0 0.0 0.0 52.0 0.0 0.0 761.0 1984-1985 0.4 275.0 202.0 194.0 81.0 40.0 85.0 2.0 0.0 0.0 0.0 0.0 879.4 1985-1986 81.0 23.0 59.0 68.0 87.0 60.0 0.0 44.0 9.0 0.0 0.0 55.0 486.0 1986-1987 41.0 70.0 176.0 82.0 105.0 155.0 174.0 38.0 0.0 0.0 0.0 0.0 841.0 1987-1988 11.0 94.0 136.0 77.0 191.0 84.0 9.5 45.5 0.0 0.0 0.0 2.0 650.0 1988-1989 204.0 101.0 109.0 62.0 8.0 95.0 0.0 22.0 0.0 0.0 0.0 0.0 601.0 1989-1990 76.0 167.5 25.0 51.0 70.0 6.0 15.0 0.0 23.0 0.0 5.0 18.0 456.5 1990-1991 24.0 93.0 157.0 180.0 145.0 16.0 33.0 8.0 0.0 0.0 0.0 96.0 752.0 1991-1992 65.5 48.9 296.0 47.7 136.6 65.5 36.1 13.4 8.1 0.0 0.0 0.0 717.7 Μ ΜΗΝΙΑΙΑ 67.5 88.6 144.2 140.9 120.2 82.3 41.0 20.3 7.4 2.8 1.1 27.7 744.0 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2 33