ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού 1.9.2010 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την Ειδική Έκθεση αριθ. 2/2010 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με την αποτελεσματικότητα των καθεστώτων στήριξης για μελέτες σχεδιασμού και κατασκευή νέων υποδομών δυνάμει του Έκτου Προγράμματος Πλαισίου Έρευνας Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού Εισηγητής: Θεόδωρος Σκυλακάκης DT\829031.doc PE448.642v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
1-Γενικό πλαίσιο Η εν λόγω έκθεση αφορά τις δαπάνες της ΕΕ για τα καθεστώτα στήριξης για μελέτες σχεδιασμού (ΜΣ) και κατασκευή νέων υποδομών (ΚΝΥ) στο πλαίσιο του τομέα δράσης υποδομές έρευνας (ΥΕ) του 6ου Προγράμματος Πλαισίου (6ΠΠ) για την έρευνα (2002-2006). Για το 6ΠΠ, από τα 715 εκατ. ευρώ που προβλέπονται για τη στήριξη των υποδομών 140 εκατ. ευρώ έχουν διατεθεί για τα καθεστώτα στήριξης για μελέτες σχεδιασμού και κατασκευή νέων υποδομών. Υπό τον όρο "υποδομές έρευνας" νοούνται οι εγκαταστάσεις και οι πόροι που παρέχουν βασικές υπηρεσίες στην ερευνητική κοινότητα στους τομείς των πανεπιστημίων και/ή των επιχειρήσεων. Οι υποδομές μπορεί να συνίστανται σε "μοναδική εγκατάσταση" (μοναδικός πόρος σε μια μοναδική εγκατάσταση) σε "κατανεμημένη εγκατάσταση" (ένα δίκτυο κατανεμημένων πόρων, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών βάσει αρχιτεκτονικών τύπου "Grid") ή και σε "εικονικές εγκαταστάσεις" (με ηλεκτρονική παροχή της υπηρεσίας). Ο συνολικός στόχος του τομέα δράσης ΥΕ του 6ΠΠ συνίστατο στην προώθηση της ανάπτυξης στην Ευρώπη ενός "πλέγματος υποδομών έρευνας άριστης ποιότητας και απόδοσης". Για την επίτευξη του στόχου αυτού έπρεπε να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες που εξέφρασε η ερευνητική κοινότητα και να δημιουργηθεί "ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία" μέσω της μεγαλύτερης χρησιμοποίησης των εν λόγω υποδομών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα η δραστηριότητα αυτή στο πλαίσιο του 6ΠΠ αποσκοπούσε να διασφαλίσει την πρόσβαση των ευρωπαίων ερευνητών στις απαραίτητες υποδομές προκειμένου να πραγματοποιήσουν την έρευνά τους ανεξάρτητα από τον τόπο εγκατάστασης της υποδομής. Αποσκοπούσε επίσης να υποστηρίξει μια ευρωπαϊκή προσέγγιση για την ανάπτυξη νέων υποδομών έρευνας σε περιφερειακό και διαπεριφερειακό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων ενδεχομένως εγκαταστάσεων παγκοσμίου σημασίας εκτός Ευρώπης. Σύμφωνα με μια ανάλυση της Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε το 2000 η ανάπτυξη υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων έρευναςστην Ευρώπη εμποδιζόταν από πολλούς παράγοντες όπως: (α) έλλειψη συντονισμού των μηχανισμών για την αξιολόγηση των αναγκών και τον καθορισμό προτεραιοτήτων σε διεθνικό και διεπιστημονικό επίπεδο, (β) απουσία μιας συνεκτικής ευρωπαϊκής θέσης σχετικά με τη συμμετοχή σε επιχειρήσεις παγκοσμίου εμβέλειας, (γ) δυσχέρεια σύναψης πολυεθνικών συμφωνιών χρηματοδότησης, (δ) εμπόδια σε μια διεθνική πρόσβαση στις εγκαταστάσεις, (ε) χαμηλό επίπεδο συντονισμού μεταξύ των φορέων των υποδομών και κατά συνέπεια έλλειψη μιας κρίσιμης μάζας στην τεχνολογική ανάπτυξη σχετικά με τις υποδομές. Για την αντιμετώπιση των γνωστών δυσχερειών όσον αφορά τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων έρευνας, η Επιτροπή πρότεινε για το 6ΠΠ μια προσέγγιση επικεντρωμένη στην παροχή βοήθειας για τη δημιουργία εγκαταστάσεων έρευνας μεγάλης κλίμακας στην Ευρώπη. Έχουν καθοριστεί πέντε δράσεις στήριξης που καλύπτουν: τη διεθνική πρόσβαση, τις δραστηριότητες ενσωμάτωσης, την ανάπτυξη ενός δικτύου επικοινωνίας, τις μελέτες σχεδιασμού και την κατασκευή νέων υποδομών. Α. Μελέτες σχεδιασμού 1 1 Τα σχέδια ΜΣ που υποβλήθηκαν σε έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο αφορούν PE448.642v01-00 2/11 DT\829031.doc
Τα σχέδια για τις μελέτες σχεδιασμού έχουν στόχο να εξετάσουν σε εξατομικευμένη βάση τη δυνατότητα κατασκευής εγκαταστάσεων έρευνας στο μέλλον (συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης νέου εξοπλισμού). Το καθεστώς για τις μελέτες σχεδιασμού αποσκοπούσε να χρηματοδοτήσει μελέτες εφικτότητας και τεχνικές προπαρασκευαστικές εργασίες για νέες υποδομές με σαφή ευρωπαϊκή διάσταση και ευρωπαϊκό ενδιαφέρον. Οι μελέτες σχεδιασμού αφορούσαν επίσης μελλοντικές εγκαταστάσεις παγκόσμιας σημασίας εκτός Ευρώπης στις οποίες όμως είχαν την πρόθεση να συμμετάσχουν οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί καθώς και τον εκσυγχρονισμό των υφισταμένων υποδομών εφόσον το τελικό αποτέλεσμα έπρεπε να είναι ισοδύναμο ή ικανό να αντικαταστήσει μια νέα υποδομή. Β. Κατασκευή νέων υποδομών Ο στόχος του καθεστώτος για την κατασκευή νέων υποδομών συνίστατο στη στήριξη της ανάπτυξης νέων ή βελτιωμένων υποδομών. Όπως και στην περίπτωση των μελετών σχεδιασμού, στήριξη θα μπορούσε επίσης να δοθεί σε εγκαταστάσεις παγκόσμιας σημασίας εγκατεστημένες εκτός Ευρώπης, στις οποίες ωστόσο είχαν την πρόθεση να συμμετάσχουν και ευρωπαϊκοί οργανισμοί 1. Η δοθείσα χρηματοδότηση για την κατασκευή νέων υποδομών προοριζόταν να περιοριστεί στην ελάχιστη χρηματοδότηση που ήταν απαραίτητη ώστε να λειτουργήσει ως καταλύτης της δραστηριότητας. Το κύριο μέρος της κατασκευής και λειτουργίας καθώς και η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της υπό εξέταση υποδομής θα έπρεπε να καλυφθούν από εθνικά και/ή άλλα κεφάλαια. Επιπλέον, η χρηματοδότηση αυτή θα παρείχετο μόνο σε υποδομές με ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία υπό τη μορφή μιας βελτίωσης της ελκυστικότητας για την ερευνητική κοινότητα στην Ευρώπη και/ή τη βελτίωση των παρεχόμενων σε αυτήν υπηρεσιών 2. Γ. Επιλογή των σχεδίων Τα σχέδια για τις μελέτες σχεδιασμού και η κατασκευή νέων υποδομών στο πλαίσιο του 6ΠΠ επελέγησαν μετά από μια πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων που δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 2003. Το μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης για τα σχέδια που αφορούσαν μελέτες σχεδιασμού και κατασκευή νέων υποδομών στο πλαίσιο του 6ΠΠ ανήλθε σε 50 % και 10 % αντιστοίχως. Οι προτάσεις για τα σχέδια αξιολογήθηκαν από μια διεπιστημονική επιτροπή απαρτιζόμενη από 62 ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες με βάση τέσσερα κριτήρια: την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, την επιστημονική και τεχνολογική αριστεία, τη σημασία για τους στόχους της δράσης και την ποιότητα της διαχείρισης. θέματα όπως πηγές φωτός ελευθέρων ηλεκτρονίων, επιταχυντές, μεγάλα οπτικά και υπέρυθρα τηλεσκόπια και κατασκευή κέντρων υδατοκαλλιέργειας. 1 Επιλέξιμα σχέδια θα μπορούσαν να λάβουν τη μορφή παραδοσιακών κτηρίων αλλά θα μπορούσαν επίσης να συμπεριλάβουν για παράδειγμα ένα σύστημα κεραιών στην έρημο Atacama της Χιλής ή μια εικονική υποδομή, όπως ένα κατανεμημένο ψηφιακό αρχείο για τη βελτίωση της γλωσσικής έρευνας. 2 Απόφαση 2002/835/ΕΚ του Συμβουλίου, ΕΕ L. 294, 29.10.2002, σελ. 44. DT\829031.doc 3/11 PE448.642v01-00
Εβδομήντα επτά σχέδια κρίθηκαν ότι ανταποκρίνονται στις κατάλληλες προδιαγραφές, 92 εκατ. ευρώ χορηγήθηκαν σε 19 μελέτες σχεδιασμού και 48 εκατ. ευρώ σε εννέα σχέδια κατασκευής νέων υποδομών. Δ. Δυνατότητα συγχρηματοδότησης εγκαταστάσεων έρευνας από τα διαρθρωτικά ταμεία Εγκαταστάσεις έρευνας θα μπορούσαν 1 επίσης να τύχουν συγχρηματοδότησης από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, τα οποία χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, αποτελούν ωστόσο αντικείμενο διαχείρισης από τα κράτη μέλη. Ως πηγή δυνητικής χρηματοδότησης, το ποσό των 3 δισεκ. ευρώ που ήταν διαθέσιμο στο πλαίσιο των "υποδομών για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία (ΥΕΤΑΚ)" των διαρθρωτικών ταμείων για την περίοδο 2000-2006 ήταν σημαντικά μεγαλύτερο από το ποσό των 715 εκατ. ευρώ που είχε διατεθεί για τις υποδομές έρευνας στο πλαίσιο του 6ΠΠ 2. Ε. Τροποποιήσεις που επέφερε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του 7ΠΠ Ο γενικός στόχος του 7ΠΠ έγκειται στο να βελτιστοποιήσει τη χρησιμοποίηση και την ανάπτυξη των βέλτιστων υποδομών έρευνας που υπάρχουν στην Ευρώπη καθώς και να συμβάλει στη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ερευνητών και υποστηρίζουν τις προσπάθειές τους. Για την επιλογή των προγραμμάτων ακολουθείται μια προσέγγιση "από επάνω προς τα κάτω" και τα προγράμματα που επιλέγονται για την παροχή βοήθειας είναι κυρίως εκείνα που συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Οδικό Χάρτη για τις νέες υποδομές έρευνας 3. Πρόκειται για ένα κατάλογο που εκπόνησε το Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Φόρουμ για τις Υποδομές στην Έρευνα (ESFRI). 2-Αντικείμενο και προσέγγιση του ελέγχου Σκοπός του ελέγχου ήταν να αξιολογήσει τα χρηματοδοτικά καθεστώτα για την κατασκευή των νέων υποδομών και τις μελέτες σχεδιασμού καθώς και τη συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων της δράσης για τις υποδομές στην έρευνα κατά τη διάρκεια του 6ΠΠ (2002-2006). Προς τούτο, τέθηκαν κατά τον έλεγχο τα ακόλουθα ερωτήματα: (α) είχε το καθεστώς για τις μελέτες σχεδιασμού ως αποτέλεσμα μελέτες εφικτότητας και προπαρασκευαστικές εργασίες που ήταν χρήσιμες για τους φορείς λήψης αποφάσεων κατά τη δημιουργία των νέων υποδομών έρευνας; (β) διαδραμάτισε η δράση για την κατασκευή νέων υποδομών αποτελεσματικά ρόλο καταλύτη όσον αφορά την κατασκευή των νέων υποδομών; (γ) έλαβε η 1 Και εξακολουθούν να μπορούν στο πλαίσιο του 7ΠΠ. 2 Όσον αφορά τις δυνατότητες συγχρηματοδότησης σχεδίων, είναι σημαντικό να τονισθεί ότι το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων σχεδίασαν ένα νέο μέσο χρηματοδότησης, τον "μηχανισμό χρηματοδότησης με επιμερισμό των κινδύνων" (ΜΧΕΚ) με στόχο να παράσχουν στις ιδιωτικές επιχειρήσεις και στους δημόσιους οργανισμούς που προωθούν τις δραστηριότητες στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας μια καλύτερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση του χρέους. 3 Ο πρώτος Ευρωπαϊκός Οδικός Χάρτης για τις νέες υποδομές στον τομέα της έρευνας εγκρίθηκε το 2004. Το 2008, δημοσιεύθηκε ένας νέος Στρατηγικός Οδικός Χάρτης και το 2009 το ESFRI παρουσίασε μια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του οδικού χάρτη. PE448.642v01-00 4/11 DT\829031.doc
Επιτροπή, στο πλαίσιο των καθεστώτων για τις μελέτες σχεδιασμού και την κατασκευή νέων υποδομών μέτρα για να προωθήσει τη χρήση συμπληρωματικής χρηματοδότησης σύμφωνα με την απόφαση σχετικά με το 6ΠΠ; Στο πλαίσιο του ελέγχου πραγματοποιήθηκε (α) μια ανάλυση της νομικής βάσης στον τομέα των υποδομών της έρευνας και ιδίως στη θέσπιση των καθεστώτων για μελέτες σχεδιασμού και κατασκευή νέων υποδομών, (β) μια εξέταση των διαδικασιών επιλογής και παρακολούθησης των σχεδίων (συμπεριλαμβανομένων όλων των σχετικών εκθέσεων αξιολόγησης), (γ) διάλογος με το προσωπικό της Επιτροπής και με εκπροσώπους των κύριων ευρωπαϊκών οργανισμών έρευνας και των υπουργείων έρευνας σε οκτώ κράτη μέλη (Βέλγιο, Δημοκρατία της Τσεχίας, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο), (δ) επιτόπου έλεγχος σε ένα δείγμα εννέα από τις 19 μελέτες σχεδιασμού και όλων των εννέα σχεδίων για την κατασκευή νέων υποδομών και (ε) μια επιγραμμική εξέταση όλων των αιτούντων που δεν επελέγησαν. 3- Παρατηρήσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου Το Ελεγκτικό Συνέδριο διατύπωσε δύο κυρίως παρατηρήσεις σχετικά με τα κάτωθι: Α. Επιτευχθέντες κατά βάση στόχοι στο πλαίσιο της δράσης για τις μελέτες σχεδιασμού Ο στόχος της δράσης για τις μελέτες σχεδιασμού συνίστατο στο να συμβάλει στην πραγματοποίηση μελετών εφικτότητας και στις τεχνικές προπαρασκευαστικές εργασίες για νέες υποδομές με σαφή ευρωπαϊκή διάσταση. Μετά από διαβουλεύσεις στο πλαίσιο του ελέγχου, το Δικαστήριο επισήμανε ότι οι συμμετέχοντες είχαν γενικά μια θετική άποψη για τη δράση σχετικά με τις μελέτες σχεδιασμού και κατά την άποψή τους η ύπαρξη μιας "μελέτης σχεδιασμού" είχε ως αποτέλεσμα να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση και η υποστήριξη εκ μέρους των εθνικών φορέων λήψης αποφάσεων. Η πλειοψηφία των σχεδίων συμπεριελήφθη στη συνέχεια στον κατάλογο του ESFRI. Κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων, οι συντονιστές του σχεδίου και οι εκπρόσωποι των κρατών μελών δήλωσαν επίσης ότι η υποστήριξη της Κοινότητας για τις μελέτες σχεδιασμού συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της σύλληψης μιας ιδέας και της υλοποίησης ενός σχεδίου στην πράξη. Η πλειοψηφία των συντονιστών του σχεδίου ήταν επίσης της άποψης ότι η δυνατότηταμιας σειράς οργανισμών νασυνεργαστούν στο πλαίσιο κοινών επιχειρήσεων αποτέλεσε πολύτιμη και χρήσιμη πτυχή του εν λόγω καθεστώτος στήριξης. Επιπλέον, οι δικαιούχοι και οι εκπρόσωποι των οργανισμών έρευνας δήλωσαν ότι το καθεστώς σχεδιασμού μελετών, με μια χρηματοδοτική συμμετοχή της Επιτροπής που έφθανε μέχρι το 50 % το συνολικού κόστους, υπήρξε σημαντικό καθότι προσέφερε ένα πλαίσιο για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών σχεδίων μεγάλης κλίμακας. Β. Πρόγραμμα κατασκευής νέων υποδομών Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, τα κριτήρια για την καταβολή των κονδυλίων της ΕΕ στο πλαίσιο της δράσης κατασκευής νέων υποδομών δεν ήταν επαρκώς σαφή. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το καθεστώς στήριξης έπρεπε να παράσχει την DT\829031.doc 5/11 PE448.642v01-00
ελάχιστη απαραίτητη χρηματοδότηση "προκειμένου να λειτουργήσει ως καταλύτης" για τη δράση, ενώ οι δαπάνες κατασκευής και λειτουργίας θα εκαλύπτοντο από εθνικές ή άλλες πηγές χρηματοδότησης. Κατά την άποψη του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αυτό υποδηλώνει ότι η καταβολή της χρηματοδότησης για την κατασκευή των νέων υποδομών θα είχε ως αποτέλεσμα την υλοποίηση σχεδίων τα οποία σε αντίθετη περίπτωση δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί.. Περιορισμένος "ρόλος καταλύτη" Το Ελεγκτικό Συνέδριο, προκειμένου να εκτιμήσει κατά πόσο η υποστήριξη για την κατασκευή νέων υποδομών λειτούργησε ως "καταλύτης", έλαβε υπόψη του τους ακόλουθους παράγοντες: (α) τη σχέση μεταξύ της ημερομηνίας έναρξης των σχεδίων και της ημερομηνίας υπογραφής των συμβάσεων με την ΕΕ, ενδεικτική της σημασίας της χρηματοδότησης για την υλοποίηση του σχεδίου (β) κατά πόσο η απόφαση για την έγκριση ή μη της χρηματοδότησης των σχεδίων είχε αποφασιστική σημασία για την έναρξη ή τη συνέχιση του σχεδίου και (γ) τις απόψεις των βασικών ενδιαφερομένων μερών όσον αφορά την έκταση στην οποία η επένδυση της ΕΕ διαδραμάτισε ρόλο καταλύτη για άλλες επενδύσεις σε σχέδια. Δεδομένου ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα σχέδια βρίσκονταν σε φάση υλοποίησης πριν από την υπογραφή των συμβολαίων 1 και δεδομένου ότι η κοινοτική στήριξη για σχέδια κατασκευής νέων υποδομών περιοριζόταν στο 10 % κατ' ανώτατο όριο του συνολικού κόστους του σχεδίου, δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι η χρηματοδότηση της ΕΕ αποτελούσε αποφασιστικό παράγοντα για την έναρξη ή μη των σχεδίων. Οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών οργανισμών έρευνας και των υπουργείων των κρατών μελών δήλωσαν ότι η δράση για την κατασκευή νέων υποδομών δεν έπαιξε ρόλο "καταλύτη" για τις δραστηριότητες που έτυχαν ενίσχυσης λόγω του μικρού διαθέσιμου ύψους χρηματοδότησης καθώς και εξαιτίας του γεγονότος ότι, εξ ορισμού, η παροχή μόνο του 10% του συνολικού κόστους του σχεδίου ήταν ανεπαρκής για την παραγωγή ενός τέτοιου αποτελέσματος. Μια παρόμοια παρατήρηση διατυπώθηκε στην έκθεση της επιτροπής αξιολόγησης: κατά την άποψη των ειδικών η κοινοτική χρηματοδότηση επηρέασε σε μεγαλύτερο βαθμό τις μελέτες σχεδιασμού σε σύγκριση με τα σχέδια κατασκευής, δεδομένου ότι η κατασκευή θα πραγματοποιείτο σε κάθε περίπτωση και το όφελος από το 10% της κοινοτικής βοήθειας δεν ήταν πάντοτε απολύτως σαφές. Εννέα από τους δέκα αιτούντες που δεν επελέγησαν στην απάντησή τους στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ελέγχου επιβεβαίωσαν ότι η απόφαση της Επιτροπής σχετικά με τη χρηματοδότηση δεν επηρέασε σημαντικά την υλοποίηση των σχεδίων και οι περισσότεροι από τους αιτούντες, παρά το γεγονός ότι δεν επελέγησαν, έδωσαν συνέχεια στα σχέδιά τους αν και ορισμένες φορές σε περιορισμένη έκταση. Σε μια παρεμφερή ερώτηση που έθεσε το ΕΕΣ στους συντονιστές των σχεδίων για την κατασκευή νέων υποδομών που επελέγησαν, οι τρεις από τους τέσσερις απάντησαν ότι μια αρνητική απάντηση από την πλευρά της Επιτροπής δεν θα συνιστούσε εμπόδιο για την υλοποίηση των σχεδίων τους. 1 Το Ελεγκτικό Συνέδριο διεπίστωσε ότι για επτά από τα εννέα σχέδια ΚΝΥ οι ημερομηνίες έναρξης ήταν προγενέστερες των σχετικών αποφάσεων της Επιτροπής και της υπογραφής των συμβολαίων που ακολούθιησε. PE448.642v01-00 6/11 DT\829031.doc
Ωστόσο, η βοήθεια για την κατασκευή νέων υποδομών είχε ως αποτέλεσμα την αγορά πρόσθετου και καλύτερου εξοπλισμού Μολονότι η χρηματική βοήθεια της ΕΕ, η οποία αύξησε κατά 10 % το κόστος των σχεδίων που συμφωνήθηκαν σε εθνικό επίπεδο, δεν διαδραμάτισε σημαντικό "ρόλο καταλύτη" όσον αφορά τα προγράμματα στο σύνολό τους, κατέστησε δυνατή την αγορά ή την εγκατάσταση συμπληρωματικού εξοπλισμού που δεν προβλεπόταν αρχικά στην πρόταση του σχεδίου. Η χρηματοδοτική αυτή βοήθεια συμπλήρωσε συνεπώς την εθνική χρηματοδότηση και υπό την έννοια αυτή η χρηματοδότηση της ΕΕ κατέστησε δυνατό το να αποκτήσουν οι υποδομές περισσότερα και καλύτερα τεχνολογικά μέσα. Σε ορισμένες περιπτώσεις διευκόλυνε επίσης τη χρησιμοποίηση των εγκαταστάσεων κατά τρόπο διεπιστημονικό. Γ. Συμπληρωματικός χαρακτήρας της χρηματοδότησης Όπως έχει ήδη αναφερθεί, εκτός από τη χρηματοδότηση των υποδομών μέσω του προϋπολογισμού έρευνας, η κοινοτική στήριξη μπορεί επίσης να προέλθει από τα διαρθρωτικά ταμεία προς όφελος των περιφερειακών πολιτικών και της συνοχής. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων μπορεί επίσης να χρηματοδοτήσει σχέδια υποδομών έρευνας με ευρωπαϊκή διάσταση. Από την άποψη αυτή είναι σημαντικό να υπομνησθεί ότι ο συμπληρωματικός χαρακτήρας της χρηματοδότησης σημαίνει τη χρησιμοποίηση διαφορετικών πηγών χρηματοδότησης για διαφορετικές δραστηριότητες ενός προγράμματος, οι οποίες πραγματοποιούνται κατά τρόπο συναφή ή διαδοχικό. Επιπλέον, η διπλή χρηματοδότηση ή η υποβολή αίτησης χρηματοδότησης για την ίδια δαπάνη δυνάμει διαφορετικών καθεστώτων απαγορεύονται. Δ. Κοινοτικά έγγραφα που προτείνουν συμπληρωματική χρηματοδότηση Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην έκθεσή του του Μαΐου 2000 1, ζήτησε με έμφαση να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματική χρηματοδότηση στο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα καθώς και σε άλλες πολιτικές της Κοινότητας, ιδίως στα διαρθρωτικά ταμεία. Η ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα "για έναν ευρωπαϊκό χώρο στον τομέα της έρευνας" 2 υποστήριζε ότι στον τομέα των υποδομών για την έρευνα, θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες συνδυασμού των διαρθρωτικών ταμείων, των δανείων της ΕΤΕ και της χρηματοδότησης δυνάμει του 6ΠΠ. Παρά το γεγονός ότι συστήθηκε η χρησιμοποίηση συμπληρωματικών πηγών χρηματοδότησης στις αποφάσεις και τα έγγραφα που προαναφέρθηκαν, η Επιτροπή δεν 1 Έκθεση σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα "Για έναν ευρωπαϊκό χώρο στον τομέα της έρευνας" (COM(2000) 6 C5-0115/2000 2000/2075(COS)). 2 "Θα έπρεπε να αξιοποιηθεί η ευκαιρία της διαπραγμάτευσης των διαρθρωτικών παρεμβάσεων που προβλέπονται για την περίοδο 2000 έως 2006 για να εξεταστεί με αυξημένη προσοχή ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να συνδυαστούν αποτελεσματικότερα τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο αυτό (δηλαδή τα διαρθρωτικά. ταμεία) με τα σχέδια που εκτελούνται δυνάμει των ευρωπαϊκών προγραμμάτων." COM(2000) 6, σελ. 18. DT\829031.doc 7/11 PE448.642v01-00
αντιμετώπισε δραστήρια το ζήτημα αυτό κατά τη διάρκεια του 6ΠΠ και η Επιτροπή σύστησε μια συμπληρωματική χρηματοδότηση ανέλαβε όμως περιορισμένη δράση. Επιπλέον, οι συντονιστές των σχεδίων δεν είχαν στη διάθεσή τουςυλικό καθοδήγησης προκειμένου να βοηθηθούν να αναζητήσουν ενδεχόμενες συνέργιες χρηματοδότησης και στην πράξη κανένα σχέδιο κατασκευής νέων υποδομών δεν έτυχε χρηματοδότησης από τα διαρθρωτικά ταμεία ή δάνεια της ΕΤΕ κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής. Οι περισσότεροι από τους αιτούντες που δεν επελέγησαν ερωτηθέντες απάντησαν ότι δεν είχαν ενημερωθεί για τη δυνατότητα χρησιμοποίησης συμπληρωματικών πηγών χρηματοδότησης. 4- Συστάσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου Το Ελεγκτικό Συνέδριο συνιστά στην Επιτροπή να επανεξετάσει κατά πόσο τα σχέδια για την κατασκευή νέων υποδομών πρέπει να χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό έρευνας, λαμβανομένων υπόψη των πορισμάτων σχετικά με την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. Επιπλέον, οι στόχοι των δράσεων πρέπει να είναι σαφείς και ρεαλιστικοί με δεδομένο το επιδιωκόμενο επίπεδο χρηματοδότησης. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εξετάσει τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν με τη χρησιμοποίηση συμπληρωματικών πηγών χρηματοδότησης και εφόσον φρονεί ότι μπορούν να επιτευχθούν συνέργιες που θα καταστήσουν δυνατή την αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ, θα πρέπει να θεσπίσει τα απαιτούμενα μέτρα. 5- Απαντήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Σύμφωνα με την Επιτροπή η δράση για την κατασκευή νέων υποδομών κίνησε τη διαδικασία που οδηγεί στη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Με προϋπολογισμό μόνο 50 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση της δράσης για την κατασκευή νέων υποδομών, εύλογα αναμενόταν ότι η δράση αυτή δεν θα κατέληγε στην κατασκευή νέων υποδομών. Κατά συνέπεια η δράση για την κατασκευή νέων υποδομών είχε ως στόχο να ενισχύσει την ευρωπαϊκή διάσταση των σχεδίων και όχι να προκαλέσει μια απόφαση για την κατασκευή νέων υποδομών. Συνεπώς οι περισσότερες από τις υποδομές που υποστηρίχτηκαν με τη δράση για την κατασκευή νέων υποδομών θα είχαν σε κάθε περίπτωση κατασκευαστεί. Η δράση για την κατασκευή νέων υποδομών αποτελεί κατά την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ένα πιλοτικό σχέδιο που συνέβαλε στον καλύτερο καθορισμό των μελλοντικών δράσεων με τη χρησιμοποίηση μιας περισσότερο στρατηγικής προσέγγισης. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η υποστήριξη δυνάμει του 7ΠΠ έχει αναπτυχθεί περαιτέρω και έχει τεθεί σε μια διαφορετική βάση. Η υποστήριξη αυτή παρέχεται μέσω μιας στρατηγικής προσέγγισης από τα επάνω προς τα κάτω βάσει του καταλόγου των σχεδίων που θέσπισε ο Ευρωπαϊκός Οδικός Χάρτης του ESFRI. Συνεπώς, η υποστήριξη για την κατασκευή νέων υποδομών επικεντρώνεται κυρίως στην προπαρασκευαστική φάση. Επιπλέον, τόσο η προστιθέμενη αξία και οι συνέπειες καταλύτη της βοήθειας που παρέχεται για την κατασκευή των νέων υποδομών έχουν αναγνωριστεί από τα κράτη μέλη. Λαμβάνοντας υπόψη τη σύσταση του Ελεγκτικού Συνεδρίου σύμφωνα με την οποία οι στόχοι της δράσης πρέπει να διατυπώνονται κατά τρόπο σαφή και κατανοητό, η Επιτροπή αναγνωρίζει τη σημασία του σαφούς ορισμού των στόχων της δράσης. PE448.642v01-00 8/11 DT\829031.doc
Η Επιτροπή και τα εθνικά σημεία επαφής για την ΕΤΑ έχουν κατ' επανάληψη τονίσει τις δυνατότητες που παρέχουν τα διαρθρωτικά ταμεία και η χρηματοδότηση από την ΕΤΕ. Τα κράτη μέλη και οι τοπικές αρχές έχουν την κύρια ευθύνη της παροχής πληροφοριών στους δυνητικούς δικαιούχους. Εξάλλου, στο πλαίσιο του 6ΠΠ, η χρησιμοποίηση συμπληρωματικής χρηματοδότησης για την ανάπτυξη νέων υποδομών έχει ήδη παρεμποδιστεί από το γεγονός ότι τα επιχειρησιακά προγράμματα είχαν ήδη καθοριστεί από το 2000, πριν από την έναρξη του 6 ΠΠ. Η Επιτροπή αναγνωρίζει το γεγονός ότι οι δυνητικοί αιτούντες πρέπει να πληροφορηθούν κατά τρόπο σαφή τα οφέλη από τη χρησιμοποίηση συμπληρωματικής χρηματοδότησης και να τύχουν περαιτέρω προώθησης. Σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί προς την κατεύθυνση αυτή στο πλαίσιο του 7 ΠΠ. Το 2008 δημοσιεύθηκε σχετικά ένας πρακτικός οδηγός για τις δυνατότητες χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας από την ΕΕ. Τα κράτη μέλη καλούνται να βελτιώσουν τις συμφωνίες για τη συντονισμένη χρήση της χρηματοδότησης. "Εργαστήρια για την περιφερειακή ανάπτυξη των υποδομών στον τομέα της έρευνας έχουν επίσης διοργανωθεί στο πλαίσιο των Προεδριών της Σλοβενίας και της Τσεχίας". Η ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής έχει πραγματοποιήσει μια συστηματική ανάλυση των δυνητικών προοπτικών χρηματοδότησης για έργα που περιλαμβάνονται στον οδικό χάρτη του ESFRI. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα "η συγχρηματοδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία να εξετάζεται για την κατασκευή των νέων υποδομών για σειρά σχεδίων του ESFRI". Η ΕΤΕ προτείνει επίσης μια δυνατότητα που συνίσταται στη διάθεση του μηχανισμού χρηματοδότησης με επιμερισμό των κινδύνων (RSFF) ή κλασσικών δανείων. Το ESFRI καθώς και άλλα σχέδια αποτελούν σήμερα αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Τέλος, η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις συνέργιες μεταξύ των πολιτικών έρευνας, καινοτομίας και συνοχής δημιουργήθηκε το 2010 με στόχο να διατυπώσει συγκεκριμένες συστάσεις σχετικά με (α) συνέργιες δράσης στο πλαίσιο της εφαρμογής των πολιτικών για το υπόλοιπο της τρέχουσας περιόδου προγραμματισμού (2007-2013) και (β) συνέργιες για τη διαμόρφωση πολιτικών για την επόμενη περίοδο προγραμματισμού (από το 2014). Οι μελλοντικές εξελίξεις θα πρέπει να εξετάζονται βάσει της έκθεσης της ομάδας αυτής. 6-Σχόλια και συστάσεις του εισηγητή που θα ενσωματωθούν στο ψήφισμα περί απαλλαγής για το οικονομικό έτος 2009-Επιτροπή 1. Σημειώνει τον αυξανόμενο ανταγωνισμό που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση από παραδοσιακούς ανταγωνιστές και αναδυόμενες χώρες στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας επισημαίνει συνεπώς ότι η έρευνα και πιο συγκεκριμένα οι νέες υποδομές για την έρευνα έχουν ζωτική σημασία προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να υλοποιήσει τους στόχους που έχουν τεθεί στη στρατηγική της ΕΕ για το 2020: μια ανάπτυξη ευφυής, βιώσιμη και καθολική. 2. Τονίζει με έμφαση ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εξετάσει προσεκτικά όλα τα DT\829031.doc 9/11 PE448.642v01-00
στοιχεία προκειμένου να επιτύχει την καλύτερη σχέση ποιότητας κόστους επισημαίνει ωστόσο ότι από την Ειδική Έκθεση ή την απάντηση της Επιτροπής δεν προκύπτουν σαφή στοιχεία που να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Επιτροπή έχει πράγματι επιτύχει τη βέλτιστη σχέση ποιότητας-κόστους. 3. Τονίζει με έμφαση τη σημασία της ολοκλήρωσης της ανάλυσης που πραγματοποίησε η Επιτροπή το 2000, σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει η κρίσιμη μάζα της τεχνολογικής ανάπτυξης σχετικά με τις υποδομές σημειώνει ότι τόσο από την Ειδική Έκθεση όσο και από την απάντηση της Επιτροπής δεν προκύπτει ότι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και ο αριθμός των σχεδίων που χρηματοδοτήθηκαν (28 συνολικά) ανταποκρίνονται στο στόχο της κρίσιμης μάζας καλεί συνεπώς την Επιτροπή να αποσαφηνίσει στην ειδική αυτή περίπτωση το στόχο της επίτευξης κρίσιμης μάζας και τον τρόπο με το οποίο αυτό προωθήθηκε. 4. Σημειώνει ότι όσον αφορά τις μελέτες σχεδιασμού δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο έλαβε υπόψη του το γεγονός ότι τα ερωτηθέντα μέρη, δηλαδή οι δικαιούχοι και οι εκπρόσωποι των οργανισμών έρευνας, της επιστημονικής κοινότητας και των κρατών μελών και των συνδεδεμένων κρατών διάκεινται εκ φύσεως ευνοϊκά έναντι των υλοποιηθεισών μελετών επισημαίνει ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο εξέτασε την αποτελεσματικότητα των υπό εξέταση σχεδίων βάσει συμπληρωματικών στοιχείων. 5. Σημειώνει ότι σύμφωνα με την απάντηση της Επιτροπής, η χρηματοδότηση της ΕΕ στο πλαίσιο της δράσης ΚΝΥ δεν αποσκοπούσε να προκαλέσει μια απόφαση για την κατασκευή νέων υποδομών αλλά αντίθετα να ενισχύσει την ευρωπαϊκή διάσταση σημειώνει ωστόσο ότι δεν έχουν επαρκώς οριστεί οι όροι "ευρωπαϊκή διάσταση" και "προστιθέμενη αξία" 1 και ειδικότερα ο τρόπος με τον οποίο αυτοί μετρώνται καθώς και με ποιό τρόπο τα κονδύλια που δαπανήθηκαν για τα σχέδια αυτά ανταποκρίνονται στις προαναφερθείσες έννοιες καλεί συνεπώς την Επιτροπή να τους αποσαφηνίσει κατά τρόπο συγκεκριμένο και μετρήσιμο. 6. Συμφωνεί με το Ελεγκτικό Συνέδριο και την Επιτροπή ότι οι δυνητικοί αιτούντες πρέπει να αποκτήσουν σαφή εικόνατων ωφελειών που προκύπτουν από τη χρησιμοποίηση συμπληρωματικών πηγών χρηματοδότησης, που θα πρέπει να τύχουν περαιτέρω προώθησης από την Επιτροπή και τις αρχές των κρατών μελών, μολονότι σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο του 7ΠΠ. 7. Σημειώνει ότι η χρησιμοποίηση συμπληρωματικών πηγών χρηματοδότησης αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την κατασκευή νέων υποδομών στον τομέα της έρευνας κατά τα προσεχή χρόνια. 8. Επισημαίνει επίσης ότι θα καταστεί απαραίτητο να λάβει η Επιτροπή συγκεκριμένα μέτρα για να διαχειριστεί με κατάλληλο τρόπο την πτυχή της συμπληρωματικότητας όπως π.χ. οι έλεγχοι για διπλή χρηματοδότηση ή για την επιλεξιμότητα της συγχρηματοδότησης. 1 "Ευρωπαϊκές υποδομές με την παροχή περιορισμένης βοήθειας για την ανάπτυξη ενός περιορισμένου αριθμού σχεδίων για νέες υποδομές σε δεόντως δικαιολογημένες περιπτώσεις όπου η βοήθεια αυτή μπορεί να διαδραμάτιζε καταλυτικό ρόλο από πλευράς ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας". Ειδική Έκθεση αριθ. 2/2010, "Η αποτελεσματικότητα των καθεστώτων στήριξης για μελέτες σχεδιασμού και κατασκευή νέων υποδομών δυνάμει του Έκτου Προγράμματος Πλαισίου Έρευνας". PE448.642v01-00 10/11 DT\829031.doc
9. Υπενθυμίζει ότι η Επιτροπή δημοσίευσε το 2008 ένα πρακτικό οδηγό σχετικά με τις δυνατότητες χρηματοδότησης της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία και κάλεσε τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τις συμφωνίες όσον αφορά τη συντονισμένη χρησιμοποίηση της χρηματοδότησης. DT\829031.doc 11/11 PE448.642v01-00