Κοσραμπέα Ιωάννα Φιλόλογος Δ.Ε., master Παιδαγωγικής Ε-mail:kourabea@yahoo.com

1 «Η ζςμμασία ηηρ Γήλος Η ζςμμασία όπγανο ηηρ αθηναϊκήρ ηγεμονίαρ» Ππόηαζη διεπεςνηηικού ζεναπίος με αξιοποίηζη ηος λογιζμικού Περιπλάνηζη ζηο τώρο - τρόνο Κοσραμπέα Ιωάννα Φιλόλογος Δ.Ε., master Παιδαγωγικής Ε-mail:kourabea@yahoo.com ΠΔΡΙΛΗΦΗ Η εξγαζία απηή πεξηγξάθεη ην εθπαηδεπηηθό ινγηζκηθό «Πεξηπιάλεζε ζην ρώξν - ρξόλν» (Π.Ι./ΥΠΕΠΘ) θαη πξνηείλεη έλαλ ηξόπν δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ ινγηζκηθνύ. Πεξηγξάθνληαη ηα εξγαιεία θαη ηα πεξηερόκελα ηνπ ινγηζκηθνύ από ηελ άπνςε ηεο παηδαγσγηθήο θαη καζεζηαθήο ηνπο αμίαο θαη ζρεδηάδνληαη εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο κε βάζε ηηο αξρέο ηεο δηεξεπλεηηθήο θαη ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Ο ζρεδηαζκόο απηόο ζηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο επνηθνδνκεηηθήο κάζεζεο θαη επηρεηξεί λα αληηκεησπίζεη καζεζηαθά θαη δηδαθηηθά πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ηεο ηζηνξηθήο γλώζεο. ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ: δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο, εθπαηδεπηηθό ινγηζκηθό, δηεξεπλεηηθή θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε, επνηθνδνκεηηθή ζεσξία ηεο κάζεζεο, εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ΔΙΑΓΧΓΗ Γηα ην κάζεκα ηεο Ιζηνξίαο έξεπλεο έρνπλ αλαδείμεη ηε δπζθνιία ησλ καζεηώλ/ηξηώλ λα θαηαλνήζνπλ ηηο ηζηνξηθέο έλλνηεο, λα απαληήζνπλ ζε κηα εξώηεζε επεμεξγαδόκελνη πεγέο θαη λα αλαιύζνπλ εηθνλνγξαθηθό πιηθό. Πεξηζζόηεξν απνκλεκνλεύνπλ θαη αλαπαξάγνπλ απηνύζην ην ιόγν ηνπ ζρνιηθνύ βηβιίνπ, ρσξίο λα δηαθξίλνπλ ηα γεγνλόηα από ηηο εξκελείεο ησλ ηζηνξηθώλ, κε απνηέιεζκα λα κελ αλαπηύζζεηαη ε θξηηηθή ζθέςε θαη ε ηζηνξηθή ζπλείδεζε. Γηα ηε δηδαζθαιία ηεο Ιζηνξίαο πξνηείλνληαη δξαζηεξηόηεηεο πνπ πξνζηδηάδνπλ ζηνλ επηζηεκνινγηθό ραξαθηήξα ηεο Ιζηνξίαο (εξώηεκα/ππόζεζε, έξεπλα ζε ηεθκήξηα, επηινγή, εξκελεία, ηειηθό θείκελν), σο ηελ θαηαιιειόηεξε κέζνδν γηα ηελ αλάπηπμε θαη θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη ηεο ηζηνξηθήο ζπλείδεζεο δηδαζθαιία κε ζηόρν ηελ θαηαλόεζε (teaching for understanding) (Husbands, 2004). Τν ζελάξην απηό έρεη ζρεδηαζηεί κε βάζε ηηο αξρέο θαη παξαδνρέο ηεο επνηθνδνκεηηθήο ζεσξίαο ηεο κάζεζεο (Constructivism) (Cooper, 1994). Βαζίδεηαη ζηελ ελεξγεηηθή θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Οη καζεηέο/ηξηεο πξνζεγγίδνπλ κηα ζεκαηηθή ελόηεηα κέζα από εξεπλεηηθά ηζηνξηθά εξσηήκαηα εμεξεπλώληαο κε δπλακηθό, κε γξακκηθό ηξόπν, έλα πιήζνο πιηθνύ («ηεθκεξίσλ») πνπ ζρεηίδεηαη κε ην ρξόλν, ην ρώξν, ηα πξόζσπα, ηελ ηζηνξηθή ζπγθπξία, ηηο πξσηνγελείο θαη δεπηεξνγελείο πεγέο πνπ παξέρεη ην ινγηζκηθό Πεξηπιάλεζε ζην ρώξν - ρξόλν. Δπηιέγνπλ, εξκελεύνπλ θαη ζπγγξάθνπλ ην δηθό ηνπο ηζηνξηθό θείκελν, ην νπνίν εηθνλνγξαθνύλ κε ην «δηθό ηνπο» ράξηε, ρξεζηκνπνηώληαο εξγαιεία πνπ ηνπο παξέρεη ην ινγηζκηθό. Υηνζεηνύλ ζπγθεθξηκέλε νπηηθή γσλία, αλάινγα κε ην εξεπλεηηθό εξώηεκα. Έηζη νηθνδνκνύλ ηε δηθή ηνπο γλώζε γηα ην ζέκα απηό θαη ζπλεηδεηνπνηνύλ ηε δηαδηθαζία θαηαζθεπήο ηεο ηζηνξηθήο γλώζεο (θξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο ηζηνξηθήο γλώζεο, κεηαγλώζε). Γίλνληαη «κηθξνί ηζηνξηθνί». Δπηηπγράλεηαη επίζεο

2 ζηαδηαθά ε απηνλνκία ζηε κάζεζε θαη ε καζεζηαθή δηαδηθαζία απνθηάεη απζεληηθό ραξαθηήξα. ΠΔΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΛΟΓΙΜΙΚΟΤ «ΠΔΡΙΠΛΑΝΗΗ ΣΟ ΥΧΡΟ ΥΡΟΝΟ» Τν ινγηζκηθό «Πεξηπιάλεζε ζην ρώξν ρξόλν» πξνηείλεηαη γηα ηνπο/ηηο καζεηέο/ηξηεο ησλ ηάμεσλ Α - Γ Γπκλαζίνπ, αιιά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα ηα αληίζηνηρα καζήκαηα ησλ ηάμεσλ ηνπ Λπθείνπ. Πεξηιακβάλεη 15 ελόηεηεο (πέληε γηα ηελ Αξραία Ιζηνξία, ηέζζεξηο γηα ηε Βπδαληηλή θαη έμη γηα ηε Νεόηεξε). Οη ζεκαηηθέο ελόηεηεο πεξηιακβάλνπλ δηαδξαζηηθνύο ράξηεο, ηνπο νπνίνπο ν/ε καζεηήο/ηξηα κπνξεί λα εμεξεπλήζεη θαη λα ηξνπνπνηήζεη, ρξεζηκνπνηώληαο ηα εξγαιεία πνπ ηνπ παξέρεη ην ινγηζκηθό. Μπνξεί π.ρ. λα ραξάμεη ηελ πνξεία κηαο εθζηξαηείαο, λα κεηξήζεη απνζηάζεηο, λα ηνπνζεηήζεη αληηθείκελα ή δηθέο ηνπ πιεξνθνξίεο ζην ράξηε θαη έηζη λα δεκηνπξγήζεη ην «δηθό» ράξηε, γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζέκαηνο πνπ δηεξεπλά. Μέξνο ηνπ θάζε ηξνπνπνηεκέλνπ ράξηε κπνξεί λα απνζεθεπηεί ζε αξρεία, λα εθηππσζεί θ.ά. Κάζε ζεκαηηθή ελόηεηα ζην θείκελν ηεο αθήγεζεο πεξηιακβάλεη πνιινύο ζπλδέζκνπο (links), κε αλαιπηηθέο ή ιηγόηεξν αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο/πεγέο (θείκελα θαη εηθόλεο) γηα γεγνλόηα θαη πξόζσπα. Πξόζζεηα ζηνηρεία κπνξεί λα αλαδεηεζνύλ θαη κε ην εξγαιείν «έξεπλα». Όηαλ ν ζύλδεζκνο είλαη ρσξηθόο αιιάδεη αληίζηνηρα θαη ε εηθόλα ηνπ ράξηε. Όηαλ είλαη ρξνληθόο αιιάδεη ε ισξίδα ηνπ ρξόλνπ. Η ισξίδα ηνπ ρξόλνπ πεξηιακβάλεη επίζεο ζπλδέζκνπο κε ζύληνκεο αλαθνξέο ζε πξόζσπα θαη γεγνλόηα (ζηξαηησηηθά, πνιηηηθά θαη πνιηηηζηηθά).

3 Σρήκα 1 : Μηα άπνςε ηεο επηθάλεηαο εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνύ «Πεξηπιάλεζε ζην ρώξν ρξόλν», κε ηα θείκελν θαη ηνπο ζπλδέζκνπο, ην δηαδξαζηηθό ράξηε θαη ηε ισξίδα ηνπ ρξόλνπ. ΣΑ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΟ ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΟ ΔΝΑΡΙΟ 1. Μεηαθίλεζε ζηνλ άμνλα ηνπ ρξόλνπ θαη ηνπ ρώξνπ: Δληνπηζκόο ησλ γεγνλόησλ θαη ησλ δξάζεσλ ησλ πξνζώπσλ κε βάζε απηνύο ηνπο άμνλεο. Δμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ κε βάζε ην εξεπλεηηθό εξώηεκα. Η ζύλδεζε ησλ γεγνλόησλ κε βάζε απηνύο ηνπο άμνλεο βνεζάεη ηνπο καζεηέο ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ ηζηνξηθνύ ρξόλνπ θαη ρώξνπ, ηεο αιιαγήο θαη ηεο ζπλέρεηαο ζηελ εμέιημε ησλ ηζηνξηθώλ γεγνλόησλ. 2. Δύξεζε ησλ θεηκέλσλ ηεο αθήγεζεο θαη ησλ ππεξθεηκέλσλ κειέηε ηνπο.: Δμαγσγή δεδνκέλσλ πνπ ζα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα ζπγγξάςνπλ ην δηθό ηνπο ηζηνξηθό θείκελν, δηαθνξεηηθό από απηό ηνπ ζρνιηθνύ βηβιίνπ. Η κε

4 γξακκηθή αλάγλσζε ησλ θεηκέλσλ, ε αλαδήηεζε θαη ε επηινγή δεδνκέλσλ γηα λα απαληήζνπλ ζην εξεπλεηηθό εξώηεκα, ε δηακόξθσζε θξηηεξίσλ επηινγήο θαη ε αμηνιόγεζε πιεξνθνξηώλ ζπληζηνύλ ζπζηαηηθό ζηνηρείν ηεο ηζηνξηθήο γλώζεο θαη ζήκεξα απνηειεί ηελ θύξηα πξόηαζε πξνο ηελ νπνία πξνζαλαηνιίδεηαη ε δηδαθηηθή ηεο Ιζηνξίαο (Fines, 1994). 3. Καηαζθεπή ηνπ «δηθνύ ηνπο ράξηε», κε αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ηεο ηνπνζέηεζεο αληηθεηκέλνπ ζην ράξηε, θσηνγξάθηζεο («ζηηγκηόηππν») θαη εθηύπσζεο. Οηθνδνκνύλ ζηαδηαθά ηε δηθή ηνπο γλώζε, γίλνληαη «κηθξνί ηζηνξηθνί». 4. Αλαδήηεζε ζηελ «έξεπλα» : Όηαλ δελ επαξθνύλ ηα ζηνηρεία πνπ δίλεη ε ελόηεηα, κπνξεί λα γίλεη πξόζζεηε αλαδήηεζε ζηελ «έξεπλα» γηα επηπιένλ ζηνηρεία. 5. Σπγγξαθή ηνπ δηθνύ ηνπο ηζηνξηθνύ θεηκέλνπ ζην word: Σπλεηδεηνπνηνύλ ηε δηαδηθαζία θαηαζθεπήο ηεο ηζηνξηθήο γλώζεο κέζα από ηελ επηινγή ηεθκεξίσλ κε βάζε ηα εξσηήκαηα πνπ ζέηεη ν ηζηνξηθόο θαη ηελ εξκελεία πνπ ηνπο δίλεη. Δπηηπγράλεηαη έηζη ε θξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο ηζηνξηθήο γλώζεο θαη ε κεηαγλώζε (Ισάλλνπ, 2008, Κπλεγόο, 2006). ΠΛΑΙΙΟ ΔΦΑΡΜΟΓΗ Τν ζελάξην απηό έρεη ζρεδηαζηεί γηα καζεηέο/ηξηεο ηεο Α Γπκλαζίνπ. Με άιιεο απαηηήζεηο ζηελ εκβάζπλζε θαη επεμεξγαζία ησλ εξσηεκάησλ θαη ησλ δηεξεπλεηηθώλ δξαζηεξηνηήησλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο αληίζηνηρεο ελόηεηαο ζε καζεηέο ηεο Α Λπθείνπ. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί επίζεο θαη γηα ζπγθξηηηθή κειέηε ζύγρξνλσλ ζπκκαρηώλ (π.ρ. ΝΑΤΟ) θαη άιισλ πνιηηηθώλ ζεκάησλ (π.ρ. ε αιαδνλεία ηεο ππεξδύλακεο) ζην πιαίζην ησλ καζεκάησλ ηνπ Λπθείνπ θαη ηεο λεόηεξεο θαη ζύγρξνλεο Ιζηνξίαο κε αληίζηνηρεο ηξνπνπνηήζεηο. Φξόλνο πινπνίεζεο: Γύν δηδαθηηθέο ώξεο Φώξνο πινπνίεζεο: Σην εξγαζηήξην ηεο πιεξνθνξηθήο Πξναπαηηνύκελεο γλώζεηο ησλ καζεηώλ: Τν ζέκα εληάζζεηαη ζηε ζπλέρεηα ησλ ελνηήησλ ηνπ δηδαθηηθνύ βηβιίνπ. Πξναπαηηείηαη, επνκέλσο, ε γλώζε ησλ πξνεγνύκελσλ ελνηήησλ θαη ηδηαίηεξα ε θαηαλόεζε ηεο ζπκβνιήο ηεο Αζήλαο θαη ηεο Σπάξηεο γηα ηελ ηειηθή έθβαζε ησλ πεξζηθώλ πνιέκσλ. Απαηηείηαη επίζεο έλαο βαζκόο εμνηθείσζεο ησλ καζεηώλ κε ηα ινγηζκηθά γεληθήο ρξήζεο (γξαθή θεηκέλνπ ζηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλσλ, απνζήθεπζε ζε αξρεία, εθηύπσζε θαη ζάξσζε). Δπηζπκεηή είλαη ε δπλαηόηεηα παξνπζίαζεο ησλ πνξηζκάησλ ηνπο κε ινγηζκηθό παξνπζίαζεο (PowerPoint). Πξηλ ηελ έλαξμε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ καζεηώλ ζην εξγαζηήξην γίλεηαη κηα δεθάιεπηε επίδεημε από ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθό ηνπ ινγηζκηθνύ: πεξηερόκελν θαη εξγαιεία. Οξίδεηαη ε ζεκαηηθή ελόηεηα. Γίλεηαη ζύλδεζε κε ηελ πξνεγνύκελε ελόηεηα. Όπνηεο άιιεο δπζθνιίεο ζπλαληήζνπλ νη καζεηέο ζηε ρξήζε εμεξεύλεζε ηνπ ινγηζκηθνύ, ν εθπαηδεπηηθόο ζπκβνπιεύεη/θαζνδεγεί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηεμαγσγήο ηνπ project. Απαηηνύκελα βνεζεηηθά πιηθά θαη εξγαιεία: Γίλεηαη ζηελ θάζε νκάδα έλα θύιιν εξγαζίαο κε ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ηηο πξνηεηλόκελεο δξαζηεξηόηεηεο. Έρνπλ έλα πξόζζεην θύιιν γηα λα θξαηνύλ ζεκεηώζεηο. Μπνξνύλ λα ηηο θξαηνύλ θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή, θάλνληαο αληηγξαθή επηθόιιεζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ επηιέγνπλ πξνθεηκέλνπ λα απαληήζνπλ ζην εξώηεκά ηνπο θαη

5 γξάθνληαο ζεκεηώζεηο ζηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ (νδεγίεο). Γίλνληαη ιίγεο πξόζζεηεο δεπηεξνγελείο πεγέο (απνζπάζκα (ην V, 89 95) από ην Θνπθπδίδε) Οξγάλσζε ηεο ηάμεο: Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο, 3-4 άηνκα αλά ππνινγηζηή. 1. Καζνξίδνπλ ηνπο ξόινπο ζηελ νκάδα ηνπο: Πνηνο ζα ρεηξίδεηαη ηνλ ππνινγηζηή, πνηνο/νη ζα θξαηνύλ ζεκεηώζεηο, πνηνο/νη ζα γξάςεη ην ηειηθό θείκελν, πνηνο ζα ην παξνπζηάζεη θ. ά. ή θαη ελαιιαγή ζηνπο ξόινπο, αλάινγα κε ηε δξαζηεξηόηεηα. 2. Δξγάδνληαη ζηνλ ππνινγηζηή κε ηνλ ηξόπν πνπ πεξηγξάθεηαη ζηηο δξαζηεξηόηεηεο πνπ πξνηείλνληαη ζην θύιιν εξγαζίαο. 3. Γξάθνπλ ην ηειηθό θείκελν. 4. Τν παξνπζηάδνπλ ζηελ ηάμε. 5. Αθνινπζεί ζπδήηεζε επάλσ ζηα ζπκπεξάζκαηα ησλ νκάδσλ. 6. Αμηνινγείηαη ην project από ηνπο καζεηέο/ηξηεο θαη από ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθό. Οη καζεηέο/ηξηεο ζπδεηνύλ θαη ζπλεξγάδνληαη κεηαμύ ηνπο (ζπλεξγαηηθή κάζεζε), αιιειεπηδξνύλ κε ηα πεξηερόκελα θαη ηα εξγαιεία ηνπ ινγηζκηθνύ (ν ππνινγηζηήο σο λνεηηθό εξγαιείν), ζπγγξάθνπλ, δηνξζώλνπλ, αλαζεσξνύλ ην θείκελό ηνπο κέζα από ζπλερή δηαπξαγκάηεπζε ηνπ λνήκαηνο (ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία). Ο/Η εθπαηδεπηηθόο ζπκβνπιεύεη, βνεζάεη. Γελ είλαη ε πεγή ηεο πιεξνθνξίαο, αιιά ν πην έκπεηξνο ζηελ αλαδήηεζε θαη θαηαζθεπή ηεο γλώζεο. ΠΑΙΓΑΓΧΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΜΑΘΗΙΑΚΟΙ ΣΟΥΟΙ ΣΟΤ ΔΝΑΡΙΟΤ I.Γλσζηηθνί/καζεζηαθνί ζηόρνη: 1. Να γλσξίζνπλ νη καζεηέο/ηξηεο ηνπο ιόγνπο πνπ νδήγεζαλ ζηελ ίδξπζε ηεο ζπκκαρίαο ηεο Γήινπ, ηνπο όξνπο ηεο ζπκκαρίαο, ηηο ζπλέπεηεο, ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο, γηα ηνλ αξραίν θόζκν. 2. Να πξνζδηνξίζνπλ κέζα από ηελ έξεπλα ησλ ηζηνξηθώλ ηεθκεξίσλ ηνπο παξάγνληεο πνπ νδήγεζαλ ζηε κεηαηξνπή ηεο ζπκκαρίαο ζε εγεκνλία. 3. Να γλσξίζνπλ θαη λα αμηνινγήζνπλ ηε δξάζε ησλ πξσηαγσληζηηθώλ πξνζώπσλ ηεο επνρήο: Παπζαλία, Αξηζηείδε, Θεκηζηνθιή, Κίκσλα θαη Πεξηθιή. II.Παηδαγσγηθνί ζηόρνη 1. Να κπνξνύλ νη καζεηέο/ηξηεο λα αληινύλ πιεξνθνξίεο κέζα από πνηθίιεο ηζηνξηθέο πεγέο. 2. Να εμνηθεησζνύλ κε ηελ πνιιαπιή αλαπαξάζηαζε ηεο ηζηνξηθήο πιεξνθνξίαο (ηζηνξηθνί ράξηεο). 3. Να κπνξνύλ λα ζπλεξγάδνληαη ζε κηθξέο θαη κεγαιύηεξεο νκάδεο εξγαζίαο. 4. Να αλαπηύμνπλ ζηαδηαθά απηνλνκία ζηε κάζεζε (λα κάζνπλ πώο λα καζαίλνπλ). 5. Να ρξεζηκνπνηνύλ ηνλ Η/Υ σο λνεηηθό εξγαιείν. 6. Να αλαιύνπλ θαη λα παξάγνπλ πνιπηξνπηθά θείκελα.

6 ΣΟ ΔΝΑΡΙΟ : Η ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΔΝΟΣΗΣΑ ΚΑΙ ΣΑ ΦΤΛΛΑ ΔΡΓΑΙΑ Η ζπκκαρία ηεο Γήινπ Η ζπκκαρία όξγαλν ηεο αζελατθήο εγεκνλίαο ΟΜΑΓΑ Α : Φύλλο επγαζίαρ 1 Θέμα: Η Σπάξηε ράλεη ηελ πξσηνθαζεδξία ζηνλ ειιεληθό ρώξν. Γηαηί; Πώο; 1 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε ην ράξηε θαη ηε κεραλή (ισξίδα) ηνπ ρξόλνπ Γείηε ζην ράξηε ηελ επηθξάηεηα ηεο Σπάξηεο. Τη παξαηεξείηε, όζνλ αθνξά ηελ έθηαζή ηεο; Πνηα ήηαλ ε ζύλζεζε ηνπ πιεζπζκνύ (ήηαλ όινη ιάθσλεο); Μεηαθηλείζηε ηελ «αθίδα» ζηε ισξίδα ηνπ ρξόλνπ. Πόηε εμεγείξνληαη νη είισηεο; Πώο λνκίδεηε όηη επεξεάδεη ε ύπαξμε ησλ εηιώησλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο Σπάξηεο; Τνπνζεηείζηε έλα αληηθείκελν (εξγαιείν ηνπνζέηεζεο αληηθεηκέλνπ) ζην ράξηε ηεο επηθξάηεηαο ηεο Σπάξηεο κε ην γεγνλόο θαη ηε ρξνλνινγία ηεο εμέγεξζεο ησλ εηιώησλ. «Φσηνγξαθίζηε» (εξγαιείν θσηνγξάθηζεο) ην κέξνο απηό ηνπ ράξηε αληηγξάςηε ην θαη επηθνιιείζηε ην ζε έλα ζηηγκηόηππν ζηνλ επεμεξγαζηή. Γξάςηε έλα κηθξό θείκελν κε όια ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο. 2 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε θείκελα θαη ππεξθείκελα Αλαδεηείζηε κέζα από ηα θείκελα ( αθήγεζε θαη ππεξθείκελα) πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ Παπζαλία θαη ηνπ Θεκηζηνθιή. Καηαγξάςεηε επηγξακκαηηθά ηηο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπο ζε έλαλ ζπγθξηηηθό πίλαθα. Τη ζπκπεξαίλνπκε; Αμηνινγείζηε ζε έλα κηθξό θείκελν ηε δξάζε ησλ πξνζώπσλ. Πνηνο από ηνπο δύν βνήζεζε ηελ πόιε ηνπ; Πνηνο είλαη ν ξόινο ηνπ εγέηε ζε θξίζηκεο πνιηηηθέο θαη ηζηνξηθέο ζπγθπξίεο; 3 ε Δξαζηεξηόηεηα: Παξαγσγή ηνπ ηειηθνύ θεηκέλνπ Δλνπνηείζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο θαη από ηηο δύν δξαζηεξηόηεηεο ζε έλα εληαίν θείκελν. Μπνξείηε λα ην «εηθνλνγξαθήζεηε» κε ην ράξηε ζαο (εθηύπσζε, ζάξσζε, απνζήθεπζε ζε αξρείν, εηζαγσγή ζε θείκελν). Παξνπζηάζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο ζηελ ηάμε. ΟΜΑΓΑ Β : Φύλλο επγαζίαρ 2 Θέμα: Η ίδξπζε ηεο ζπκκαρίαο- νξγαλσηηθέο αξρέο. 1 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε ην ράξηε θαη ηε κεραλή (ισξίδα) ηνπ ρξόλνπ Δληνπίζηε ζηε ισξίδα ηνπ ρξόλνπ ην ρξόλν ίδξπζεο ηεο ζπκκαρίαο. Δληνπίζηε ζην ράξηε ηελ έδξα ηεο ζπκκαρίαο θαη ηελ έθηαζή ηεο. Με ηε βνήζεηα ηνπ ράξηε ηνπ ζρνιηθνύ βηβιίνπ ρξσκαηίζηε ηηο 5 δηαθνξεηηθέο πεξηθέξεηεο ζηηο νπνίεο ρσξίζηεθε. «Φσηνγξαθίζηε» (εξγαιείν θσηνγξάθηζεο) ην κέξνο απηό ηνπ ράξηε, αληηγξάςηε ην θαη επηθνιιείζηε ην ζε έλα ζηηγκηόηππν ζηνλ επεμεξγαζηή.

Γξάςηε έλα κηθξό θείκελν κε ηηο παξαηεξήζεηο ζαο γηα ην κέγεζνο θαη ηε ζεκαζία ηεο ζπκκαρίαο. 7 2 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε θείκελα θαη ππεξθείκελα Αλαδεηείζηε κέζα από ηα θείκελα ( αθήγεζε θαη ππεξθείκελα) ηνπο ιόγνπο ηεο ίδξπζεο ηεο ζπκκαρίαο θαη αμηνινγείζηε ηνπο. Κάλεηε έλαλ πίλαθα κε ηηο θύξηεο νξγαλσηηθέο αξρέο. Αμηνινγείζηε ηηο. Ήηαλ όξνη ηζνηηκίαο; Δξεπλείζηε θαη αμηνινγείζηε ην ξόιν ηνπ Αξηζηείδε ζηελ ίδξπζε ηεο ζπκκαρίαο. Αλαδεηείζηε ηηο αιιαγέο πνπ γίλνληαη ζηνλ ηξόπν ιεηηνπξγίαο ηεο ζπκκαρίαο ζηα κεηαγελέζηεξα ρξόληα. Σπγθξίλεηε κε ηηο αξρηθέο νξγαλσηηθέο αξρέο. 3 ε Δξαζηεξηόηεηα: Παξαγσγή ηνπ ηειηθνύ θεηκέλνπ Δλνπνηείζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο θαη από ηηο δύν δξαζηεξηόηεηεο ζε έλα εληαίν θείκελν. Μπνξείηε λα ην «εηθνλνγξαθήζεηε» κε ην ράξηε ζαο (εθηύπσζε, ζάξσζε, απνζήθεπζε ζε αξρείν, εηζαγσγή ζε θείκελν). Παξνπζηάζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο ζηελ ηάμε. ΟΜΑΓΑ Γ : Φύλλο επγαζίαρ 3 Θέμα: Η δξάζε ηνπ Κίκσλα θαη ηνπ Πεξηθιή. Οη ζπλέπεηεο ζην ραξαθηήξα ζηεο ζπκκαρίαο 1 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε ην ράξηε θαη ηε κεραλή (ισξίδα) ηνπ ρξόλνπ Δληνπίζηε ζηε ισξίδα ηνπ ρξόλνπ ηηο θπξηόηεξεο ζηξαηησηηθέο επηηπρίεο ηνπ Κίκσλα. Πώο επέδξαζαλ ζηε ζπκκαρία; «Φσηνγξαθίζηε» (εξγαιείν θσηνγξάθηζεο) απηή πνπ ζεσξείηε ζεκαληηθόηεξε θαη πνπ εμππεξεηνύζε ην ζθνπό ίδξπζεο ηεο ζπκκαρίαο, αληηγξάςηε απηό ην κέξνο ηνπ ράξηε θαη επηθνιιείζηε ην ζε έλα ζηηγκηόηππν ζηνλ επεμεξγαζηή. Γξάςηε έλα κηθξό θείκελν κε ηηο παξαηεξήζεηο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο. 2 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε θείκελα θαη ππεξθείκελα Αλαδεηείζηε κέζα από ηα θείκελα ( αθήγεζε θαη ππεξθείκελα) ηηο κεηαβνιέο πνπ γίλνληαη ζηε ζπκκαρία. Κάλεηε έλαλ πίλαθα κε ηηο θύξηεο αιιαγέο πνπ έγηλαλ. Πνηα ζεσξείηε ζεκαληηθόηεξε θαη γηαηί; Πνηνο ν ξόινο ηνπ Πεξηθιή; Δξεπλείζηε ηα αίηηα ηεο αιιαγήο κέζα από ηα ππεξθείκελα (απνζπάζκαηα από ηνλ Θνπθπδίδε). 3 ε Δξαζηεξηόηεηα: Παξαγσγή ηνπ ηειηθνύ θεηκέλνπ Δλνπνηείζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο θαη από ηηο δύν δξαζηεξηόηεηεο ζε έλα εληαίν θείκελν. Μπνξείηε λα ην «εηθνλνγξαθήζεηε» κε ην ράξηε ζαο (εθηύπσζε, ζάξσζε, απνζήθεπζε ζε αξρείν, εηζαγσγή ζε θείκελν). Παξνπζηάζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο ζηελ ηάμε. ΟΜΑΓΑ Γ : Φύλλο επγαζίαρ 4 Θέμα: Οη αληηδξάζεηο ησλ ζπκκάρσλ. Οη απνζηαζίεο

1 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε ην ράξηε θαη ηε κεραλή (ισξίδα) ηνπ ρξόλνπ Δληνπίζηε ζηε ισξίδα ηνπ ρξόλνπ ηηο πξώηεο απνζηαζίεο ζπκκαρηθώλ πόιεσλ από ηε ζπκκαρία. Τνπνζεηείζηε έλα αληηθείκελν (εξγαιείν ηνπνζέηεζεο αληηθεηκέλνπ) ζην ράξηε ζηηο πόιεηο θξάηε πνπ πξνζπάζεζαλ λα απνζηαηήζνπλ από ηε ζπκκαρία. «Φσηνγξαθίζηε» (εξγαιείν θσηνγξάθηζεο) κηα απνζηαζία, αληηγξάςηε απηό ην κέξνο ηνπ ράξηε θαη επηθνιιείζηε ην ζε έλα ζηηγκηόηππν ζηνλ επεμεξγαζηή. Γξάςηε έλα κηθξό θείκελν κε ηηο παξαηεξήζεηο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο. 2 ε Δξαζηεξηόηεηα: Εξγαζία κε θείκελα θαη ππεξθείκελα Αλαδεηείζηε κέζα από ηα θείκελα ( αθήγεζε θαη ππεξθείκελα) ηνπο ιόγνπο πνπ νδήγεζαλ θάπνηεο πόιεηο λα απνζηαηήζνπλ. Δηζάγεηε ζηελ «έξεπλα» ηε ιέμε ζύκκαρνη γηα λα βξείηε όιεο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη γηα ηε ζηάζε ησλ ζπκκάρσλ. Κάλεηε έλαλ ζπγθξηηηθό πίλαθα κε ηελ αξρηθή ζηάζε ησλ ζπκκάρσλ απέλαληη ζηε ζπκκαρία θαη ηε κεηαγελέζηεξε. Έρνπλ θαη νη ζύκκαρνη ηηο επζύλεο ηνπο; Η αιαδνλεία ηεο ππεξδύλακεο: Τόηε θαη ηώξα: Μειεηήζηε ην πξόζζεην απόζπαζκα πνπ ζαο δίλεηαη από ην δηάινγν Μειίσλ - Αζελαίσλ (δίλεηαη ην απόζπαζκα V, 89 95 από ηνλ Θνπθπδίδε ζε θσηνηππία) θαη αλαινγηζηείηε αλ θάπνηα επηρεηξήκαηα ησλ Αζελαίσλ είλαη θαη ζηε ζεκεξηλή δηεζλή πνιηηηθή ζθελή επίθαηξα θαη δηαρξνληθά. 3 ε Δξαζηεξηόηεηα: Παξαγσγή ηνπ ηειηθνύ θεηκέλνπ Δλνπνηείζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο θαη από ηηο δύν δξαζηεξηόηεηεο ζε έλα εληαίν θείκελν. Μπνξείηε λα ην «εηθνλνγξαθήζεηε» κε ην ράξηε ζαο (εθηύπσζε, ζάξσζε, απνζήθεπζε ζε αξρείν, εηζαγσγή ζε θείκελν). Παξνπζηάζηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο ζηελ ηάμε. ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Τν ζελάξην απηό ζρεδηάζηεθε ζην πιαίζην ηνπ ζεκηλαξίνπ «Δπηκόξθσζε εθπαηδεπηηθώλ γηα ηε βέιηηζηε αμηνπνίεζε ησλ ΤΠΔ θαη ησλ εθπαηδεπηηθώλ ινγηζκηθώλ» (Π.Ι./ΥΠΔΠΘ, Ννέκβξηνο 2008, Αζήλα). Σηε ζπλέρεηα εθαξκόζηεθε κε θάπνηεο κηθξέο ηξνπνπνηήζεηο ζε καζεηέο/ηξηεο ηεο Α Λπθείνπ ζην Πεηξακαηηθό Λύθεην Αλαβξύησλ, όπνπ εξγάδνκαη. Τε δηδαζθαιία απηή παξαθνινύζεζαλ θαη θνηηεηέο/ηξηεο ηνπ Φηινινγηθνύ ηκήκαηνο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ. Τα ζρόιηα από όιεο ηηο πιεπξέο ππήξμαλ πνιύ ζεηηθά έσο θαη ελζνπζηώδε. Άιια εξεπλεηηθά δεδνκέλα γηα ηελ αμηνιόγεζε ηνπ ζελαξίνπ θαη ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηόηεηαο δελ ππάξρνπλ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ I. Γηα ηε δηδαθηηθή ηεο Ιζηνξίαο 1. Cooper, Hilary, (1994), Historical thinking and cognitive development in the teaching of history, in Bourdillon, Hillary, (Eds.),Teaching History, The Open University, Routledge, London and New York, pp. 101 121. 8 2. Fines, John, (1994), Evidence. The basis of the discipline?, in Bourdillon, Hillary, (Eds.), Teaching History, The Open University, Routledge, London and New York, pp. 122 125.

9 3. Husbands, Chris, (2004), Τη ζεκαίλεη δηδαζθαιία ηεο Ιζηνξίαο; Γιώζζα, ηδέεο θαη λνήκαηα, κεη. Α. Λπθνύξγνο, Μεηαίρκην, Αζήλα. II. Γηα ηηο Νέεο Τερλνινγίεο ζηελ εθπαίδεπζε 1. Ισάλλνπ, Σηπιηαλόο (2008), Πξόγξακκα Επηκόξθσζεο ζε Εθπαηδεπηηθό Λνγηζκηθό. Κιάδνο Φηινιόγσλ, ΥΠΔΠΘ/Παηδαγσγηθό Ιλζηηηνύην. 2. Κπλεγόο, Φξόλεο & Γεκαξάθε, Δπαγγειία (επηκ.), (2002), Ννεηηθά Εξγαιεία θαη Πιεξνθνξηαθά Μέζα. Παηδαγσγηθή Αμηνπνίεζε ηεο Σύγρξνλεο Τερλνινγίαο γηα ηε Μεηεμέιημε ηεο Εθπαηδεπηηθήο Πξαθηηθήο, πξόινγνο Θ. Φαηδειάθνο, Καζηαληώηεο, Αζήλα. 3. Κπλεγόο, Φξόλεο & Κνπηιήο, Μαλόιεο (2002), «Λνγηζκηθό ππό ζπλζήθεο. Πόηε, γηαηί θαη πνην ινγηζκηθό είλαη εθπαηδεπηηθό; Τξία εξσηήκαηα θαη κεξηθέο πξνηάζεηο κέζα από ηε δηεζλή θαη ειιεληθή εκπεηξία», πεξ. RAM, η. 155, ζζ. 94-101. 4. Κπλεγόο, Φξόλεο (2006), Τν κάζεκα ηεο δηεξεύλεζεο, Διιεληθά γξάκκαηα, Αζήλα. III. Γηα ηε δηδαθηηθή ελόηεηα 1. Ιζηνξία ηνπ Ειιεληθνύ Έζλνπο, η. Γ1, Δθδνηηθή Αζελώλ. 2. C. Mosse, A. Scnhapp Gourbeillion (1999), Επίηνκε Ιζηνξία ηεο αξραίαο Ειιάδαο, Δθδόζεηο Παπαδήκα, Αζήλα.