Κρατική παρέμβαση φορολογία Καθηγήτρια: Β. ΠΕΚΚΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Υποψήφια Διδάκτωρ: Σ. ΤΑΚΑΟΓΛΟΥ
Θα εξετάσουμε: Φόροι Κόστος Φορολογίας Φόροι στους παραγωγούς Φόροι στους καταναλωτές Επίδραση στο Συνολικό Πλεόνασμα
Οι πολιτικοί και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ακολουθώντας μια από της Δέκα αρχές ότι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε κίνητρα: όταν πιστεύουν ότι η αγοραία τιμή ενός αγαθού δεν είναι δίκαιη για τους αγοραστές ή τους πωλητές τότε επιβάλλουν ανώτατες ή κατώτατες τιμές όταν θέλουν να επιδράσουν στα αποτελέσματα της αγοράς επιβάλλουν φόρους και επιδοτήσεις.
Επιβολή φορολογίας Φόρος είναι η αναγκαστική μεταβίβαση αξίας από τους ιδιώτες στο κράτος. Οι κυβερνήσεις και οι χαράσσοντες πολιτική επιβάλλουν φόρους προκειμένου να αυξήσουν τα έσοδα του κράτους και να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της αγοράς. Οι φόροι είναι σημαντικό εργαλείο οικονομικής πολιτικής.
Οι φόροι χωρίζονται σε δυο βασικές κατηγορίες: Άμεσοι φόροι είναι αυτοί οι οποίοι επιβάλλονται στο εισόδημα και τον πλούτο. Έμμεσοι φόροι είναι αυτοί που επιβάλλονται επί της πώλησης αγαθών και υπηρεσιών.
Οι έμμεσοι φόροι μπορεί να αφορούν: σε ένα ποσό ανά μονάδα δαπάνης (ειδικός φόρος) π.χ. 0,70 ανά λίτρο βενζίνης σε ένα ποσοστό επί της αξίας του αγαθού (κατ αξία φόρος) π.χ. 23%
Όταν επιβάλλονται έμμεσοι φόροι προκύπτουν διάφορα ερωτήματα: Οι αγοραστές ή οι πωλητές φέρουν το βάρος του φόρου; Μήπως το βάρος του φόρου επιμερίζεται σε αγοραστές και πωλητές; Ποιος ορίζει (το κράτος ή η αγορά) πώς επιμερίζεται το βάρος του φόρου;
Με τον όρο επίπτωση του φόρου ορίζουμε τον καταμερισμό της φορολογικής επιβάρυνσης σε πωλητές και αγοραστές.
Επιβολή ειδικού φόρου στους πωλητές. Έστω ότι το κράτος επιβάλλει φόρο 0,70 στους πωλητές βενζίνης. Ο φόρος στους πωλητές μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς προς τα επάνω ή προς τα αριστερά.
Για τους πωλητές η επιβολή φορολογίας είναι σαν να αυξάνεται το κόστος παραγωγής κατά 0,70 το λίτρο, με αποτέλεσμα η προσφορά να μετατοπίζεται αριστερά. Η μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς είναι παράλληλη διότι σε κάθε ποσότητα η τιμή αυξάνεται σταθερά κατά 0,70. Στη νέα καμπύλη σε κάθε αγοραία τιμή οι πωλητές θα εισπράττουν την τιμή μειωμένη κατά τα 0,70 του φόρου. Συγκρίνουμε τη Συνολική Δαπάνη των καταναλωτών και τα Συνολικά Έσοδα των πωλητών στα δύο σημεία ισορροπίας.
Σχόλια: Οι κατ/τες αγοράζουν μικρότερη ποσότητα και δαπανούν περισσότερα χρήματα. Οι παραγωγοί πωλούν μικρότερες ποσότητες και εισπράττουν λιγότερα χρήματα. Ο φόρος που επιβάλλεται στους πωλητές, επιβαρύνει τόσο τους πωλητές όσο και τους αγοραστές. Συνολική Δαπάνη κατ/των Συνολικά Έσοδα πωλητών Συνολικά Έσοδα κράτους Προ φόρου 1χ100=100 1χ100=100 - Μετά φόρου 1,40χ90=126 (1,40-0,70)χ90=63 0,70χ90=63
Επιβολή ειδικού φόρου στους αγοραστές. Έστω ότι το κράτος επιβάλλει φόρο 0,70 στους αγοραστές βενζίνης. Ο φόρος στους αγοραστές μετατοπίζει την καμπύλη ζήτησης προς τα κάτω ή προς τα αριστερά.
Για τους αγοραστές η επιβολή φορολογίας σημαίνει ότι σε κάθε ποσότητα θα επιβαρυνθούν κατά 0,70 το λίτρο, με αποτέλεσμα η ζήτηση να μετατοπίζεται αριστερά. Η μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς είναι παράλληλη διότι σε κάθε ποσότητα η τιμή μειώνεται σταθερά κατά 0,70. Στη νέα καμπύλη σε κάθε αγοραία τιμή οι αγοραστές θα πληρώνουν την τιμή αυξημένη κατά τα 0,70 του φόρου. Συγκρίνουμε τη Συνολική Δαπάνη των καταναλωτών και τα Συνολικά Έσοδα των πωλητών στα δύο σημεία ισορροπίας.
Σχόλια: Οι κατ/τες αγοράζουν μικρότερη ποσότητα και δαπανούν περισσότερα χρήματα. Οι παραγωγοί πωλούν μικρότερες ποσότητες και εισπράττουν λιγότερα χρήματα. Ο φόρος που επιβάλλεται στους πωλητές, επιβαρύνει τόσο τους πωλητές όσο και τους αγοραστές. Συνολική Δαπάνη κατ/των Συνολικά Έσοδα πωλητών Συνολικά Έσοδα κράτους Προ φόρου 1χ100=100 1χ100=100 - Μετά φόρου 1,40(0,70+0,70)χ90=126 0,70χ90=63 0,70χ90=63
Γενικότερα συμπεράσματα: Οι φόροι στους πωλητές και τους αγοραστές είναι ισοδύναμοι. Οι φόροι θέτουν μια «σφήνα» ανάμεσα στην τιμή που πληρώνουν οι κατ/τες και αυτή που εισπράττουν οι παραγωγοί. Η «σφήνα» του φόρου επιβαρύνει τους αγοραστές και τους παραγωγούς ανεξάρτητα από το εάν ο φόρος έχει επιβληθεί στους παραγωγούς ή τους καταναλωτές. Η διαφορά ανάμεσα στους φόρους που επιβάλλονται στους παραγωγούς και σε αυτούς που επιβάλλονται στους καταναλωτές βρίσκεται στο ποιος αποδίδει το φόρο στο κράτος. Οι φόροι στους πωλητές ή τους αγοραστές αποθαρρύνουν την οικονομική δραστηριότητα μειώνοντας την ποσότητα προϊόντων που γίνονται αντικείμενο αγοραπωλησίας.
Ερώτηση: Η επιβάρυνση του φόρου μοιράζεται σε αγοραστές και πωλητές ανεξάρτητα από το που επιβάλλεται ο φόρος. Τα μερίδια της επιβάρυνσης που επιφέρει ο φόρος είναι ίσα και από τι εξαρτώνται; Απάντηση: Εξαρτάται από την ελαστικότητα της ζήτησης και της προσφοράς.
Εάν η ζήτηση είναι σχετικά ανελαστική και η προσφορά σχετικά ελαστική: Είτε ο φόρος επιβάλλεται στους παραγωγούς είτε στους αγοραστές
Εάν η ζήτηση είναι σχετικά ανελαστική και η προσφορά σχετικά ελαστική Αν Ε D < 1 και Ε S> 1 η επιβάρυνση των καταναλωτών είναι μεγαλύτερη από την επιβάρυνση των παραγωγών.
Εάν η ζήτηση είναι σχετικά ελαστική και η προσφορά σχετικά ανελαστική: Είτε ο φόρος επιβάλλεται στους παραγωγούς είτε στους αγοραστές
Εάν η ζήτηση είναι σχετικά ελαστική και η προσφορά σχετικά ανελαστική Αν Ε D > 1 και Ε S< 1 η επιβάρυνση των παραγωγών είναι μεγαλύτερη από την επιβάρυνση των καταναλωτών.
Συμπέρασμα: Το φορολογικό βάρος πέφτει περισσότερο στην πλευρά που είναι περισσότερο ανελαστική. Όσο πιο ανελαστική είναι η ζήτηση τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό του φόρου με το οποίο επιβαρύνεται ο καταναλωτής. Όσο πιο ελαστική είναι η ζήτηση τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό του φόρου με το οποίο επιβαρύνεται ο παραγωγός. Όταν η ζήτηση είναι πλήρως ανελαστική ή η προσφορά τελείως ελαστική οι αγοραστές επιβαρύνονται με ολόκληρο τον φόρο. Όταν η ζήτηση είναι πλήρως ελαστική ή η προσφορά τελείως ανελαστική οι πωλητές επιβαρύνονται με ολόκληρο τον φόρο.
Πώς ο φόρος επηρεάζει όσους συμμετέχουν στην αγορά;
Μεταβολή στο Συνολικό πλεόνασμα και στα επιμέρους πλεονάσματα
Προ φόρου Μετά φόρου Μεταβολή Πλεόνασμα Καταναλωτή α+β+γ α -(β+γ) Πλεόνασμα Παραγωγού Φορολογικό έσοδο κράτους δ+ε+ζ ζ -(δ+ε) - β+δ +(β+δ) Συνολικό Πλεόνασμα α+β+γ+δ+ε +ζ α+β+δ+ζ -(γ+ε)
Συμπεράσματα Ο φόρος χειροτερεύει τη θέση των καταναλωτών και των αγοραστών και βελτιώνει τη θέση του κράτους. Οι ζημίες των αγοραστών και των πωλητών από τον φόρο υπερβαίνουν τα έσοδα που αντλεί το κράτος. Η μείωση του συνολικού πλεονάσματος που είναι συνέπεια του φόρου αποτελεί τη μη αντισταθμιζόμενη απώλεια. Η μη αντισταθμιζόμενη απώλεια οφείλεται στο ότι η αύξηση της τιμής που προκαλεί ο φόρος δημιουργεί αντικίνητρο για την κατανάλωση. Οι καταναλωτές ανταποκρινόμενοι στο κίνητρο για μείωση της ποσότητας συρρικνώνουν την αγορά. Έτσι οι φόροι στρεβλώνουν τα κίνητρα και έχουν ως αποτέλεσμα οι αγορές να κατανέμουν αναποτελεσματικά τους παραγωγικούς πόρους τους.
Τι καθορίζει αν η μη αντισταθμιζόμενη απώλεια από ένα φόρο θα είναι μεγάλη ή μικρή; Απάντηση: Οι ελαστικότητες ζήτησης και προσφοράς ως προς την τιμή, οι οποίες μετρούν πόσο ανταποκρίνονται η ζητούμενη και η προσφερόμενη ποσότητα στις μεταβολές της τιμής.
Τι καθορίζει αν η μη αντισταθμιζόμενη απώλεια από ένα φόρο θα είναι μεγάλη ή μικρή; α. Ανελαστική Προσφορά β. Ελαστική Προσφορά
Τι καθορίζει αν η μη αντισταθμιζόμενη απώλεια από ένα φόρο θα είναι μεγάλη ή μικρή; γ. ζήτηση ανελαστική δ. ελαστική ζήτηση Συμπεράσματα: Όσο μεγαλύτερες είναι οι ελαστικότητες προσφοράς και ζήτησης τόσο μεγαλύτερη είναι η μη αντισταθμιζόμενη απώλεια του φόρου.
Πώς επηρεάζει η μεταβολή στο μέγεθος του φόρου τη μη αντισταθμιζόμενη απώλεια και τα φορολογικά έσοδα του κράτους; α. μικρός φόρος β. μέσος φόρος γ. μεγάλος φόρος
Ένας μικρός φόρος έχει μικρή μη αντισταθμιζόμενη απώλεια και μικρά φορολογικά έσοδα. Ένας μέσος φόρος έχει μεγαλύτερη μη αντισταθμιζόμενη απώλεια και μεγαλύτερα φορολογικά έσοδα. Ένας μεγάλος φόρος έχει μεγάλη μη αντισταθμιζόμενη απώλεια και αποφέρει μικρά φορολογικά έσοδα, λόγω του υπερβολικής μείωσης του μεγέθους της αγοράς.
Καθώς αυξάνεται το μέγεθος του φόρου αυξάνεται η μη αντισταθμιζόμενη απώλεια του φόρου. Καθώς αυξάνεται το μέγεθος του φόρου αρχικά αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα αλλά μετά από ένα σημείο ο υπερβολικά υψηλός φόρος θα μειώσει τα φορολογικά έσοδα επειδή οι καταναλωτές θα περιορίσουν πολύ τις αγορές τους.
Όταν το κράτος επιβάλλει φόρο στους αγοραστές ή στους πωλητές η κοινωνία χάνει κάποια από τα οφέλη της αποτελεσματικότητας της αγοράς.
Οι φόροι μειώνουν το πλεονέκτημα των αγοραστών και των πωλητών περισσότερο απ ότι αυξάνουν τα έσοδα του κράτους δημιουργώντας απώλεια στο Συνολικό Πλεόνασμα. Το κόστος δεν οφείλεται στο ότι μεταβιβάζονται πόροι από τους συμμετέχοντες στην αγορά στο κράτος αλλά επειδή στρεβλώνουν τα κίνητρα και τα αποτελέσματα της αγοράς.
Εξετάσαμε: Φόροι Κόστος Φορολογίας Φόροι στους παραγωγούς Φόροι στους καταναλωτές Επίδραση στο Συνολικό Πλεόνασμα