Γενικά. Διάλεξη 12. Υπερβάλλον βάρος: Ορισμός. Ορισμός. Ορισμός. Ορισμός

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Γενικά. Διάλεξη 12. Υπερβάλλον βάρος: Ορισμός. Ορισμός. Ορισμός. Ορισμός"

Παλλάς Κακριδής
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Γενικά Διάλεξη Φορολογία και αποτελεσματικότητα ν η φορολογία από μηδέν που είναι τώρα αυξηθεί στο 0% π.χ., αυτό πως επηρεάζει την ευημερία του καταναλωτή; Σίγουρα η κατανάλωση θα μεταβληθεί λόγω της αύξησης της τιμής του αγαθού στο οποίο επιβάλλεται ο φόρος. Τα πιο ακριβά, λόγω φόρου, αγαθά θα υποκατασταθούν με σχετικά φτηνότερα. είναι η απώλεια ευημερίας που έχουμε πάνω και πέρα από τα φορολογικά έσοδα. ς υποθέσουμε ότι έχουμε δύο αγαθά και καλαμπόκι Το εισόδημα είναι δεδομένο b και c είναι οι τιμές των αγαθών αντίστοιχα Δεν υπάρχουν στρεβλώσεις, όπως εξωτερικότητες, ατέλειες στον ανταγωνισμό, δημόσια αγαθά, κ.λ.π. Στο πιο κάτω διάγραμμα απεικονίζεται η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού () ενός καταναλωτή, που μεγιστοποιεί τη χρησιμότητα του στο σημείο E. ς υποθέσουμε ότι στο σιτάρι επιβάλλεται ένας φόρος, επί της αξίας, σε ποσοστό t b, και η τιμή αυξάνεται στο (+t b ) b. Η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού περιστρέφεται γύρω από τον άξονα Χ και η νέα γραμμή εισοδηματικού περιορισμού είναι η. 3 4 a b περιορισμού πριν το φόρο περιορισμού μετά το φόρο Σε κάθε επίπεδο κατανάλωσης σιταριού, η κάθετη απόσταση μεταξύ της και της δείχνει τα φορολογικά έσοδα που παίρνει το κράτος, και τα οποία είναι η ποσότητα καλαμποκιού που χάνουμε λόγω του φόρου. ν ορίσουμε τη τιμή του καλαμποκιού c =, τότε η κάθετη απόσταση μεταξύ των δύο γραμμών εισοδηματικού περιορισμού μετριέται σε ευρώ. 5 Β Β 6

Τα πιο ακριβά, λόγω φόρου, αγαθά θα υποκατασταθούν με σχετικά φτηνότερα. είναι η απώλεια ευημερίας που έχουμε πάνω και πέρα από τα φορολογικά έσοδα.

2 Μετά την επιβολή του φόρου, ο καταναλωτής επιλέγει ένα άλλο σημείο μεγιστοποίησης της ευημερίας του, πάνω στην γραμμή. H χρησιμότητα μεγιστοποιείται στο σημείο E. Η κάθετη απόσταση μεταξύ παλιάς και νέας γραμμής εισοδηματικού περιορισμού είναι η GE, που είναι το ποσό των φορολογικών εσόδων. Κάθε φόρος μειώνει τη χρησιμότητα και το ερώτημα είναι αν υπάρχει κάποιος φόρος που δίνει τα ίδια έσοδα, G E, στο κράτος, αλλά συνεπάγεται μικρότερη απώλεια ευημερίας, η περισσότερα έσοδα με την ίδια απώλεια ευημερίας. ν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε ο φόρος στο σιτάρι συνεπάγεται υπερβάλλον βάρος. 7 8 a b G Ε περιορισμού πριν το φόρο περιορισμού μετά το φόρο Ισοδύναμη μεταβολή είναι το ποσό του εισοδήματος που πρέπει να πάρουμε από ένα άτομο (πριν την επιβολή του φόρου) ώστε να βρεθεί το άτομο αυτό στο ίδιο επίπεδο χρησιμότητας με εκείνο στο οποίο βρίσκεται όταν επιβληθεί ο φόρος. Η μείωση του εισοδήματος οδηγεί σε μια παράλληλη προς τα μέσα μετατόπιση της γραμμής εισοδήματος. Η καμπύλη αυτή είναι η HI στο πιο κάτω διάγραμμα. 9 Β Β 0 a H b N G Ε Β Φορολογικά έσοδα Μ Ισοδύναμη μεταβολή Ε 3 U U I Β Παρατηρούμε ότι με το φόρο στο σιτάρι το κράτος εισπράττει GE, ενώ με την αφαίρεση εισοδήματος ME 3. Και στις δύο περιπτώσεις το άτομο είναι πάνω στην ίδια καμπύλη αδιαφορίας (U ). Έχουμε όμως ότι ME 3 =GN>GE. Επομένως, η διαφορά E N είναι το υπερβάλλον βάρος του φόρου στο σιτάρι. Με το φόρο αυτό η θέση του ατόμου χειροτερεύει κατά ένα ποσό που υπερβαίνει τα έσοδα που φέρνει ο φόρος.

Κάθε φόρος μειώνει τη χρησιμότητα και το ερώτημα είναι αν υπάρχει κάποιος φόρος που δίνει τα ίδια έσοδα, G E, στο κράτος, αλλά συνεπάγεται μικρότερη απώλεια ευημερίας, η περισσότερα έσοδα με την ίδια

3 Ο εφ άπαξ φόρος σταθερού ποσού (Lump sum tax) είναι ένας φόρος που δεν επηρεάζει τη συμπεριφορά του καταναλωτή ή γενικότερα αυτού που τον πληρώνει. Η γραμμή εισοδήματος HI ικανοποιεί αυτή τη σχέση. Τα φορολογικά έσοδα είναι ακριβώς τα ίδια με την ισοδύναμη μεταβολή. Συμπέρασμα: Ο εφ άπαξ φόρος σταθερού ποσού δεν προκαλεί υπερβάλλον βάρος. Γιατί οι φόροι σταθερού ποσού δεν χρησιμοποιούνται; Θεωρούνται ως άδικοι επειδή δεν συνδέονται με τη φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων. Πώς συνδέονται οι φόροι σταθερού ποσού με τα οικονομικά της ευημερίας; Με το φόρο στο σιτάρι η συνθήκη ισορροπίας γίνεται : ( + tb) b b MRS bc = > MRTbc = c c 3 4 Όταν MRS>MRT, η οριακή χρησιμότητα υποκατάστασης σιταριού με καλαμπόκι υπερβαίνει το κόστος παραγωγής γι αυτή την υποκατάσταση. Με τον εφ άπαξ φόρο δεν υπάρχει τέτοιο κίνητρο. Προκαλεί υπερβάλλον βάρος ένας φόρος στο εισόδημα; Συνήθως ναι, αν υπάρχει ένα τρίτο αγαθό, η σχόλη. ν η ζήτηση για ένα αγαθό είναι τέλεια ανελαστική, υπάρχει υπερβάλλον βάρος; Ναι, όπως φαίνεται στο πιο κάτω διάγραμμα. a J b S Ε R Ε 3 U U 5 6 Β = Β 3 K Στο πιο πάνω διάγραμμα, η κανονική (μη αντισταθμιστική) καμπύλη ζήτησης είναι ανελαστική = όταν αλλάζει η τιμή. υτό όμως συμβαίνει επειδή το αποτέλεσμα εισοδήματος αντισταθμίζει το αποτέλεσμα υποκατάστασης. ν δεν υπάρχει αποτέλεσμα υποκατάστασης δεν υπάρχει υπερβάλλον βάρος, όπως φαίνεται στο πιο κάτω διάγραμμα. J G Ε U Δεν υπάρχει αποτέλεσμα υποκατάστασης και τα έσοδα του κράτους είναι ίσα με την ισοδύναμη μεταβολή (ροζ γραμμή E G). U 7 8 Β K 3

Γιατί οι φόροι σταθερού ποσού δεν χρησιμοποιούνται; Θεωρούνται ως άδικοι επειδή δεν συνδέονται με τη φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων.

4 Είναι σαφές ότι το υπερβάλλον βάρος προκαλείται από το αποτέλεσμα υποκατάστασης. Γι αυτό και η σωστή μέτρηση του υπερβάλλοντος βάρους πρέπει να γίνεται με βάση την αντισταθμισμένη (Χικσιανή) καμπύλη ζήτησης, η οποία περιλαμβάνει μόνο το αποτέλεσμα υποκατάστασης. Η κανονική (Μαρσαλιανή) καμπύλη ζήτησης περιλαμβάνει και το αποτέλεσμα εισοδήματος και όπως είδαμε πιο πριν αυτό μπορεί να αντισταθμίζει το αποτέλεσμα υποκατάστασης και να δημιουργείται η εντύπωση ότι δεν υπάρχει υπερβάλλον βάρος. ς υποθέσουμε ότι η αντισταθμισμένη καμπύλη ζήτησης είναι αυτή του πιο κάτω διαγράμματος. ς υποθέσουμε ότι επιβάλλεται ένας φόρος επί της αξίας στο σιτάρι, οπότε η τιμή αυξάνει στο (+t b ) b και ότι όλος ο φόρος μετακυλίεται στον καταναλωτή. Η καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται προς τα πάνω. 9 0 Η μέτρηση του υπερβάλλοντος βάρους γίνεται ως εξής. E= Ρ (+t b ) b Φορολογικά έσοδα b q q S S Με βάση τον ορισμό της ελαστικότητας έχουμε e= = e Με κατάλληλες υποκαταστάσεις έχουμε ότι E = Ρ e Με Δ=t, όπου t φόρος ανά μονάδα προϊόντος, η εξίσωση για το υπερβάλλον βάρος γράφεται ως E= t e ν ο φόρος είναι επί της αξίας, π.χ. τ τότε έχουμε ότι τ = t/ ντικαθιστώντας στην προηγούμενη σχέση βρίσκουμε ότι E = τ e πό τον πιο πάνω τύπο παρατηρούμε ότι: Όσο μεγαλύτερη η ελαστικότητα της (αντισταθμισμένης) καμπύλης, τόσο μεγαλύτερο το υπερβάλλον βάρος. Το υπερβάλλον βάρος αυξάνει με το τετράγωνο του φορολογικού συντελεστή. Όσο μεγαλύτερη η αρχική δαπάνη για το αγαθό που φορολογείται, τόσο μεγαλύτερο το υπερβάλλον βάρος

Η κανονική (Μαρσαλιανή) καμπύλη ζήτησης περιλαμβάνει και το αποτέλεσμα εισοδήματος και όπως είδαμε πιο πριν αυτό μπορεί να αντισταθμίζει το αποτέλεσμα υποκατάστασης και να δημιουργείται η εντύπωση

5 ς υποθέσουμε τώρα ότι ένας φόρος επιβάλλεται σε ένα αγαθό και το βάρος του μετακυλίεται στον παραγωγό Με παρόμοιο τρόπο, όπως και πριν βρίσκουμε ότι το υπερβάλλον βάρος δίνεται από τον τύπο: Φορολογικά έσοδα E= τ η Όπου η η ελαστικότητα της καμπύλης προσφοράς και έχει παρόμοια ερμηνεία, όπως στην περίπτωση του φόρου που τον πληρώνει ο καταναλωτής. 5 q q 6 ν μέρος του φόρου μετακυλίεται στον καταναλωτή και το υπόλοιπο στον παραγωγό, όπως είναι η συνηθισμένη περίπτωση και τότε η πιο πάνω ανάλυση εξακολουθεί να ισχύει. ς πάρουμε το πιο κάτω διάγραμμα, με την καμπύλη προσφοράς να έχει θετική κλίση και την καμπύλη ζήτησης να έχει αρνητική κλίση. ς πάρουμε το παράδειγμα με το φόρο στη βενζίνη. Τιμή ανά λίτρο () =,80 =,50 =,30 S 0,50 καταναλωτή παραγωγού 7 8 = 90 = 00 () (επίδραση ελαστικότητας) (α) νελαστική ζήτηση (β) Ελαστική ζήτηση ν διπλασιαστεί ο φόρος, το ΥΒ τετραπλασιάζεται, π.χ. Ο φόρος αρχικά είναι 0 και μετά αυξάνεται άλλα δέκα λεπτά. S 3 S 50 φόρος S ΥΒ 50 φόρος S ΥΒ 3 0,0 0,0 E Τα επόμενα δέκα λεπτά φόρου δημιουργούν επιπλέον ΥΒ = E. Τα πρώτα δέκα λεπτά φόρου δημιουργούν ΥΒ =. Είναι εύκολο να δείξει κανείς ότι E =

5 q q 6 ν μέρος του φόρου μετακυλίεται στον καταναλωτή και το υπόλοιπο στον παραγωγό, όπως είναι η συνηθισμένη περίπτωση και τότε η πιο πάνω ανάλυση εξακολουθεί να ισχύει.

6 3 Μερικοί συντελεστές παραγωγής φορολογούνται με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το που χρησιμοποιούνται: Η απόδοση του κεφαλαίου το οποίο απασχολείται από τις ανώνυμες εταιρείες φορολογείται πιο πολύ από την απόδοση του κεφαλαίου που απασχολείται στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η εργασία στο σπίτι μας δεν φορολογείται. Το πιο κάτω διάγραμμα, μετρά το κόστος αποτελεσματικότητας. 3 w w VM στην αγορά VM στο σπίτι 0 Ώρες εργασίας H* Ώρες εργασίας 0 στο σπίτι στην αγορά Στο πιο πάνω διάγραμμα, η συνολική ποσότητα εργασίας είναι σταθερή 00. Καθώς κινούμαστε κατά μήκος του άξονα x, η εργασία μετατοπίζεται από την αγορά στο νοικοκυριό. VM είναι η αξία του οριακού προϊόντος. Η VM μειώνεται με τον αριθμό των ωρών εργασίας σε κάθε τομέα. Η άριστη κατανομή της εργασίας μεταξύ των τομέων είναι στο σημείο όπου η VM εξισώνεται μεταξύ τους. OH * ώρες αφιερώνονται στο σπίτι και O H * αφιερώνεται στην αγορά. ν ένας φόρος επιβάλλεται στο εισόδημα από εργασία στην αγορά, αλλά η παραγωγή στο νοικοκυριό δεν φορολογείται, η «πραγματική» καμπύλη VM για τις ώρες εργασίας στην αγορά περιστρέφεται, όπως δείχνει το πιο κάτω διάγραμμα Διαφορική φορολογία συντελεστών VM αγορά a b e (-t)vm αγορά w (-t)w Λόγω του φόρου τα άτομα μετακινούν ώρες εργασίας από την αγορά στο νοικοκυριό. Η παραγωγή στο νοικοκυριό αυξάνει από το OH * στο OH t, ενώ οι ώρες εργασίας στην αγορά μειώνονται από το O H * στο O H t. Το υπερβάλλον βάρος του φόρου είναι abe. VM στο σπίτι 35 d c 0 Ώρες εργασίας H* H t Ώρες εργασίας 0 στο σπίτι στην αγορά 36 6

3 w w VM στην αγορά VM στο σπίτι 0 Ώρες εργασίας H* Ώρες εργασίας 0 στο σπίτι στην αγορά Στο πιο πάνω διάγραμμα, η συνολική ποσότητα εργασίας είναι σταθερή 00.

7 Πολλαπλοί φόροι και η θεωρία της δεύτερης άριστης λύσης Τιμή λίτρου τζιν Τιμή λίτρου τζιν ( + t g ) g f ( + t r ) r c g r b h g a d e r g r g g Λίτρα τζιν ετησίως r 3 r r Λίτρα τζιν ετησίως 37 7

Σχετικά έγγραφα

Διάλεξη 12. Φορολογία και αποτελεσματικότητα. Ράπανος - Καπλάνογλου 2016/7

Διάλεξη 12. Φορολογία και αποτελεσματικότητα. Ράπανος - Καπλάνογλου 2016/7 Διάλεξη 12 Φορολογία και αποτελεσματικότητα 1 Γενικά Αν η φορολογία από μηδέν που είναι τώρα αυξηθεί στο 10% π.χ., αυτό πως επηρεάζει την ευημερία του καταναλωτή; Σίγουρα η κατανάλωση θα μεταβληθεί λόγω