ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ - Α Ε Υ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΥΝ ΙΚΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ - Α Ε Υ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΥΝ ΙΚΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Επιστηµονική Οµάδα: Καθηγητής, ηµήτρης Κ. Βεργίδης Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Καθηγητής, Φώτης Γεωργιακώδης Τµήµα Πληροφορικής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Μάιος 2008

Εισαγωγικό σηµείωµα του Προέδρου του Κοινωνικού Πολύκεντρου Θεόδωρου Χρονόπουλου Οι µεγάλες αλλαγές και οι κοινωνικοί µετασχηµατισµοί που συντελούνται τις τελευταίες δεκαετίες µε το πέρασµα στη µεταβιοµηχανική κοινωνία των υπηρεσιών και της γνώσης, τις ραγδαίες εξελίξεις στην επιστήµη και την τεχνολογία και τους νέους όρους διαπραγµάτευσης µεταξύ κεφαλαίου και εργασίας που επιβάλλει το σύγχρονο παγκοσµιοποιηµένο οικονοµικό περιβάλλον, δηµιουργούν νέα δεδοµένα για την εργασία και το συνδικαλιστικό κίνηµα και επιβάλλουν την ενίσχυση και διεύρυνση του ρόλου του. Το Κοινωνικό Πολύκεντρο, ως εξειδικευµένο ινστιτούτο της Α Ε Υ µε σκοπούς τη µελέτη, έρευνα και τεκµηρίωση σε θέµατα της ηµόσιας ιοίκησης και των Κοινωνικών Λειτουργιών του κράτους καθώς και την οργάνωση και λειτουργία προγραµµάτων συνδικαλιστικής εκπαίδευσης και επιµόρφωσης, ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη διεξαγωγή έρευνας για τη «ιερεύνηση των επιµορφωτικών αναγκών των συνδικαλιστικών στελεχών στο δηµόσιο» τα πορίσµατα της οποίας παρουσιάζονται σε αυτή την έκδοση. Η έρευνα πραγµατοποιήθηκε σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο Πειραιώς και το Πανεπιστήµιο Πάτρας κατά το διάστηµα 1/11/07-1/4/2008 και αποτελεί την δεύτερη φάση της πανελλαδικής έρευνας που ξεκίνησε το προηγούµενο έτος µε οµάδα - στόχο το συνολικό πληθυσµό των στελεχών των δευτεροβάθµιων συνδικαλιστικών ενώσεων του δηµοσίου. Σε αυτή τη δεύτερη ερευνητική φάση, οµάδα στόχος ήταν τα µέλη των.σ των πρωτοβάθµιων ενώσεων µε επιλογή πανελλαδικού αντιπροσωπευτικού δείγµατος 155 συλλόγων, και την συνολική αποστολή 1250 ερωτηµατολογίων στα εννεαµελή (ή επταµελή) συµβούλια.. Από τη συλλογή και την στατιστική επεξεργασία των δεδοµένων προέκυψαν σηµαντικά ποιοτικά και ποσοτικά ευρήµατα τα οποία στη συνέχεια θα κατευθύνουν το σχεδιασµό προγραµµάτων συνδικαλιστικής εκπαίδευσης πανελλαδικά.

Τα ευρήµατα της έρευνας είναι σηµαντικά για τους εξής λόγους: 1. Αναδεικνύουν µε έµφαση την επιθυµία για απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων από τα συνδικαλιστικά στελέχη σε όλα τα επίπεδα, τριτοβάθµιο, δευτεροβάθµιο και πρωτοβάθµιο. 2. Αναδεικνύουν την ανάγκη ενίσχυσης της θεωρητικής τους κατάρτισης για να µπορούν µε αποτελεσµατικότερο τρόπο να εντάσσουν το κλαδικό στο γενικό. 3. Αναδεικνύουν την συναίσθηση των συνδικαλιστικών στελεχών ότι τα ίδια είναι φορείς των αρχών και αξιών του συνδικαλιστικού κινήµατος, την ευθύνη πως ο κοινωνικός τους ρόλος συµπυκνώνει τη συµβολή του συνδικαλιστικού κινήµατος στις κοινωνικές εξελίξεις και 4. αναδεικνύουν ότι η στοχοθεσία και τα προτάγµατα του συνδικαλιστικού κινήµατος οφείλουν να έχουν σύµµαχο τη γνώση και τη διαρκή µόρφωση. Επιπλέον τα δηµογραφικά στοιχεία παρέχουν ικανοποιητική βάση και απαραίτητο υλικό για την προώθηση του στόχου της Ε.Ε της Α Ε Υ για την οργανωτική αναδιάρθρωση και δηµιουργική ανανέωση του δηµοσιοϋπαλληλικού κινήµατος.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...9 1. Θεωρητικές αφετηρίες..12 2. Ο πληθυσµός της έρευνας και τα χαρακτηριστικά του δείγµατος...15 3. Επιµορφωτικές ανάγκες στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών...24 4. Ξένες γλώσσες 37 5. Ανάπτυξη συνδικαλιστικών δεξιοτήτων και ενηµέρωση στελεχών...44 6. Επιµορφωτικά αιτήµατα...48 7. Συµπεράσµατα και προτάσεις..52

ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων κατά οµάδες ηλικιών.13 Πίνακας 1α Συνδικαλιστικά στελέχη.σ. και Γ.Σ. Οµοσπονδιών, του Γ.Σ. της Α Ε Υ και των Νοµαρχιακών Τµηµάτων κατά οµάδες ηλικιών 13 Πίνακας 2 ιάρκεια προϋπηρεσίας ανά πενταετία των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων.15 Πίνακας 3 ιάρκεια συνδικαλιστικής δράσης ανά πενταετία των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων.15 Πίνακας 4 Εκπαιδευτικό επίπεδο των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων..16 Πίνακας 4α Εκπαιδευτικό επίπεδο των συνδικαλιστικών στελεχών Οµοσπονδιών..16 Πίνακας 5 Εκπαιδευτικό επίπεδο στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων ανά φύλο 18 Πίνακας 6 Εκπαιδευτικό επίπεδο των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων ανά φύλο 18 Πίνακας 7 Εκπαιδευτικό επίπεδο ανά πενταετία συνδικαλιστικής δράσης....19 Πίνακας 8 Εκπαιδευτικό επίπεδο ανά δεκαετία συνδικαλιστικής δράσης..19 Πίνακας 9 Σύγκριση προϋπηρεσίας και ετών συνδικαλιστικής δράσης ανά φύλο..20 Πίνακας 10 Συµµετοχή στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων σε σεµινάρια χρήσης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών 21

Πίνακας 10α Συµµετοχή στελεχών Οµοσπονδιών σε σεµινάριο χρήσης Η/Υ... 22 Πίνακας 11 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων µε πιστοποίηση στη χρήση Η/Υ..22 Πίνακας 12 Επίπεδο εκπαίδευσης και συµµετοχή σε σεµινάρια Η/Υ στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων 23 Πίνακας 13 Επίπεδο εκπαίδευσης και πιστοποιηµένη γνώση χρήσης Η/Υ στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων...24 Πίνακας 14 Φορέας πιστοποίησης γνώσης Η/Υ..25 Πίνακας 15 Πιστοποίηση γνώσης Η/Υ ανά φορέα..26 Πίνακας 16 ιάρκεια σεµιναρίων Η/Υ που παρακολούθησαν τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων...26 Πίνακας 16α ιάρκεια σεµιναρίων Η/Υ που παρακολούθησαν τα στελέχη Οµοσπονδιών 27 Πίνακας 17 Φορείς πιστοποίησης στη χρήση Η/Υ και διάρκεια σεµιναρίων που παρακολούθησαν τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων.27 Πίνακας 18 Κατηγορίες φορέων πιστοποίησης στη χρήση Η/Υ κατά φύλο... 28 Πίνακας 19 Βαθµός εξοικείωσης των συνδικαλιστικών στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων στις διάφορες χρήσεις Η/Υ...29 Πίνακας 19α Βαθµός εξοικείωσης των συνδικαλιστικών στελεχών Οµοσπονδιών στις διάφορες χρήσεις του Η/Υ.30 Πίνακας 20 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων, ώρες παρακολούθησης σεµιναρίων Η/Υ και επίπεδο εκπαίδευσης 31

Πίνακας 21 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων, διάρκεια σεµιναρίων Η/Υ και επίπεδο εκπαίδευσης 32 Πίνακας 22 Απόψεις των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων για το βαθµό χρησιµότητας του Η/Υ στη διευκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων..33 Πίνακας 22α Απόψεις των στελεχών Οµοσπονδιών για το βαθµό χρησιµότητας του Η/Υ στη διευκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων..34 Πίνακας 23 Κάτοχοι τίτλου αγγλικής γλώσσας...36 Πίνακας 24 Επάρκεια για επικοινωνία σε απλά θέµατα στην αγγλική γλώσσα......37 Πίνακας 25 Επάρκεια στην αγγλική για την παρακολούθηση της επικαιρότητας από εφηµερίδες, ραδιόφωνο, τηλεόραση. 38 Πίνακας 26 Επάρκεια στην αγγλική γλώσσα για τη σύνταξη και παρουσίαση κειµένου..39 Πίνακας 27 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής..39 Πίνακας 28 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής. Επικοινωνία σε απλά θέµατα..40 Πίνακας 29 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής στην παρακολούθηση της επικαιρότητας.41 Πίνακας 30 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής στη σύνταξη και παρουσίαση κειµένου 41 Πίνακας 31 Απόψεις για τη χρησιµότητα της ξένης γλώσσας στις συνδικαλιστικές δραστηριότητες 42 Πίνακας 32 εξιότητες για ενεργητική παρουσία και συµµετοχή σε συνέδρια (απόψεις των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων). 43

Πίνακας 33 εξιότητες για ενεργητική παρουσία και συµµετοχή σε συνέδρια (απόψεις στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων κατά φύλο) 44 Πίνακας 34 εξιότητες για σύνταξη παρουσίαση εισηγήσεων, Σχεδιασµό κριτική αξιολόγηση δηµοσίων πολιτικών, παρουσίαση προτάσεων για κλαδικά θέµατα (απόψεις στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων).45 Πίνακας 35 Συσχέτιση των απόψεων για τις δεξιότητες µε την ενεργητική παρουσία και συµµετοχή σε συνέδρια 46 Πίνακας 36 Επίπεδο ενηµέρωσης των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων 48 Πίνακας 37 Τοµείς στους οποίους κρίνεται απαραίτητη η επιµόρφωση από τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων.50 Πίνακας 38 Αιτήµατα επιµόρφωσης κατά θεµατικούς τοµείς....53 Πίνακας 39 Φορείς στους οποίους εργάζονται τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων του δείγµατος 55 Πίνακας 40 Σύγκριση µέσων ηλικιών ανά Οµοσπονδία. 56

ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ιάγραµµα 1 Αριθµός συνδικαλιστικών οµοσπονδιών ανά υπουργείο...10 ιάγραµµα 2 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων κατά οµάδες ηλικιών (%) 16 ιάγραµµα 2 α Συνδικαλιστικά στελέχη Οµοσπονδιών κατά οµάδες ηλικιών..15 ιάγραµµα 3 Εκπαιδευτικό επίπεδο στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων...18 ιάγραµµα 3α Εκπαιδευτικό επίπεδο των συνδικαλιστικών στελεχών Οµοσπονδιών.19 ιάγραµµα 4 Σύγκριση απόψεων για το βαθµό χρησιµότητας του Η/Υ στην διευκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων 35

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μεταξύ 1870 1880, ιδρύονται οι πρώτοι σύλλογοι των δηµοσίων υπαλλήλων και σταδιακά αναπτύσσουν έντονη συνδικαλιστική δράση. Οι ηµοτικοί υπάλληλοι φαίνεται να παίζουν σηµαντικό ρόλο στη συνδικαλιστική δράση, λόγω της αυξηµένης αριθµητικής παρουσίας τους, όπως φαίνεται και από την απογραφή του 1870. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής αυτής οι ηµοτικοί υπάλληλοι ανέρχονταν στις 4.109, όλοι οι υπόλοιποι δηµόσιοι υπάλληλοι ήταν 5.343, οι δάσκαλοι 2.073 και οι εργάτες που δούλευαν σε βιοµηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις ανέρχονταν στις 28.400, εκ των οποίων οι 5.735 ήταν γυναίκες. Η ιδασκαλική Οµοσπονδία ( ΟΕ) ιδρύθηκε το 1922 και ήταν ένα από τα πιο µαζικά και ριζοσπαστικά συνδικάτα του µεσοπολέµου, ενώ η Οµοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης ιδρύθηκε το 1924. Σηµειώνεται ότι ο αριθµός των δασκάλων το 1929 ανήλθε σε 12.231. Το Σωµατείο Υπαλλήλων ήµου Αθηναίων ιδρύθηκε το 1931 και ανήκε στη Συνοµοσπονδία ηµοσίων Υπαλλήλων της Ελλάδος (Σ..Υ.Ε.) που ιδρύθηκε το 1926 µε έδρα την Αθήνα. Αυτή τη περίοδο ιδρύονται σωµατεία στο ήµο Πειραιά (1931) και στο ήµο Ηρακλείου Κρήτης (1933). Το 1935 µε την 20η Συντακτική Πράξη στις 6-5-1935 διαλύονται όλες οι συνδικαλιστικές δηµοσιοϋπαλληλικές οργανώσεις. Η δικτατορία του Μεταξά επεκτείνει αυτό το κατασταλτικό µέτρο σε όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις της χώρας (http://www.poeota.gr/istoriko.html, ανάκτηση: 4/4/2007). Συνδικαλιστικό κίνηµα στο χώρο των ήµων και Κοινοτήτων µεταπολεµικά εµφανίζεται το 1950, οπότε ιδρύθηκε η Οµοσπονδία ηµοτικών Υπαλλήλων Ελλάδος (Ο..Υ.Ε.). Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται πρόβληµα κατακερµατισµού και πολυδιάσπασης των συνδικαλιστικών δυνάµεων, που εντοπίζεται και στο συνδικαλιστικό χώρο των δηµοσίων υπαλλήλων, οι οποίοι σε τριτοβάθµιο επίπεδο εκπροσωπούνται από την Α Ε Υ. Είναι χαρακτηριστικό, ότι στο χώρο ευθύνης δεκαέξι υπουργείων, λειτουργούν 45 δευτεροβάθµιες συνδικαλιστικές ενώσεις. Από µια πρώτη διερεύνηση των στοιχείων διαπιστώνεται ειδικότερα, ότι στο χώρο ευθύνης της πλειονότητας των 10

υπουργείων δραστηριοποιούνται περισσότερες από µια συνδικαλιστικές οργανώσεις (http://www.inegsee.gr/enimerwsi-48-doc4.htm, ανάκτηση: 4/4/2007). Όπως διαπιστώνουµε από το διάγραµµα 1, στο υπουργείο Παιδείας δραστηριοποιούνται 8 (οχτώ) συνδικαλιστικές Οµοσπονδίες και στα υπουργεία Εσωτερικών, Πρόνοιας, Οικονοµικών και Γεωργίας από 6 συνδικαλιστικές Οµοσπονδίες. ιάγραµµα 1 Η προβληµατική αυτή, αποκτά σήµερα ιδιαίτερη σηµασία, δεδοµένου ότι φαίνεται να παρατηρούνται τάσεις παραίτησης από τη συνδικαλιστική δράση, όχι µόνο στη χώρα µας αλλά και παγκοσµίως, ως αποτέλεσµα διεργασιών αφενός στο επίπεδο των κυρίαρχων κοινωνικών αντιλήψεων και των αναδιατάξεων που συντελούνται στη διαδικασία της παραγωγής, αφετέρου στο επίπεδο των κοινωνικών συσχετισµών που διαµορφώνονται στις διάφορες χώρες στη συγκεκριµένη κοινωνική συγκυρία (http://www.inegsee.gr/enimerwsi-48-doc4.htm, ανάκτηση: 4/4/2007). 11

Ο µεγάλος αριθµός δευτεροβάθµιων συνδικαλιστικών ενώσεων, αντικειµενικά δυσχεραίνει τη δυνατότητα αποτελεσµατικής παρέµβασης, εφόσον ο συντονισµός από το τριτοβάθµιο συνδικαλιστικό όργανο είναι αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί. Αρκετά χρήσιµη εµπειρία για το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνηµα µπορεί να αποτελέσει η πρακτική των ευρωπαϊκών συνδικάτων, τα οποία προχωρούν σε ενοποίηση δευτεροβάθµιων συνδικαλιστικών οργανώσεων µε σκοπό τον πιο ευέλικτο και αποτελεσµατικό συντονισµό. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Γερµανίας όπου δέκα εκατοµµύρια συνδικαλισµένοι αντιπροσωπεύονται από δεκαέξι δευτεροβάθµιες συνδικαλιστικές οργανώσεις. 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ Η µετάβαση από τη θεωρία των ετερόνοµων συστηµάτων, σε µια θεωρία συστηµάτων, η αυτονοµία των οποίων αποτελεί χαρακτηριστικό και µη αναγώγιµο γνώρισµά τους (βλ. Μαρουσελής Σ. στο Maturana H. και Varela E., 1992: 20), µας επιτρέπει να εξετάζουµε τα κοινωνικά σύστηµατα, όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, ως αυτόνοµους φορείς και όχι ως ετερόνοµα σύστηµατα που υπερκαθορίζονται από τον εξωτερικό τους περίγυρο, µε τον οποίο συνδέονται µέσω µιας λογικής αντιστοιχήσεων. ιευκρινίζουµε ότι οι σχέσεις που συνάπτει το ετερόνοµο σύστηµα µε το περιβάλλον του πραγµατώνονται σε µια λογική αντιστοιχήσεων, δηλαδή µέσω αναπαραστάσεων του περιβάλλοντος από µέρους του συστήµατος. Στα ετερόνοµα συστήµατα η συσχέτιση ανάµεσα στην ταυτότητα και τη µεταβλητότητα του συστήµατος ερµηνεύεται σύµφωνα µε το σχήµα: είσοδοςέξοδος. Αντίθετα, θεωρούµε ότι τα κοινωνικά συστήµατα, όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, είναι πιο δηµιουργικό να µελετώνται ως ουσιαστικά αυτόνοµα από τον παρατηρητή, δηλαδή ως συστήµατα που καθορίζονται από µια εσωτερική δυναµική, σύµφωνα µε µια λογική όχι πλέον αντιστοίχησης αλλά συνοχής. Ένα από τα σηµαντικότερα ερωτήµατα που τίθενται στη σηµερινή συγκυρία είναι: πως θα µπορέσουν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των δηµοσίων υπαλλήλων να διατηρούν την οργανωτική τους ταυτότητα (αυτονοµία) µέσα σε ένα «αφιλόξενο» νεοφιλελεύθερο περιβάλλον που επαγγέλλεται και επιχειρεί την µε κάθε τρόπο συρρίκνωση των δηµοσίων φορέων και των δηµοσίων υπηρεσιών, εφαρµόζοντας πολιτικές ιδιωτικοποίησης. 12

Θεωρούµε ότι οι συνδικαλιστές τους οποίους αφορά ο σχεδιασµός των εκπαιδευτικών προγραµµάτων, δεν είναι παθητικοί αποδέκτες αποφάσεων. Αντιµετωπίζουν προβλήµατα, σε ορισµένες περιπτώσεις πολύ σοβαρά όπως: µεταβολές στο επάγγελµά τους ή / και στο εργασιακό τους περιβάλλον, στην οικογενειακή και κοινωνική τους ζωή, στους όρους άσκησης της συνδικαλιστικής δράσης και γενικότερα υφίστανται τις επιδράσεις ενός διαρκώς µεταβαλλόµενου κοινωνικο οικονοµικού, πολιτιστικού και τεχνολογικού περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, και οι ίδιοι µεταβάλλουν το περιβάλλον µε την εργασία τους και µε την κοινωνική, πολιτική, συνδικαλιστική και πολιτιστική τους δράση. Προαπαιτούµενο της αποτελεσµατικής συνδικαλιστικής δράσης είναι η ανάπτυξη µιας εσωτερικής δυναµικής. Συνεπώς, δεν µπορούµε να θεωρήσουµε τους συνδικαλιστές και ευρύτερα τους δηµοσίους υπαλλήλους ως απλούς εκπαιδευόµενους, ως απλούς καταναλωτές εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Είναι ήδη φορείς κάποιων σηµαντικών εκπαιδευτικών, εργασιακών και κοινωνικών εµπειριών και στην πλειονότητά τους είναι πτυχιούχοι της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Συνδυαστικά οι συνδικαλιστές του δείγµατος είναι: Εξειδικευµένοι σε πολύ σηµαντικά θέµατα Οικογενειάρχες Αιρετοί σε Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ενεργά µέλη πολιτικών οργανώσεων Υπεύθυνοι πολιτιστικών συλλόγων Μέλη πολιτιστικών συλλόγων ή µέλη άλλων συλλογικών φορέων Φορείς σηµαντικών βιωµάτων και εµπειριών Συνοπτικά, οι συνδικαλιστές και ευρύτερα οι δηµόσιοι υπάλληλοι, προς τους οποίους απευθύνονται τα προγράµµατα επιµόρφωσης, έχουν πολλαπλές ταυτότητες και ρόλους. Είναι άτοµα µε ιδιαίτερα βιώµατα και προσωπικά χαρακτηριστικά, ενδιαφέροντα, προσδοκίες, κίνητρα, επιθυµίες, ανάγκες, αξίες, στάσεις, συµπεριφορές, αλλά και µέλη κοινωνικών οµάδων, συλλογικών φορέων και θεσµών. Για το σχεδιασµό, λοιπόν, επιµορφωτικών προγραµµάτων, απαιτείται όχι µόνο η µελέτη της υπάρχουσας κατάστασης και ο προσδιορισµός των σηµαντικών δεδοµένων, αλλά και η διερεύνηση των αναγκών και των ενδιαφερόντων του πληθυσµού στόχου ή πιο εντοπισµένα της οµάδας στόχου. 13

Προσθέτουµε ότι δεν µπορούµε να θεωρούµε δεδοµένη την πληροφόρηση της οµάδας στόχου για τις τεράστιες αλλαγές που διαδραµατίζονται στις σηµερινές σύγχρονες κοινωνίες, ούτε την επίγνωσή της για τις άµεσες και έµµεσες συνέπειες που έχουν οι αλλαγές αυτές στις κοινωνικές και εργασιακές συνθήκες στις οποίες ζει. Σε πολλές περιπτώσεις, η οµάδα στόχος δεν γνωρίζει σε όλες τις διαστάσεις τους ούτε τις πρόσφατες και αναµενόµενες κοινωνικο-οικονοµικές, πολιτικές, πολιτιστικές και τεχνολογικές εξελίξεις, οι οποίες συγκροτούν τα σηµαντικά δεδοµένα, ούτε τις υπάρχουσες δυνατότητες επιµόρφωσης ενηλίκων. Στις σύγχρονες κοινωνίες της γνώσης και της πληροφορίας ούτε η πληροφόρηση, ούτε η γνώση για τις πρόσφατες και τις επικείµενες αλλαγές είναι αυτονόητες. Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις και οι αλλαγές σε όλα τα επίπεδα είναι ταχύτατες και ριζικές. Η διαµόρφωση, λοιπόν, των επιµορφωτικών αναγκών δεν αποτελεί µια «φυσική» διαδικασία, που καταλήγει σταδιακά στην συνειδητοποίησή τους από τους ανθρώπους από τους αρµόδιους εκπαιδευτικούς φορείς. Απαιτούνται ειδικές έρευνες, λαµβάνοντας υπόψη µας ότι οι εκπαιδευτικές ανάγκες µπορεί να έχουν µια υποκειµενική διάσταση, π.χ. τη συνειδητοποίηση µιας έλλειψης ή µιας (δια)προσωπικής αλλαγής, και µια αντικειµενική διάσταση, όπως το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάµεων, οι αλλαγές στην εργασία κ.τ.λ. Επίσης, εφόσον οι εκπαιδευτικές ανάγκες συναρτώνται µε το βαθµό συνειδητοποίησης της έλλειψης µορφωτικών αγαθών και µε τις αλλαγές που συµβαίνουν είτε σε προσωπικό, είτε σε διαπροσωπικό επίπεδο, είτε στον κοινωνικό περίγυρο, µπορούµε να τις διακρίνουµε σε συνειδητές και µη συνειδητές. Προσθέτουµε ότι, ακόµη κι όταν η οµάδα στόχος έχει υψηλό βαθµό συνειδητοποίησης των εκπαιδευτικών αναγκών της, οι ανάγκες αυτές δεν εκφράζονται πάντοτε ρητά Συνοψίζοντας τα παραπάνω, µπορούµε να διακρίνουµε τις εκπαιδευτικές ανάγκες σε τρεις κατηγορίες: α. συνειδητές και ρητές β. συνειδητές και µη ρητές γ. λανθάνουσες (και προφανώς µη ρητές) ανάγκες Η διάκριση αυτή των εκπαιδευτικών αναγκών µας βοηθά στην επιλογή των κατάλληλων µεθόδων και τεχνικών για τη συλλογή και επεξεργασία των αναγκαίων πραγµατολογικών δεδοµένων. Επίσης, συµβάλλει στην εξαγωγή συµπερασµάτων και στη διατύπωση προτάσεων. 14

2. Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΙΓΜΑΤΟΣ Η µελέτη αφορά, την καταγραφή των εκπαιδευτικών αναγκών των εκπροσώπων των εργαζοµένων στο δηµόσιο τοµέα που καλύπτει συνδικαλιστικά η Α Ε Υ. Για το σχεδιασµό, την οργάνωση και τη διεξαγωγή της έρευνας, τον Ιούνιο του 2007 ειδική οµάδα επιστηµόνων συνεργατών του Κοινωνικού Πολυκέντρου εργάσθηκε για την επιλογή του δείγµατος. Με βάση την κατανοµή των πρωτοβάθµιων σωµατείων της Α Ε Υ στις 13 Περιφέρειες της χώρας, επιλέχθηκε τυχαία µε δειγµατοληψία αντιπροσωπευτικό, πανελλαδικό δείγµα 147 σωµατείων, Η συλλογή των δεδοµένων έγινε µε τη χρήση δοµηµένου ερωτηµατολογίου που περιελάµβανε κλειστές και ανοικτές ερωτήσεις. Ο πληθυσµός στόχος αποτελείται από όλα τα µέλη των διοικητικών συµβουλίων των κατά τόπους πρωτοβάθµιων σωµατείων του δηµόσιου τοµέα, προς τα οποία και απεστάλησαν τα προς συµπλήρωση ερωτηµατολόγια. Συνολικά εστάλησαν 1250 ερωτηµατολόγια. Ο αριθµός των ερωτηµατολογίων που απαντήθηκαν ανήλθε σε 431 (το 34,5% του συνόλου). Εκ των 431 ατόµων που απάντησαν στις ερωτήσεις του ερωτηµατολογίου, 311 ήταν άνδρες και 115 γυναίκες, ενώ 5 δεν συµπλήρωσαν το φύλο τους. Η µέση ηλικία των ατόµων ανεξαρτήτως φύλου ανέρχεται σε 46,8 έτη µε µικρότερη ηλικία τα 26 και µεγαλύτερη ηλικία τα 64 έτη. Όπως προκύπτει από τον πίνακα 1, τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων που απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο είναι µεταξύ 41-50 ετών. Μόνο το 13,2% του συνόλου του δείγµατος έχει ηλικία έως 40 ετών. Βέβαια, τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων έχουν µικρότερη ηλικία από τα συνδικαλιστικά στελέχη σε δευτεροβάθµιο και τριτοβάθµιο επίπεδο των Οµοσπονδιών και των ΝΤ και του ΓΣ της Α Ε Υ δεδοµένου ότι οι συµπεριλαµβανόµενοι στο δείγµα (βλ. πίνακας 1α) ηλικίας έως 40 ετών είναι µόνο το 7,7% του συνόλου. 15

Είναι αναµενόµενο ότι τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων θα είναι µικρότερης ηλικίας από τα στελέχη σε δευτεροβάθµιο και τριτοβάθµιο επίπεδο (µέλη.σ. και Γ.Σ. Οµοσπονδιών, του Γ.Σ. της Α Ε Υ και των µελών των.σ. των νοµαρχιακών τµηµάτων). Όµως, αυτή η διαφορά ηλικίας δεν φαίνεται να είναι τόσο µεγάλη όσο θα µπορούσαµε να υποθέσουµε, παίρνοντας υπόψη µας τα διαφορετικά επίπεδα συνδικαλιστικής δράσης. Πίνακας 1 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων κατά οµάδες ηλικιών Οµάδα ηλικιών Συχνότητα % 26-30 5 1,2 31-35 14 3,3 36-40 37 8,7 41-45 107 25,2 46-50 116 27,3 51-55 82 19,3 56-60 59 13,9 61-65 5 1,2 Σύνολο 425 100 Πίνακας 1α Συνδικαλιστικά στελέχη.σ. και Γ.Σ. Οµοσπονδιών, του Γ.Σ. της Α Ε Υ και των Νοµαρχιακών Τµηµάτων κατά οµάδες ηλικιών Οµάδα ηλικιών Συχνότητα % < 35 8 2,4 36-40 18 5,3 41-45 58 17,2 46-50 99 29,3 51-55 93 27,5 56-60 56 16,6 61 + 6 1,7 Σύνολο 338 100 16

Πηγή: Πρακτικά Ηµερίδας: ηµοσιοϋπαλληλικό Κίνηµα και Συνδικαλιστική ιάγραµµα 2 Εκπαίδευση, 23/2/2007, Κοινωνικό Πολύκεντρο, σελ.56. Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων κατά οµάδες ηλικιών (%) 30 25 20 ποσοστά 15 10 5 0 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 61-65 ιάγραµµα 2α Συνδικαλιστικά στελέχη Οµοσπονδιών κατά οµάδες ηλικιών Συνδικαλιστικά στελέχη κατά οµάδες ηλικιών 35,0 30,0 25,0 29,3 27,5 ποσοστά 20,0 15,0 17,2 16,6 10,0 5,0 2,4 5,3 1,7 0,0 30-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 61 + Πηγή: Πρακτικά Ηµερίδας: ηµοσιοϋπαλληλικό Κίνηµα και Συνδικαλιστική Εκπαίδευση, 23/2/2007, Κοινωνικό Πολύκεντρο, σελ.56. 17

Πίνακας 2 ιάρκεια προϋπηρεσίας ανά πενταετία των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων Έτη προϋπηρεσίας Συχνότητα Ποσοστό (%) έως 5 14 3,4 6-10 42 10,2 11-15 54 13,1 16-20 76 18,4 21-25 139 33,6 26-30 62 15,0 31 και άνω 26 6,3 Σύνολο 413 100 Πίνακας 3 ιάρκεια συνδικαλιστικής δράσης ανά πενταετία των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων Έτη συνδικαλιστικής Συχνότητα Ποσοστό (%) δράσης έως 5 115 28,6 6-10 89 22,1 11-15 69 17,2 16-20 59 14,7 21-25 42 10,5 26-30 20 4,8 31 και άνω 8 2,0 Σύνολο 413 100 Από τον πίνακα 2 φαίνεται ότι τα περισσότερα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων έχουν 16 25 χρόνια προϋπηρεσίας και έως 10 χρόνια συνδικαλιστική δράση (βλ. πίνακα 3). Επίσης, ενώ το 21,3% του δείγµατος έχει περισσότερα από 25 χρόνια 18

προϋπηρεσίας, µόνο το 6,8% των στελεχών έχει περισσότερα από 25 χρόνια συνδικαλιστικής δράσης. Ενδεχοµένως, οι µεγαλύτεροι σε ηλικία αποµακρύνονται από τη συµµετοχή σε.σ. πρωτοβάθµιων σωµατείων. Πίνακας 4 Εκπαιδευτικό επίπεδο των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων Μορφωτικό Επίπεδο Συχνότητα Ποσοστό (%) ηµοτικό 6 1,4 Γυµνάσιο 15 3,5 Λύκειο/Τεχνική Σχολή 96 22,3 ΙΕΚ 4 0,9 ΑΕΙ/ΑΤΕΙ 254 58,9 Συναφής Μεταπτυχιακός 47 10,9 Τίτλος Μη Συναφής 4 0,9 Μεταπτυχιακός Τίτλος εν απάντησαν 5 1,2 Σύνολο 431 ~100 Πίνακας 4α Εκπαιδευτικό επίπεδο των συνδικαλιστικών στελεχών Οµοσπονδιών Εκπαιδευτικό Επίπεδο Συχνότητα Ποσοστό (%) ηµοτικό 2 0,6 Γυµνάσιο 3 0,9 Λύκειο/Τεχνική Σχολή 90 25,5 ΙΕΚ 4 1,1 ΑΕΙ/ΤΕΙ 201 56,9 Μεταπτυχιακό συναφές µε 37 10,5 την εργασία τους Μεταπτυχιακό µη συναφές 6 1,7 µε την εργασία τους εν απάντησαν 10 2,8 Σύνολο 353 100 Πηγή: Πρακτικά Ηµερίδας: ηµοσιοϋπαλληλικό Κίνηµα και Συνδικαλιστική Εκπαίδευση, 23/2/2007, Κοινωνικό Πολύκεντρο, σελ.56. Η πλειονότητα των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων, περίπου το 59% (πίνακας 4), είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ και ΤΕΙ. 19

ιάγραµµα 3 Εκπαιδευτικό επίπεδο στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων ηµοτικό 1,4 Μορφωτικό επίπεδο Γυµνάσιο Λύκειο/Τεχνική Σχολή ΙΕΚ ΑΕΙ/ΑΤΕΙ Συναφής Μεταπ τυχιακός Τίτλος Μη Συναφής Μεταπ τυχιακός Τίτλος 3,5 0,9 10,9 0,9 22,3 58,9 εν απ άντησαν 1,2 0 10 20 30 40 50 60 70 ποσοστά ιάγραµµα 3α Εκπαιδευτικό επίπεδο των συνδικαλιστικών στελεχών Οµοσπονδιών Eκπαιδευτικό επίπεδο των συνδικαλιστικών στελεχών ποσοστά 0,0 20,0 40,0 60,0 ηµοτικό 0,6 Γυµνάσιο 0,9 Λύκειο/Τεχνική Σχολή 25,5 ΙΕΚ 1,1 ΑΕΙ/ΤΕΙ 56,9 Μεταπτυχιακό συναφές µε την εργασία 10,5 Μεταπτυχιακό µη συναφές µε την εργασία 1,7 εν απάντησαν 2,8 Από τη σύγκριση των πινάκων 4 και 4α διαπιστώνουµε ότι το εκπαιδευτικό επίπεδο των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων και των στελεχών Οµοσπονδιών είναι 20

περίπου το ίδιο, µε κάπως υψηλότερο το επίπεδο των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων (βλ. διαγράµµατα 3 και 3α). Πίνακας 5 Εκπαιδευτικό επίπεδο στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων ανά φύλο Εκπαιδευτικό Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Επίπεδο συχνότητα ποσοστά (%) συχνότητα ποσοστά (%) συχνότητα ποσοστά (%) ηµοτικό 5 1,6 1 0,9 6 1,4 Γυµνάσιο 10 3,2 5 4,4 15 3,5 Λύκειο/Τεχνικ 70 22,5 26 22,6 96 22,5 ή Σχολή ΙΕΚ 2 0,6 2 1,7 4 0,9 ΑΕΙ/ΤΕΙ 183 58,8 71 61,7 254 59,6 Μεταπτυχιακό 38 12,2 9 7,8 47 11,0 συναφές µε την εργασία τους Μεταπτυχιακό µη συναφές µε 3 1 1 0,9 4 1 την εργασία τους Σύνολο 311 100 115 100 426 100 Πίνακας 6 Εκπαιδευτικό επίπεδο των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων ανά φύλο Εκπαιδευτικό Επίπεδο ηµοτικό + Γυµνάσιο Λύκειο/Τεχνικ ή Σχολή + ΙΕΚ Άνδρες Γυναίκες Σύνολο συχνότητα ποσοστά (%) συχνότητα ποσοστά (%) συχνότητα ποσοστά (%) 15 4,8 6 5,2 21 4,9 72 23,2 28 24,3 100 23,5 ΑΕΙ/ΤΕΙ 183 58,8 71 61,7 254 59,6 Μεταπτυχιακό 41 13,2 10 8,7 51 12,0 Σύνολο 311 100 115 100 426 100 Από τους πίνακες 5 και 6 διαπιστώνεται ότι το ποσοστό γυναικών µε πτυχίο ΑΕΙ/ΤΕΙ είναι µεγαλύτερο από των ανδρών, ενώ οι άνδρες στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων 21

έχουν σε µεγαλύτερο ποσοστό µεταπτυχιακές σπουδές από τις γυναίκες συναδέλφους τους. Πίνακας 7 Εκπαιδευτικό επίπεδο ανά πενταετία συνδικαλιστικής δράσης Πενταετίες Απόφοιτοι Απόφοιτοι Πτυχιούχοι Μεταπτυχιακές Σύνολο συνδικαλιστικής δράσης σε έτη ηµοτικού και Γυµνασίου δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και ΙΕΚ ΑΕΙ - ΤΕΙ σπουδές έως 5 έτη 4 21 73 16 114 5 + έως 10 έτη 2 15 65 7 89 10 + έως 15 έτη 5 24 33 6 68 15 + έως 20 έτη 4 19 30 6 59 20 + έως 25 έτη 4 7 24 6 41 25 + έως 30 έτη 1 5 9 5 20 30 + έως 35 έτη 0 2 3 2 7 20 93 237 48 398 Πίνακας 8 Εκπαιδευτικό επίπεδο ανά δεκαετία συνδικαλιστικής δράσης εκαετίες Απόφοιτοι Απόφοιτοι Πτυχιούχοι Μεταπτυχιακές Σύνολο συνδικαλιστικής δράσης σε έτη ηµοτικού και Γυµνασίου δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και ΙΕΚ ΑΕΙ - ΤΕΙ σπουδές < 10 έτη 6 36 138 23 203 11-20 έτη 9 43 63 12 127 > 21 έτη 5 14 37 13 69 Σύνολο 20 93 238 48 399 22

Πίνακας 9 Σύγκριση προϋπηρεσίας και ετών συνδικαλιστικής δράσης ανά φύλο Φύλο Ν x s t Σηµαντικότητα Προϋπηρεσία Άνδρες 303 18,77 7,316 0,382 Μη σηµαντική Γυναίκες 107 18,46 7,357 p= 0,703 διαφορά µεταξύ χρόνων προϋπηρεσίας στη θέση εργασίας των δύο φύλων Χρόνια συνδικαλιστικής Άνδρες 300 11,33 7,967 3,664 Στατιστικά σηµαντική διαφορά δράσης µέσων χρόνων Γυναίκες 99 8,05 6,886 p=0,000... συνδικαλιστικής δράσης στα δύο φύλα. Υπεροχή των ανδρών Από τον πίνακα 9 προκύπτει ότι οι γυναίκες δεν συµµετέχουν στη συνδικαλιστική δράση στον ίδιο βαθµό µε τους άνδρες, δεδοµένου ότι ενώ δεν υπάρχει στατιστική διαφορά ως προς τα χρόνια προϋπηρεσίας µεταξύ των δύο φύλων στο δείγµα, υπάρχει στατιστικά σηµαντική διαφορά ως προς τα χρόνια συνδικαλιστικής δράσης, µε υπεροχή των ανδρών. 23

3. ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Όπως είναι αναµενόµενο, τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων είναι νεότερα από τα στελέχη των Οµοσπονδιών και τριτοβάθµιων οργάνων (.Σ. και Γ. Σ. Οµοσπονδιών, µέλη Γ.Σ. Α Ε Υ κ.λ.π.), και έχουν συµµετάσχει σε σεµινάρια χρήσης Η/Υ σε µεγαλύτερο ποσοστό (68,2% έναντι 63,7%), όπως προκύπτει από τους πίνακες 10 και 10α. Ειδικότερα, σε σύνολο 431 στελεχών του δείγµατος, στην ερώτηση για τη συµµετοχή τους σε επιµορφωτικά σεµινάρια που αφορούν τη χρήση Η/Υ, απάντησαν 428 εκ των οποίων οι 294 απάντησαν καταφατικά (πίνακας 10). Εξ αυτών οι 290 απάντησαν στην ερώτηση για την πιστοποιηµένη γνώση της χρήσης των Η/Υ. Από το σύνολο του δείγµατος το 38,7% έχει πιστοποίηση στη χρήση Η/Υ, (πίνακας 11) έναντι 31% των στελεχών Οµοσπονδιών (στο ίδιο, σελ.61). Επίσης από τα 294 στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων που παρακολούθησαν σεµινάρια Η/Υ το 57,6% πιστοποιήθηκε έναντι 49% των στελεχών Οµοσπονδιών. Πίνακας 10 Συµµετοχή στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων σε σεµινάρια χρήσης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Συµµετοχή σε σεµινάρια Η/Υ Ποσοστά % Ναι 294 68,2 Όχι 134 31,1 εν απάντησαν 3 0,7 Σύνολο 431 100 24

Πίνακας 10α Συµµετοχή στελεχών Οµοσπονδιών και τριτοβάθµιων οργάνων σε σεµινάριο χρήσης Η/Υ αριθµ. % Ναι 225 63,7 Όχι 123 34,8 εν απάντησαν 5 1,5 Σύνολο 353 100 Πηγή: στο ίδιο Πίνακας 11 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων µε πιστοποίηση στη χρήση Η/Υ Μέλη Ποσοστό Ποσοστό επί του επί των γενικού απαντήσεων συνόλου % Με πιστοποίηση 167 38,7 57,6 Χωρίς 123 28,5 42,4 πιστοποίηση Σύνολο 290 67,2 100 Γενικό Σύνολο 431 100 25

Πίνακας 12 Επίπεδο εκπαίδευσης και συµµετοχή σε σεµινάρια Η/Υ στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων Εκπαιδευτικό Επίπεδο Συµµετείχαν σε σεµινάρια H/Y Συχνότητα Ποσοστό (%) εν συµµετείχαν σε σεµινάρια H/Y Συχνότητα Ποσοστό (%) Σύνολο ηµοτικό και Γυµνάσιο 3 14,3 18 85,7 21 Λύκειο/Τεχνική Σχολή και ΙΕΚ 52 52,5 47 47,5 99 ΑΕΙ/ΤΕΙ 193 76,6 59 23,4 252 Μεταπτυχιακό 42 82,4 3 17,6 51 Σύνολο συχνότητα Ποσοστά (%) 290 133 423 68,7 31,3 Όπως είναι αναµενόµενο, όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης, τόσο αυξάνεται το ποσοστό συµµετοχής σε σεµινάρια επιµόρφωσης στη χρήση Η/Υ (πίνακας 12). Το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 82,4% στους ερωτηθέντες µε µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών. Η τάση για υπερεκπαίδευση είναι σαφής. 26

Πίνακας 13 Επίπεδο εκπαίδευσης και πιστοποιηµένη γνώση χρήσης Η/Υ στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων Με πιστοποίηση Χωρίς πιστοποίηση Σύνολο Εκπαιδευτικό Επίπεδο Συχνότητα Ποσοστό (%) Συχνότητα Ποσοστό (%) Συχνότητα ηµοτικό + Γυµνάσιο 1 50 1 50 2 Λύκειο/Τεχνική Σχολή + 23 45,1 28 54,9 51 ΙΕΚ ΑΕΙ/ΤΕΙ 104 54,7 86 45,3 190 Μεταπτυχιακό 37 86 6 14 43 Σύνολο συχνότητα 165 121 286 Ποσοστά (%) 57,6 42,4 Όπως προκύπτει από τον πίνακα 13, πιστοποιηµένη γνώση της χρήσης Η/Υ έχει το 57,6 % των ερωτηθέντων που έχουν παρακολουθήσει σεµινάρια για τη χρήση Η/Υ και το ποσοστό αυξάνει όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης (τιµή στατιστικού ελέγχου χ 2 = 18.206 d.j.= 3, p=0.000 ). Επιβεβαιώνεται, συνεπώς, η τάση υπερεκπαίδευσης ενός µέρους των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων που έχουν µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών και στην πλειονότητά τους (86%) έχουν και πιστοποίηση Η/Υ. 27

Από τον πίνακα 14 διαπιστώνουµε ότι το 44% των τίτλων πιστοποίησης έχει χορηγηθεί από το ΥΠΕΠΘ κυρίως σε εκπαιδευτικούς και το 34,3% από άλλους δηµόσιους φορείς. Είναι σαφής η πολύ θετική συµβολή των προγραµµάτων εκµάθησης Η/Υ που οργανώνονται από δηµόσιους φορείς και ιδιαίτερα από το ΥΠΕΠΘ. Πρόκειται κυρίως για την πιστοποίηση χρήσης Η/Υ εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν αντίστοιχα προγράµµατα πανελλαδικά, σχεδόν µε καθολικό τρόπο και είχαν κίνητρο να προσέλθουν για πιστοποίηση. Πίνακας 14 Φορέας πιστοποίησης γνώσης Η/Υ Εκπαιδευτικό Επίπεδο συχνότητα ΥΠΕΠΘ ποσοστό (%) Ιδιωτικοί φορείς συχνότητα ποσοστό (%) Άλλοι δηµόσιοι φορείς συχνότητα ποσοστό (%) Σύνολο Λύκειο/Τεχνική Σχολή 0 % 8 42,1 11 57,9 19 + ΙΕΚ ΑΕΙ/ΤΕΙ 41 47,7 15 17,4 30 34,9 86 Μεταπτυχιακό 18 62,1 6 20,7 5 17,2 29 Σύνολο συχνότητα ποσοστό (%) 59 29 46 134 44 21,7 34,3 Μόνο το 21,7 % των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων έχει πιστοποιηθεί στη χρήση Η/Υ από ιδιωτικούς φορείς. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουµε ότι σε ιδιωτικούς φορείς απευθύνονται σε µεγαλύτερο ποσοστό οι απόφοιτοι της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης (42,1%) σχεδόν σε διπλάσιο ποσοστό σε σύγκριση µε τους αποφοίτους ΑΕΙ/ΤΕΙ (17,4%) και µε τους κατόχους µεταπτυχιακού τίτλων (20,7%). 28

Πίνακας 15 Πιστοποίηση γνώσης Η/Υ ανά φορέα Συχνότητα Ποσοστό στο γενικό σύνολο (%) Ποσοστό επί των πιστοποιηµένων χρηστών Η/Υ (%) 3 ΥΠΕΠΘ 61 14,2 44,9 4 Ι ΙΩΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ 29 6,7 21,3 5 ΑΛΛΟΙ 46 10,7 33,8 ΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Γενικό σύνολο 136 31,6 100 Ο πολύ σηµαντικός ρόλος του ΥΠΕΠΘ και άλλων δηµοσίων φορέων για την πιστοποίηση της χρήσης Η/Υ από τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων φαίνεται στον πίνακα 15. Το 45% των πιστοποιηµένων χρηστών Η/Υ έχουν πιστοποιηθεί από το ΥΠΕΠΘ. Πρόκειται κυρίως για πιστοποίηση χρήσης Η/Υ εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν αντίστοιχα προγράµµατα πανελλαδικά, σχεδόν µε καθολικό τρόπο και είχαν κίνητρο να προσέλθουν για πιστοποίηση. Πίνακας 16 ιάρκεια σεµιναρίων Η/Υ που παρακολούθησαν τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων Ώρες Συχνότητα στελεχών Ποσοστό επί του γενικού συνόλου (%) Ποσοστό σε όσους παρακολούθησαν (0-40) 87 20,2 29,8 (41-100) 126 29,2 43,1 (101-300) 47 10,9 16,1 (301+) 32 7,4 11 Σύνολο 292 67,7 100 απαντήσεων Γενικό σύνολο 431 100 29

Πίνακας 16α ιάρκεια σεµιναρίων Η/Υ που παρακολούθησαν τα στελέχη Οµοσπονδιών Ώρες Συχνότητα % (0-40) 64 28,4 (41-100) 94 41,8 (101-300) 37 16,4 (301+) 29 12,9 εν απάντησε 1 0,5 Σύνολο 225 100 Πηγή: στο ίδιο Όπως διαπιστώνουµε από τον πίνακα 16, τα περισσότερα σεµινάρια χρήσης Η/Υ που παρακολούθησαν τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων ήταν διαρκείας 41-100 ωρών. Πιο συγκεκριµένα, το 43,1% των στελεχών που απάντησαν παρακολούθησαν σεµινάρια διαρκείας 41-100 ωρών. Τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων και τα στελέχη Οµοσπονδιών φαίνεται ότι παρακολούθησαν παρόµοιας διάρκειας σεµινάρια χρήσης Η/Υ, όπως προκύπτει από την σύγκριση των πινάκων 16 και 16α. Πίνακας 17 Φορείς πιστοποίησης στη χρήση Η/Υ και διάρκεια σεµιναρίων που παρακολούθησαν τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων Ώρες (έως (41-100 (101-300 > 300 Σύνολο 40ώρες) ώρες) ώρες) ώρες ΥΠΕΠΘ 8 42 6 5 61 Ι ΙΩΤΙΚΟΙ 5 9 8 7 29 ΦΟΡΕΙΣ ΑΛΛΟΙ 10 17 9 9 45 ΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Σύνολο 23 68 23 21 135 Κανείς από τους 135 πιστοποιηθέντες στη χρήση Η/Υ δεν πιστοποιήθηκε στον Ο.Ε.Ε.Κ. ή σε Κ.Ε.Κ. Όπως φαίνεται από τον πίνακα 17, οι περισσότεροι πιστοποιηµένοι χρήστες (το 50,4%) έχουν παρακολουθήσει σεµινάρια διαρκείας 41-100 ωρών. 30

Πίνακας 18 Κατηγορίες φορέων πιστοποίησης στη χρήση Η/Υ κατά φύλο Κατηγορία φορέων πιστοποίησης Υ.Π.ΕΠ.Θ. Συχνότητα % Ιδιωτικοί φορείς Άνδρες Γυναίκες Σύνολο 46 13 59 44,7 41,9 44 Συχνότητα 19 10 29 % Άλλοι ηµόσιοι Φορείς Συχνότητα 18,4 32,3 21,6 38 8 46 % 36,9 25,8 34,3 Σύνολο 103 31 134 Από τον πίνακα 18 φαίνεται ότι οι γυναίκες που πιστοποιήθηκαν στη χρήση Η/Υ σε ιδιωτικούς φορείς είναι το 32,3% του συνόλου τους, ενώ οι άνδρες που πιστοποιήθηκαν στη χρήση Η/Υ σε ιδιωτικούς φορείς είναι το 18,4% του συνόλου των πιστοποιηµένων ανδρών που απάντησαν στην ερώτηση αυτή. Η προτίµηση των γυναικών προς τους ιδιωτικούς φορείς πιστοποίησης είναι ένα ζήτηµα προς διερεύνηση. 31

Πίνακας 19 Βαθµός εξοικείωσης των συνδικαλιστικών στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων στις διάφορες χρήσεις Η/Υ (N = 431) Πολύ εξοικειωµένα Λίγο εξοικειωµένα Καθόλου Χρήση πληκτρολογίουποντικιού (mouse) 258 Χρήση λογιστικών φύλων (excel) 162 Χρήσεις λογισµικού για παρουσιάσεις (p/point) 210 Βασική χρήση των windows (windows) Χρήση επεξεργαστή κειµένου (word) Χρήση διαδικτύου (internet) Ηλεκτρονικό ταχυδροµείο (email) Χρήση λογιστικών φύλων (excel) Χρήσεις λογισµικού για παρουσιάσεις (power point) 235 Χρήση διαδικτύου (internet) 219 Βασική χρήση των windows (windows) 183 Χρήση πληκτρολογίουποντικιού (mouse) 161 Χρήση επεξεργαστή κειµένου (word) 130 Χρήσεις λογισµικού για παρουσιάσεις (p/point) 77 Ηλεκτρονικό ταχυδροµείο (email) 148 Ηλεκτρονικό ταχυδροµείο (email) 134 Χρήση λογιστικών φύλων (excel) 133 Χρήση διαδικτύου (internet) 130 Χρήση επεξεργαστή κειµένου (word) 124 Βασική χρήση των windows (windows) 119 Χρήση πληκτρολογίουποντικιού (mouse) 134 121 80 66 52 32 Από τον πίνακα 19 προκύπτει ότι τα περισσότερα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων που γνωρίζουν να χρησιµοποιούν Η/Υ, είναι εξοικειωµένα µε απλές χρήσεις (χρήση πληκτρολογίου-ποντικιού, βασική χρήση των windows, χρήση επεξεργαστή κειµένου). Αντίθετα, δεν είναι καθόλου εξοικειωµένα στη χρήση λογισµικού για παρουσιάσεις (power point), στη χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (email) και στη χρήση λογιστικών φύλλων (excel). Συγκρίνοντας τους πίνακες 19 και 19α διαπιστώνουµε ότι τόσο τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων όσο και τα στελέχη Οµοσπονδιών είναι εξοικειωµένα µε απλές χρήσεις του Η/Υ και υπενθυµίζουµε ότι έχουν παρακολουθήσει σεµινάρια Η/Υ της ίδιας διάρκειας. 32

Πίνακας 19α Βαθµός εξοικείωσης των συνδικαλιστικών στελεχών Οµοσπονδιών στις διάφορες χρήσεις του Η/Υ (N = 353) Πολύ Λίγο Καθόλου Χρήση συχν. Χρήση συχν. Χρήση συχν. 191 Χρήση 182 λογιστικών φύλλων (Excel) Χρήση πληκτρολογίου, ποντικιού Βασική χρήση των Windows Χρήση επεξεργαστή κειµένου (Word) Χρήση διαδικτύου (Internet) Χρήση ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (Email) Χρήση λογιστικών φύλλων (Excel) 168 Χρήση διαδικτύου (Internet) 154 Χρήση πληκτρολογίου, ποντικιού 138 Βασική χρήση των Windows 129 Χρήση επεξεργαστή κειµένου (Word) 88 Χρήση ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (Email) Χρήση 55 Χρήση λογισµικού για λογισµικού για παρουσιάσεις παρουσιάσεις (Power Point) (Power Point) Πηγή: στο ίδιο, σελ.63 124 Χρήση λογισµικού για παρουσιάσεις (Power Point) 121 Χρήση λογιστικών φύλλων (Excel) 113 Χρήση ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (Email) 112 Χρήση επεξεργαστή κειµένου (Word) 102 Χρήση διαδικτύου (Internet) 91 Βασική χρήση των Windows 90 Χρήση πληκτρολογίου, ποντικιού Φαίνεται ότι τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων και τα στελέχη των Οµοσπονδιών έχουν παρακολουθήσει τα ίδια σεµινάρια ως προς τη διάρκεια και έχουν περίπου το ίδιο επίπεδο ως προς την εξοικείωσή τους µε τις χρήσεις Η/Υ. Το ενθαρρυντικό είναι ότι είναι µεγαλύτερο το ποσοστό στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων που έχει παρακολουθήσει σεµινάρια και έχει πιστοποίηση στη χρήση Η/Υ σε σύγκριση µε το αντίστοιχο ποσοστό των στελεχών Οµοσπονδιών. 117 114 79 75 61 38 33

Πίνακας 20 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων, ώρες παρακολούθησης σεµιναρίων Η/Υ και επίπεδο εκπαίδευσης Εκπαιδευτικό Επίπεδο 1. ηµοτικό + Γυµνάσιο 2. Λύκειο/Τεχνική Σχολή + ΙΕΚ Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων Έως 40 ώρες 41-100 ώρες 101-300 ώρες 301 + ώρες Σύνολο 0 3 0 0 3 18 17 11 6 52 3. ΑΕΙ/ΤΕΙ 60 89 25 17 191 4. 8 16 9 9 42 Μεταπτυχιακό Σύνολο 86 125 45 32 288 Από τον πίνακα 20 προκύπτει ότι τα περισσότερα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων που παρακολούθησαν σεµινάρια χρήσης Η/Υ διαρκείας άνω των 300 ωρών είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ και ΤΕΙ και ορισµένοι έχουν και µεταπτυχιακές σπουδές. Τα στελέχη µε µεταπτυχιακές σπουδές έχουν παρακολουθήσει σεµινάρια µεγαλύτερης διάρκειας σε ποσοστό 21,4%, έναντι 11,5% των αποφοίτων δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Άρα όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης τόσο µεγαλύτερη είναι η διάρκεια εκµάθησης Η/Υ. Συνεπώς και ως προς τη διάρκεια της εκµάθησης Η/Υ επιβεβαιώνεται η τάση υπερεκπαίδευσης που ήδη επισηµάνθηκε. 34

Πίνακας 21 Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων, διάρκεια σεµιναρίων Η/Υ και επίπεδο εκπαίδευσης. Εκπαιδευτικό 40 100 100 301 Σύνολο Επίπεδο Ώρες Ώρες 1. ηµοτικό + 3 0 3 Γυµνάσιο 2. 35 17 52 Λύκειο/Τεχνική Σχολή + ΙΕΚ 3. ΑΕΙ/ΤΕΙ 149 42 191 4. Μεταπτυχιακό 24 18 42 Σύνολο αριθµ. % 211 73,3 77 26,7 288 100 Από τον πίνακα 14 διαπιστώνεται, ότι το 73,3% των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων παρακολούθησαν σεµινάρια Η/Υ διαρκείας έως 100 ώρες. Έτσι, εξηγείται πιθανόν ο µικρός βαθµός εξοικείωσή τους µε τους Η/Υ, σε σύνθετες χρήσεις. Φαίνεται ότι τα σεµινάρια χρήσης H/Y έως 100 ώρες δεν επαρκούν για την εξοικείωση των συµµετεχόντων στις πιο σύνθετες χρήσεις Η/Υ. 35

Πίνακας 22 Απόψεις των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων για το βαθµό χρησιµότητας του Η/Υ στη διευκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων Φύλο Άνδρες συχνότητα ποσοστό (%) Γυναίκες συχνότητα ποσοστό (%) Πολύ χρήσιµος 180 58,3 56 50,0 Αρκετά Χρήσιµος 104 33,7 51 45,5 Λίγο Χρήσιµος 19 6,1 2 1,8 Καθόλου Χρήσιµος 1 0,3 2 1,8 εν γνωρίζω 5 1,6 1 0,9 Σύνολο Μ.Ο. 309 100 112 100 3,47 3,42 Σύνολο συχνότητα (%) 236 56,1 155 36,8 21 5,0 3 0,7 6 1,4 421 100 3,45 Πολύ χρήσιµη και αρκετά χρήσιµη (πίνακας 22)θεωρεί τη χρήση Η/Υ στη διευκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων το σύνολο σχεδόν των ερωτηθέντων (93%). εν υπάρχουν στατιστικές διαφορές ως προς το φύλο όσον αφορά τις απόψεις τους για τη χρησιµότητα των Η/Υ. 36

Πίνακας 22α Απόψεις των στελεχών Οµοσπονδιών για το βαθµό χρησιµότητας του Η/Υ στη διευκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων (Μ.Ο. µε max 4, min1) Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Συχνότητα % Συχνότητα % Συχνότητα % Πολύ χρήσιµος 205 59,5 182 61,1 21 50 Αρκετά 115 33,3 95 31,9 17 40,5 χρήσιµος Λίγο χρήσιµος 17 4,9 14 4,7 3 7,1 Καθόλου 6 1,7 5 1,7 1 2,4 χρήσιµος εν γνωρίζω 2 0,6 2 0,6 0 - Σύνολο 345 100 298 99,4 42 100 Μ.Ο. 3,47 3,51 3,38 Πηγή: στο ίδιο, σελ. 65 Από τη σύγκριση των πινάκων 22 και 22α προκύπτει ότι οι απόψεις στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων και στελεχών Οµοσπονδιών για τη χρησιµότητα των Η/Υ σχεδόν ταυτίζονται. ιάγραµµα 4 70 60 Σύγκριση απόψεων για το βαθµό χρησιµότητας του Η/Υ στη διεκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων Άνδρες 2007 Γυναίκες 2007 Άνδρες 2008 Γυναίκες 2008 ποσοστά 50 40 30 20 10 0 Πολύ χρήσιµος Αρκετά χρήσιµος Λίγο χρήσιµος Καθόλου χρήσιµος απόψεις εν γνωρίζω 37

Εφόσον τόσο η πιστοποίηση χρήσης Η/Υ όσο και η διάρκεια των σεµιναρίων συνδέονται µε το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και τους δηµόσιους επιµορφωτικούς φορείς, φαίνεται εύλογο ότι χρειάζεται µια πολιτική οργάνωσης σεµιναρίων Η/Υ µεγαλύτερης διάρκειας, ώστε αφενός να εξοικειωθούν περισσότερο τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων και των Οµοσπονδιών στη χρήση Η/Υ, καθώς και µια πολιτική ενθάρρυνσης όσων δεν είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ και ΤΕΙ προς την κατεύθυνση της χρήσης νέων τεχνολογιών. 38

4. ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Στο σύνολο 422 στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων που απάντησαν στην ερώτηση σχετικά µε την κατοχή τίτλου αγγλικής γλώσσας, τα 91 (το 21,6%) απάντησαν καταφατικά. Στο σύνολο των στελεχών πρόκειται για το 21,1% έναντι 13,6% των στελεχών Οµοσπονδιών (στο ίδιο, σελ.67). Πίνακας 23 Κάτοχοι τίτλου αγγλικής γλώσσας Άνδρες Γυναίκες Σύνολο συχν. % συχν. % συχν. % Έχουν τίτλο εν έχουν τίτλο ΣΥΝΟΛΟ 61 247 308 19,8 80,2 100 30 84 114 26,3 73,7 100 91 331 422 21,6 78,4 100 Επί συνόλου 308 ανδρών, στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων, τα 61 (ποσοστό 19,8%) κατέχουν τίτλο αγγλικής γλώσσας ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για άνδρες στελέχη Οµοσπονδιών µόλις έφτανε το 11%. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται επί συνόλου 114 γυναικών στο 26,3%, έναντι 35,7% των γυναικών στελεχών Οµοσπονδιών (στο ίδιο, σελ.67). Ο ακριβής έλεγχος του Fisher που εφαρµόστηκε για τον έλεγχο σχέσης µεταξύ φύλου και κατοχής τίτλου στην Αγγλική γλώσσα έδωσε επίπεδο σηµαντικότητας 0,182 τιµή από την οποία δεν προκύπτει συσχέτιση µεταξύ φύλου και κατοχής τίτλου αγγλικής γλώσσας. Για τις γυναίκες στελέχη Οµοσπονδιών φαίνεται, ωστόσο, ότι ο τίτλος αγγλικής γλώσσας είναι σηµαντικό προσόν. Όπως διαπιστώνουµε, τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων γνωρίζουν σε µεγαλύτερο ποσοστό από τα στελέχη των Οµοσπονδιών την αγγλική γλώσσα. 39

Το επίπεδο γνώσης της αγγλικής γλώσσας εξετάζεται στη συνέχεια ως προς την επάρκεια γνώσης για επικοινωνία σε απλά θέµατα, για την παρακολούθηση της επικαιρότητας και για τη σύνταξη και παρουσίαση κειµένου. Πίνακας 24 Επάρκεια για επικοινωνία σε απλά θέµατα στην αγγλική γλώσσα Στελέχη Πολύ Μέτρια Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ πρωτοβάθµιων καλή καλή σωµατείων συχν. 75 128 87 290 Άνδρες % 25,9 44,1 30,0 73 συχν. 30 45 32 107 Γυναίκες % 28 42,1 29,9 27 συχν. 105 173 119 397 Σύνολο % 26,4 43,6 30,0 100 Το 26,4% του συνόλου των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων δήλωσαν πολύ καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας για επικοινωνία σε απλά θέµατα (πίνακας 24). Στην ερώτηση που αφορούσε την επάρκεια της γνώσης αυτής, για την παρακολούθηση της επικαιρότητας από εφηµερίδες, ραδιόφωνο, τηλεόραση, οι απαντήσεις που δόθηκαν παρουσιάζονται στον πίνακα 25, κατά φύλο. 40

Πίνακας 25 Επάρκεια στην αγγλική για την παρακολούθηση της επικαιρότητας από εφηµερίδες, ραδιόφωνο, τηλεόραση Πολύ Μέτρια Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ καλή καλή συχν. 41 94 153 288 Άνδρες 73,3 % 14,2 32,6 53,1 συχν. 13 42 50 105 Γυναίκες 26,7 % 12,4 40 47,6 συχν. 54 136 203 393 Σύνολο % 13,7 34,6 51,7 100 Μικρό θα µπορούσε να χαρακτηριστεί το ποσοστό των ατόµων που δήλωσαν «πολύ καλή» γνώση της αγγλικής γλώσσας για την παρακολούθηση της επικαιρότητας (13,7% του συνόλου) ενώ σε 51,7 % ανέρχεται το ποσοστό αυτών που δήλωσαν «καθόλου καλή» γνώση. Ο στατιστικός έλεγχος που και σε αυτή την περίπτωση χρησιµοποιήθηκε για την σχέση µεταξύ φύλου και επάρκειας έδωσε στατιστικώς µη σηµαντικά αποτελέσµατα (χ 2 =1.849, d.f=2,p=0.397 ). Στο ίδιο συµπέρασµα κατέληξε και ο έλεγχος σχέσης µεταξύ φύλου και επαρκούς γνώσης της αγγλικής για τη σύνταξη και παρουσίαση κειµένου (βλ. πίνακα 26). Συγκεκριµένα (χ 2 =1.069, d.f=2,p=0.586 ). Σηµειώνουµε ότι µόνο το 8,2% δηλώνει πολύ καλή επάρκεια στην αγγλική γλώσσα για τη σύνταξη και παρουσίαση κειµένου. 41

Πίνακας 26 Επάρκεια στην αγγλική γλώσσα για τη σύνταξη και παρουσίαση κειµένου Στελέχη Πολύ Μέτρια Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ πρωτοβάθµιων σωµατείων καλή καλή συχν. 24 74 188 286 Άνδρες % 8,4 25,9 65,7 συχν. 8 22 74 104 Γυναίκες % 7,7 21,2 71,2 συχν. Σύνολο % 32 8,2 96 24,6 262 67,2 390 100 Ορισµένοι από το δείγµα γνωρίζουν άλλη ξένη γλώσσα εκτός των αγγλικών (πίνακας 27) Πίνακας 27 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής Στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων Άνδρες Γυναίκες Σύνολο συχν. % συχν. % συχν. % Γαλλικά Γερµανικά Ισπανικά Ιταλικά Άλλες 16 32 15 53,57 31 39,74 12 24 9 32,14 21 26,92 1 2 0 0 1 1,28 12 24 1 3,57 13 16,67 γλώσες 9 18 3 10,7 12 15,39 ΣΥΝΟΛΟ 50 28 78 100 Από το δείγµα των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων, 78 δήλωσαν γνώση άλλης ξένης γλώσσας, εκτός αγγλικής, εκ των οποίων 50 άνδρες και 28 γυναίκες. Από τους 78 οι 66 γνωρίζουν ή γαλλικά ή γερµανικά ή ισπανικά ή ιταλικά. Άλλες γλώσσες γνωρίζουν οι υπόλοιποι 12. 42

Όπως προκύπτει από τους πίνακες 28, 29 και 30, επικοινωνούν πολύ καλά µε την γλώσσα που γνωρίζουν - εκτός της αγγλικής - οι 30 από τους 77 συνολικά που απάντησαν (ποσοστό 39% έναντι 26,4 % στην αγγλική γλώσσα), οι 20 µπορούν να παρακολουθήσουν την επικαιρότητα (ποσοστό 25,6% έναντι 13,7% στην αγγλική γλώσσα) και 14 µπορούν να συντάξουν κείµενο προς παρουσίαση (ποσοστό 17,9% έναντι 8,2 % στην αγγλική γλώσσα). Σε µέτριο βαθµό, οι αντίστοιχες δυνατότητες (επικοινωνία, παρακολούθηση της επικαιρότητας και σύνταξη κειµένου προς παρουσίαση)καταγράφονται σε ποσοστά 55,8%, 46,2% και 37,2%. Τέλος σε καθόλου καλό βαθµό οι δυνατότητες : επικοινωνία, παρακολούθηση της επικαιρότητας και σύνταξη κειµένου προς παρουσίαση καταγράφονται µε ποσοστά 5,2%, 28,2% και 44,9% αντιστοίχως. Οι στατιστικοί έλεγχοι που χρησιµοποιήθηκαν για πιθανή σχέση µεταξύ φύλου και των τριών δυνατοτήτων έδωσαν συµπεράσµατα στατιστικώς µη σηµαντικά µε αντίστοιχα επίπεδα σηµαντικότητας 0,094, 0,144 και 0,253. Έτσι οι δυνατότητες αυτές δεν διαφοροποιούνται στα δύο φύλα. Είναι ενδιαφέρον να σηµειώσουµε ότι οι γνώστες άλλης ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής (κυρίως της γαλλικής, γερµανικής και ιταλικής), έχουν υψηλότερο επίπεδο χειρισµού της σε σχέση µε τους γνώστες της αγγλικής. Πίνακας 28 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής. Επικοινωνία σε απλά θέµατα Στελέχη Πολύ Μέτρια Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ πρωτοβάθµιων σωµατείων καλή καλή συχν. 23 27 1 51 Άνδρες % 45,1 52,9 2 συχν. 7 16 3 26 Γυναίκες % 26,9 61,5 11,5 συχν. Σύνολο % 30 39 43 55,8 4 5,2 77 43

Πίνακας 29 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής στην παρακολούθηση της επικαιρότητας Πολύ Μέτρια Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ καλή καλή συχν. 15 26 11 52 Άνδρες % 28,8 50 21,2 συχν. 5 10 11 26 Γυναίκες % 19,2 38,5 42,3 συχν. 20 36 22 78 Σύνολο % 25,6 46,2 28,2 Πίνακας 30 Γνώση ξένης γλώσσας εκτός της αγγλικής στη σύνταξη και παρουσίαση κειµένου Πολύ Μέτρια Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ καλή καλή συχν. 11 21 20 52 Άνδρες % 21,2 40,4 38,5 συχν. 3 8 15 26 Γυναίκες % 11,5 30,8 57,7 συχν. 14 29 35 78 Σύνολο % 17,9 37,2 44,9 Στην ερώτηση σχετικά µε τη χρησιµότητα που έχει η γνώση ξένης γλώσσας στην διευκόλυνση των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων τα στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων απήντησαν (βλ. πίνακα 31)ως ακολούθως: Σε ποσοστό 74,2% (36% +38,2%) θεωρούν πολύ χρήσιµη ή αρκετά χρήσιµη τη γνώση της ξένης γλώσσας. Το 44

επίπεδο των απόψεων σχετικά µε τη χρησιµότητα της ξένης γλώσσας δεν φαίνεται να διαφοροποιείται µεταξύ των δύο φύλων ( χ 2 = 2.253, d.f. = 4, p= 0.689). Πίνακας 31 Απόψεις για τη χρησιµότητα της ξένης γλώσσας στις συνδικαλιστικές δραστηριότητες Πολύ Αρκετά χρήσιµη Λίγο Καθόλου εν γνωρίζω ΣΥΝΟΛΟ χρήσιµη χρήσιµη χρήσιµη συχν. 111 109 57 9 11 297 Άνδρες % 37,4 36,7 19,2 3 3,7 100 συχν. Γυναίκες % 36 32,4 47 42,3 18 16,2 5 4,5 5 4,5 111 100 συχν. Σύνολο % 147 36 156 38,2 75 18,4 14 3,4 16 3,9 408 100 Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που παραθέσαµε, τα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων γνωρίζουν σε µεγαλύτερο ποσοστό την αγγλική γλώσσα, σε σύγκριση µε τα στελέχη των Οµοσπονδιών. Ωστόσο και στις δύο οµάδες στελεχών η επάρκεια στη χρήση της αγγλικής γλώσσας δεν φαίνεται να είναι υψηλού επιπέδου. Το επίπεδο γνώσης και χειρισµού άλλων ξένων γλωσσών εκτός της αγγλικής (γαλλικά, γερµανικά, ιταλικά) φαίνεται να είναι υψηλότερο σε σύγκριση µε το επίπεδο γνώσης και χειρισµού της αγγλικής γλώσσας. 45

5. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝ ΙΚΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ Η αποτίµηση των δεξιοτήτων των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων είναι πολύ σηµαντική για την ανάλυση των επιµορφωτικών αναγκών. Το 73,2 % των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων (πίνακας 32) θεωρεί τον εαυτό του αρκετά ή πολύ ικανό στην ενεργητική παρουσία και συµµετοχή σε συνέδρια. Πίνακας 32 εξιότητες για ενεργητική παρουσία και συµµετοχή σε συνέδρια (απόψεις των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων) Στελέχη Πολύ Αρκετά ικανός Όχι τόσο Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ πρωτοβάθµιων ικανός ικανός ικανός σωµατείων συχν. 75 239 103 12 429 Σύνολο % 17,5 55,7 24,0 2,8 100 Το αντίστοιχο ποσοστό για τα στελέχη των Οµοσπονδιών έφτανε το 92,3% (στο ίδιο, σελ.70). φαίνεται ότι ανάµεσα στα στελέχη των πρωτοβάθµιων σωµατείων και των Οµοσπονδιών υπάρχει µια διαφορά τεχνογνωσίας, ως προς την ενεργητική παρουσία και συµµετοχή σε συνέδρια. 46

Πίνακας 33 εξιότητες για ενεργητική παρουσία και συµµετοχή σε συνέδρια (απόψεις στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων κατά φύλο) Πολύ Αρκετά ικανός Όχι τόσο Καθόλου ΣΥΝΟΛΟ ικανός ικανός ικανός συχν. 59 182 63 5 309 Άνδρες % 19,1 58,9 20,4 1,6 100 συχν. 16 54 38 7 115 Γυναίκες % 13,9 46,9 33,0 6,1 100 συχν. 75 236 101 12 424 Σύνολο % 17,7 55,7 23,8 2,8 100 Από τον πίνακα 33 προκύπτει ότι οι γυναίκες στελέχη πρωτοβάθµιων σωµατείων αποτιµούν τις δεξιότητες ενεργητικής παρουσίας τους και συµµετοχής σε συνέδρια πιο περιορισµένες σε σύγκριση µε τους άνδρες. Πιο συγκεκριµένα, οι γυναίκες δηλώνουν πολύ ικανές και αρκετά ικανές σε ποσοστό 60,8% έναντι 78% των ανδρών. 47

Πίνακας 34 εξιότητες για σύνταξη παρουσίαση εισηγήσεων, Σχεδιασµό κριτική αξιολόγηση δηµοσίων πολιτικών, παρουσίαση προτάσεων για κλαδικά θέµατα (απόψεις στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων) Σύνταξη- Παρουσίαση εισηγήσεων Σχεδιασµός κριτική αξιολόγηση Παρουσίαση προτάσεων για κλαδικά θέµατα δηµοσίων πολιτικών συχν. 55 48 104 Πολύ ικανός % 12,8 11,1 24,1 συχν. 210 203 221 Αρκετά ικανός % 48,7 47,1 51,3 συχν. 123 142 83 Όχι τόσο ικανός % 28,5 32,9 19,3 συχν. 31 29 16 Καθόλου ικανός % 7,2 6,7 3,7 Το µεγαλύτερο µέρος των στελεχών πρωτοβάθµιων σωµατείων απάντησαν σε ποσοστό σχεδόν 60% και άνω ότι θεωρούν τους εαυτούς τους πολύ και αρκετά ικανούς (Α.Ι.) σε ό,τι αφορά τις δεξιότητες για δραστηριότητες σύνταξης και παρουσίασης εισηγήσεων, για σχεδιασµό-κριτική αξιολόγηση δηµοσίων πολιτικών, καθώς και για παρουσίαση προτάσεων σε κλαδικά θέµατα. Ειδικότερα, για τη σύνταξη παρουσίαση εισηγήσεων δήλωσαν πολύ ικανοί και αρκετά ικανοί σε ποσοστό 61,5%, για το σχεδιασµό κριτική αξιολόγηση δηµοσίων πολιτικών δήλωσαν πολύ ικανοί και αρκετά ικανοί σε ποσοστό 58,2% και για την παρουσίαση προτάσεων σχετικών µε κλαδικά θέµατα σε ποσοστό 75,4%. 48