ΘΕΟΦΑΝΗ Α. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΥ Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υπβληθείσα στ Τμήμα Οργάνωσης και Διίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστημίυ Μακεδνίας Οικνμικών και Κινωνικών Επιστημών Θεσσαλνίκη 1994
5031 ΘΕΟΦΑΝΗ Α. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΥ Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υπβληθείσα στ Τμήμα Οργάνωσης και Διίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστημίυ Μακεδνίας Οικνμικών και Κινωνικών Επιστημών Θεσσαλνίκη 1994
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η κινωνική ευθύνη ως ιδέα δεν απτελεί φαινόμεν της σύγχρνης επχής. Αντίθετα η σύλληψη της ανάγεται στην επχή της αρχαίας Ελλάδας και έκττε μεταφερόμενη από πλιτισμό σε πλιτισμό επηρέασε και επηρεάζει σε μεγαλύτερ ή μικρότερ βαθμό όλες σχεδόν τις κινωνίες. Με την ικνμική κρίση τυ 1930, άρχισε να κλνίζεται η εμπιστσύνη τυ κινύ απέναντι στις επιχειρήσεις καθώς χειρτέρευαν λένα και περισσότερ ι κινωνικές συνθήκες. Η μεσλάβηση εντύτις της πλιτείας μέσω διαφόρων κινωνικών πργραμμάτων, αλλά συγχρόνως και ι μεταβλές πυ πρήλθαν από την τεχνλγική ανάπτυξη, σχεδόν σ' όλυς τυς κινωνικύς τμείς, δημιύργησαν νέες απαιτήσεις. Οι απαιτήσεις αυτές αφρύσαν την κινωνική ευθύνη της επιχειρηματικής κινότητας και την ανάγκη ενημέρωσης τυ κινύ σχετικά με τυς περιρισμένυς φυσικύς πόρυς, τα υψηλά επίπεδα μόλυνσης τυ περιβάλλντς, τα μη ασφαλή πρϊόντα και τα άλλα κινωνικά θέματα γενικότερυ ενδιαφέρντς. Πλλά μέλη της επιχειρηματικής κινότητας ανταπκρίθηκαν θετικά στις νέες αυτές απαιτήσεις, αλλά στην πρσπάθεια τυς να εκτιμήσυν τη συνεισφρά τυς στη βελτίωση των κινωνικών συνθηκών, ι υπεύθυνι των επιχειρήσεων διαπίστωσαν τη μή ύπαρξη λκληρωμένυ λγιστικύ
διάφρυς τίτλυς, όπως "Λγιστική της Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων", "Κινωνική Λγιστική" ακόμη και με άλλυς τίτλυς. Η Λγιστική Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων απτελεί στην υσία ένα σύστημα αμφίδρμης επικινωνίας ανάμεσα στην επιχειρηματική κινότητα και στ κινό. Κύρις σκπός της είναι αφενός η ενημέρωση της επιχειρηματικής κινότητας για τις ανάγκες τυ κινωνικύ συνόλυ και αφ' ετέρυ η πληρφόρηση τυ κινύ σχετικά με τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων καθώς και τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις τις πίες αυτές έχυν στ κινωνικό σύνλ. Η πληρφόρηση τυ κινύ από τις επιχειρηματικές μνάδες απαιτεί την ύπαρξη συστηματικής μεθόδυ επεξεργασίας και μεταφράς πληρφριών. Η γνωστπίηση των σχετικών πληρφριών μπρεί να γίνει με μία ή περισσότερες λγιστικές εκθέσεις. Για την εξασφάλιση των απαραίτητων πληρφριών έχυν πρταθεί διάφρα συστήματα. Μερικά στηρίζνται απκλειστικά σε πληρφρίες πυ εκφράζνται με χρηματικύς όρυς, ρισμένα άλλα αναφέρνται σε μή χρηματικύς όρυς, ενώ άλλα αναφέρνται σε περιγραφικές και, πιτικές παρυσιάσεις. Παρά τα διάφρα συστήματα, πυ έχυν πρταθεί, ι ανάγκες για κινωνικές πληρφρίες σε μεγάλ βαθμό δεν έχυν καλυφθεί. Οι πρσπάθειες για την ανάπτυξη τέτιων συστημάτων στηρίζνται στην παραδχή ότι ι πληρφρίες πυ παρέχνται μέσω αυτών έχυν πληρφριακή αξία - περιεχόμεν -, δηλαδή επηρεάζυν ή μπρεί να επηρεάσυν απφάσεις ι πίες λαμβάννται από εκείνυς πυ ενδιαφέρνται για τις επιχειρηματικές μνάδες. Αντικείμεν της εργασίας αυτής είναι να διερευνήσει, εάν ι πληρφρίες πυ αναφέρνται στις Π
δραστηριότητες των επιχειρήσεων πυ έχυν κινωνικές επιπτώσεις έχυν πράγματι χρησιμότητα, δηλαδή λαμβάννται υπ' όψη κατά τη λήψη απφάσεων. Από τη θέση αυτή, επιθυμώ να ευχαριστήσω θερμά όλυς όσυς με βήθησαν στην εκπόνηση της. Ευχαριστώ θερμά τν καθηγητή κ. Χρ. Ναύμ πίς με βήθησε στην επιλγή τυ θέματς και με τις συμβυλές, τις υπδείξεις και τη συμπαράσταση τυ πίυ λκλήρωσα την παρύσα εργασία. Επιθυμώ επίσης να ευχαριστήσω θερμά τν καθηγητή κ. Δ. Ξυρή, για την ηθική και επιστημνική συμπαράσταση, καθώς και την εμπιστσύνη με την πία περιέβαλε την πρσπάθεια αυτή. Ευχαριστίες φείλω και στν καθηγητή κ. Πρ. Ευθύμγλυ πίς με βήθησε απτελεσματικά στην λκλήρωση της έρευνας. Η βήθεια τυ υπήρξε πλύτιμη λόγω των ειδικών γνώσεων τυ, αφύ υπήρξε από τυς πρώτυς πυ ασχλήθηκαν με την κατάρτιση κινωνικύ ισλγισμύ στη ΔΕΗ, όταν είχε τη σχετική υπευθυνότητα. Τν καθηγητή κ. Γ. Οικνόμυ ευχαριστώ θερμά για τις πλύτιμες παρτρύνσεις και την ηθική, αλλά και επιστημνική υπστήριξη πυ μυ παρείχε κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της διατριβής. Τέλς, ευχαριστώ με την ίδια θέρμη και τν καθηγητή κ. Β. Λάζ, διότι με τις ειδικές γνώσεις τυ σε θέματα Κινωνικής Πλιτικής μυ παρείχε υσιαστική βήθεια κατά την εκπόνηση της διατριβής. Εκτός από τα μέλη της επιτρπής, επιθυμώ να εκφράσω τις ευχαριστίες μυ στυς λέκτρες κυρίυς Ν. Γεωργόπυλ και Π. Χριστδύλυ πυ με iii
βήθησαν σημαντικά κατά την στατιστική επεξεργασία των δεδμένων της εργασίας αυτής. Θεσσαλνίκη, Ιύνις 1994 Θεφάνης Καραγιώργς IV
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 Εισαγωγή 9 1.2 Κινωνική Ευθύνη των Επιχειρήσεων 9 1.3 Έννια της Λγιστικής Κινωνικής Ευθύνης των 12 Επιχειρήσεων 1.4 Σκπός της μελέτης 14 1.5 Γενική παρυσίαση της μελέτης 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ * 2.1 Εισαγωγή 17 2.2 Ιστρική εξέλιξη της Κινωνικής Ευθύνης 17 2.3 Η σημερινή επχή 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 3.1 Εισαγωγή 24 3.2 Έννια και περιεχόμεν της Λ.Κ.Ε.Ε. 24 3.3 Περιχές κάλυψης της Λ.Κ.Ε.Ε. 30 3.4 Μετρήσεις στην Λ.Κ.Ε.Ε. 33 3.5 Κινωνικί Ελεγκτές 37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ 4.1 Εισαγωγή 41 4.2 Τρόπι μέτρησης και παρυσίασης λγιστικκινωνικών στιχείων 41 4.2.1. Μέθδς της Απγραφής 41 4.2.2 Μέθδς της Κινωνικ-ικνμικής Λειτυργικής Κατάστασης 42
4.2.3 Εκλγική μέθδς 46 4.2.4 Μέθδς R. Estes ή μέθδς Ωφέλειας - Κόστυς 48 4.3 Λγιστικκινωνικές εκθέσεις 51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 5.1. Εισαγωγή 67 5.2 Σχεδιασμός έρευνας 67 5.3 Ερωτηματλόγια 69 5.4 Παρατηρήσεις επί των ερωτηματλγίων 76 5.5 Στατιστικές μέθδι ανάλυσης των δεδμένων 78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ, ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6.1. Εισαγωγή 83 6.2 Λήψη ερωτηματλγίων 83 6.3 Απαντήσεις σχετικές με την απόφαση επένδυσης και απασχόλησης 87 6.4 Απαντήσεις στ ερωτηματλόγι IV 91 6.4.1 Απαντήσεις κατά γεωγραφική περιχή 92 6.4.2 Απαντήσεις στελεχών κατά ηλικία 94 6.4.3 Απαντήσεις στελεχών κατά φύλ και αριθμό παιδιών 96 6.4.4 Απαντήσεις στελεχών κατά κατηγρία επιχείρησης 98 6.5 Απφάσεις για τη σπυδαιότητα και ιεράρχηση των κινωνικών πληρφριών 98 6.6 Έλεγχς υπθέσεων 6.7 Συμπεράσματα και πρτάσεις 108 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 110 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI
ΠΙΝΑΚΕΣ Γενικός πίνακας Κινωνικής Πλιτικής 21 Απόψεις της Λ.Κ.Ε.Ε. 29 Κινωνικ-ικνμική Λειτυργική Κατάσταση 44 Singer S.A. Κινωνικ-ικνμικός Ισλγισμός 47 Διαγνωστική Κατάσταση Κινωνικύ Ισλγισμύ 53 Η συνεισφρά της Πειραϊκής - Πατραϊκής στ Κινωνικό Πρϊόν 56 Ανάλυση της Διανμής Κινωνικύ Πρϊόντς 57 Η συνεισφρά της Επιχείρησης στ Κινωνικό Πρϊόν τ 1982 60 Διανμή Κινωνικύ Πρϊόντς «61 Απαντήσεις στελεχών επιχειρήσεων 85 Απαντήσεις στελεχών τραπεζών 86 Απαντήσεις μετόχων 86 Συγκεντρωτική κατάσταση απαντήσεων στα ερωτήματα 1 και 2 88 Απφάσεις στελεχών επιχειρήσεων κατά γεωγραφική περιχή 93 Απφάσεις στελεχών κατά ηλικία 95 Απφάσεις σύμφωνα με τ φύλ και τν αριθμό των παιδιών 97 Απφάσεις σύμφωνα με την κατηγρία Επιχείρησης 100 Κατηγρία βαθμλγίας των Κινωνικών Πληρφριών 101 Ιεράρχηση σπυδαιότητας των Κινωνικών Πληρφριών 103 Πσστά Πρτίμησης και Επίπεδ Σημαντικότητας για τις υπθέσεις Hi και Η2 104 Απφάσεις με πσστά με βάση Χρηματικνμικές και Κινωνικές Πληρφρίες 106 VII
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 Εισαγωγή Στ Κεφάλαι αυτό θα παρυσιασθύν ρισμένα βασικά εισαγωγικά σημεία πυ αφρύν την έννια της Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων (Corporate Social Responsibility), και της Λγιστικής της Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων (Corporate Social Responsibility Accounting ). Στη συνέχεια θ' αναφερθύμε στη χρησιμότητα των πληρφριών πυ παρέχνται από αυτόν τν τμέα της Λγιστικής και θα δθεί η διάρθρωση της διατριβής μαζί με σύντμη παρυσίαση τυ περιεχμένυ της. 1.2 Κινωνική Ευθύνη των Επιχειρήσεων Κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών έγιναν πλλές πρσπάθειες για την ανάπτυξη ενός λγιστικύ συστήματς παρχής κινωνικών πληρφριών. Τ σύστημα αυτό θα πρέπει να αναφέρεται στις ικνμικές, τεχνλγικές, κινωνικές και ψυχλγικές συνέπειες πυ πρκαλύν ι πράξεις ή ι δραστηριότητες των επιχειρηματικών μνάδων, έτσι ώστε, αυτί πυ παίρνυν απφάσεις να μπρύν να αξιλγύν αλλά και να ελέγχυν τις δραστηριότητες αυτών των μνάδων. -9-
Η επιχείρηση, στην πρσπάθεια της για την επίτευξη των αντικειμενικών της σκπών, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα ενδιαφέρντα - συμφέρντα διαφόρων μάδων, όπως των μετόχων, πρμηθευτών, πιστωτών, διαφόρων ργανισμών, πελατών, εργαζμένων κ.ά. πυ ενδιαφέρνται για τη δράση και τη ζωή της. Η άπψη αυτή στηρίζεται, ως είναι φανερό, στ γεγνός ότι η επιχείρηση επηρεάζεται και επηρεάζει τις μάδες αυτές. Ο σπυδαιότερς σκπός των επιχειρήσεων είναι η πραγματπίηση κέρδυς. Η πραγματπίηση κέρδυς είναι για πλλύς η μεγαλύτερη και ίσως η μναδική ευθύνη των επιχειρήσεων, γι' αυτό και ι μη ικνμικές δραστηριότητες των μνάδων αυτών βρίσκνται σε δεύτερη μίρα. Όμως, κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα έχει και ικνμικές αλλά και κινωνικές συνέπειες. Αργά, αλλά σταθερά, υπάρχει μια αλλαγή στην κινή γνώμη, έτσι ώστε, τώρα να ζητείται από τις επιχειρήσεις να κάνυν δημόσι απλγισμό και για εκείνες τις δραστηριότητες πυ έχυν κινωνικές επιπτώσεις. Αυτό φείλεται στ ότι μεγάλ μέρς τυ κινωνικύ συνόλυ εκδηλώνει σαφώς τη δυσαρέσκεια τυ, λόγω τυ ότι ι επιχειρήσεις ενδιαφέρνται κυρίως για τ κέρδς ενώ αδιαφρύν σε μεγάλ βαθμό για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζμένων, τη μόλυνση τυ περιβάλλντς, τη χρησιμπίηση φυσικών πηγών και την πιότητα της ζωής. Ο Kotler (1976) αναφέρει μερικά παραδείγματα βιμηχανιών, των πίων η μακρχρόνια κινωνική πρσφρά αμφισβητήθηκε στις Η.Π.Α. από ενώσεις πρστασίας των καταναλωτών και τυ περιβάλλντς, μλνότι τα πρϊόντα τυς εξυπηρετύσαν τις ανάγκες των καταναλωτών : -ί-
α) Η βιμηχανία π.χ. απρρυπαντικών πρσέφερε πρϊόντα, τα πία ικανπιύσαν τις ανάγκες των καταναλωτών, παράλληλα όμως, μόλυναν τυς πταμύς, και δημιυργύσαν πρβλήματα σε χώρυς αναψυχής. β) Η αυτκινητβιμηχανία επίσης είχε ικανπιήσει τις επιθυμίες των πελατών για μεγάλα αυτκίνητα, αλλά συγχρόνως είχε συντελέσει σε μεγαλύτερη κατανάλωση καυσίμων, αυξημένη ατμσφαιρική ρύπανση, υψηλότερ κόστς αγράς και συντήρησης κ.ά. γ) Τα πρϊόντα εξάλλυ της βιμηχανίας των έτιμων φαγητών τύπυ χάμπυργκερς είναι μια γευστική, αλλά όχι θρεπτική τρφή, επειδή περιέχυν πλύ λίπς, ενώ η συσκευασία τυς απαιτεί υψηλή κατανάλωση χαρτιύ. Αν και τ ενδιαφέρν για τ κινωνικό έργ των επιχειρήσεων δεν είναι πρόσφατ, λένα και μεγαλύτερ μέρς τυ κινωνικύ συνόλυ ενδιαφέρεται όχι μόν για την ικνμική ή μη επιτυχία των επιχειρήσεων, αλλά και για την ικανπίηση των αναγκών και επιθυμιών των καταναλωτών, καθώς και για τ μακρχρόνι συμφέρν των αγραστών και τυ ευρύτερυ κινωνικύ συνόλυ. Ανταπκρινόμενες στις νέες κινωνικές απαιτήσεις, ι διικήσεις των επιχειρήσεων άρχισαν πρσπάθειες για την ανάπτυξη και χρησιμπίηση ενός συστήματς μέτρησης και έκθεσης παρυσίασης, τ πί θα γνωστπιεί τις επιχειρηματικές κινωνικές δραστηριότητες, κατά τρόπ σαφή αλλά και απτελεσματικό, γιατί πιστεύυν ότι ι επιπρόσθετες αυτές γνωστπιήσεις έχυν κάπια μακρπρόθεσμα φέλη τόσ για τυς μετόχυς όσ και y,α άλλες μάδες ενδιαφερμένων. Η παρυσίαση -11-
μάλιστα των νέων αυτών γνωστπιήσεων συχνά πρβάλλεται ως απάντηση στην αρνητική κριτική πυ ασκείται στις επιχειρηματικές μνάδες αναφρικά με τις επιπτώσεις των δραστηριτήτων τυς. Την αντίληψη αυτή φαίνεται να υιθετύν και ι Ελληνικές βιμηχανικές μνάδες. Έτσι, Πρόεδρς τυ Συνδέσμυ Ελληνικών Βιμηχανιών (ΣΕΒ), κατά τ Βιμηχανικό Συνέδρι τυ 1985 τόνισε με έμφαση τις υπχρεώσεις και τις ευθύνες τυ βιμηχανικύ κόσμυ σε θέματα εκπαίδευσης, πρστασίας τυ περιβάλλντς, βελτίωσης της πιότητας ζωής. Επισημαίνεται ότι σε πλλές χώρες τυ κόσμυ γίννται εκτεταμένες πρσπάθειες για την επινόηση ενός συστήματς μέτρησης και παρυσίασης των κινωνικών επιπτώσεων πυ έχυν ι δραστηριότητες των επιχειρήσεων, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει απδεκτό ένα σχετικό σύστημα. 1.3 Έννια της Λγιστικής Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων. Κατά τη δεκαετία τυ 1960 εμφανίστηκε στη διεθνή βιβλιγραφία σημαντικός αριθμός άρθρων πυ αφρύσαν τα θέματα της Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων. Στις δημσιεύσεις αυτές δεν χρησιμπιείτ η ίδια πάντα ρλγία ή όπυ αυτή ήταν η ίδια, χρησιμπιείτ με διαφρετικό περιεχόμεν. Ο όρς, όμως, πυ χρησιμπιείτ συνήθως ήταν αυτός με τίτλ "Λγιστική Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων" (Λ.Κ.Ε.Ε.) ή γνωστός περισσότερ ως "Κινωνική Λγιστική". -12-
Θα πρέπει όμως να αναφερθεί ότι όρς Κινωνική Λγιστική χρησιμπιήθηκε επί πλλά χρόνια με την έννια ενός συστήματς λγιστικής πυ αφρύσε τν Εθνικό Οικνμικό Πλύτ. Για την απφυγή συγχύσεως, πλλί συγγραφείς όταν αναφέρνται στη Λγιστική Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων πρτιμύν να χρησιμπιύν άλλυς όρυς, όπως "Λγιστική Κινωνικής Ευθύνης", "Κινωνικικνμική Λγιστική", "Κινωνική Περιβαλλντλγική Λγιστική", "Λγιστική της Συνλικής Εκπλήρωσης των Υπχρεώσεων", "Κινωνικός Ελεγχς", "Λγιστική για Κινωνικύς Στόχυς". Για τυς σκπύς της παρύσας εργασίας, ρίζυμε τη Λγιστική Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων ως τν κλάδ της Λγιστικής πυ ασχλείται με την παρχή πληρφριών ι πίες αναφέρνται στις δραστηριότητες των επιχειρήσεων πυ πρκαλύν κινωνικές επιπτώσεις. Η κινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων αναφέρεται σε παράγντες τόσ εσωτερικύς (συνθήκες εργασίας, μισθλγική πλιτική κ.ά.) όσ και σε εξωτερικύς (επίδραση της επιχείρησης στ περιβάλλν, στν ανθρώπιν παράγντα κ.ά.). ' Σημειώνεται ότι η Λ.Κ.Ε.Ε. μπρεί να εφαρμσθεί τόσ στ δημόσι όσ και στν ιδιωτικό τμέα, διότι ι δραστηριότητες πυ λαμβάνυν χώρα και στυς δύ αυτύς τμείς, έχυν κινωνικές επιπτώσεις. Στην Ελλάδα, τν εθνικό ικνμικό πλύτ εξετάζυν κλάδι, όπως η "Λγιστική Εθνικύ Εισδήματς" ή η "Μακρ-λγιστική" ή ι "Εθνικί Λγαριασμί ή η "Κινωνική Λγιστική", αναφρικά, όμως, με την Κινωνική Ευθύνη των Επιχειρήσεων ι όρι πυ συνήθως χρησιμπιύνται είναι "Κινωνικικνμική Λγιστική" και "Κινωνική -13-
Λγιστική". Στην εργασία μας αυτή θα χρησιμπιήσυμε τν όρ "Λγιστική Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων" για να αναφερθύμε στν κλάδ πυ ασχλείται με τις δραστηριότητες πυ έχυν κινωνικές επιπτώσεις. 1.4 Σκπός της μελέτης Από την πρηγύμενη παρυσίαση μπρεί να εξαχθεί ότι δύ είναι τα κυριώτερα θέματα πυ αφρύν τη Λ.Κ.Ε.Ε. Τ πρώτ αναφέρεται στην ύπαρξη ενός συστήματς μέτρησης και παρυσίασης των πληρφριών πυ έχυν σχέση με τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων και ι πίες έχυν κινωνικές επιπτώσεις. * Τ δεύτερ αφρά τη χρησιμότητα ή μη των παρεχμένων από τη Λ.Κ.Ε.Ε. πληρφριών, δηλαδή κατά πόσ ι πληρφρίες αυτές επηρεάζυν τις απφάσεις των ενδιαφερμένων για τις επιχειρήσεις μάδων. Από τα δύ αυτά θέματα επιλέξαμε να ασχληθύμε με τ δεύτερ, δηλαδή με την εξέταση της χρησιμότητας των σχετικών πληρφριών. Για την εξέταση αυτή πραγματπιήσαμε εμπειρική έρευνα. Η έρευνα αυτή βασίστηκε στις απαντήσεις μετόχων, στελεχών τραπεζών και άλλων επιχειρήσεων. Δηλαδή, ζητήθηκε από τα μέλη αυτών των μάδων να πάρυν δύ ειδών απφάσεις εκ των πίων η μιά αφρύσε επένδυση και η άλλη απασχόληση. Οι απφάσεις αυτές στηρίχθηκαν σε χρηματικνμικές αλλά και σε κινωνικές πληρφρίες. -Η-
Οι βασικί λόγι για την επιλγή αυτή ήταν α) η σπυδαιότητα την πία έχει η γνώση της χρησιμότητας ή μη των κινωνικών πληρφριών και β) η μη ύπαρξη σχετικής εμπειρικής μελέτης. 1.5 Γενική παρυσίαση της μελέτης Παρακάτω δίδνται τα υπόλιπα κεφάλαια, με συνπτική παρυσίαση τυ περιεχμένυ τυς. Στ κεφάλαι II παρυσιάζεται η ιστρική εξέλιξη της επιχειρηματικής. κινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων. Στ κεφάλαι III εξετάζεται αναλυτικά η έννια της Λγιστικής Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων και ι διάφρες απόψεις πυ έχυν διατυπωθεί αναφρικά μ' αυτήν. Στ κεφάλαι IV παρυσιάζνται, εν συντμία, ι περισσότερες από τις απόψεις ι πίες έχυν διατυπωθεί αναφρικά με τη δημιυργία συστήματς μέτρησης και παρυσίασης πληρφριών πυ αφρύν τις κινωνικές επιπτώσεις των δραστηριτήτων των επιχειρήσεων. Ακόμη εξετάζνται ι ετήσιες εκθέσεις των επιχειρήσεων ι πίες εκτός από ικνμικές πληρφρίες, ι πίες σαφώς πρβλέπνται από την ίδια τη νμθεσία, περιλαμβάνυν και άλλες ικνμικές αλλά και μη ικνμικές πληρφρίες πυ μέχρι τώρα δεν απτελύν αντικείμεν νμθετικής ρύθμισης. Στ κεφάλαι V παρυσιάζεται η μεθδλγία της έρευνας καθώς και τα ερωτηματλόγια, τα δείγματα πληθυσμών, και ι στατιστικές μέθδι πυ χρησιμπιήθηκαν για την ανάλυση των δεδμένων. -15-
Τέλς, στ κεφάλαι VI γίνεται ανάλυση και ερμηνεία των απτελεσμάτων καθώς και σχετικές πρτάσεις. -16-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ 2.1 Εισαγωγή Στ πρώτ κεφάλαι έγινε η πρώτη εννιλγική πρσέγγιση της Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων (Κ.Ε.Ε.) καθώς και της Λ.Κ.Ε.Ε. Στ κεφάλαι αυτό θα αναφερθύμε στην ιστρική εξέλιξη της Κ.Ε.Ε. και γενικότερα στην έννια της Κινωνικής Ευθύνης. Πιό συγκεκριμένα στ πρώτ μέρς τυ κεφαλαίυ θα γίνει η ανάπτυξη της ιστρικής εξέλιξης της μέχρι τυ τέλυς σχεδόν τυ 19υ αιώνα ενώ στ δεύτερ μέρς θα παρυσιαστύν ι εξελίξεις της Κ.Ε.Ε. στη σύγχρνη επχή. 2.2 Ιστρική εξέλιξη της Κινωνικής Ευθύνης Η ιδέα της Κ.Ε. διαδραμάτισε και διαδραματίζει σημαντικό ρόλ στη διαμόρφωση των αντιλήψεων - απόψεων όλων σχεδόν των κινωνιών. Η Κ.Ε. μπρεί να εκδηλωθεί υπό γενική μρφή, πυ καλύπτει τ σύνλ των δραστηριτήτων πυ έχυν κινωνικές επιπτώσεις, και υπό ειδική μρφή πυ αναφέρεται στην επιχειρηματική Κ.Ε. Στην αρχαία Ελλάδα η Κ.Ε. εμφανίζεται κυρίως υπό την ευρεία - γενική - της έννια. Ετσι, η Κ.Ε. εκδηλωνόταν με διάφρες μρφές, όπως ήταν: -17-
α) Η διργάνωση θεατρικών παραστάσεων τις πίες μπρύσαν να παρακλυθύν δωρεάν ι πλίτες. Οι παραστάσεις αυτές ήταν θεσμός της πλιτείας και η διργάνωση τυς γινόταν υπό την επίβλεψη τυ επώνυμυ άρχντα. Ο πλύσις εκείνς πυ αναλάμβανε τα έξδα τυ "χρύ" νμαζόταν χρηγός. Θεσμό απτελύσε και η καταβλή από τ κράτς στυς άπρυς πλίτες τυ απαραίτητυ για την παρακλύθηση των παραστάσεων πσύ γνωστύ και ως "θεωρικά". β) Η υπχρέωση πυ είχαν ι πλύσιι Αθηναίι επιχειρηματίες να εξπλίζυν τόσ τυς εαυτύς τυς όσ και τυς στενύς τυς συμπλεμιστές ("υπηρέτες" κ.λπ.), αλλά και λόκληρες φάλαγγες ή τμήματα τυ Αθηναϊκύ στρατύ. γ) Η γνωστή "Σισάχθεια" τυ Σόλωνα, ήταν επίσης μιά άλλη μρφή Κ.Ε., αφύ τ ίδι τ Αθηναϊκό κράτς αναλάμβανε να βηθήσει τυς φτωχύς πλίτες τυ, επιδεικνύντας έτσι ιδιαίτερη κινωνική ευαισθησία. Στ Ρωμαϊκό κράτς, η ιδέα της Κ.Ε. εμφανίζεται υπό την ευρεία της έννια, κυρίως ως ευαισθησία τυ κράτυς απέναντι στα δικαιώματα των πλιτών τυ. Τ jus gentium ήταν τ σώμα όλων εκείνων των νόμων πυ ρύθμιζαν τις πλύπλευρες και πλύπλκες κινωνικές σχέσεις των Ρωμαίων πλιτών, ι διατάξεις τυ πίυ επηρεάζυν ακόμα και σήμερα τις Δυτικές Κινωνίες. Κατά τ Μεσαίωνα, υπό την ευρεία της έννια, η Κ.Ε., ιδιαίτερα των πλιτικών, εκκλησιαστικών και ικνμικών αρχών, ήταν έντνη με τη φρντίδα κυρίως τυ κινωνικύ συνόλυ σε θέματα φτώχειας, λιμών, επιδημιών, εκπαίδευσης, υγείας, περίθαλψης κ.ά. Έτσι, εμφανίζεται η -18-
ργανωμένη κρατική πλιτική με σκπό την ανάπτυξη της γενικής ευημερίας των πλιτών. Κατά την περίδ της Εμπρκρατίας, μέχρι και τ τέλς σχεδόν τυ 19υ αιώνα, η Κ.Ε. στην ευρύτερη της μρφή εμφανίζεται πικιλτρόπως ως κρατική φρντίδα για τ καλό τυ γενικύ συνόλυ. Στη στενή της, όμως, έκφραση επικεντρώνεται ιδίως στις σχέσεις εργατών - εργδτών. Τα λεγόμενα "Κινωνικά Δικαιώματα" (8ωρ, άδεια, περίθαλψη κ.λπ.), πυ άρχισαν να διεκδικύν και να κατακτύν σταδιακά ι εργαζόμενι, απτελύν χαρακτηριστική έκφραση της Κ.Ε. Έτσι, πρς τα τέλη τυ αιώνα, στα τότε κράτη της κεντρδυτικής Ευρώπης τα πργράμματα κινωνικής πρόνιας δεν αφρύσαν μόν την εργατική τάξη, αλλά και τ ευρύτερ κινωνικό σύνλ, ιδίως σε θέματα υγείας, εκπαίδευσης, στέγης κ.λπ. 2.3 Η σημερινή επχή Η σύγχρνη επχή πυ αρχίζει από τις τελευταίες δεκαετίες τυ περασμένυ αιώνα, απτέλεσε σταθμό για την εργατική τάξη και τα δικαιώματα της, αλλά και για τ ευρύτερ κινωνικό σύνλ, ιδίως των λαϊκών τάξεων. Από τη δεκαετία τυ 1880 και μετέπειτα, καθιερώνεται τ δώρ, ελέγχεται η εργασία ανηλίκων, απαγρεύεται η αυθαίρετη απόλυση εγκύων γυναικών, εισάγεται η ιατρφαρμακευτική και συνταξιδτική περίθαλψη, αναγνωρίζνται συνδικαλιστικά δικαιώματα κ.ά. Η Κ.Ε. βρίσκει έκφραση ακόμα και στις μεμνωμένες επιχειρήσεις όπυ παρέχνται πρόσθετες αμιβές, συμμετχή στα κέρδη, εργατική στέγη κ.ά. -19-
Αναπτύσσεται επίσης στ ευρύτερ επιχειρηματικό πεδί, ιδιωτικό αλλά και κρατικό, η συμμετχή των εργαζμένων στη διίκηση των επιχειρήσεων, θεσμός πίς πήρε κυρίως μετά τν δεύτερ παγκόσμι πόλεμ ευρύτερες διαστάσεις. Ο θεσμός αυτός, χωρίς να είναι κυριότερς ενσαρκωτής, είναι πάντως ένας από τυς σημαντικότερυς της ιδέας της Κ.Ε. στ εργδτικό (κρατικό και ιδιωτικό) - εργατικό πεδί. Στ ευρύτερ πεδί τ σύγχρν κράτς, ιδίως μετά τ δεύτερ παγκόσμι πόλεμ, γίνεται "κράτς ευημερίας". Η "κινωνική πλιτική" φτάνει μέχρι τν τελευταί πλίτη, ενώ η ανάπτυξη, η παιδεία, η υγεία, ακόμη η καταπλέμηση τυ πληθωρισμύ ή τ ευνϊκό φρλγικό καθεστώς για τις αδύνατες επιχειρήσεις απτελύν στόχυς τυ σύγχρνυ κράτυς. Παράλληλα, δίπλα στην επιχείρηση και τ εθνικό κράτς, δρυν και υπερεθνικί ργανισμί (ΕΟΚ, OHE, Ουνέσκ κ.λπ.) με πλλύς στόχυς Κ.Ε.. Όσν αφρά ιδίως στην ιδιωτική επιχείρηση κατά τη διάρκεια της δεκαετίας τυ 1950 η πρβληματική πλέν διευρύνεται. Επισημαίννται ι κινωνικές υπχρεώσεις μιας σύγχρνης επιχείρησης, ενώ στη δεκαετία τυ 1960 αναπτύσσεται η φιλσφία ότι η επιχείρηση υπάρχει για να υπηρετεί την κινωνία και πρέπει να είναι υπεύθυνη για τις πράξεις της. Τ ευρύτερ κινό αρχίζει να δείχνει διαρκώς μεγαλύτερ ενδιαφέρν όχι μόν για την στενή «κινωνική» μεταχείρηση των εργατών, αλλά και για τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων ως πρς τ περιβάλλν. Έτσι, τα περιβαλλντλγικά ζητήματα εμφανίζνται, καθώς η κινωνία ανησυχεί για την εντατική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και των πηγών ενέργειας. -20-
Η εκπλήρωση της Κ.Ε. τόσ της πλιτείας όσ και των επιχειρήσεων βασίζεται στην ύπαρξη κατάλληλης Κινωνικής Πλιτικής (Κ.Π.) Στ πίνακα 1 παρυσιάζνται ι τμείς Κ.Π. της Πλιτείας και των επιχειρήσεων. Γενικό Σχήμα Κινωνικής Πλιτικής ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Δημόσιυ Ιδιωτικύ Λιπύ Ευρύτερη Τμέα Τμέα Κινωνικύ Κινωνική (α) (β) Συνόλυ Πλιτική * (γ) (δ) ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ Κ.Π. ΕΞΩ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚ1 (η) Εγστασιακή Εξω-Εργστασιακή Αφανής (στ) (ε) (ζ) ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Σύμφωνα με τν Πίνακα αυτόν η Δημόσια Κινωνική Πλιτική τυ Δημόσιυ Τμέα περιλαμβάνει ρυθμίσεις κινωνικύ περιεχμένυ στις πίες πρβαίνει τ κράτς υπέρ των εργαζμένων στν ευρύτερ δημόσι τμέα. Στην περίπτωση αυτή έχυμε τη Δημόσια Κινωνική Πλιτική "Δημόσιυ Τμέα" (περίπτωση α) τυ Πίνακα. Στις ίδιες ή παρόμιες ρυθμίσεις πρβαίνει τ κράτς και υπέρ των εργαζμένων στν "Ιδιωτικό Τμέα", γι' αυτό πλλές φρές γίνεται λόγς για εργατική πλιτική χωρίς -21-
άλλυς πρσδιρισμύς, είναι η περίπτωση (β) στν Πίνακα. Οι παραπάνω δυ μρφές (α και β) αναφέρνται στα "κινωνικά δικαιώματα" των εργαζμένων τα πία κατακτήθηκαν με αγώνες στα τελευταία 200 χρόνια, δηλαδή από την βιμηχανική επανάσταση και μετά. Η Δημόσια Κινωνική Πλιτική "Λιπύ Κινωνικύ Συνόλυ" (περίπτωση γ) αναφέρεται συνήθως σε ρυθμίσεις γενικύ κινωνικύ περιεχμένυ, όπως είναι τα μέτρα υπέρ των πρσφύγων, καθώς και υπέρ των ατόμων με διανητική καθυστέρηση, φυσική αναπηρία κ.ά.. Η τέταρτη μρφή η πία αναφέρεται στην «Ευρύτερη Κ.Π." (περίπτωση δ) αφρά τυς στόχυς και τις ευθύνες ενός σύγχρνυ κράτυς σχετικά με την ικνμική ανάπτυξη, τη σταθερότητα τιμών, την Παιδεία, την καταπλέμηση της ανεργίας, τη δημόσια υγεία, την πρστασία τυ περιβάλλντς κ.ά. Η Ιδιωτική Κινωνική Πλιτική διακρίνεται σε: α) Επιχειρηματική, Κ.Π. β) Εξω-επιχειρηματική Κ.Π.. Από αυτές η πρώτη υπδιαιρείται σε Εργστασιακή, Εξω-εργστασιακή και Αφανή. Η "Εργστασιακή Κ.Π." (περίπτωση (ε) στν Πίνακα) είναι τ σύνλ των ρυθμίσεων πυ γίννται από μια ιδιωτική επιχείρηση υπέρ των εργαζμένων της. Αυτή σπάνια είναι νμθετημένη και αναγκαστική για τν ιδιώτη επιχειρηματία. Οι επιχειρηματίες πλλές φρές παίρνυν κινωνικά μέτρα υπέρ των εργαζμένων τυς για λόγυς κινωνικύς, ψυχλγικύς, ικνμικύς κ.ά. Τα μέτρα αυτά αφρύν παρχές όπως: επιμόρφωση πρσωπικύ, εκδρμές, εργατικές κατικίες, πρόσθετη υγεινμική ασφάλιση, παιδικί σταθμί κ.ά. Η "Εξω-εργστασιακή Κ.Π." (περίπτωση στ) απτελεί ένα σύνλ ρυθμίσεων πυ λαμβάνει μια ιδιωτική επιχείρηση για τν "εξω κόσμ". Τέτιες παρχές είναι π.χ. δωρεές σε Δήμυς ή Κινότητες, διάφρα -22-
κινωφελή έργα, κ.ά. Η "Αφανής Κ.Π." (περίπτωση ζ) συνίσταται στα μέτρα πυ λαμβάννται ή στις ενέργειες πυ γίννται από μια ιδιωτική επιχείρηση πρς όφελς τυ κινωνικύ συνόλυ. Αυτά είναι π.χ. μέτρα για την πρστασία τυ περιβάλλντς, η πρτίμηση πρς ειδικές μάδες εργαζμένων (π.χ. πρσλήψεις πρσφύγων, αναξιπαθύντων κ.λπ.), η βήθεια σε παραμεθόριες περιχές, ή ενέργειες σχετιζόμενες με εθνικά θέματα, ανταπόκριση σε εθνικύς στόχυς κ..κ. Η "Εξω-επιχειρηματική Κ.Π." (περίπτωση η) απτελείται από ένα σύνλ ρυθμίσεων κινωνικύ περιεχμένυ στις πίες πρβαίνυν όχι μόν ι επιχειρήσεις, αλλά και άλλα πρόσωπα, όπως ιδιωτικί ργανισμί, σωματεία, σύλλγι, ιδρύματα και άλλι ή ακόμα και μεμνωμένι ιδιώτες. β -23-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 3.1 Εισαγωγή Στ κεφάλαι αυτό θα αναφερθύμε στην έννια και τυς σκπύς της Λγιστικής της Κινωνικής Ευθύνης των Επιχειρήσεων (Λ.Κ.Ε.Ε.) καθώς και στις περιχές τις πίες καλύπτει. Στη συνέχεια θα εξετάσυμε τ θέμα των μετρήσεων της Λ.Κ.Ε.Ε. και τν ρόλ τυ λγιστή - ελεγκτή στα πλαίσια της Λ.Κ.Ε.Ε. 3.2. Έννια και περιεχόμεν της Λ.Κ.Ε.Ε. Για την καλύτερη κατανόηση της έννιας, τυ περιεχμένυ και τυ σκπύ της Λ.Κ.Ε.Ε. θα γίνει στις επόμενες σελίδες συγκριτική παρυσίαση αυτής με τη Χρηματικνμική Λγιστική (Χ.Λ.) Ως γνωστόν, η Χρηματικνμική Λγιστική είναι κλάδς της Λγιστικής, πίς ασχλείται με την παρχή χρηματικνμικών, κατά κανόνα, πληρφριών ι πίες αναφέρνται στις ικνμικές μνάδες, με σκπό να υπβηθήσει κυρίως τυς ενδιαφερμένυς εκείνυς πυ -24-
ευρίσκνται εκτός των ικνμικών μνάδων να λάβυν ρθές ικνμικές απφάσεις. 1 Η Λ.Κ.Ε.Ε. μπρεί να ρισθεί ως κλάδς της Λγιστικής πυ ασχλείται με την παρχή πληρφριών ι πίες αναφέρνται στις δραστηριότητες των επιχειρήσεων πυ πρκαλύν κινωνικές επιπτώσεις με σκπό να υπβηθήσει τυς ενδιαφερόμενυς για τις ικνμικές μνάδες να λάβυν ρθές απφάσεις. Στ σημεί αυτό η διαφρά της Λ.Κ.Ε.Ε. με τη Χ.Λ. συνίσταται στ είδς των πληρφριών πυ παρέχνται. Πιό συγκεκριμένα, η Χ.Λ. παρέχει, κυρίως, χρηματικνμικής φύσεως πληρφρίες, ενώ η Λ.Κ.Ε.Ε. παρέχει, εκτός από πληρφρίες χρηματικνμικής φύσεως, και πληρφρίες πυ εκφράζνται σε άλλες πστικές μνάδες καθώς και πληρφρίες πιτικής φύσεως. Οι πληρφρίες της Λ.Κ.Ε.Ε. παρέχνται σε όλυς εκείνυς πυ ενδιαφέρνται για τις ικνμικές μνάδες και ι πίι, όπως και στην παραδσιακή Λγιστική, μπρύν να καταταχθύν σε δύ μάδες. Στην πρώτη μάδα ανήκυν όλι εκείνι πυ ευρίσκνται εντός των ικνμικών μνάδων και τις διικύν, δηλαδή, απτελύν τη διίκηση των μνάδων αυτών. Οι χρήστες αυτί νμάζνται και εσωτερικί χρήστες των πληρφριών. Επισημαίνεται ότι ως διίκηση των ικνμικών μνάδων δεν θεωρύνται μόν τα λίγα πρόσωπα πυ απτελύν την ανώτατη ηγεσία, αλλά και όλα τα στελέχη, πυ λόγω της θέσεως τυς χρησιμπιύν πληρφρίες για τη λήψη απφάσεων. Στη δεύτερη μάδα, περιλαμβάννται όλι εκείνι πυ ευρίσκνται εκτός των ικνμικών 1 Βλέπε: Χρήστυ Βασ. Ναύμ, Εισαγωνή στη Χρηματικνμική Λγιστική. Β' Έκδση (Αθήνα 1994), σελ. 21. -25-
μνάδων. Οι χρήστες αυτής της μάδας, πυ καλύνται και εξωτερικί χρήστες των λγιστικών πληρφριών, κατατάσσνται σε διάφρες υπμάδες, ι πίες είναι ι εξής : 1. Σημερινί και μελλντικί φρείς, ήτι εταίρι και μέτχι πυ δεν συμμετέχυν άμεσα στη διίκηση των ικνμικών μνάδων. 2. Πρμηθευτές. 3. Τράπεζες και άλλι πιστωτές. 4. Ομλγιύχι σημερινί και μελλντικί. 5. Εργατικές και επαγγελματικές ργανώσεις. 6. Κρατικές υπηρεσίες και δημόσιι ργανισμί. 7. Χρηματικνμικί αναλυτές (financial analysts). 8. Πελάτες. 9. Άλλι ενδιαφερόμενι. Η γνωστπίηση ή αλλιώς η απκάλυψη των λγιστικών πληρφριών πρς τυς ενδιαφερόμενυς γίνεται με γραπτές, κατά κανόνα, εκθέσεις ι πίες καλύνται λγιστικές εκθέσεις (accounting reports). Οι εκθέσεις αυτές εντάσσνται, ως γνωστόν, σε δύ κατηγρίες. Η πρώτη κατηγρία περιλαμβάνει τις λγιστικές εκθέσεις ι πίες καταρτίζνται απκλειστικά για τη διίκηση των ικνμικών μνάδων και ι περισσότερες πληρφρίες πυ περιέχνται στις εκθέσεις αυτές θεωρύνται εμπιστευτικές. Στη δεύτερη κατηγρία περιλαμβάννται εκείνες ι λγιστικές εκθέσεις ι πίες απβλέπυν στ να πληρφρήσυν κυρίως εκείνυς πυ ευρίσκνται εκτός των ικνμικών μνάδων. -26-
Οι εκθέσεις αυτές, ι πίες πρβλέπνται από τη νμθεσία ή τη λγιστική πρακτική των διαφόρων χωρών, καλύνται ειδικότερα λγιστικές ή χρηματικνμικές καταστάσεις (financial statements). 2 Η Ελληνική νμθεσία πρβλέπει, ως γνωστό, τις εξής λγιστικές καταστάσεις τις πίες, όμως, νμάζει ικνμικές καταστάσεις: 1. Τν ισλγισμό. 2. Τν λγαριασμό "απτελέσματα χρήσεως". 3. Τν πίνακα διαθέσεως απτελεσμάτων. 4. Τ πρσάρτημα. Οι πληρφρίες της Λ.Κ.Ε.Ε. γνωστπιύνται - απκαλύπτνται - με γραπτές επίσης εκθέσεις ι πίες δύνανται να ενταχθύν σε δύ κατηγρίες, ανάλγα με τυς ενδιαφερόμενυς στυς πίυς απευθύννται. Στην πρώτη εντάσσνται εκείνες πυ καταρτίζνται για να πληρφρήσυν τη διίκηση των ικνμικών μνάδων, δηλαδή τυς εσωτερικύς χρήστες. Η δεύτερη κατηγρία περιλαμβάνει τις εκθέσεις εκείνες ι πίες καταρτίζνται για να καλύψυν τις πληρφριακές ανάγκες εκείνων πυ ευρίσκνται εκτός των ικνμικών μνάδων, δηλαδή,τυς εξωτερικύς χρήστες, στυς πίυς και επικεντρώνεται, κυρίως τ ενδιαφέρν της διατριβής αυτής. Οι εκθέσεις αυτές θα μπρύσαν να νμασθύν λγιστικές - κινωνικές - ή λγιστικκινωνικές εκθέσεις. Αναφρικά με την επιστημνική κατάταξη της Λ.Κ.Ε.Ε. μπρύν να διατυπωθύν τρείς απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη άπψη, η Λ.Κ.Ε.Ε. 2 Βλέπε: Ναύμ, όπ. παρ. σελ. 20-23 -27-
μπρεί να θεωρηθεί κλάδς της Λγιστικής πίς καλύπτει πληρφριακές ανάγκες τόσ των εντός όσ και των εκτός των ικνμικών μνάδων ευρισκμένων. Δηλαδή, καλύπτει τις ανάγκες των εσωτερικών και εξωτερικών χρηστών. Έτσι, σύμφωνα με την άπψη αυτή η Λ.Κ.Ε.Ε. θεωρείται αυττελής κλάδς, όπως η Χρηματικνμική Λγιστική και η Διικητική Λγιστική. Κατά τη δεύτερη άπψη, η Λ.Κ.Ε.Ε. θεωρείται κλάδς της Λγιστικής, πίς ασχλείται με παρχή πληρφριών πρς τυς εκτός των επιχειρήσεων ευρισκόμενυς, όπως και η Χρηματικνμική Λγιστική. Σύμφωνα με την άπψη αυτή, ι πληρφριακές ανάγκες της διίκησης των ικνμικών μνάδων καλύπτνται από' τ διευρυμέν κλάδ της Διικητικής Λγιστικής. Δηλαδή κλάδς αυτός παρέχει όλα τα στιχεία κινωνικής φύσεως πυ χρειάζεται η διίκηση. Η τρίτη άπψη θεωρεί ότι η Λ.Κ.Ε.Ε. απτελεί μέρς της Χρηματικνμικής Λγιστικής και μέρς της Διικητικής Λγιστικής. Με άλλα λόγια, η κάλυψη των πληρφριακών αναγκών των εκτός των ικνμικών μνάδων ευρισκμένων γίνεται από τ διευρυμέν κλάδ της Χρηματικνμικής Λγιστικής, ενώ εκείνων των εντός των μνάδων ευρισκμένων από τ διευρυμέν κλάδ της Διικητικής Λγιστικής. Παραστατικά ι τρείς αυτές απόψεις μπρύν να εμφανισθύν όπως στν Πίνακα 2: -28-
ΠΡΏΤΗ ΑΠΟΨΗ Κάλυψη πληρφριακών αναγκών εξωτερικών χρηστών Κάλυψη πληρφριακών αναγκών εσωτερικών χρηστών ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΟΨΗ Κάλυψη πληρφριακών αναγκών εξωτερικών χρηστών ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ Λ.Κ.Ε.Ε. > Κάλυψη πληρφριακών αναγκών εσωτερικών χρηστών ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ Λ.Κ.Ε.Ε. -> Κάλυψη πληρφριακών αναγκών εξωτερικών χρηστών ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ -> Κάλυψη πληρφριακών αναγκών εσωτερικών χρηστών Λ.Κ.Ε.Ε. ΠΙΝΑΚΑΣ 2-29-
Από τις παραπάνω τρεις απόψεις υιθετύμε τη δεύτερη άπψη, σύμφωνα με την πία η κάλυψη των πληρφριακών αναγκών των εξωτερικών χρηστών γίνεται από την Λ.Κ.Ε.Ε., ενώ διευρυμένς κλάδς της Διικητικής Λγιστικής καλύπτει τις ανάγκες των εσωτερικών χρηστών. 3.3 Περιχές κάλυψης της Λ.Κ.Ε.Ε. Η κινωνική δράση των ικνμικών μνάδων μπρεί να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δραστηριτήτων. Έτσι η Λ.Κ.Ε.Ε. για να αντιμετωπίσει τα διάφρα επί μέρυς πρβλήματα, όπως τ πρόβλημα της μέτρησης, της παρυσίασης κ.λπ. πυ ανακύπτυν κατατάσσει τις δραστηριότητες αυτές σε κατηγρίες, τις πίες απκαλύμε περιχές -, πεδία κάλυψης. Τα πιό σηνήθη πεδία είναι τα εξής τέσσερα: Α' Γενική κινωνική δράση. Β' Εργασιακές σχέσεις. Γ' Γενική Περιβαλλντλγική δράση. Δ' Ειδική Περιβαλλντλγική δράση. Η γενική κινωνική δράση περιλαμβάνει όλες εκείνες τις κινωνικά πρσανατλιζόμενες δραστηριότητες, ι πίες αναφέρνται πρωταρχικά στην ωφέλεια τυ γενικύ κινύ. Η έννια "κινωνία" εδώ δεν σημαίνει μόν τν ειδικό γεωγραφικό χώρ, στν πί η επιχείρηση έχει εργστάσια και γραφεία, αλλά έχει ευρύτερη έννια. Οι εργασιακές σχέσεις είναι μια εσωτερική περιχή και καλύπτει τις κινωνικές πρτάσεις πυ απβλέπυν στην ευημερία των εργαζμένων. -30-
Οι γενικές περιβαλλντλγικές δραστηριότητες περιλαμβάνυν εκείνες τις δραστηριότητες, ι πίες πραγματπιύνται για να περιρίσυν ή να απτρέψυν την καταστρφή τυ περιβάλλντς. Τ πεδί των ειδικών περιβαλλντλγικών δραστηριτήτων σχετίζεται με τυς καταναλωτές και πηγάζει από τα πρϊόντα ή τις υπηρεσίες πυ πρσφέρνται. Στις αμέσως επόμενες σελίδες δίννται ι πιό σημαντικές δραστηριότητες πυ εντάσσνται σε καθένα από τα παραπάνω πεδία: Α' Γενική κινωνικιί δάση 1. Οικνμική βήθεια και φιλανθρωπία: Άμεση ικνμική βήθεια σε εκπαιδευτικύς ργανισμύς για χρήγηση υπτρφιών, σε φιλανθρωπικύς ργανισμύς για πργράμματα πυ αφρύν την υγεία, άλλα και για δραστηριότητες διασκέδασης. Βήθεια σε άτμα με ειδικές ανάγκες, βήθεια σε μητέρες με τη δημιυργία πάρκων, σταθμών κ.λπ. 2. Στεγαστικό πρόγραμμα: Κατασκευή κατικιών καθώς και χρηματδότηση για την ανακαίνιση ή ακόμη και την επέκταση κατικιών. Δημιυργία εργστασίων σε ικνμικά υπβαθμισμένες περιχές. 3. Πργράμματα διατρφής: Παρχή γευμάτων στυς εργαζόμενυς. 4. Δωρεές πρϊόντων και υπηρεσιών, ργάνωση πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, καθώς και σεμιναρίων υγείας και εκπαίδευσης. -31-
5. Εθελντικές δραστηριότητες: Πρτρπή εργαζμένων ώστε να δραστηριπιηθύν ως εθελντές σε κινωνικές δραστηριότητες π.χ. αιμδσία, δεντρφύτευση κ.ά. Β' EoYaouméc σνέσεια 1. Συνθήκες εργασίας: Πρόσθετη ασφάλεια, υγεία και ευχάριστ εργασιακό περιβάλλν. 2. Εκπαιδευτικά πργράμματα: Άμεση ικνμική βήθεια για εκπαίδευση, επιμόρφωση στην εργασία. 3. Πρακτική απασχόληση: Ίσες εργασιακές ευκαιρίες, δημιυργία ευκαιριών καλκαιρινής εργασίας για σπυδαστές, πρόσθετη εργασιακή εμπειρία για όλυς τυς εργαζόμενυς. 4. Συνεχής απασχόληση: Πργραμματισμός παραγωγής, έτσι ώστε να μειωθύν ι απλύσεις. 5. Πρόσθετες αμιβές: Αύξηση απδχών πέραν από τις συλλγικές συμβάσεις, συμμετχή στα κέρδη. 6. Επικινωνίες: Επικινωνία με την ικγένεια και τυς φίλυς των εργαζμένων για τις δραστηριότητες της εταιρίας. Επικινωνία σ' όλα τα επίπεδα των εργαζμένων για πληρφρίες πυ έχυν σχέση με τις ασχλίες των εταιρικών δραστηριτήτων. 7. Πραγωγές: Ευκαιρίες για δίκαιες πραγωγές. -32-
Γ' Γενική περιβαλλντλγικά δάση 1. Δραστηριότητες πυ δηγύν στη μείωση ή τν έλεγχ της επιδείνωσης τυ περιβάλλντς, όπως τυ αέρα, τυ νερύ, τυ θρύβυ, των στερεών απβλήτων κ.λπ. 2. Αισθητική: Εξωραϊσμός και απκατάσταση των φυσικών περιχών. 3. Έρευνα: Συμμετχή στα πργράμματα και στην έρευνα για την καταπλέμηση της μόλυνσης. Δ. Ειδική Περιβαλλντλγική δράση 1. Πληρότητα και σαφήνεια αναφρικά με την νμασία τυ πρϊόντς, δηγίες για σωστή χρήση, κίνδυνι πυ πρέρχνται από τη χρήση τυ πρϊόντς, διάρκεια ζωής, πσότητα και πιότητα τυ πρϊόντς. 2. Παρεχόμενες εγγυήσεις. 3. Ανταπόκριση στα παράπνα των καταναλωτών. 4. Εκπαίδευση και ενημέρωση των καταναλωτών με διάφρυς τρόπυς και μεθόδυς. 5. Επικδμητική έρευνα η πία απσκπεί στν περιρισμό περιβαλλντικών πρβλημάτων. 3.4. Μετρήσεις στην Λ.Κ.Ε.Ε. Στην Λ.Κ.Ε.Ε., όπως και στη Λγιστική, η μέτρηση καταλαμβάνει σημαντικό μέρς τυ κλάδυ. Κατά τν M.R. Mathews 3 υπάρχυν τρία πιθανά στάδια μέτρησης. Τ στάδι Ι είναι αυτό κατά τ πί η δραστηριότητα επιβεβαιώνεται και 3 p. 775. Mathews Μ. "Social Accounting for Beginners" Australian Accountant. Oct. 1984, -33-
περιγράφεται, (π.χ. πρσδιρίζυμε ότι τ διξείδι τυ θείυ εκπέμπεται από τα εργστάσια). Τ στάδι II είναι αυτό κατά τ πί η δραστηριότητα μετρείται βάσει μη ικνμικών μετρήσεων, (π.χ. μέτρηση της συγκέντρωσης διξειδίυ τυ θείυ μιας περιόδυ άνω των 24 ωρών σ' ένα ιδιαίτερ σημεί εξόδυ). Τ στάδι III όπυ η μέτρηση μετατρέπεται σε ικνμική εκτίμηση τυ κόστυς και της ωφέλειας. Τ κόστς παραγωγής των πρϊόντων ή των παρεχμένων υπηρεσιών μιας επιχείρησης εξετάζεται από τη Λγιστική ως ιδιωτικό κόστς, ενώ τ δημόσι κόστς δημιυργείται από όλη την κινότητα. Επμένως, τ δημόσι κόστς, επειδή δεν εξετάζεται από τη Λγιστική, δεν μπρεί να χρησιμπιηθεί για τη λήψη απφάσεων. Όπως αναφέρθηκε, η Λγιστική δεν έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει τ δημόσι κόστς, εκτός και αν αυτό μετατραπεί σε ιδιωτικό κόστς δια μέσυ της τιμής, τυ πρόστιμυ ή της φρλόγησης. Η τιμή, τ πρόστιμ ή η φρλόγηση θα μπρύσαν να μετρήσυν την εξωτερική δραστηριότητα, αλλά παράλληλα θα μπρύσαν να δηγήσυν σε αύξηση τυ συνλικύ κόστυς και πιθανόν σε μείωση της κατανάλωσης, όπυ τα αγαθά και ι υπηρεσίες έχυν ελαστική ζήτηση και η τιμή σχετίζεται με τ κόστς. Υπάρχυν φανερές δυσκλίες στη μέτρηση των εξωτερικών δραστηριτήτων, γι' αυτό και η λγιστική πληρφόρηση μπρεί να λάβει τρεις (3) τύπυς, δηλαδή λγιστική πληρφόρηση α) σε νμισματικύς όρυς, β) σε μη νμισματικύς όρυς και γ) με πιτικές ή περιγραφικές αναφρές. -34-
Οι νμισματικί όρι έχυν τη ιδιότητα ότι μπρύν να πρστεθύν σε άλλυς όμιυς όρυς. Οι μη νμισματικί όρι έχυν σχέση με την Λγιστική, αλλά σ' ένα πρκαταρκτικό στάδι, πριν δηλαδή την εφαρμγή της νμισματικής μνάδας. Ο R.L.Brummet 4 αναφέρει χαρακτηριστικά, ότι, στις περιχές πυ σχετίζνται με τις κινωνικές επιδράσεις από τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων, θα πρέπει ίσως να είμαστε ικανπιημένι και όταν αυτές εκφράζνται σε μη νμισματικύς όρυς. Ορισμένες κινωνικές δραστηριότητες μπρεί να μην επιδέχνται καμμιά μρφή μέτρησης αλλά μιά απλή γραπτή περιγραφή αυτών. Ο Anderson 5 αναφέρει ότι Abt έχει πρτείνει τα εξής κριτήρια τα πία πρέπει να πληρί ένα απτελεσματικό σύνλ ργάνων μέτρησης και διαδικασιών της Λ.Κ.Ε.Ε. 1. Χρήσιμα σαν δηγός για τις απφάσεις των διευθυντών (να πράττυν ή να μην πράττυν...), για τυς εργαζόμενυς (να απδέχνται ή να απρρίπτυν θέσεις εργασίας), για τυς καταναλωτές (να αγράζυν ή να μην αγράζυν πρϊόντα), για τυς ιδικτήτες (να αγράζυν ή να πωλύν μετχές), για τυς συμβύλυς (να επιτίθενται ή να υπερασπίζυν την επιχείρηση), για τυς νμθέτες (να πρσπαθύν να περάσυν έναν νόμ για τν έλεγχ των επιχειρήσεων ή να μην τν περάσυν). 2. Αντικειμενικά. 3. Αξιόπιστα και επαναληπτικά. 4. Ευρείας απδχής. 4 R.L. Brummet "Total Performance Measurement" Management Accounting Nov. 1973, p. 14. 5 Anderson R.H. "Social Responsibility Accounting: What to Measure and How", A. Cost and Management.. (Canada), Sept./Oct. 1976, p. 36. -35-
5. Ανταπκρινόμενα στα κινωνικά ενδιαφέρντα. 6. Εφαρμόσιμα. 7. Πστικά. 8. Να εκμεταλλεύνται τ διαθέσιμ δυναμικό για δράση. 9. Να πρσφέρυν τ μέγιστ της πληρφόρησης και τ ελάχιστ των δημσίων σχέσεων. 10. Απτελεσματικά στη θεσμθέτηση των κινωνικών υπθέσεων. 11. Να έχυν διαφάνεια ι υπθέσεις και ι εκτιμήσεις. 12. Να αξιπιύν πλήρως τις ειδικές και αμερόληπτες γνώμες. 13. Αρκετά απλά ώστε να είναι κατανητά. Από τη φύση των παραπάνω στιχείων πρκύπτει η ανάγκη, εξακρίβωσης τυς από αυτύς πυ παίρνυν τις απφάσεις και μάλιστα πριν τεθύν ι αντικειμενικί σκπί και τα πρότυπα έκθεσης των πληρφριών της Λ.Κ.Ε.Ε. Τη διαδικασία μέτρησης της Λ.Κ.Ε.Ε. τνίζει και R. Anderson 6 o πίς αναφέρει ότι αυτή επιτυγχάνεται ως εξής: 1. Απδεικνύει πόσ σχετικό είναι ένα συγκεκριμέν κινωνικό πρόγραμμα δράσης. 2. Αναγνωρίζει πράξεις ή πργράμματα πυ μεγιστπιύν τ κινωνικό όφελς με τ ελάχιστ κόστς. 3. Αναπτύσσει πρότυπα και διαδικασίες μέτρησης και έκθεσης (reporting). 4. Επιτρέπει καλύτερη επικινωνία μεταξύ εκείνων πυ έχυν την ευθύνη και εκείνων πυ υλπιύν τα πργράμματα της επιχείρησης. 6 Anderson, όπ. παρ. σελ. 38. -36-
3.5 Κινωνικί Ελεγκτές Τ ερώτημα τυ κατά πόσ ι λγιστές πρτίθενται να ασχληθύν π ιό συστηματικά με την Λ.Κ.Ε.Ε. δεν έχει απαντηθεί επαρκώς ακόμη. Παρά τη θετική αντιμετώπιση και υπστήριξη ως πρς την εφαρμγή της από τις εκάσττε κυβερνήσεις, η αντίστιχη στάση των λγιστών πρς τ παρόν παραμένει υδέτερη. Η υπστήριξη της Λ.Κ.Ε.Ε. είναι πρφανής μεταξύ των ελλήνων βιμηχάνων, των πλιτικών, των εργατικών ενώσεων και των ακαδημαϊκών, αν και έχει εφαρμστεί σε διαφρετικό βαθμό απ' ό,τι σ' άλλες δυτικές χώρες. Γενικώς, ι λγιστές δεν θα ήθελαν να εμπλακύν σ' ένα πλύπλκ και μη πρακτικό σύστημα, στ πί δεν θα μπρύσαν να έχυν υσιαστικό έλεγχ και πυ τα απτελέσματα τυ θα μπρύσαν να επηρεάσυν δυσμενώς τη φήμη τυ επαγγέλματς. Οι λγιστές έχυν, όμως, να παίξυν ένα βασικό ρόλ κατά την ανάλυση των κινωνικών πρβλημάτων, πυ έχυν δημιυργηθεί και θα δημιυργηθύν στ μέλλν. Η εκπαίδευση τυ σύγχρνυ λγιστή θα πρέπει ν' απβλέπει στ να τν καταστήσει ικανό να συμμετέχει υσιαστικά στν παραπάνω ρόλ. Ο M.R. Mathews αναφέρει, ότι ι επιπτώσεις από την ανάπτυξη της Λ.Κ.Ε.Ε. θα είναι μεγάλης σπυδαιότητας για τ λγιστικό επάγγελμα. Οι επιπτώσεις αυτές θα είναι ι παρακάτω: 7 : 1. Για τυς απασχλύμενυς στ δημόσι λγιστές, μια αλλαγή στις μεθόδυς και στην πρπτική. 7 Mathews, όπ. παρ. σελ. 777. -37-
2. Για τυς λγιστές τυ εμπρίυ και των βιμηχανιών, μια μελλντική διεύρυνση της εργασίας, πυ έχυν αρχίσει. 3. Για τυς ελεγκτές - λγιστές αυξημένες πιέσεις για να αναλάβυν τυς ελέγχυς λγιστικκινωνικών εκθέσεων. 4. Για τυς δασκάλυς της λγιστικής, η ανάγκη να είναι ενημερωμένι για τις αλλαγές και για να περιλαμβάνυν στα εκπαιδευτικά πργράμματα νέ υλικό τ πί θα ωφελήσει την επόμενη γενεά των φιτητών πυ σπυδάζυν Λγιστική. 5. Τελικά, αλλά ίσως μεγαλύτερης σπυδαιότητας από όλα τα παραπάνω, ι φιτητές της λγιστικής θα έχυν να αντιμετωπίσυν μεγαλύτερ όγκ ύλης αλλά και να αναπτύξυν και άλλες επιδεξιότητες. Ο R. Anderson αναφέρει ότι Abt αντιλαμβάνεται τη δμή της ργάνωσης για την Λ.Κ.Ε.Ε. με τν παρακάτω τρόπ 8 : "Η ργάνωση τυ κινωνικύ ελέγχυ πρέπει να περιλαμβάνει ένα αρχηγό μάδας, έναν σύμβυλ διίκησης της εταιρίας, έναν εξωτερικό εμπειργνώμνα στυς κινωνικύς ελέγχυς, μια μάδα σχεδίασης ελέγχυ, συνήθως απτελύμενη από έναν λγιστή, έναν ικνμλόγ, έναν κινωνιλόγ. Είναι αναγκαία επίσης μια μάδα συλλγής στιχείων, η πία θα περιλαμβάνει έναν σχεδιαστή έρευνας, έναν κινωνικό ψυχλόγ, έναν ειδικό στις κινωνικές υπθέσεις και έναν στατιστικλόγ, μια μάδα ανάλυσης στιχείων η πία θα περιλαμβάνει έναν επιχειρησιακό ερευνητή, ένα μικρ-ικνμλόγ και έναν αναλυτή συστημάτων επεξεργασίας στιχείων. Τ πρόγραμμα θα διαρκέσει περίπυ 3 ή 4 μήνες 8 Anderson, όπ. παρ. σελ. 35. -38-
περιλαμβάνντας την ργάνωση των κινωνικών λγαριασμών, πριν από τη συμπλήρωση τυς με δεδμένα, και μετά ελέγχεται και επιβεβαιώνεται. Οι λγιστές είναι εκπαιδευμένι και πραγματικά υπεύθυνι μέσα στην επιχείρηση για την συλλγή, την ανάλυση και την παρυσίαση των δεδμένων. Για να μπρέσει να αναπτυχθεί η Λ.Κ.Ε.Ε. είναι φανερό ότι χρειάζεται τη συνδρμή των λγιστών. Οι λγιστές μέχρι στιγμής έχυν επιδείξει μειωμέν ενδιαφέρν να αναλάβυν τν έλεγχ των λγιστικκινωνικών εκθέσεων. Ως βασικές αιτίες για τ μειωμέν ενδιαφέρν των λγιστών Berg 9 αναφέρει, μεταξύ άλλων, τις εξής: 1) Η δυσκλία της μέτρησης και πρβληματισμός σχετικά με τις τεχνικές μετρήσεις. Δεν είναι δυνατόν όλι ι δείκτες να μετρηθύν με χρηματικύς όρυς, ενώ υπάρχυν και άλλι πυ μπρύν να μετρηθύν χρησιμπιώντας μόν υπκατάστατα ή να εκτιμηθύν κατά πρσέγγιση. 2) Η έλλειψη πρσχής στις επιδράσεις πυ πρκαλύν ι κινωνικές αλλαγές. Τελικά, ι επιχειρήσεις πρέπει να καθιερώσυν μια αλλαγή στις συνθήκες, στις καινύργιες νμθεσίες καθώς και στις νέες κινωνικές απαιτήσεις κατά συνέπεια τα συστήματα πληρφόρησης πρέπει να πρσαρμστύν για να παραμείνυν σχετικά. Παρά την απρθυμία των λγιστών αυτή τη στιγμή να ασχληθύν υσιαστικά με τν έλεγχ των λγιστικκινωνικών καταστάσεων πιστεύυμε ότι σταδιακά με την ανάπτυξη καταλλήλων συστημάτων μέτρησης και με την αύξηση των απαιτήσεων των ενδιαφερμένων μάδων 9 R. Van den Bergh "Time to Speed Corporate Social Accounting" Accountancy. April 1976, p. 52. - 39 -
για απκάλυψη καλυτέρων και περισστέρων πληρφριών Κινωνικής Λγιστικής, ι λγιστές θα ανταπκριθύν στην πρόσκληση για συμμετχή στν κινωνικό έλεγχ των επιχειρήσεων. Πιστεύυμε, ότι τ έδαφς για την παρχή κινωνικών λγιστικών καταστάσεων δεν είναι ιδιαίτερα σταθερό, αφύ ι λγιστές εκπαιδεύνται στη συλλγή, επεξεργασία και αναφρά των ικνμικών πληρφριών με χρηματικνμικύς όρυς και όχι στ να μετρύν, π.χ. την ένταση της μόλυνσης. Τέτιες αναφρές θα μπρύσαν να είναι παραπλανητικές και καταστρφικές για τη φήμη των λγιστών. Παρόλα αυτά όμως πιστεύυμε ότι ι λγιστές έχυν τη δυνατότητα να συμμετέχυν στην παρυσίαση των παραπάνω κινωνικών εκθέσεων πυ θα συντάσσει μιά ρισμένη μάδα, όντας επικεφαλής αυτής, χωρίς, εξάλλυ, να φαίνεται απαραίτητ να έχει πρηγυμένως απαιτήσει εξειδικευμένες γνώσεις έξω από τη λγιστική όπως σχετικές με τη νμική επιστήμη, τη μηχανική, την κινωνική πλιτική ή τις φυσικές επιστήμες. -40-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΕΘΟΑΟΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ Α.Κ.Ε.Ε. 4.1 Εισαγωγή Στ κεφάλαι αυτό θα αναφερθύν διάφρες απόψεις πυ έχυν διατυπωθεί αναφρικά με τυς τρόπυς μέτρησης και παρυσίασης στιχείων της Λ.Κ.Ε.Ε. Επίσης θα δθύν απσπάσματα λγιστικκινωνικών εκθέσεων. 4.2 Τρόπι μέτρησης και παρυσίασης λγιστικκινωνικών στιχείων Αναφρικά με τη μέτρηση των κινωνικών επιπτώσεων πυ έχυν ι δραστηριότητες των επιχειρήσεων, έχυν διατυπωθεί διάφρες μέθδι ή τρόπι ή και όπως απλώς έχυν νμασθεί πρσεγγίσεις (approaches). Οι κυριότερες από αυτές τις μεθόδυς μέτρησης και παρυσίασης θα εξετασθύν εν συντμία στις επόμενες σελίδες. 4.2.1. Μέθδς της Απγραφής Σύμφωνα με τη μέθδ αυτή, η κάθε επιχείρηση πρβαίνει σε αναλυτική καταγραφή όλων των δραστηριτήτων της ι πίες έχυν κινωνικές -41 -
επιπτώσεις 1. Η ενέργεια αυτή, ως είναι φανερό καταλήγει σε μάλλν μακρσκελή κατάλγ με τις σχετικές δραστηριότητες πίς και γνωστπιείται στυς ενδιαφερόμενυς. Η μέθδς αυτή χρησιμπιήθηκε από την General Mills, Inc. τ 1972 ως αρχικό βήμα ενός συστήματς συνεχύς κινωνικύ απλγισμύ. Η μέθδς αυτή είναι απλή στη σύλληψη της, αλλά δεν δίνει τη δυνατότητα σύγκρισης μεταξύ των επιχειρήσεων λόγω τυ ότι δεν υπάρχει ενιαίς τρόπς κατάρτισης. 4.2.2 Μέθδς της Κινωνικικνμικής Λειτυργικής Κατάστασης Η μέθδς αυτή, η πία είχε πρταθεί από τν David F. Linowes, 2 πρβλέπει την περιδική κατάρτιση μιας Κινωνικ-ικνμικής Λειτυργικής Κατάστασης (Socio-Economie Operating Statement). Στην κατάσταση αυτή περιλαμβάννται όλες ι ικειθελείς (πραιρετικές) δαπάνες μιας επιχείρησης ι πίες απσκπύν στην αύξηση της ευημερίας των εργαζμένων και τυ κινύ, στην αύξηση της ασφάλειας των πρϊόντων και στην πρστασία ή βελτίωση των περιβαλλντλγικών συνθηκών. Δαπάνες ι πίες πρβλέπνται από τν νόμ ή από συμφωνία με σωματεία εργαζμένων δεν περιλαμβάννται στην κατάσταση αυτή, διότι ι δαπάνες αυτές θεωρύνται υπχρεωτικές από τη δραστηριότητα πυ αναπτύσσει η επιχείρηση. 1 Hunt, Stanley Μ. "Conducting A Social Inventory", Management Accounting (October 1974): 15-16 2 David F. Linowes, "An Approach to vocio-economie Accounting", Conference Board REDQRD 9 (November 1972): 58-61. -42-
Η μέθδς αυτή αν και χαρακτηρίζεται από πληρότητα, εντύτις υστερεί στ ότι δεν παρυσιάζει αναλυτικά μέτρα μέτρησης των δραστηριτήτων πυ έχυν κινωνικές επιπτώσεις. Εκτός από τις παραπάνω κινωνικές βελτιώσεις, η κατάσταση περιλαμβάνει και κινωνικές χειρτερεύσεις (επιδεινώσεις) ή αλλιώς ζημίες (social detriments). Ως χειρτερεύσεις χαρακτηρίζνται ι δαπάνες ι πίες έπρεπε να γίνυν από μιά επιχείρηση για να καλύψυν μία κινωνική ανάγκη η πία υφίσταται και την πία μιά σχετικά συνετή και κινωνικά ευαίσθητη επιχείρηση θα κάλυπτε. Η διαφρά μεταξύ των βελτιώσεων και των χειρτερεύσεων συνιστά την καθαρή κινωνική συνεισφρά ή τ καθαρό κινωνικό έλλειμμα. Ο Πίνακας 3 παρυσιάζει παράδειγμα της Κινωνικ-ικνμικής Λειτυργικής Κατάστασης. -43-
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ι. Σχέσεις με ανθρώπυς Α. Βελτιώσεις Πρόγραμμα εκπαίδευσης για μεινεκτικύς εργάτες Συνεισφρές σε εκπαιδευτικά ιδρύματα Δαπάνες για παιδικύς σταθμύς των παιδιών των εργαζμένων Συνλικές βελτιώσεις XXX XXX χχχ XXX Β. Μείν: Χειρτερεύσεις - Ζημίες Μη εγκατάσταση νέων συσκευών ασφαλείας σε ήδη χρησιμπιύμενες μηχανές χχχ Γ. Καθαρές βελτιώσεις σε σχέση με ανθρώπυς II. Σχέσεις με τ περιβάλλν Α. Βελτιώσεις Δαπάνες πυ αναφέρνται στην επανόρθωση και βελτίωση των ιδιόκτητων δρόμων XXX Δαπάνες πυ αναφέρνται στην εγκατάσταση μηχανημάτων για τν έλεγχ της μόλυνσης των καπνδόχων τυ εργστασίυ XXX Δαπάνες πυ αναφέρνται στην απμάκρυνση τξικών υσιών από την επεξεργασία πρϊόντων Συνλικές βελτιώσεις XXX XXX Β. Μείν. Χειρτερεύσεις - Ζηαίες Δαπάνες ι πίες θα πραγματπιηθύν κατά την ανακύκλωση των μετάλλων XXX ΠΙΝΑΚΑΣ 3-44-
Δαπάνες πυ αναφέρνται στην εγκατάσταση μηχανημάτων τα πία έχυν σκπό να καθαρίσυν και να εξυδετερώσυν τα απρρίμματα πυ διχετεύνται σε λίμνη Συνλικές χειρτερεύσεις - Ζημίες χχχ χχχ Γ. Καθαρό έλλειμμα σε σχέση με τ περιβάλλν XXX III. Σχέσεις με τ πρϊόν Α. Βελτιώσεις Εισφρές στη δημόσια επιτρπή πρστασίας πρϊόντων XXX Δαπάνες για αντικατάσταση χρωμάτων πυ περιέχυν μόλυβδ και τξικές υσίες χχχ Συνλικές βελτιώσεις * XXX Β. Μείν: Χειρτερεύσεις - Ζημίες Μηχανήματα ασφαλείας πυ πρτάθηκαν από τ συμβύλι ασφάλειας, αλλά δεν αγράσθηκαν XXX Γ. Καθαρές βελτιώσεις σε σχέση με τ πρϊόν XXX Συνλικό κινωνικό-ικνμικό απτέλεσμα περιόδυ XXX ΠΙΝΑΚΑΣ 3 (συνέχεια) -45-
4.2.3 Εκλγική μέθδς (Constituency oriented approach) Η Γαλλική Εταιρία Singer η πία χρησιμπίησε τη μέθδ αυτή τ 1973, έστειλε ερωτηματλόγια σε εκπρσώπυς των εργαζμένων πυ απασχλύνταν στα διάφρα εργστάσια της και τυς ζητήθηκε να αξιλγήσυν την επιχείρηση σε διάφρα θέματα τα πία είχαν μαδπιηθεί σε 4 μεγάλες κατηγρίες 3. Η εταιρία χρησιμπίησε τη μέθδ αυτή και στα επόμενα χρόνια, ενώ παράλληλα αύξησε τν αριθμό των ερωτήσεων. Τα συγκεκριμένα απτελέσματα της αξιλόγησης για τα έτη 1973 και 1974 εμφανίζνται στν Πίνακα 4. 3 Françoise Rey.The Status of Social Reporting in Selected Countries", in Contemporary Issues in International Accounting. Compiled by Hans-Martin Schoenfeld, Center for International Education and Research in Accounting, p. 121-123. -46-
SINGER S.A. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1973 1974 Σημασία της Βαθμός Σημασία της Βαθμός κατηγρίας απόδσης κατηγρίας απόδσης επί τις % της εταιρίας επί τις % της εταιρίας (Αριστα 20) (Αριστα 20) Οικνμικός ρόλς α) Κέρδς 96 12,2 100 13,1 β) Χρησιμότητα (73) Πιότητα (74) της παραγωγής 70 13,5 60 13,0 Ικανπίηση εργαζμένων α) Συνθήκες εργασίας 72 11,5 64 14,4 β) Κινωνικότητα και Πληρφρία 60 12,8 64 13,2 γ) Ασφάλεια εργασίας 74 * 10,1 64 12,2 δ) Αμιβές πρσωπικύ 84 Π,2 80 12,5 ε) Ηθικό εταιρίας 62 13,0 64 13,3 στ) Μόρφωση 80 14,7 Κινωνικός ρόλς α) Υπηρεσίες στην κινότητα 40 12,7 60 14,2 β) Συμβλή στη βελτίωση περιβάλλντς 32 11,4 45 13,7 γ) Ικανπίηση πελατών 70 11,6 60 13,1 Άνιγμα πρς τ μέλλν α) Νέα πρϊόντα 50 11,0 60 13,1 β) Ανίγματα σε νέες ιδέες/ μεταρρυθμίσεις 34 11,4 60 12,8 Μέσς όρς 11,7 13,3 ΠΙΝΑΚΑΣ 4-47-
4.2.4 Μέθδς R.Estes ή Μέθδς Ωφέλειας - Κόστυς Τ κινωνικό κόστς και τα κινωνικά φέλη παρυσιάζνται σε μια κατάσταση για να απεικνίσυν τ καθαρό κινωνικό όφελς. Η μέθδς αυτή αναπτύχθηκε από τν Ralf W. Estes και αντικειμενικός της στόχς είναι να δημιυργήσει πλήρεις και έγκυρες πληρφρίες, πυ θα μπρύσαν να χρησιμπιηθύν για να μεγιστπιήσυν τ καθαρό όφελς 4. Τα κινωνικά φέλη και τ κινωνικό κόστς εκφράζνται στην κινωνική έκθεση με πστικύς όρυς και από τν συσχετισμό τυς πρκύπτει τ καθαρό όφελς ή η ζημία της χρήσεως της κινωνικής δράσης. Τα παρακάτω είναι μία περίληψη των ωφελειών και τυ κόστυς από τ υπόδειγμα τυ Estes. Τα κινωνικά φέλη,πυ δημιυργύνται από έναν ργανισμό περιλαμβάνυν: 1. Πρϊόντα και υπηρεσίες, συνήθως σε τιμές αγράς, αν και ενδέχεται να είναι αναγκαίες κάπιες ρυθμίσεις, για να εξηγηθύν ι μνπωλιακές καταστάσεις. 2. Πληρωμές σε μέλη της κινωνίας ι εταιρίες απδίδυν φέλη σε διάφρα μέλη της κινωνίας ως πληρωμή για τη χρησιμπίηση των αγαθών και υπηρεσιών. Αυτά περιλαμβάνυν και τις αμιβές των εργαζμένων. 3. Υπηρεσίες πρς τυς εργαζόμενυς δηλαδή πρόσθετες ωφέλειες-παρχές πρς τυς εργαζμένυς, όπως είναι ι καφετέριες και ι χώρι στάθμευσης. 4. Βελτιώσεις στ περιβάλλν όπως π.χ. διαμόρφωση διαβρωμένων εκτάσεων ή απκατάσταση τπίυ κ.λπ. 4 Anderson R. "Social Responsibility Accounting: what to measure and how", CA Mazazine. May 1978, p. 44. -48-
5. Υπηρεσίες τυ πρσωπικύ πυ πρσφέρνται δωρεάν σε τρίτυς. Η αξία των εκτός τυ ργανισμύ παρχών μετράται καλύτερα με τ αναγκαί κόστς πυ θα απαιτύσε η χρησιμπίηση ξένων ατόμων με τα ανάλγα πρσόντα. 6. Η δωρεάν παρεχόμενη χρήση εξπλισμύ και εγκαταστάσεων σε άλλυς. Ως αξία της δωρεάν παρεχόμενης χρήσης πρέπει να θεωρείται τ ενίκι πυ θα κατέβαλε χρήστης. 7. 'Αλλες παρεχόμενες υπηρεσίες. Τ κινωνικό κόστς για τ πί ένας ργανισμός είναι υπεύθυνς περιλαμβάνει: 1. Τις ανθρώπινες υπηρεσίες πυ χρησιμπιύνται συνήθως εκτιμάται στ πσό πυ πληρώνεται, αν και η κατάλληλη αξία είναι η αξία πυ μπρεί να δημιυργηθεί με εναλλακτικές χρήσεις (τ κόστς ευκαιρίας). 2. Τις αγρές πρώτων υλών, εκτιμώμενες στ κόστς ευκαιρίας, μλνότι και η τιμή αγράς είναι μια καλή βάση υπλγισμύ. Η αξία θα περιέχει μια πρσαρμγή για τις μη ανανεώσιμες πηγές πυ εξαντλύνται. 3. Τις αγρές κτιρίων και εξπλισμύ η χρησιμότητα τέτιων στιχείων είναι απώλεια για την κινωνία και αυτό είναι καλύτερα να υπλγίζεται στην τιμή αγράς και όχι μέσω απσβέσεων. 4. Άλλα αγαθά και υλικά πυ χρησιμπιύνται περιέχει τα αγαθά πυ δεν πληρώννται από τν ργανισμό, όπως τα πάσης φύσεως δημόσια αγαθά (πρϊόντα από τυς ωκεανύς). 5. Πληρωμές από άλλα μέλη της κινωνίας αυτό απτελεί κινωνικό κόστς για τν ργανισμό. -49-
6. Περιβαλλντλγική καταστρφή μετράται σε απώλεια χρησιμότητας της κινωνίας μέσω των δραστηριτήτων ή παραλείψεων τυ ργανισμύ. 7. Οι δημόσιες υπηρεσίες και ι διευκλύνσεις πυ χρησιμπιήθηκαν. Σ' αυτές περιλαμβάννται αστυνμική και πυρσβεστική πρστασία, χρήση των εθνικών δών, των χώρων στάθμευσης κ.α. Όλα αυτά μπρύν καλύτερα να εκτιμηθύν σε πρώτη περίπτωση μέσω φόρων πυ πληρώννται για τις υπηρεσίες και τις διευκλύνσεις πυ πρσφέρυν, όπως π.χ. διόδια, λιμενικά τέλη κ.λπ.. Τελικά, τ κινωνικό κόστς εδώ θα μετρηθεί βάσει της χρησιμότητας των υπηρεσιών. 8. Τραυματισμί κατά την εργασία και ασθένειες εκτιμύνται (υπλγίζνται) καλύτερα με βάση την αξία των υπηρεσιών πυ τελικά δεν πρσφέρθηκαν. 9. Άλλα είδη κόστυς- καθρισμός σταθερών τιμών, παραβιάσεις νόμων και ζημίες πυ πρκαλύνται στην κινωνία από πλιτικές δωρδκίες, κ.ά. Τ υπόδειγμα τυ Estes είναι πλύ ιδεαλιστικό, αφύ δεν υπάρχει κινή συμφωνία ως πρς τ περιεχόμεν (υσία) τυ κινωνικύ φέλυς και επιπλέν υπάρχει έλλειψη τυππιημένων μεθόδων για τν πρσδιρισμό της αξίας τυ. Δεν είναι επίσης άμεσα πρακτικό για όλες τις επιχειρήσεις, είναι όμως χρήσιμ, αφύ εμφανίζει τα είδη των κινωνικών ωφελειών και τα είδη τυ κινωνικύ κόστυς, έτσι ώστε έπειτα από κάπια επιλγή να μπρύν ι επιχειρήσεις να πρχωρήσυν σε μια πρακτική πρόταση. -50-
4.3 Λγιστικκινωνικές εκθέσεις Στις επόμενες σελίδες θα αναφερθύν ρισμένα σημεία τα πία αφρύν τη δημσίευση λγιστικκινωνικών εκθέσεων σε διάφρες χώρες και θα παρυσιασθύν σχετικά απσπάσματα από αυτές τις εκθέσεις. Η Γαλλία είναι η χώρα στην πία ι επιχειρήσεις είναι υπχρεωμένες να δημσιεύσυν σημαντικό αριθμό κινωνικών πληρφριών. Π ιό συγκεκριμένα στη Γαλλία, από τ 1978, ι σχετικά μεγάλες επιχειρήσεις είναι υπχρεωμένες να δημσιεύυν λγιστικκινωνική κατάσταση η πία απκαλείται "Κινωνικός Ισλγισμός". 5 Στν ισλγισμό αυτόν περιλαμβάννται στιχεία πυ αφρύν τα εξής θέματα: 1. Την απασχόληση: διάρθρωση και κινήσεις στ εργατικό δυναμικό. 2. Την αμιβή: διάρθρωση και όρι. 3. Τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας. 4. Αλλα ζητήματα πυ έχυν σχέση με τ εργατικό δυναμικό - ώρες απυσιών από τη δυλειά, διακπών, απεργιών κ.λπ. 5. Την επαγγελματική εκπαίδευση. 6. Τις εργατικές σχέσεις με την εργδσία. 7. Τις συνθήκες εργασίας και ευημερίας πυ επηρεάζυν τυς εργαζόμενυς και τις ικγένειες τυς.. Πριν καταρτισθεί "Κινωνικός Ισλγισμός", ι επιχειρήσεις για να συγκεντρώσυν τα σχετικά στιχεία, μπρύν να καταρτίσυν "Διαγνωστική Κατάσταση". Στην κατάσταση αυτή συγκεντρώννται με τη βήθεια διαφόρων ερωτηματλγίων στιχεία πυ αφρύν 9 (εννέα) βασικές περιχές. Στν Πίνακα 5 παρυσιάζνται ι 9 αυτές περιχές με 5 Hussey R. "France has a Social audit" Accountancy. Feb 1978. -51-
σχετικές αναλύσεις ι πίες, όπως είναι φανερό, καλύπτυν ένα ευρύ φάσμα δραστηριτήτων της επιχείρησης. -52-
ι «α 3.?-3 _? è- > > 3 a 3. Ο 3 *i a '3. -a,_ un Ρ?; i Η a > i-i.2 Ϊ 1 25 Ρ ρ Ό Ο ω 5 ω ω es ri in u-i P Ο 5^ ya Ρ Ό -ρ 1 a 5/ 2 un-un ρ ^ ε 3χ 2 S a S a ζ S 3 > κ ί S Ssu -ω a axe Χ > OH Χ Ρ Ο τ- ω - Η- > Η Οι Ο» 3 er-o 3 S'a is ; CS 'Ρ a/ 3 Ρ Ιδ. li 1φ 2<2 ss a LO 2 Η 3 Ο 2 <-< Ο χ»ία Χ un Ο χ >- Β Ρ - a a Se S a g a κ Ρ - y^ s - g- 2 /i K κ un > c"0 un un Un"P y;--; tr O/ 'ff Ο M a, Η S" S, S--C-0 5 2 <=>.# 11"«a δ - f-,3 j"2 κ κ» Uwe S oo xc es en Tt a?- ι fr Χ Î Ο 2» ^: 3- a μ.^ -a a - >_ <= a ; es en -a; C*l f*1 en en!=f Ο ρ y: 2 -? 5ii a g--g ~ O/o -a w P e R, ι- a«i2-oa: u Ο' - Η Η U.äs P*3 Κ UT c Ο 4 > Ρ - un w ΡΌ >? 3-a t-» te =".!=" p- un -» a/,2 2 «* χ β ρ 5?- un a? P un»'s Ρ u Ο un ι υ a S- -» a a Pa/S.3 a So a S'a" δ ι " S 3'5?- un g,.5 JO 2 x unaä a g' a/ sr ι ί- Ο =>C 5 s H κ<< a CS un >o od ob od od Ο g κ a <-*> Ρ P? 3 S?.-a ds 3 >- a s 3 > c-3^ un s; r< in < Ζ ST 3? -a S a?: es! s ω â -3 X a un a ci os -? - S-a UJ > oo -o X a?: un î: "χ g.2 i g Ο 2- - K e s es - N C l f Ο un β ω Ό Κί5 ^ 3 11 UJ ν S -2 «-o?-u>un ST2 2 es es Ρ er s. < I κ -3 Ol a >, 3 ΕΓ O Ol i a < 3.2-g-3 Κ ω -i. iit un sr, j& s-s w «-a oco-o fjaaga.c-. ι a a > Hm > a Ol 2 δτ P.e- κ^ 3: Br-? β iicw< ρ. ; es en rr r» r» r» Κ»Λ P" l-> a > ** in ca % O o un O 3. a o un a,f: 3 Β o a 2r ä -&-2 a 2 s o, c S 2 "Se o a,3 S 2. S. S S ^ es en ττ in vo o un M = - If îl < κ -53-
Στη Μ. Βρεττανία, ι επιχειρήσεις δημσιεύυν πλλά στιχεία πυ αφρύν την κινωνική δραστηριότητα τυς. 6. Στις Η.Π.Α. ι εταιρίες απκαλύπτυν και αυτές στις ετήσιες εκθέσεις τυς πλλά στιχεία κινωνικής φύσεως. Η Ευρωπαϊκή Οικνμική Ένωση συμβάλλει στην ανάπτυξη και πρώθηση της Λ.Κ.Ε.Ε. με τις Διατάξεις για την Κινωνική Πλιτική της Κινότητας, όπυ γίνεται αναφρά μεταξύ των άλλων στην Κινωνική Πλιτική, στην ικνμική και κινωνική συνχή, στην έρευνα και τεχνλγική ανάπτυξη καθώς και στ περιβάλλν. Σχεδόν σ' όλες τις αναπτυγμένες χώρες λένα και περισσότερες επιχειρήσεις γνωστπιύν στυς ενδιαφερόμενυς γι' αυτές κινωνικές πληρφρίες ι πίες περιλαμβάννται είτε στις ετήσιες εκθέσεις είτε παρυσιάζνται σε ξεχωριστές καταστάσεις. Στν Ελλαδικό χώρ υπάρχυν αρκετές επιχειρήσεις ι πίες από πλλά χρόνια περιλαμβάνυν - απκαλύπτυν κινωνικές πληρφρίες είτε στις ετήσιες εκθέσεις είτε σε ξεχωριστές δημσιεύσεις ι πίες απτελύν "εκθέσεις κινωνικύ απλγισμύ". Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ρισμένες από τις ελληνικές επιχειρήσεις παρυσιάζυν κατά λεπτμερή και ιδιαιτέρως ικανπιητικό τρόπ αυτές τις κινωνικές πληρφρίες. Χωρίς αξιλγική κρίση αναφέρυμε νόματα όπως "Χημικές Βιμηχανίες Βρείυ Ελλάδς Α.Ε."", "Α.Ε. ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΓΓΑΝ", εταιρία "Α.Γ. Πετζετάκις Α.Ε.", "Πειραϊκή - Πατραϊκή Α.Ε.", "ΔΕΛΤΑ Α.Ε." κ.ά. Οι "Χημικές Βιμηχανίες Βρείυ Ελλάδς Α.Ε." εκδίδυν ετήσι ξεχωριστό έντυπ με τίτλ "Κινωνικός Απλγισμός" στν πί 6 Gray R., Perks Β., "How Desirable is social Accounting?" Accountancy. Apr. 1982. -54-
περιλαμβάννται πλλά λγιστικκινωνικά στιχεία. Σχετικό έντυπ αυτής της εταιρίας περιλαμβάνεται στ παράρτημα της διατριβής. Η "Πειραϊκή - Πατραϊκή Α.Ε." έχει δημσιεύσει κινωνικύς ισλγισμύς αναφέρντας τη συνεισφρά της εταιρίας στ εθνικό κινωνικό πρϊόν με πστικά στιχεία. Στυς πίνακες 6 και 7 παρυσιάζνται απσπάσματα από τυς ισλγισμύς αυτύς. Η εταιρία "TITAN" επίσης εκδίδει ξεχωριστό έντυπ. Λόγω τυ ιδιαίτερυ ενδιαφέρντς πυ παρυσιάζει τ περιεχόμεν τυ εντύπυ "Κινωνικός Απλγισμός" δίδυμε στις επόμενες σελίδες απσπάσματα από αυτό και επίσης περιλαμβάννται στ παράρτημα ρισμένες επιπλέν σελίδες τυ "Κινωνικύ Απλγισμύ". Η εταιρία "ΔΕΛΤΑ Α.Ε." στν ετήσι απλγισμό τυ 1991 περιλαμβάνει ξεχωριστή σελίδα στην πία δίδνται κινωνικές πληρφρίες. Τ περιεχόμεν της σελίδας αυτής την πία η εταιρία τιτλφρεί "Κινωνικός Ισλγισμός" παραθέτυμε αμέσως πιό κάτω: -55-
00 CTs 11.148.993 3.011.698 è* ν Ο ν 4.867.980 198.585 394.775 988.650 7.710.701 393.106 m CTs Ml Γ»»' CI Ο 00 CTs < CTs CTS 8.501.502 7.219.941 2.106.263 817.414 in VO Γ- VO in m Cl Ο od 3.580.171 162.115 295.173 711.287 2.866.920 128.916 192.402 410.206 5.859.019 483.263 "138.911 357.862 VO in rn in CTs s oo Ο TT 00 r- CTs CTs 5.380.370 4.402.221 329.267 666.857 Γ- m vq CTs Ο Γ-; in 00 CTs VO p in 2.105.855 106.439 132.046 237.600 2.129.811 83.944 107.611 235.156 3.127.697 320.723 VO SO m ri Ό. es *τ «Γ~in es CS r> CTs VO 00 es CS od CI CS CS Πωλήσεις Επιστρφές τόκων, δασμών, φόρων από εξαγωγές, αύξηση απθεμάτων, αναπρσαρμγές κλπ Έξδα πρώτων, βηθητικών υλών κλπ. Έξδα λειτυργίας και συντηρήσεως Ηλεκτρικό ρεύμα Αγρές, φασόν, έξδα γενικά και διαθέσεως ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ Απσβέσεις 2 Ο α, Β Ο K é 2 c: 2 > ti
OC σ 2.365.882 908.084 126.010 r- Ο Ο c- 00 oc r** Ove* ri > SiC r*- c*» o> «s m rr es 345.579 161.648 238.716 ' ι ri va rr r* Ο «η r~ ce m ' rf in m S r-' f Ο m CJ 00. Ο c\ σ>~ Ο «CJ rr *s 98SÌ ri OO 00 I* «C ri oe Cv ri- VO Ci rr t> ci in in in rr c ri ev ci oom rr in C m ri in rir-r; «~oo Γ-CJOv CJ CO ν m in 00 oc ' ci «η m c rr es o oo rr P-' VC ri «η Γ σν rr rr r» 3t<vj rf «η Ooe rr ci -<C\ CJ ri rr in ri ci rr in rr CJ ν η Ο vo oo in in m -; Ο Γ"; ri ν" ri O f * m CS CJ 00 ri ri rr Ci ri CJ Ο ν ri vo" CJ VO CJ s s rr PS Οι CJ f O r- in vo SO OjC rr* <Nci S. «VO 00 VO ON r- rr O 00 η «d d rr CÌCJ σν rr m VC rr Γ» 00 ejoo in O M O vocio r- rr c5 Ο VO oo i/i η rr in VO r-' C s oc VO ΐ rr rr CJ rr rr Γ- o s oo ci Ρ Ο Γ- O N r- m η «n î cir ^ in Ο τ oo ri ri in rsvo f in rr'ci oo in CJ OO CO CJ r>* ri rr vo 'O ιηιη c\ -.'sorr «t e m ri VC CJ VO «n CJ ci r- C VO oo r-" VC s CS rr 00 ri CJ ci ' 1 A 35 X î^ * o o< Su ö 2 3-g >4 a >- ~ υ υ -WW., HP«> << w a <-< δ.1 Ο 3 Ss, δ 5,, ötjrj φ. "*4 X s > * 5? X 0 _ Si > a < < > Ζ C h " C 3- ζ Ζ 2-57-
ΕΤΑΙΡΙΑ "ΑΕΛΤΑ" Η κινωνική πλιτική της ΔΕΛΤΑ στηρίζεται στη βασική πεπίθηση ότι ι μεγάλες και επιτυχημένες εταιρίες τυ ιδιωτικύ τμέα έχυν την υπχρέωση να δίνυν στυς συνεργάτες τυς και στην κινωνία ρισμένες πρσφρές κινωνικύ χαρακτήρα πυ τ κράτς είτε δεν μπρεί, είτε δεν θέλει να δώσει. Στόχς, λιπόν, της κινωνικής πλιτικής της ΔΕΛΤΑ είναι η βελτίωση της πιότητας της ζωής, στ βαθμό πυ ι δυνατότητες της εταιρίας τ επιτρέπυν. Τ 1991 η κινωνική δράση της ΔΕΛΤΑ κινήθηκε με συνέπεια στα πλαίσια αυτά πυ περιγράψαμε και πάνω σε τρεις άξνες: τ πρσωπικό της εταιρίας, τυς λιανέμπρυς πυ διαθέτυν τα πρϊόντα της πανελλαδικά και τν ευρύτερ κινωνικό χώρ. Για τ πρσωπικό η ΔΕΛΤΑ συνέχισε τα εκτεταμένα εκπαιδευτικά πργράμματα της. Κάθε χρόν περίπυ τ 15% τυ πρσωπικύ περνά από ένα στάδι μετεκπαίδευσης ή εκπαίδευσης και αυτό γίνεται κατά κύρι λόγ είτε με εξωτερικά πργράμματα όπυ η εταιρία καλύπτει τ κόστς συμμετχής τυ συνεργάτη της είτε με τα ειδικά πργράμματα τυ ΟΑΕΔ πυ επιδτύνται από την ΕΟΚ. Η συνλική δαπάνη για τη χρνιά πυ πέρασε έφτασε τα 100 εκατ. δρχ. Στα ίδια πλαίσια συνεχίστηκε η πλιτική της συμπληρωματικής ιδιωτικής ασφάλισης ζωής, ιατρφαρμακευτικής και νσκμειακής περίθαλψης για όλ τ πρσωπικό και τυς συνεργάτες της ΔΕΛΤΑ και αυξήθηκε αριθμός και τ εύρς των καταστημάτων από τα πία μπρύν να ψωνίζυν με μειωμένες τιμές. Ως πρς τυς λιανέμπρυς, η ΔΕΛΤΑ αύξησε την ασφαλιστική, νσκμειακή και ιατρφαρμακευτική κάλυψη πυ πρσφέρει μέσω τυ ΔΕΛΤΑ CLUB στα 25.000 μέλη τυ σ' όλην την Ελλάδα και έδωσε ρισμένα δικαιώματα κάλυψης για -58-
νσκμειακή περίθαλψη, καθώς και για ατυχήματα και σε περιπτώσεις ταξειδιών στ εξωτερικό. Μέσω της διμηνιαίας έκδσης της ΔΕΛΤΑ ΠΛΑΝΟ, πυ απευθύνεται και πρς τ πρσωπικό και πρς τυς λιανέμπρυς, η εταιρία πρόσφερε πλύσια δώρα, ψυχαγωγία, καθώς και πληρφόρηση για την ίδια αλλά και για τ γενικότερ επιχειρηματικό περιβάλλν. Επίσης, έδωσε την ευκαιρία να απκτήσυν όλα τα μέλη τυ ΔΕΛΤΑ CLUB ειδική κάρτα εκπτώσεων για επιλεγμένα καταστήματα της Αθήνας και της περιφέρειας. Πρς τν ευρύτερ κινωνικό χώρ η ΔΕΛΤΑ συνέχισε την πλιτική της των επιλεκτικών επιχρηγήσεων συνεδρίων, σεμιναρίων, εκδόσεων και άλλων εκδηλώσεων με κεντρικό γνώμνα τη συμβλή των διργανώσεων αυτών στη διάδση ιδεών, στη στήριξη της ιδιωτικής πρωτβυλίας και στην κάλυψη αναγκών ειδικών μάδων τυ πληθυσμύ. -59-
Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΤΟ 1992 εκατμ. δραχμές ΚΑΘΑΡΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ 53.817 ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ, ΙΔΙΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ, ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ, ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΣΟΔΑ 1.538 55.355 ΕΞΟΔΑ ΠΡΩΤΩΝ, ΒΟΗΘΗΤΙΚΩΝ Κ.ΛΠ. ΥΛΩΝ ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ 4.872 5.736 ΑΓΟΡΕΣ ΑΠΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ ΛΟΙΠΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΕΞΟΔΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΞΟΔΑ ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΗΣ 6.569 5.475 1.858 4.818 29.328 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ 26.027 3.083 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ 22.944 ΠΙΝΑΚΑΣ 8-60-
ΔΙΑΝΟΜΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ εκατμ. δραχμές Ι. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΑΘΑΡΕΣ ΑΠΟΔΟΧΕΣ 7.148 ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΣΕ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 1.681 ΛΟΙΠΕΣ ΠΑΡΟΧΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ 1.207 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 189 ΔΙΑΘΕΣΗ ΚΕΡΔΩΝ ΣΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ 180 10.405 45.3% Π. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 4.168 18.2% III. ΔΗΜΟΣΙΟ Φ.Μ.Υ. 492 ΦΟΡΟΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΦΟΡΟΙ 2.630 3.122 13.6% IV. ΠΙΣΤΩΤΕΣ 3.063 13.4% V. ΜΕΤΟΧΟΙ (ΚΑΘΑΡΟ ΜΕΡΙΣΜΑ) 2.186 9.5% VI. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΣΥΝΟΛΟ) 22.944 100.0 ΠΙΝΑΚΑΣ 9 7 7 Πηγή: Κινωνικός Απλγισμός 1992 Εταιρία TITAN, σελ. 5-61-
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΙΤΑΝΑ Ο Τιτάν - εναρμνισμένς με τη σύγχρνη αντίληψη για τ σκπό και τις ευθύνες της επιχειρηματικής λειτυργίας - πιστεύει ότι η δράση τυ πρέπει να ανταπκρίνεται τόσ σε ικνμικά, όσ και σε κινωνικά δεδμένα. Ο ικνμικός και κινωνικός χαρακτήρας της Επιχείρησης έχυν στενή αλληλεξάρτηση δεδμένυ ότι τ κέρδς δεν μπρεί να απτελεί μνδιάστατ αυτσκπό, ενώ η κινωνική εξέλιξη έχει ως απαραίτητη πρϋπόθεση την ικνμική ευρωστία. Η επιχειρηματική δραστηριότητα τυ Τιτάνα, συνεχίζντας ιστρική διαδρμή και παράδση γδόντα και πλέν χρόνων, ακλυθεί αρχές και μεθόδυς, πυ συντείνυν στην πρβλή αξιόπιστης εικόνας, στ διεθνή στίβ. Η παραγωγή πρϊόντων ανταγωνιστικών σε τιμή και πιότητα, η δημιυργία θετικών ικνμικών απτελεσμάτων και ι συνεχείς επενδύσεις, απτελύν την ικνμική πλευρά της λειτυργίας τυ Ομίλυ. Τα ικνμικά μεγέθη και τ πλέγμα των δραστηριτήτων περιγράφνται στν Ετήσι Ισλγισμό. Στν Κινωνικό Απλγισμό, πυ εκδίδεται εφέτς για δέκατη συνεχή χρνιά, αναλύεται η πλιτική πυ εφαρμόζει Τιτάν απέναντι στ πρσωπικό τυ, στυς συνεργάτες τυ και στ κινωνικό περιβάλλν, ως γείτνας στις κινότητες όπυ δραστηριπιείται και ως συντελεστής της βελτίωσης τυ ικνμικύ επιπέδυ της ελληνικής κινωνίας. Τα στιχεία πυ συνθέτυν μιά επιχείρηση είναι τ ανθρώπιν δυναμικό και τα κεφάλαια της. Ο τρόπς με τν πί αντιμετωπίζνται τα δύ αυτά στιχεία και βαθμός στν πί ικανπιύνται, καθρίζυν τη μελλντική εξέλιξη της. Έτσι, τ 1992 αναθεωρήθηκε και συντάχθηκε η Κινωνική Πλιτική τυ Τιτάνα, η πία ανταπκρίνεται με συνέπεια στην κεντρική φιλσφία τυ, πυ είναι η δημιυργία -62-
και διατήρηση σχέσεων αμιβαίας εμπιστσύνης μεταξύ εργαζμένων και επιχείρησης. Η Κινωνική Πλιτική, πυ επεκτείνεται σταδιακά - κατά τ μέτρ τυ δυνατύ - σ' όλες τις επιχειρήσεις τυ Ομίλυ, είναι πρσανατλισμένη στις νέες συνθήκες και ανάγκες των εργασιακών σχέσεων της δεκαετίας τυ ' 90, και αναλύει διεξδικά αλλά και συγκεκριμένα όλα τα σημεία τυ κινωνικύ ρόλυ τυ Τιτάνα, τα κυριότερα από τα πία συνψίζνται στα ακόλυθα: - αρχές και στόχι της κινωνικής πλιτικής - Τιτάν και τ ανθρώπιν δυναμικό τυ - όρι και συνθήκες εργασίας - εξέλιξη και επιμόρφωση τυ πρσωπικύ - σχέσεις με τα σωματεία και γενικά με τυς συνδικαλιστικύς φρείς - σχέσεις με τις ικγένειες των εργαζμένων - συμμετχικές διαδικασίες και επικινωνία - Τιτάν ως μέλς της Κινωνίας Τ κείμεν αυτό, πυ τυπώθηκε σε ανακυκλωμέν χαρτί, γνωστπιήθηκε σ' όλ τ πρσωπικό, και κινπιήθηκε σε αρμόδια υπυργεία, πλιτικύς, δημσιγράφυς και συνδικαλιστικύς φρείς. Η ευρύτερη εμβέλεια της κινωνικής διάστασης τυ Τιτάνα εμφανίζεται στα στιχεία τυ δημσιευόμενυ πίνακα, πυ αφρά τη συνεισφρά στ Κινωνικό Πρϊόν, με σημαντικά κνδύλια με τη μρφή εισφρών, φόρων κ.λπ., πυ τ ύψς -63-
τυς συνδέεται με τ μέγεθς της Εταιρίας, αλλά και την αυστηρή εκπλήρωση των υπχρεώσεων της πρς την Πλιτεία. Συγκεκριμένα: - Οι εισφρές πρς Οργανισμύς Κινωνικών Ασφαλίσεων πλησίασαν τα 1,7 δισεκατμμύρια δραχμές. - Οι διάφρι φόρι, πυ κατέβαλε Τιτάν στ Δημόσι, ανήλθαν σε 3,12 δισεκατμμύρια δραχμές. - Πέραν από τις καθαρές απδχές, των 7,15 δισεκατμμυρίων δραχμών, ι διάφρες άλλες ικειθελείς παρχές πρς τ πρσωπικό ξεπέρασαν τ 1 δισεκατμμύρι δραχμές. Σημειώνεται ότι τ λικό πσστό τυ Κινωνικύ Πρϊόντς, πυ αναλγεί στ πρσωπικό, ανήλθε σε 45,3 %. - Στα πλαίσια της συμμετχής των εργαζμένων στα θετικά απτελέσματα της Εταιρίας και στη βελτίωση της παραγωγικότητας, 180 εκατμμύρια δραχμές θα διανεμηθύν στα στελέχη υπό τη μρφή διανμής κερδών μετά την έγκριση της Γ.Σ. και 305 εκατμμύρια δρχ. διατέθηκαν ως πριμ παραγωγικότητας στ υπόλιπ πρσωπικό. Η εταιρία, πέραν από τν ρόλ τυ ικνμκύ συντελεστή στν ελληνικό χώρ, λειτυργεί και ως κινωνικός παράγντας, πυ ενδιαφέρεται για τα πρβλήματα της κινότητας και συμμετέχει σε κινωνικά και πλιτικά πργράμματα, πυ αφρύν τη βελτίωση και υπστήριξη τυ κινωνικύ της περίγυρυ. Η πλιτική αυτή εκφράζεται με διάφρυς τρόπυς. Αναφέρυμε για παράδειγμα τη "φιλξενία" και ξενάγηση μαθητών, σπυδαστών και φιτητών στυς εργστασιακύς χώρυς, με σκπό την ενημέρωση τυς γύρω από τη λειτυργία μιας τσιμεντβιμηχανίας, καθώς και άλλων μάδων κινύ, πυ ενδιαφέρνται να μελετήσυν μεθόδυς και πρακτικές πυ εφαρμόζει η Εταιρία -64-
μας στν τμέα της πρόληψης ατυχημάτων ή της πρστασίας τυ περιβάλλντς. Οι επισκέψεις τ 1992 έφθασαν τα 3.500 άτμα. Ο Τιτάν συμμετέχει ακόμη, κατά καιρύς, σε επιστημνικά ερευνητικά πργράμματα, σε συνεργασία με ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ενώ παρέχει τη δυνατότητα σε φιτητές να εξασκηθύν επ' αμιβή στα εργστάσια, κατά τυς καλκαιρινύς μήνες. Η πρσφρά αυτή της Εταιρίας κατά τ 1992, ξεπέρασε τυς 100 ανθρωπμήνες. Ο Τιτάν εξακλυθεί να στηρίζει τ Ινστιτύτ Βιμηχανικής και Επαγγελματικής Επιμόρφωσης (ΙΒΕΠΕ) πυ, με πρωτβυλία τυ και με περιρισμέν αριθμό άλλων εταιριών, δημιυργήθηκε για τη μετεκπαίδευση και συνεχή κατάρτιση των εργαζμένων στη Βιμηχανία. Η δραστηριότητα αυτή έχει ευθυγραμμιστεί πρς τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΟΚ και τα εκπαιδευτικά πργράμματα τυ ΙΒΕΠΕ έχυν υπαχθεί στ κιντικό ταμεί. Ο Τιτάν συνεχώς πρσφέρει εξειδικευμένες γνώσεις, εμπειρία και στελέχη για την όσ πιό απτελεσματική λειτυργία τυ. Τα εκπαιδευτικά πργράμματα τυ ΙΒΕΠΕ παρακλυθύν και εργαζόμενι τυ Τιτάνα. Επίσης, στελέχη της επιχείρησης συμμετέχυν συχνά σε συνέδρια, επιτρπές και άλλες εκδηλώσεις στις πίες παρυσιάζυν πργράμματα, πυ εφαρμόζνται στν Τιτάνα και πρσφέρυν τεχνγνωσία σε τμείς, πυ έχει αναπτύξει με επιτυχία η Εταιρία, όπως είναι η διαχείριση τυ περιβάλλντς, η πρόληψη των ατυχημάτων κ.ά. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η κινωνική πλιτική πυ εφαρμόζει η Εταιρία στις περιχές πυ συνρεύυν με τις παραγωγικές της μνάδες, με τη συνεχή εφαρμγή αναπτυξιακών έργων και πργραμμάτων απκατάστασης περιβάλλντς, αλλά και την ικνμική, τεχνική και συμβυλευτική βήθεια πυ παρέχει για έργα κινής -65-
ωφέλειας στυς δήμυς και τις γειτνικές κινότητες. Ιδιαίτερη επιτυχία σημείωσε στη Δυτική Αχαία η δημιυργία τεχνητών λιμνδεξαμενών, πυ εξυπηρετύν τις ανάγκες απμακρυσμένων Κιντήτων. Πέραν αυτών, τ 1992 ι κινωφελείς παρχές ήταν επίσης αξιόλγες και στόχευαν στην ενίσχυση: - κιντικών έργων και λειτυργιών - εκπαιδευτικών δραστηριτήτων - έργων τπικής δπιίας - έργων υδρεύσεως και αρδεύσεως - φιλανθρωπικών σκπών - αθλητικών δραστηριτήτων - ανεγέρσεως εκκλησιών - αναστηλώσεων κτιρίων και μνημείων πλιτιστικής κληρνμιάς - βιβλιθηκών - κέντρων απκαταστάσεως υγείας κ.λπ. -66-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 5.1 Εισαγωγή Στ παρόν κεφάλαι θα αναφερθύμε στν σχεδιασμό της έρευνας και στη συνέχεια θα παρυσιασθύν τα ερωτηματλόγια, θα γίνυν ρισμένες παρατηρήσεις πυ αναφέρνται στ περιεχόμεν αλλά και στις απαντήσεις των ερωτηματλγίων. Στη συνέχεια θα αναφερθύμε στις σχετικές μεθόδυς πυ χρησιμπιήθηκαν για την ανάλυση των δεδμένων 5.2 Σχεδιασμός έρευνας Όπως αναφέραμε σε άλλα σημεία της διατριβής αυτής, βασικός σκπός της έρευνας ήταν να διερευνηθεί εάν ι πληρφρίες πυ μπρύν να γνωστπιηθύν από την Λ.Κ.Ε.Ε. είναι χρήσιμες στις μάδες των ενδιαφερμένων για τις ικνμικές μνάδες. Τη χρησιμότητα ή μη αυτών των πληρφριών, τις πίες, όπως αναφέραμε στ κεφάλαι III, τις νμάσαμε κινωνικές πληρφρίες, απφασίσαμε να ελέγξυμε εξετάζντας εάν ι πληρφρίες αυτές λαμβάννται υπόψη κατά τη λήψη απφάσεων από τα ενδιαφερόμενα για τις ικνμικές μνάδες μέλη. Πιό συγκεκριμένα, εξετάσαμε εάν στελέχη -67-
τραπεζών και άλλων επιχειρήσεων καθώς και μέτχι λαμβάνυν υπόψη τις κινωνικές πληρφρίες κατά τη λήψη απφάσεων πυ αφρύν επένδυση και απασχόληση. Για την έρευνα δεν χρησιμπιήθηκαν μόν κινωνικές πληρφρίες αλλά και πληρφρίες πυ παρέχνται από τη Χρηματικνμική Λγιστική και τις πίες, όπως αναφέραμε στ κεφάλαι III, τις απκαλέσαμε χρηματικνμικές πληρφρίες. Για τν σκπό της έρευνας απεστάλησαν ταχυδρμικώς 4 ερωτηματλόγια σε τρείς διαφρετικές μάδες ενδιαφερμένων. Η πρώτη μάδα απτελείτ από στελέχη επιχειρήσεων, η δεύτερη από στελέχη τραπεζών και η τρίτη από μετόχυς. Επιλέξαμε να απευθυνθύμε σε μέλη των παραπάνω μάδων διότι έτσι πιστεύυμε ότι καλύπτυμε τυς σπυδαιότερυς χρήστες των κινωνικών και χρηματικνμικών πληρφριών. Τα τρία πρώτα ερωτηματλόγια περιείχαν στιχεία πυ αφρύσαν δύ (2) εταιρίες, την Α και τη Β. Τ ερωτηματλόγι Ι περιείχε απκλειστικά χρηματικνμικές πληρφρίες ι πίες αναφέρνταν σε εννέα διαφρετικά στιχεία. Τ ερωτηματλόγι II περιείχε απκλειστικά κινωνικές πληρφρίες ι πίες αναφέρνταν σε εννέα διαφρετικά στιχεία. Τ Ερωτηματλόγι III περιείχε τις χρηματικνμικές και κινωνικές πληρφρίες των ερωτηματλγίων Ι και II. Από κάθε λήπτη ερωτηματλγίυ ζητήθηκε να απφασίσει, με βάση τις διάφρες πληρφρίες πυ περιλαμβάννταν στ ερωτηματλόγι, σε πια εταιρία, την Α ή τη Β, πρτιμύσε: -68-
α) Να επενδύσει. β) Να εργασθεί. Επιπρσθέτως, ζητήθηκε για κάθε πληρφρία πυ περιλαμβανόταν στ ερωτηματλόγι να σημειώσει σε μιά βαθμλγική κλίμακα τη σπυδαιότητα της πληρφρίας πυ αυτή είχε κατά τη λήψη απόφασης τυ για επένδυση και απασχόληση. Τ ερωτηματλόγι IV χρησιμπιήθηκε για να συγκεντρωθύν γενικά στιχεία, όπως τόπς εγκατάστασης και τ είδς της επιχείρησης, η ηλικία τυ λήπτη κ.ά. Ερωτηματλόγια απεστάλησαν: α) Σε στελέχη 600 επιχειρήσεων, εκ των πίων ι 360 ήταν εγκατεστημένες στην ευρύτερη περιχή των Αθηνών και ι 240 στην περιχή της Θεσσαλνίκης. Τα 600 παραπάνω μέλη χωρίστηκαν σε τρεις κατηγρίες ανά 200 μέλη έκαστη. Κάθε μέλς της πρώτης κατηγρίας έλαβε τ ερωτηματλόγι Ι, της δεύτερης κατηγρίας τ ερωτηματλόγι Π και της τρίτης κατηγρίας τ ερωτηματλόγι III. Τα μέλη όλων των κατηγριών έλαβαν επιπρσθέτως και τ ερωτηματλόγι IV. β) Σε 50 στελέχη τραπεζών εστάλησαν όλα τα ερωτηματλόγια. γ) Σε 80 μετόχυς εστάλησαν όλα τα ερωτηματλόγια. 5.3 Ερωτηματλόγια Για την πληρότητα της εργασίας τα 4 ερωτηματλόγια παρυσιάζνται στις επόμενες σελίδες ι : 1 Στα ερωτηματλόγια πυ παρυσιάζνται on; επόμενες σελίδες έγιναν ρισμένες διρθώσεις γλωσσικής φύσης. -69-
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ I ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΑΛΥΨΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Σας παρακαλώ αφύ διαβάσετε τις πληρφρίες πυ εμφανίζνται στ ξεχωριστ( φύλ με τ τίτλ: ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ απαντήστε στις ερωτήσει; πυ ακλυθύν διαλέγντας την απάντηση πυ ταιριάζει με την πρτίμηση σας. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Υπθέτντας ότι έχετε να επενδύσετε 1.000.000 δρχ. στην εταιρία Α ή στη Β. Σε πια εταιρία θα πρτιμύσατε να επενδύσετε τα χρήματα σας; Εταιρία Α Εταιρία Β 2. Αν είχατε την ευκαιρία να εργαστείτε είτε για την εταιρία Α ή για τη Β σαν υπάλληλς (πληρωμή και ευθύνες είναι ίδιες) πια εταιρία θα διαλέγατε;. Εταιρία Α Εταιρία Β Αφύ συμβυλευθήκατε τν Συγκριτικό Πίνακα, πήρατε την απόφαση να επενδύσετε στην εταιρία Α ή στη Β (ερώτηση 1). Για τις ερωτήσεις 3 έως και 11 δείξτε τη σπυδαιότητα πυ πιθανόν είχαν για σας ρισμένα τμήματα των πληρφριών τυ Συγκριτικύ Πίνακα, κυκλώνντας τν αριθμό της απάντησης σας: -70-
3. Μεταβλή των πωλήσεων (από πρηγ.έτς) 4. Καθαρά Κέρδη πρ φόρων 5. Κάλυψη επενδύσεων 6. Κέρδη ανά μετχή 7. Ταχύτητα κυκλφρίας απθεμάτων 8. Κυκλφριακή ρευστότητα 9. Ταχύτητα είσπραξης απαιτήσεων 10. Ιδια κεφάλαια πρς πάγια στιχεία 11. Κάλυψη δεδυλευμένων τόκων 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 Αφύ συμβυλευθήκατε τν Συγκριτικό Πίνακα πήρατε την απόφαση να εγαστείτ στν εταιρία Α ή στη Β. (ερώτηση 2). Για τις ερωτήσεις 12 έως και 20 δείξτε ν σπυδιαότητα πυ πιθανόν είχαν για σας ρισμένα τμήματα των πληρφριών τι Συγκριτικύ Πίνακα, κυκλώνντας τν αριθμό της απάντησης σας : 12. Μεταβλή των πωλήσεων (από πρηγ. έτς) 13. Καθαρά κέρδη πρ φόρων 14. Κάλυψη επενδύσεων 15. Κέρδη ανά μετχή 16. Ταχύτητα κυκλφρίας απθεμάτων 17. Κυκλφριακή ρευστότητα 18. Ταχύτητα είσπραξης απαιτήσεων 19. Ιδια κεφάλαια πρς πάγια στιχεία 20. Κάλυψη δεδυλευμένων τόκων 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 Σας ευχαριστώ για τη συνεργασία -71-
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Σ' αυτόν τν πίνακα παρυσιάζνται συγκριτικές πληρφρίες πυ αφρύν τ ετήσια λειτυργικά δεδμένα δύ υπθετικών εταιριών της Α και της Β. Οι εταιρίε διαφέρυν η μία από την άλλη, όμως, έχυν ρισμένες σπυδαίες μιότητες όπως: Παράγυν και πωλύν τα ίδια πρϊόντα. Έχυν περίπυ τν ίδι όγκ πωλήσεων. Απασχλύν τν ίδι αριθμό ατόμων. Χρησιμπιύν συγκριτικά τα ίδια κεφάλαια. Έχυν ίσ αριθμό κινών μετχών. Παρακάτω δίδνται συμπληρωματικές πληρφρίες πυ εξυπηρετύν στ διαχωρισμό των δύ εταιριών: Μεταβλή των πωλήσεων (από πρηγ. έτς) Καθαρά Κέρδη πρ φόρων Κάλυψη επενδύσεων Κέρδη ανά μετχή Ταχύτητα κυκλφρίας απθεμάτων Κυκλφριακή ρευστότητα Ταχύτητα είσπραξης απαιτήσεων Ίδια κεφάλαια πρς πάγια στιχεία Κάλυψη δεδυλευμένων τόκων Εταιία Α 4% 6% 12% 100 δρχ/μετχή 60 ημέρες 2,5 φρές 35 ημέρες 40% 15 φρές Εταιία Β 1% 5,5% 8% 90 δρχ/μετχή 100 ημέρες 1,5 φρά 45 ημέρες 42% 10 φρές -72-
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 2 ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Σας παρακαλώ αφύ διαβάσετε τις πληρφρίες πυ εμφανίζνται στ ξεχωριστι φύλ με τ τίτλ: ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ απαντήστε στις ερωτήσει πυ ακλυθύν διαλέγντας την απάντηση πυ ταιριάζει με την πρτίμηση σας. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Υπθέτντας ότι έχετε να επενδύσετε 1.000.000 δρχ. στην εταιρία Α ή στη Β. Σε πια εταιρία θα πρτιμύσατε να επενδύσετε τα χρήματα σας; Εταιρία Α Εταιρία Β 2. Αν είχατε την ευκαιρία να εργαστείτε είτε για την εταιρία Α ή για τη Β σαν υπάλληλς (πληρωμή και ευθύνες είναι ίδιες) πια εταιρία θα διαλέγατε; Εταιρία Α Εταιρία Β Αφύ συμβυλευθήκατε τν Συγκριτικό Πίνακα πήρατε την απόφαση να επενδύσετε στην εταιρία Α ή στη Β (ερώτηση 1). Για τις ερωτήσεις από 3 έως και 11 δείξτε τη σπυδαιότητα πυ πιθανόν είχαν για σας ρισμένα τμήματα των πληρφριών τυ Συγκριτικύ Πίνακα, κυκλώνντας τν αριθμό της απάντησης σας: -73-
3. Δαπάνες πυ γίννται για σκπύς ελέγχυ της μόλυνσης σε πσστό επί των πωλήσεων 4. Μόλυνση τυ αέρα στη διάρκεια τυ έτυς σε mg 5. Εξικνόμηση ενέργειας φειλόμενη σε βελτίωση μηχανλγικκύ εξπλισμύ σε KW 6. Πσστό μγενών στ σύνλ των εργαζμένων 7. Πσστό γυναικών διευθυντών 8. Βιμηχανικά ατυχήματα 9. Μρφωτικά πργράμματα ΙΟ.Δωρεές σε Ιδρύματα, Σωματεία, Δήμυς και Κινότητες επί των καθαρών κερδών 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 11. Πρόσθετες παρχές πρς τ πρσωπικό επί των αμιβών τυ 5 4 3 2 1 Αφύ συμβυλευτήκατε τ Συγκριτικό Πίνακα πήρατε την απόφαση να εγασπ στην εταιρία Α ή στη Β (ερώτηση 2). Για τις ερωτήσεις 12 έως και 20 δείξτε σπυδαιότητα πυ πιθανόν είχαν για σας ρισμένα τμήματα των πληρφριών ι Συγκριτικύ Πίνακα, κυκλώνντας τν αριθμό της απάντησης σας: 12. Δαπάνες πυ γίννται για σκπύς ελέγχυ της μόλυνσης σε πσστό επί των πωλήσεων 13. Μόλυνση τυ αέρα στη διάρκεια τυ έτυς σε mg 14. Εξικνόμηση ενέργειας φειλόμενη σε βελτίωση μηχανλγικκύ εξπλισμύ σε KW 15. Πσστό μγενών στ σύνλ των εργαζμένων 16. Πσστό γυναικών διευθυντών 17. Βιμηχανικά ατυχήματα 18. Μρφωτικά πργράμματα 19. Δωρεές σε Ιδρύματα, Σωματεία, Δήμυς και Κινότητες επί των καθαρών κερδών 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 20. Πρόσθετες παρχές πρς τ πρσωπικό επί των αμιβών τυ 5 4 3 2 1 Σας ευχαριστώ για τη συνεργασ -74-
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Σ' αυτόν τν πίνακα παρυσιάζνται συγκριτικές πληρφρίες πυ αφρύν τ ετήσια λειτυργικά δεδμένα δύ υπθετικών εταιριών της Α και της Β. Οι εταιρίε διαφέρυν η μία από την άλλη, όμως, έχυν ρισμένες σπυδαίες μιότητες όπως: Παράγυν και πωλύν τα ίδια πρϊόντα. Έχυν περίπυ τν ίδι όγκ πωλήσεων. Απασχλύν τν ίδι αριθμό ατόμων. Χρησιμπιύν συγκριτικά τα ίδια κεφάλαια. Έχυν ίσ αριθμό κινών μετχών. Παρακάτω δίδνται συμπληρωματικές πληρφρίες πυ εξυπηρετύν στ διαχωρισμό των δύ εταιριών: Εταιία Α Εταιία Β 12. Δαπάνες πυ γίννται για σκπύς ελέγχυ της μόλυνσης σε πσστό επί των πωλήσεων 2% 4% 13. Μόλυνση τυ αέρα στη διάρκεια τυ έτυς σε mg 220 70 14. Εξικνόμηση ενέργειας φειλόμενη σε βελτίωση μηχανλγικκύ εξπλισμύ σε KW 200.000 350.000 15. Πσστό μγενών στ σύνλ των εργαζμένων 1% 5% 16. Πσστό γυναικών διευθυντών 3% 8% 17. Βιμηχανικά ατυχήματα 7 1 18. Μρφωτικά πργράμματα 1 3 19. Δωρεές σε Ιδρύματα, Σωματεία, Δήμυς και Κινότητες επί των καθαρών κερδών 0,5% 1,5% 20. Πρόσθετες παρχές πρς τ πρσωπικό επί των αμιβών τυ 4% 15% -75-
5.4 Παρατηρήσεις επί των ερωτηματλγίων Όπως αναφέρθηκε πιό πάνω, τ ερωτηματλόγι Ι περιείχε χρηματικνμικές πληρφρίες - δεδμένα των εταιριών Α και Β. Τα χρηματικνμικά δεδμένα της Α πυ περιλήφθηκαν παρυσιάζυν σαφώς ευνϊκότερη από χρηματικνμικής πλευράς την εικόνα. Με άλλα λόγια, εξετάζντας την Α από ικνμικής πλευράς, αυτή υπερτερύσε έναντι της Β. Αυτή η υπερχή της Α ήταν σχεδιασμένη και απσκπύσε στ να χρησιμπιηθεί μαζί με τις απαντήσεις αυτύ τυ ερωτηματλγίυ ως βάση ελέγχυ, δηλαδή σημεί αναφράς κατά την ανάλυση των απαντήσεων τυ τρίτυ ερωτηματλγίυ. Τ ερωτηματλόγι II περιείχε μόν κινωνικές πληρφρίες - δεδμένα των εταιριών Α και Β. Τα δεδμένα, όμως, ήταν σχεδιασμένα κατά τέτι τρόπ ώστε να εμφανίζυν σαφώς ευνϊκότερη την εικόνα της Β. Δηλαδή εξεταζόμενη η εταιρία Β υπερτερύσε από κινωνικής πλευράς της Α. Η υπερχή αυτή ήταν σχεδιασμένη και απσκπύσε στ να χρησιμπιηθεί μαζί με τις απαντήσεις αυτύ τυ ερωτηματλγίυ ως βάση ελέγχυ δηλαδή σημεί αναφράς κατά την ανάλυση των απαντήσεων τυ τρίτυ ερωτηματλγίυ. Σε ξεχωριστό σημεί των ερωτηματλγίων Ι και II αναφερόταν αντίστιχα ι 9 διαφρετικές χρηματικνμικές πληρφρίες και ι 9 διαφρετικές κινωνικές πληρφρίες, αλλά χωρίς αριθμητικά δεδμένα. Στ ερωτηματλόγι III αναφερόταν ι παραπάνω 18 διαφρετικές κατηγρίες πληρφριών. -76-
Με βάση αυτές τις πληρφρίες ζητήθηκε από τα μέλη των μάδων να αξιλγήσυν τη σπυδαιότητα κάθε μιας ξεχωριστής πληρφρίας χρησιμπιώντας την πενταβάθμια κλίμακα Likert (Likeit type Scale). Η αξιλόγηση αυτών των πληρφριών ζητήθηκε να γίνει ξεχωριστά για την απόφαση επένδυσης και ξεχωριστά για την απόφαση απασχόλησης. Ένα μέρς από τα στιχεία πυ συγκεντρώθηκαν από την αξιλόγηση αυτή χρησιμπιήθηκε εν μέρει στην παρύσα διατριβή για να εξετασθεί σε πιες πληρφρίες κινωνικής φύσεως τα μέλη των μάδων δίνυν μεγαλύτερη βαρύτητα, με άλλα λόγια ιεραρχήθηκε η σπυδαιότητα των επί μέρυς κινωνικών πληρφριών. Για την ανάλυση των κωδικπιημένων δεδμένων χρησιμπιήθηκε τ στατιστικό πακέτ SPSS/PC (Statistical Pagkage for Social Science) 2 To ερωτηματλόγι III περιελάμβανε για κάθε εταιρία όλες τις χρηματικνμικές και κινωνικές πληρφρίες πυ περιλαμβάννταν στα ερωτηματλόγια Ι και II. Η παρυσίαση στ ίδι ερωτηματλόγι των χρηματικνμικών αλλά και των κινωνικών πληρφριών έγινε με σκπό να ελέγξυμε την επίδραση πυ είχαν στις απφάσεις των μελών των διαφόρων μάδων η παρυσίαση κινωνικών πληρφριών μαζί με χρηματικνμικές. 2 Norman Η. Nie SPSS: Statistical Package for Social Science 4th ed. (New York: McGraw- Hill 1986. -77-
5.5 Στατιστικές μέθδι ανάλυσης των δεδμένων Η ανάλυση των απτελεσμάτων της παρύσας μελέτης απαιτεί την πρσφυγή σε στατιστικές υπθέσεις. Στατιστική υπόθεση είναι η δήλωση για μια ή περισσότερες κατανμές πληθυσμύ, η πία ελέγχεται με βάση τις παρατηρήσεις ενός ή περισσότερων, αντίστιχα, τυχαίων δειγμάτων 3. Για να ελέγξυμε την αλήθεια μιας υπόθεσης εξειδικεύυμε δυ υπθέσεις: την εναλλακτική υπόθεση, την πία ελπίζυμε να στηρίξυμε με τα δεδμένα μας και συμβλίζεται με Ηε και τη μηδενική υπόθεση, η πία είναι βασικά η αντίθετη της υπόθεσης έρευνας και συμβλίζεται με Ho. Η διαδικασία ελέγχυ μιας στατιστικής υπόθεσης, γίνεται ως εξής: α) Πρσδιρίζυμε τις υπθέσεις ι πίες γίννται δεκτές. β) Εξειδικεύυμε τη μηδενική και την εναλλακτική υπόθεση, έτσι ώστε ι δυ υπθέσεις να διαμερίζυν τ σύνλ των δυνατών περιπτώσεων σε δυ σύνλα ξένα μεταξύ τυς. Έτσι, αν δεν μπρύμε να δεχτύμε την ισχύ της μιας, θα πρέπει να δεχθύμε την άλλη. γ) Ορίζυμε τ κριτήρι απόφασης για την απδχή ή απόρριψη της μηδενικής υπόθεσης. Για τ σκπό αυτό επιλέγυμε 1) τ στατιστικό τυ ελέγχυ, τυ πίυ η κατανμή πιθαντήτων πρσδιρίζεται από τις υπθέσεις πυ γίννται δεκτές και από τη μηδενική υπόθεση και 2) τ επίπεδ σημαντικότητας α τυ ελέγχυ τ πί συνήθως ρίζεται στις τιμές 0,10 ή 0,05 ή 0,001. Η τιμή ή ι τιμές τυ στατιστικύ ελέγχυ, ι πίες αντιστιχύν στ επίπεδ σημαντικότητας α, νμάζνται κριτικές τιμές και πρσδιρίζυν την 3 ΧςυσύλαΖαχαρπύλυ,. Στατιστική - Μέθδι-Εφαρμγές, Θεσσαλνίκη 1989, σελ. 367.. -78-
περιχή απδχής και την περιχή απόρριψης της μηδενικής υπόθεσης, δ) Παίρνυμε την απόφαση ως εξής: Αν η τιμή τυ στατιστικύ τυ ελέγχυ βρίσκεται στην περιχή απδχής της Ho την δεχόμαστε, διαφρετικά την απρρίπτυμε. Ο τρόπς, με τν πί εξειδικεύεται η μηδενική και η εναλλακτική υπόθεση, εξαρτάται από τη φύση τυ πρβλήματς. Ενα πρόβλημα ελέγχυ νμάζεται δίπλευρ, αν ι απκλίσεις πρς πιαδήπτε κατεύθυνση από τη μηδενική υπόθεση επιβάλλυν διαφρετική ενέργεια από την ενέργεια πυ υπαγρεύεται από τη μηδενική υπόθεση. Ενα πρόβλημα ελέγχυ νμάζεται μνόπλευρ, αν μόν στην περίπτωση πυ ι απκλίσεις από τη μηδενική υπόθεση πρς μια άλλη κατεύθυνση επιβάλλυν διαφρετική ενέργεια απ" ότι σ' αυτήν την ίδια τη μηδενική υπόθεση. Ο μνόπλευρς έλεγχς νμάζεται αριστερόπλευρς ή δεξιόπλευρς ανάλγα με την κατεύθυνση πυ μας ενδιαφέρει 4. Η βασική στρατηγική, την πία ακλυθύμε στην εξειδίκευση της μηδενικής και της εναλλακτικής υπόθεσης, είναι να στηρίξυμε την υπόθεση έρευνας, απρρίπτντας τη μηδενική υπόθεση. Ετσι, τ καθεστώς της μηδενικής και της εναλλακτικής υπόθεσης δεν είναι ισδύναμ. Γίνεται δεκτό, ότι η μηδενική υπόθεση ισχύει μέχρις ότυ, από τα δεδμένα πρκύψυν ισχυρές ενδείξεις για τ αντίθετ. Ετσι, ενώ στην περίπτωση απόρριψης της μηδενικής υπόθεσης είναι βέβαιη η μη ισχύς της, αντίθετα στην περίπτωση απδχής της η ισχύς της, δεν είναι εξίσυ βέβαιη. 4 σελ.. Χρυσύλα Ζαχαρπύλυ, Στατιστική -Μέθδι-Εφαρμγές, Θεσσαλνίκη 1989, -79-
Ο έλεγχς για την αναλγία ρ τυ πληθυσμύ, γίνεται με βάση τη δειγματική αναλγία p y =X/n η πία ακλυθεί την Β(η, ρ). Όταν τ δείγμα είναι μεγάλ, η κατανμή της ρ πρσεγγίζει την Ν(ρ, ^ Επμένως, όταν τ δείγμα είναι μεγάλ, η διαδικασία ελέγχυ μιας στατιστικής υπόθεσης για την αναλγία θα γίνει ως εξής: Η πρσέγγιση της Δυωνυμικής Κατανμής στην καννική είναι ικανπιητική όταν min[np, n(l-p)]>5. Έτσι, όταν ρ=0,5 αρκεί ένα δείγμα η=10 στιχείων, ενώ όταν ρ=0,20 ή ρ=0,10, απαιτείται δείγμα η=25 και η=50 στιχείων, αντίστιχα. Στην περίπτωση αυτή μία στατιστική υπόθεση για την αναλγία ρ θα γίνει ως εξής: α. Οι υπθέσεις πυ γίννται δεκτές: Τα δείγματα είναι τυχαία. β. Η μηδενική και η εναλλακτική υπόθεση: ρ \ Η 0 : p = p 0 Η ε : i) ρ*ρ 0 ή ü) Ρ>Ρ 0 ή iii) ρ < ρ 0 γ. Τ κριτήρι απφάσεως: Αν ρ χ η αναλγία πυ υπλγίζυμε σε ρισμέν δείγμα μέγεθς η, και 7 Ρχ-Ρ Ζ Τ1 = Λ ^ -Ρθ) τότε, η μηδενική υπόθεση απρρίπτεται σε επίπεδ σημαντικότητας α, για τα τρία είδη ελέγχυ, αντίστιχα αν: i) Ζπ > Zi-a/2 ii) Ζπ > Ζι-α iii) Ζπ <- Ζΐ- α -80-
δ. Η απόφαση, δηλαδή σε πι επίπεδ σημαντικότητας γίνεται δεκτή η απόφαση. Τν παραπάνω έλεγχ τν χρησιμπιύμε για να ελέγξυμε, αν η αναλγία διαφέρει σημαντικά από τ 50%. Στην περίπτωση μας, θα ελέγξυμε για την απόφαση επένδυσης και απασχόλησης αν τα πσστά πρτίμησης των ερωτηθέντων υπέρ της εταιρίας Α, διαφέρυν σημαντικά από τ 50% πυ αντιστιχεί στην περίπτωση πυ ι απαντήσεις δίννταν κατά τύχη. Σε περίπτωση όμως πυ θέλυμε να ελέγξυμε, αν δυ αναλγίες διαφέρυν (ή δεν διαφέρυν) σημαντικά μεταξύ τυς, χρησιμπιώντας τν έλεγχ της ισότητας δυ αναλγιών πληθυσμύ με βάση τις παρατηρήσεις δυ δειγμάτων, ένα από κάθε πληθυσμό, θα ενεργήσυμε σταδιακά ως εξής: α. Οι υπθέσεις πυ γίννται δεκτές: Τα δείγματα είναι τυχαία και ανεξάρτητα. β.η μηδενική και η εναλλακτική υπόθεση: Η 0 : P t =P 2 = P Η 3 : i)p 1^P 2 ή ii)p 1 >p 2 γ. Τ κριτήρι απφάσεως: Εστω p x j και ρ χ2 η τιμή της δειγματικής αναλγίας στ πρώτ και στ δεύτερ δείγμα αντίστιχα. Συνδυάζντας τις πληρφρίες των δύ δειγμάτων εκτιμύμε την κινή αναλγία p με την: Ρ nipxl + Π2Ρχ2 Π1+Π2 και υπλγίζυμε τ στατιστικό -81-
χ Η μηδενική υπόθεση απρρίπτεται για τα δύ είδη ελέγχυ, αντίστιχα, αν: ί) Ι Ζπ Ι > Zi - α/2 ii) Ζπ > Ζι-α Στην περίπτωση μας θέλυμε να ελέγξυμε για την απόφαση επένδυσης και απασχόλησης αν τα πσστά πρτίμησης πυ είχαν δθεί στ ερωτηματλόγι Ι μετεβλήθησαν υσιωδώς από τ ότι στ ερωτηματλόγι III συμπεριλήφθηκαν εκτός από τις χρηματικνμικές πληρφρίες και κινωνικές πληρφρίες. -82-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ, ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. 6.1 Εισαγωγή Στ κεφάλαι αυτό θα παρυσιασθύν τα στιχεία - δεδμένα πυ συγκεντρώθηκαν από τα ερωτηματλόγια τα πία λάβαμε από τα μέλη των διαφόρων μάδων πυ συμμετείχαν στην έρευνα μας. Στη συνέχεια, τα στιχεία αυτά θα αναλυθύν με βάση τις στατιστικές μεθόδυς πυ παρυσιάσθηκαν στ πρηγύμεν κεφάλαι και θα ερμηνευθύν τα απτελέσματα πυ θα εξαχθύν. Επίσης, θα παρυσιασθύν τα συμπεράσματα πυ πρκύπτυν από την παραπάνω ανάλυση και θα γίνυν σχετικές πρτάσεις. 6.2 Λήψη ερωτηματλγίων Όπως αναφέραμε στ πρηγύμεν κεφάλαι, απεστάλησαν ερωτηματλόγια σε 600 μέλη επιχειρήσεων, σε 50 στελέχη τραπεζών και σε 80 μετόχυς. Στα στελέχη των τραπεζών και στυς μετόχυς εστάλησαν και τα πρώτα τρία ερωτηματλόγια. Έτσι, συνλικός αριθμός των -83-
ερωτηματλγίων πυ εστάλησαν στις δύ αυτές μάδες ήταν 390 και συνεπώς τ σύνλ των ερωτηματλγίων πυ ταχυδρμήθηκαν ήταν 990. Από τα 990 πυ απεστάλησαν, τα ερωτηματλόγια τα πία ήταν πλήρως συμπληρωμένα και τα χρησιμπιήσαμε στη συνέχεια για τη συγκέντρωση και ανάλυση των δεδμένων ήταν 450. Οι πίνακες 10, 11 και 12 δίνυν αναλυτικά τν αριθμό των ερωτηματλγίων πυ εστάλησαν καθώς και εκείνα πυ χρησιμπιήσαμε. Η ανταπόκριση των στελεχών επιχειρήσεων υπήρξε ικανπιητική, αφύ αριθμός των ερωτηματλγίων πυ ήταν πλήρως συμπληρωμένα ανήλθε σε 255, δηλαδή σε πσστό 42,5%, όπως εμφανίζεται στν πίνακα 10. Ο ίδις πίνακας δείχνει ότι ι απαντήσεις πυ χρησιμπιήθηκαν κατά την επεξεργασία των απτελεσμάτων κυμαίννταν (από 27,5% έως 65% για τα τρία ερωτηματλόγια (27,5% τ μικρότερ πυ είναι τ ερωτηματλόγι Ι των στελεχών Αθηνών και 65% τ μεγαλύτερ πυ είναι τ ερωτηματλόγι Ι των στελεχών Θεσσαλνίκης). Ο μέσς όρς των απαντήσεων πυ χρησιμπιήσαμε είναι, όπως πραναφέραμε, 42,5%. Οι απαντήσεις εξ' άλλυ πυ δόθηκαν από τις επιχειρήσεις των Αθηνών ανήρχντ σε πσστό 36,1% και της Θεσσαλνίκης σε 52%. Οι πίνακες 11 και 12 δείχνυν τν αριθμό των ερωτηματλγίων πυ ήταν πλήρως συμπληρωμένα και επεστράφησαν από στελέχη τραπεζών και μετόχυς αντίστιχα. Όπως βλέπυμε κι εδώ τα πσστά των πλήρως απαντηθέντων ερωτηματλγίων ήταν για μεν τα τραπεζικά στελέχη 60%, για δε τυς μετόχυς 43,75%. -84-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Απσταλέντα ερωτηματλόγια Πλήρως συμπληρωμένα ερωτηματλόγια Αριθμός Αριθμός % Επιχειήσεις Αθηνών Ερωτηματλόγι Ι 120 33 27,5 Ερωτηματλόγι II 120 47 39,2 Ερωτηματλόγι III 120 50 41,6 Σύνλ 360 130 36,1 Επινειτίσεις Θεσ/νικτκ * Ερωτηματλόγι Ι 80 52 65,0 Ερωτηματλόγι II 80 38 47,5 Ερωτηματλόγι III 80 35 43,7 Σύνλ 240 125 52,0 Γενικό Σύνλ '600 255 42,5 Πίνακας 10-85-
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Απσταλέντα ερωτηματλόγια Πλήρως συμπληρωμένα ερώτημα τλόγια Αριθμός Αριθμός % Ερωτηματλόγι Ι 50 30 60 Ερωτηματλόγι II 50 30 60 Ερωτηματλόγι III 50 30 60 Σύνλ 150 90 60 Πίνακας 11 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΕΤΟΧΩΝ Απσταλέντα ερωτηματλόγια Πλήρως συμπληρωμένα ερωτηματλόγια Αριθμός Αριθμός % Ερωτηματλόγι Ι 80 35 43,75 Ερωτηματλόγι II 80 35 43,75 Ερωτηματλόγι III 80 35 43,75 Σύνλ 240 105 43,75 Πίνακας 12-86-
6.3. Απαντήσεις σχετικές με την απόφαση επένδυσης και απασχόλησης Στα ερωτηματλόγια Ι, II και III η πρώτη ερώτηση ζητύσε από τα μέλη πυ συμμετείχαν στην έρευνα να αναφέρυν σε πια εταιρία, την Α ή τη Β, πρτιμύσαν να επενδύσυν τα χρήματα τυς, ενώ η δεύτερη ερώτηση ζητύσε να αναφέρυν σε πια από αυτές τις εταιρίες πρτιμύσαν να εργασθύν. Υπενθυμίζεται ότι τα μέλη των μάδων έπρεπε να στηρίξυν τις απφάσεις τυς για τ ερωτηματλόγι Ι μόν σε χρηματικνμικές πληρφρίες, για τ ερωτηματλόγι II μόν σε κινωνικές πληρφρίες και για τ ερωτηματλόγι III σε χρηματικνμικές και κινωνικές πληρφρίες. Ο πίνακας 13 παρυσιάζει συγκεντρωτικά τις απαντήσεις πυ αφρύν: (α) απόφαση επένδυσης και (β) απόφαση απασχόλησης, κατά μάδα ερωτηθέντων και κατά είδς ερωτηματλγίυ, δηλαδή ερωτηματλόγια Ι, II και III. Μελετώντας τα δεδμένα τυ πίνακα 13, σχετικά με την απόφαση για επένδυση διαπιστώνυμε, ότι υπάρχει μεγάλη διαφρά απόψεων στα ερωτηματλόγια Ι και II σε σχέση με τ III, αφύ όπως ήδη γνωρίζυμε τα δεδμένα στ ερωτηματλόγι Ι ήταν ευνϊκότερα για την Α, τ αντίθετ όμως συνέβαινε για τ ερωτηματλόγι Π, ενώ τα δεδμένα στ ερωτηματλόγι III απτελύντ από τα στιχεία των ερωτηματλγίων Ι και Π. Οι χρηματικνμικές πληρφρίες πυ δίννται στ -87-
ca o e I- CS ce S 3? c$ 5Ê CS <?< '<jj Σ <-Λ Ο ^ < < «< s in m oo CS in CS Ο ë\ co rs m en Γ ΟΟ CS r» Γ S -rf?< -lü S u 1 o a < < sa < 8 2 ^ Ο O CS en in m en en es o VO es en vo S 3} Ο en 00 Ο en ΟΟ en a o r- Γ ΌΟ o in ι sr Ρ «> w ff - a s- < 10 α, er # Η W # iy -Ο α. < < m < g Ο en - r- in es m Ο o _ CS CS vo en va m c ai D!=,-i / O Ο Ö o Ö 9- - w a/ r- << a) H W c \x -o O a < <» < co ei CO en Ο vo Ο CS CS τι en σ*» vo Tl- o m fo CS va r- in en - m r- τ α> r- 00 m > 3 U1 9 -sr Ο/ ~Λ α>?< sr if 1U # u- 1 < α < 03 < oo CS CI se CS va Ο CS in oo en CS r- va Ο OO in Γ- in m es? 3 ω Ο sr a/ w ω M! «4 (S ST 2?,-< lu H < u o -* o a < < ca < en vo c\ o% es να α 00 vo» m in r- es es τ να -~ s m in es 1- i a/ ρ* i ff, t *"" 3 a W a w >' u t S C Η» 3 3 3 α» α, UJ U u o o w > u
ερωτηματλόγι Ι φαίνεται ότι λαμβάννται σβαρά υπόψη απ' τυς ερωτώμενυς, γι' αυτό και απαντύν με μεγάλα πσστά διαφράς, σχεδόν καθλικά, υπέρ της εταιρίας Α, ενώ στ ερωτηματλόγι II, στ πί εμφανίζεται να υπερέχει η εταιρία Β σε κινωνικές πληρφρίες, ι ερωτώμενι δεν απαντύν καθλικά υπέρ της εταιρίας αυτής. Συγκεκριμένα, τα επιχειρηματικά στελέχη στ ερωτηματλόγι Ι πρτίμησαν κατά 98% την εταιρία Α στην απόφαση επένδυσης και κατά 79% στην απόφαση απασχόλησης ενώ τα πσστά για τα τραπεζικά στελέχη και τυς μετόχυς για τις δύ απφάσεις είναι 100%. Στ ερωτηματλόγι Π τα επιχειρηματικά στελέχη πρτιμύν κατά 76% την εταιρία Β στην απόφαση επένδυσης και κατά 94% στην απόφαση απασχόλησης, τα αντίστιχα πσστά για τα τραπεζικά στελέχη είναι 83% και 87%, ενώ για τυς μετόχυς είναι 72% και 86%. Στ ερωτηματλόγι III τα επιχειρηματικά στελέχη πρτιμύν κατά 85% την εταιρία Α στην απόφαση επένδυσης και κατά 71% την εταιρία Β στην απόφαση απασχόλησης. Συγκρίνντας τα αντίστιχα πσστά τυ ερωτηματλγίυ Ι δηλαδή 98% και 7% τα επιχειρηματικά στελέχη φαίνεται να επηρεάζνται από τις κινωνικές πληρφρίες πυ περιλαμβάννται στ ερωτηματλόγι III, ειδικά για την απόφαση απασχόλησης. Στ ίδι ερωτηματλόγι, τα τραπεζικά στελέχη πρτιμύν κατά 70% την εταιρία Α στην απόφαση επένδυσης και κατά 67% την εταιρία Β στην απόφαση απασχόλησης. Έτσι και εδώ ι κινωνικές, πληρφρίες φαίνεται να επηρεάζυν τις απφάσεις των παραπάνω στελεχών αφύ τα αντίστιχα πσστά τυ ερωτηματλγίυ Ι είναι 100% και 0%. -89-
Τέλς, ι μέτχι πρτιμύν κατά 91% την εταιρία Α στην απόφαση επένδυσης αλλά και την ίδια εταιρία κατά πσστό 66% στην απόφαση για απασχόληση. Εδώ, ι κινωνικές πληρφρίες φαίνεται ότι δεν επηρεάζυν τις απφάσεις των μετόχων, αφύ στ ερωτηματλόγι Ι και τα δύ πσστά ήταν 100%. Ερχόμαστε τώρα να σχλιάσυμε τις απαντήσεις πυ δόθηκαν στ ερωτηματλόγι III συσχετίζντας αυτές μ' εκείνες τυ ερωτηματλγίυ Π. Τα επιχειρηματικά στελέχη στ ερωτηματλόγι III πρτιμύν κατά 85% την εταιρία Α στην απόφαση επένδυσης και κατά 71% την εταρία Β στην απόφαση απασχόλησης. Συγκρίνντας τα αντίστιχα πσστά τυ ερωτηματλγίυ Η, δηλαδή 24% και 94% φαίνεται ότι τα επιχειρηματικά στελέχη κατά την απόφαση επένδυσης ελάχιστα επηρεάζνται κατά την από κινωνικές πληρφρίες σε αντίθεση με τις χρηματικνμικές πληρφρίες. Τα ίδια στελέχη φαίνεται ότι επηρεάζνται κατά την απόφαση απασχόλησης από τις κινωνικές πληρφρίες σε μεγάλ βαθμό, αφύ εξακλυθύν να πρτιμύν την Β με μεγάλη διαφρά από την Α. Τα τραπεζικά στελέχη στ ερωτηματλόγι III πρτιμύν κατά 30% την εταιρία Β στην απόφαση επένδυσης και κατά 67% την εταιρία Β στην απόφαση απασχόλησης. Συγκρίνντας τα αντίστιχα πσστά τυ ερωτηματλγίυ II, δηλαδή 83% και 87% για την εταιρία Β φαίνεται ότι τα στελέχη των τραπεζών κατά την απόφαση επένδυσης ελάχιστα επηρεάζνται από κινωνικές πληρφρίες σε αντίθεση με τις χρηματικνμικές πληρφρίες. Τα ίδια στελέχη φαίνεται ότι επηρεάζνται κατά την απόφαση απασχόλησης από τις κινωνικές πληρφρίες σε μεγάλ βαθμό αφύ εξακλυθύν να πρτιμύν τη Β με μεγάλη διαφρά από την Α. -90-
Τέλς, ι μέτχι στ ερωτηματλόγι III πρτιμύν κατά 9% την εταιρία Β στην απόφαση επένδυσης και κατά 34% την εταιρία Β στην απόφαση απασχόλησης. Συγκρίνντας τα αντίστιχα πσστά τυ ερωτηματλγίυ II, δηλαδή 72% και 86% φαίνεται ότι ι μέτχι ελάχιστα επηρεάζνται από κινωνικές πληρφρίες κατά την απόφαση επένδυσης και απασχόλησης. Με βάση τα παραπάνω στιχεία και τα πσστά πρτίμησης φαίνεται ότι ι χρηματικνμικές πληρφρίες παίζυν πρωταρχικό ρόλ στη λήψη απφάσεων είτε αυτές απκαλύπτνται μόνες τυς, είτε ταυτόχρνα με κινωνικές πληρφρίες, εντύτις ι κινωνικές πληρφρίες φαίνεται να λαμβάννται υπ' όψη σε απφάσεις απασχόλησης κυρίως από τα επιχειρηματικά και τραπεζικά στελέχη, ενώ ελάχιστα αν μη καθόλυ επηρεάζυν τις απφάσεις των μετόχων. Η χρησιμότητα των κινωνικών πληρφριών θα αναλυθεί περισσότερ σε επόμενες σελίδες όπυ θα εξετάσυμε εάν ι πληρφρίες αυτές είναι στατιστικώς σημαντικές κατά τη λήψη απφάσεων. 6.4 Απαντήσεις στ ερωτηματλόγι IV Τ ερωτηματλόγι IV χρησιμπιήθηκε για να συγκεντρώσυμε στιχεία πυ αφρύσαν μόν τα στελέχη και συγκεκριμένα τα στελέχη πυ συμπλήρωσαν τ ερωτηματλόγι III. Τα στιχεία αυτά αφρύσαν α) την περιχή στην πία ήταν εγκατεστημένες ι επιχειρήσεις τυς, β) την ηλικία τυς γ) τ φύλ τυς και τν αριθμό των παιδιών τυς. -91-
6.4.1 Απαντήσεις κατά γεωγραφική περιχή Στν πίνακα 14 δίννται ι απαντήσεις (των στελεχών) με βάση την περιχή Αθήνα - Θεσσαλνίκη στην πία ήταν εγκατεστημένες ι επιχειρήσεις. Τα στιχεία τυ πίνακα δείχνυν ότι μεταξύ των στελεχών στην Αθήνα, και των στελεχών στη Θεσσαλνίκη δεν υπάρχει διαφρά στις πρτιμήσεις τυς αναφρικά με την απόφαση της απασχόλησης. Με άλλα λόγια η γεωγραφική περιχή δεν επηρεάζει τις απφάσεις τυς. Όταν εξετασθύν τα στιχεία για την απόφαση επένδυσης και για τ ερωτηματλόγι III φαίνεται ότι τα στελέχη των Αθηνών επηρεάζνται λίγ περισσότερ από τις χρηματικνμικές πληρφρίες απ' ό,τι μέσς όρς, αφύ τα πσστά πρτίμησης ήταν 90% για την Α και 10% για τη Β ενώ τα αντίστιχα πσστά όλων των στελεχών, δηλαδή μέσς όρς, ήταν 85% και 15% αντίστιχα. Για την ίδια απόφαση και για τ ίδι ερωτηματλόγι συμβαίνει ακριβώς τ αντίθετ με τα στελέχη της Θεσσαλνίκης δηλαδή, εδώ φαίνεται η απόφαση τυς να επηρεάζεται λίγ περισσότερ από τις κινωνικές πληρφρίες, αφύ τα πσστά πριν ήταν 77% για την Α και 23% για τη Β, ενώ τα αντίστιχα πσστά τυ μέσυ όρυ ήταν 85% και 15%. Για την ίδια απόφαση και για τα ερωτηματλόγια Ι και II ι πρτιμήσεις των στελεχών Αθηνών και Θεσσαλνίκης, δεν διαφρπιύνται από τν μέσ όρ. -92-
ζ α Sì w χ fe CD * Ξ SI χ 2 3 ζ αϊ Η Ο! Χ Ο) J5 Χ ΟΙ < αϊ U1 ff" > Ο <-< 3 Ο Φ > ff" Ο < Ι_Λ S=" Ο Ρ «> KU S S=" 8- - < s? Ι.Λ Ο C < * α. < a < 03 < ca < <a < τ Ο Ol (S Ο m 8 m co "" t- a/ Ol CN Ο Cl co? <N 3 af ci r» Γ ΟΟ r- d a m u-ι <r S a i {-1 30 -o rr m 00 * m as» Q Ο LT1 evi " m 5 w s u ff" ff?< Ο " 3 s ff" s θ α < «\-Λ -«.ad < ^ u Ο -3, α < < 0 < «< 30 <-J ŒV Τ 30 τ Γ- es - ν 3 α/ to ιη * tn Ό * t Ο G * 3 <0 m <r (VI -, "" Ρ os *o m τ *» 3 a ai LTl CT\ -q TJ vo - va m Γ η (-J 30 30 Ο Ο in Ο S H a a > -93-
6.4.2 Απαντήσεις στελεχών κατά ηλικία Ο πίνακας 15 εμφανίζει τις απαντήσεις στελεχών κατά ηλικία. Τα στιχεία αυτά δείχνυν ότι για την απόφαση της επένδυσης η πρτίμηση των στελεχών για την επιχείρηση Α αυξάνει με την αύξηση της ηλικίας τυς και κυμαίνεται από 78% έως 100%, ενώ μέσς όρς είναι 85%. Αυτή η αύξηση της πρτίμησης φαίνεται να υπδηλώνει ότι με την αύξηση της ηλικίας ι χρηματικνμικές πληρφρίες επηρεάζυν περισσότερ την απόφαση για επένδυση. Για την απόφαση απασχόλησης τα στελέχη κάτω των 30 ετών πρτιμύν την εταιρία Β σε πσστό 70% όσ είναι μέσς όρς. Τα στελέχη ηλικίας 31-40 και 41-50 πρτιμύν την εταιρία Β κατά 77% και 80% αντίστιχα, ενώ τα στελέχη ηλικίας 51-60 και 60 και άνω πρτιμύν τη Β κατά 50%. Από τα στιχεία αυτά φαίνεται ότι τα στελέχη ηλικίας 31-50 επηρεάζνται περισσότερ από τις κινωνικές πληρφρίες, ενώ τα στελέχη ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών, φαίνεται να επηρεάζνται από χρηματικνμικές πληρφρίες. -94-
ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΚΑΤΑ ΗΛΙΚΙΑ ΗΛΙΚΙΑ ΣΤΕΛΕΧΩΝ Μέχρι- 30 31-40 41-50 51-60 πάνω από 60 ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ Α Αριθμ 18 21 17 8 8 72 % 78 80 85 100 100 85% 85 ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ Β Αριθμ. 5 5 3 0 0 13 % 22 20 15 0 0 15% ΑΠΟΦΑΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Α Αριθμ. 7 6 4 4 4 25 % 30 23 20 50 50 30% 85 Β Αριθμ. 16 20 16 4 4 60 % 70 77 80 50 50 70% ΠΙΝΑΚΑΣ 15-95-
6.4.3 Απαντήσεις στελεχών κατά φύλ και αριθμό παιδιών. Από τα στιχεία πυ παρυσιάζνται στν πίνακα 16, φαίνεται ότι τ φύλ των στελεχών δεν διαφρπιεί τις πρτιμήσεις τυς αναφρικά με την απόφαση επένδυσης και απασχόλησης. Ο αριθμός των παιδιών των στελεχών φαίνεται να διαφρπιεί ελαφρώς τις απφάσεις των στελεχών στις πρτιμήσεις τυς από τν μέσ όρ. Π ιό συγκεκριμένα, στην απόφαση επένδυσης τα στελέχη με κανένα παιδί πρτιμύν την Α κατά 90,6%, τα στελέχη με 1-2 παιδιά κατά 81,2% και εκείνα με δύ παιδιά και πάνω, κατά 80,9%. Από τα στιχεία αυτά φαίνεται ότι ι κινωνικές πληρφρίες παίζυν μεγαλύτερ ρόλ από τις χρηματικνμικές. Στην απόφαση απασχόλησης τα στελέχη με κανένα παιδί και με δύ ή περισσότερα παιδιά, πρτιμύν την επιχείρηση Β σε πσστό 68,8% και 67%, έναντι τυ μέσυ όρυ 71%, ενώ τα στελέχη με 1-2 παιδιά πρτιμύν την ίδια εταιρία σε πσστό 75%. Από τα στιχεία αυτά φαίνεται ότι τα στελέχη της τελευταίας κατηγρίας επηρεάζνται σε κάπι βαθμό από τις κινωνικές πληρφρίες, ενώ τα στελέχη των δύ πρώτων κατηγριών φαίνεται να επηρεάζνται ελαφρώς από τις χρηματικνμικές πληρφρίες. -96-
LO er Ο Ρ s -ω sr Ο Ö θ 5 Β un -a 2 5 1 es 3 è e CS - β -U) > a 1 ii 8, 1 < ^ u> u Q/ < i LO -Ο Ol < SS 3 Φ _» * # L/> U Φ ^ # L/> Ο A < a a " 00 r~ CS 00 CS 8" σ\ CS 1/1 00 c-> CS < oc * «* 9. oo" «en m «Ι Ο m ^ es Sì CS en r- CS 00 Ο LO ST Ο ST << t a Ρ^ β 3 > S a LO -Ο S at < î CS 3 δ e CS ~ a f Ι a y 3, 1 <: ε \J â Œ5 Q < î Lf o A Φ Q < # * Φ β * # LT A <Ü Ζ * LT Ο A «S α < a α CO co r- in CS 00 co t Ο 00 CS f» < Tj- ΙΛ) Cortes 00. 00 vo CS CS {3 o\ *-* Tf PQ CS CS CO CS CO t> CS 00 1 VO L0 Ö -97-
6.4.4 Απαντήσεις στελεχών κατά κατηγρία επιχείρησης Από τα στιχεία πυ παρυσιάζνται στν πίνακα 17 φαίνεται ότι ι απφάσεις επένδυσης και απασχόλησης των στελεχών επηρεάζνται από τν κλάδ στν πί η επιχείρηση τυς ανήκει. Πιό συγκεκριμένα, για απόφαση επένδυσης τα στελέχη πυ ανήκυν στις κατηγρίες επιχειρήσεων 2, 4 και 5 φαίνεται να επηρεάζνται στις πρτιμήσεις τυς από χρηματικνμικές πληρφρίες, ενώ εκείνα των κατηγριών 1 και 3 φαίνεται να επηρεάζνται σε σημαντικό βαθμό από κινωνικές πληρφρίες. Ιδιαίτερα για τις δύ τελευταίες κατηγρίες τα αντίστιχα πσστά είναι 67% και 77% έναντι τυ μέσυ όρυ πυ είναι 85%. Για την απόφαση απασχόλησης η ίδια παραπάνω συμπεριφρά παρατηρείται στα στελέχη όλων των κατηγριών των επιχειρήσεων εκτός εκείνων τυ εμπρίυ. 6.5 Απφάσεις για τη σπυδαιότητα και ιεράρχηση των κινωνικών πληρφριών. Όπως αναφέραμε σε πρηγύμενα σημεία ζητήθηκε από όλυς τυς λήπτες τυ III ερωτηματλγίυ να βαθμλγήσυν κάθε μία από τις εννέα κατηγρίες πληρφριών χρησιμπιώντας την πενταβάθμια κλίμακα Linkert τη σπυδαιότητα πυ απδίδυν σ' αυτές για την απόφαση επένδυσης αλλά και απασχόλησης. Ο πίνακας 18 δείχνει τη βαθμλγία αυτής της αξιλόγησης. Όπως φαίνεται στν πίνακα, για αρκετές κατηγρίες, ι αξιλγήσεις των ερωτηθέντων όλων των μάδων συγκλίνυν, ενώ για άλλες υπάρχει αισθητή διαφρά. -98-
Για να υπάρχει εναργέστερη εικόνα αυτής της σπυδαιότητας πυ απδίδεται σε κάθε μία από αυτές τις πληρφρίες, συντάχθηκε πίνακας 19 με βάση την ιεράρχηση της σπυδαιότητας των κινωνικών πληρφριών. -99-
» α/ Κ"2 W 3. er 1 CD. j 3 σ\ 00 00 *~" * ' ON ^ Ο/ δ W u "â CD -9 s *o in m Tf Tf Ί- o\ υ> Ρ Ρ a max # s es «Λ (Ν «S L/>-P ~?2 Ρ # es r- 00 <n es u\ Ρ «> -ω S α θ > ρ Ιξΐ x'äö ^-^ ρ a. uz a s=-*r Ö-δ r-< * i/> 1 <5 3 # u 1 CD «9 ON»-H CS ««> m «f> Ο es VJ> Ö cr Ö ί a θ- Ι > ρ 2 * δ 1 a a try * es χ ^4 a u 1 # w s φ _a in es r* m 00 Ξ <n m» * σ es * * L" ξ cj ^"Ή 3" ω Ο t IS 3 r* *C < * 1 - * to fi Γ» es if ζ -2 "if 3 S f iy 2 ON 1 1 * 00 es a α a < «a α a < «3 -Ρ -100-
χ 45 2 {S3 w & Η er ω δ -ω -S? << Ol w 2= a»40 a? a "a; β f so so. co «M" CM 00 ft t-> Ρ Sii Ο 2?- a Q.2?- P I ; 3 ω -a- <-< 3 > 3 tu D iy I 1 SO oo r- r-" CM" SO ON ON CO r- ε i o S? O s "S Ρ o oo so S OO" 00 00 ro É3 5 Ä g? θ- o a ω > tr I δ Sf -g ir CI co CM CM 00 co" SO 00 co CM «H CO co* so CM 00 " > * -Ρ i D I Ο I ρ- α -ζ 6 δ Ο Ο Η D Ο e CM η CM SO CM 00 ON" SO oo" 8. cs OO" in oo. so" CO a >-> I -sr a -a ί 9 η a r- *. oo co o SO r»" oo oo. CM" p. OO a χ -2" I ω Q. S a I < 3 χ.11 # ë -ω Si 1 s. oo co o\" 00 in oo" SO 00 so" " 5 1 ι 8, * co» e -101-
6.6 Έλεγχς υπθέσεων Με βάση τα στιχεία πυ παρυσιάστηκαν στις πρηγύμενες σελίδες, πρχωρήσαμε στν έλεγχ ρισμένων υπθέσεων. Σκπός τυ ελέγχυ ήταν η συναγωγή συμπερασμάτων αναφρικά με τη χρησιμότητα των κινωνικών πληρφριών πυ συμπεριλήφθηκαν στα ερωτηματλόγια της έρευνας. Ο πρώτς έλεγχς αφρύσε την απόφαση επένδυσης και είχε σχέση με τ εάν ι πρτιμήσεις των ερωτηθέντων ήταν στατιστικώς σημαντικές υπέρ της μιας ή της άλλης εκ των δύ επιχειρήσεων. Η πρώτη υπόθεση η πία διατυπώθηκε ήταν η εξής: Υπόθεση Η^: Τα μέλη των μάδων κατά τη λήψη απόφασης επένδυσης στηρίζνται σε χρηματικνμικές παρά σε κινωνικές πληρφρίες. Ο πίνακας 20, εμφανίζει τα πσστά πρτίμησης υπέρ της Α και Β, καθώς και τα απτελέσματα από τν στατιστικό έλεγχ. Από τα στιχεία αυτά πρκύπτει ότι μηδενικός τύπς της Η^ απρρίφθηκε σε επίπεδ σημαντικότητας 0,05 για τα στελέχη των τραπεζών και σε επίπεδ σημαντικότητας 0,001 για τα στελέχη των επιχειρήσεων και τυς μετόχυς και συνεπώς η Hj έγινε απδεκτή. Τα στιχεία φαίνεται νά δηγύν στ συμπέρασμα ότι ι χρηματικνμικές πληρφρίες είναι εκείνες πυ χρησιμπιύνται για -102-
Η su > 3 αϊ -» " w 5 ϊ «3 a 1 3 su o\ P>) ft s -p a -S D 3 es 00 i Ρ Ο 45 Ρ «a -S <Μ ί -Ο ω β ω >- su" Ο S Χ Ο ST Ο Ο <5 ω *% Χ, Ο II β i Ι m a ä % & g 'S ι Λ. -fr i cu I 3 i 5 "5 17> su ω Η Η Ο a χ 3 D g, Ο t-> σ> ö δ > -103-
ΠΟΣΟΣΤΑ ΠΡΟΤΙΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΗΜΑΝΤΓΚΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Hi ΚΑΙ Η 2 Ερωτηθέντες Εταιρία Επίπεδ Α Β Σημαντικότητας Απόφαση επένδυσης (Ή.\) Στελέχη Επιχειρήσεων 85% 15% 0,001 Στελέχη Τραπεζών 70% 30% 0,05 Μέτχι 91% 9% 0,001 Απόφαση απασχόλησης (Η ) Στελέχη Επιχειρήσεων 29% 71% 0,001 Στελέχη Τραπεζών 33% 67% 0,05 Μέτχι 66% 34% (0,05) Πίνακας 20-104-
τη λήψη απόφασης επένδυσης και από τις τρεις μάδες των ενδιαφερμένων. Ο δεύτερς έλεγχς, αφρύσε την απόφαση απασχόλησης και είχε σχέση με τ εάν ι πρτιμήσεις των ερωτηθέντων ήταν στατιστικώς σημαντικές υπέρ της μιας ή της άλλης εκ των δύ επιχειρήσεων. Η δεύτερη υπόθεση η πία διατυπώθηκε ήταν η εξής: Υπόθεση Η^Τα μέλη των μάδων κατά τη λήψη απόφασης απασχόλησης στηρίζνται σε κινωνικές παρά σε χρηματικνμικές πληρφρίες. Ο πίνακας 21 εμφανίζει τα πσστά πρτίμησης υπέρ της Β και Α, καθώς και τα απτελέσματα από τν στατιστικό έλεγχ. Από τα στιχεία αυτά πρκύπτει ότι μηδενικός τύπς της Η2 απρρίφθηκε σε επίπεδ σημαντικότητας 0,001 και 0,05 για τα στελέχη των επιχειρήσεων και τα στελέχη των τραπεζών αντίστιχα και συνεπώς η Η2 έγινε απδεκτή. Για τυς μετόχυς, όμως, μηδενικός τύπς της Η2 δεν απρρίφθηκε αλλά έγινε δεκτή η μηδενική υπόθεση σε επίπεδ σημαντικότητας 0,05. Τα στιχεία φαίνεται να δηγύν στ συμπέρασμα ότι ι κινωνικές πληρφρίες χρησιμπιύνται για τη λήψη απόφασης απασχόλησης από τα στελέχη των επιχειρήσεων και από τα στελέχη των τραπεζών όχι όμως και από τυς μετόχυς. Ο τρίτς έλεγχς αφρύσε την απόφαση επένδυσης και είχε σχέση με τ εάν ι πρτιμήσεις των πυ εκφράσθηκαν και ι πίες είχαν στηριχθεί σε χρηματικνμικές και κινωνικές πληρφρίες διαφρπιύνται σημαντικώς από εκείνες πυ είχαν στηριχθεί σε χρηματικνμικές μόν πληρφρίες. -105-
ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΟΣΟΣΤΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ Είδς Απόφασης και Η3 Κατηγρία Ερωτηθέντων Υπέ της Α χω Χ & Κ (ΠΙ) Επίπεδ Σημαντικότητας Απόφαση επένδυσης Στελέχη Επιχειρήσεων 98% 85% 0,005 Στελέχη Τραπεζών 100% 83% 0,002 Μέτχι 100% 91% 0,05 Απόφαση απασχόλησης Στελέχη Επιχειρήσεων 93% 29% 0,000* Στελέχη Τραπεζών 100% 33% 0,000* Μέτχι 100% 66% 0,000* Πίνακας 21 Χ (Ι) : Πληρφρίες Ερωτηματλγίυ Ι Χ & Κ (III) : Πληρφρίες Ερωτηματλγίυ III -106-
Θα πρέπει να υπενθυμίσυμε ότι μόν ι χρηματικνμικές πληρφρίες περιλαμβάννταν στ ερωτηματλόγι Ι, τ πί εστάλη στην πρώτη κατηγρία από τις τρεις στις πίες είχαν καταταχθεί τα 600 επιχειρηματικά στελέχη. Οι πρτιμήσεις αυτών των στελεχών χρησιμπιύνται ως σημεί αναφράς για να ελεγχθεί εάν ι πρτιμήσεις της τρίτης κατηγρίας των στελεχών επιχειρήσεων στα πία είχε σταλεί τ ερωτηματλόγι III διαφέρυν από αυτές. Η υπενθύμιση αυτή ισχύει και για την απόφαση επένδυσης και για εκείνη της απασχόλησης. Η τρίτη υπόθεση πυ διατυπώθηκε ήταν η εξής: Υπόθεση Η^: Οι κινωνικές πληρφρίες, όταν αυτές εμφανίζνται μαζί με χρηματικνμικές πληρφρίες επηρεάζυν την απόφαση επένδυσης. Ο πίνακας 21 εμφανίζει τα πσστά πρτίμησης υπέρ της εταιρίας Α, καθώς και τα απτελέσματα από τν στατιστικό έλεγχ. Από τα στιχεία αυτά πρκύπτει ότι μηδενικός τύπς της Hj απρρίφθηκε για όλες τις μάδες και σε επίπεδ σημαντικότητας 0,002, 0,005 και 0,05 για τα στελέχη, τραπεζών, για τα στελέχη επιχειρήσεων και για τυς μετόχυς αντίστιχα. Τα στιχεία δηγύν στ συμπέρασμα ότι ι κινωνικές πληρφρίες χρησιμπιύνται κατά τη λήψη απόφασης επένδυσης και από τις τρεις μάδες των ενδιαφερμένων. Ο τέταρτς έλεγχς αφρύσε την απόφαση απασχόλησης και είχε σχέση με τ εάν ι πρτιμήσεις των ερωτηθέντων ι πίες είχαν εκφρασθεί με βάση τις χρηματικνμικές και κινωνικές πληρφρίες διαφρπιύνται σημαντικώς από εκείνες πυ είχαν εκφρασθεί με βάση -107-
χρηματικνμικές μόν πληρφρίες. διατυπώθηκε ήταν η εξής: Η τέταρτη υπόθεση πυ Υπόθεση Η 4 : Οι κινωνικές πληρφρίες, όταν αυτές εμφανίζνται μαζί με χρηματικνμικές πληρφρίες επηρεάζυν την απόααη απασνόλησης. Ο πίνακας 21, εμφανίζει τα πσστά πρτίμησης υπέρ της Α και Β, καθώς και τα απτελέσματα από τν στατιστικό έλεγχ. Από τα στιχεία αυτά, πρκύπτει μηδενικός τύπς της Η 4 απρρίφθηκε σε σχεδόν μηδενικό επίπεδ σημαντικότητας για όλες τις μάδες και συνεπώς η Η 4 έγινε απδεκτή. Τα στιχεία φαίνεται να δηγύν στ συμπέρασμα ότι ι κινωνικές πληρφρίες χρησιμπιύνται κατά τη λήψη απόφασης απασχόλησης και από τις τρεις μάδες των ενδιαφερμένων. Τα απτελέσματα από τν έλεγχ των τεσσάρων παραπάνω υπθέσεων έδειξαν ότι ι κινωνικές πληρφρίες χρησιμπιύνται σε μεγαλύτερ ή μικρότερ βαθμό κατά τις απφάσεις επένδυσης και απασχόλησης. Η χρησιμπίηση αυτών των πληρφριών φανερώνει ότι ι πληρφρίες αυτές έχυν χρησιμότητα για τη λήψη απφάσεων. 6.7 Συμπεράσματα και πρτάσεις Η Κινωνική Ευθύνη των Επιχειρήσεων φαίνεται ότι διευρύνεται και αυτή η διεύρυνση φείλεται σε εσωτερικύς και εξωτερικύς παράγντες. Οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων ι πίες έχυν κινωνικές επιπτώσεις απτελύν συνεχώς τ επίκεντρ τυ ενδιαφέρντς πλλών μάδων και η απαίτηση για πληρέστερη πληρφόρηση αυξάνει. Πλλές -108-
επιχειρήσεις ανταπκρίννται σ' αυτήν την απαίτηση και δείγματα αυτής της ανταπόκρισης είναι τόσ ι πλλαπλές δραστηριότητες τις πίες αναπτύσσυν ή στις πίες συμμετέχυν όσ και η παρυσίαση των κινωνικών επιδράσεων σε λγιστικκινωνικές εκθέσεις. Από πλλές επιχειρήσεις αυτύ τυ είδυς ι εκθέσεις απκαλύνται "Εκθέσεις Κινωνικύ Απλγισμύ" ή απλώς "Κινωνικός Απλγισμός". Οι απκαλυπτόμενες πληρφρίες φαίνεται ότι αξιπιύνται και όπως πρέκυψε από την εργασία αυτή ι πληρφρίες αυτές είναι χρήσιμες για τη λήψη απφάσεων. Δύ περιχές πρς τις πίες μπρεί να στραφεί η μελλντική έρευνα για τις κινωνικές πληρφρίες είναι: 1) Η ανάπτυξη κατάλληλυ συστήματς μέτρησης των κινωνικών επιδράσεων πυ έχυν ι δραστηριότητες των επιχειρήσεων και 2) Η ανάλυση και παρυσίαση συγκεκριμένων πρτάσεων πυ αφρύν την υλπίηση της ιδέας ελέγχυ από ρκωτό ελεγκτή των λγιστικκινωνικών καταστάσεων. -109-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αναστασιάδης Θ., (1982) "Χωλαίνει πλύ ακόμα η Επιμόρφωση Στελεχών των Επιχειρήσεων" Αελτί Διικήσεως επινειήσεων. Απρίλις, τεύχς 194, τόμς 21, σ. 38-42. Αντωνακόπυλς Λ. Α. (1980) Εισαγωγή στην Ιστία των Πλιτικών Ιδεών των Νεωτέρων Χόνων Τόμς Ι, Σάκκυλα Αθήνα-Κμτηνή. Αρβανιτάκης Α. (1983) "Τ Πρόβλημα της Ηθικής Συνείδησης στην Αρχαία Ελλάδα" Επισ. Επιτ. Φιλσφικής Σχλής Αρισττελείυ Πανεπιστημίυ θεσσαλνίκης. Δελτί Εμπρικύ και Βιμηχανικύ Επιμελητηρίυ Θεσσαλνίκης Ιύνις 1987, τευχ. 4-6. Δράκς Ι.Π. "Πρστασία Περιβάλλντς και Οικνμική Ανάπτυξη" Οικνμικός Ταχυδρόμς, τευχ. 1101 12-6-1975, σ. 25-26. Επιτπή Ευωπαϊκών Κιντήτων (1991) "Θεμελιώδη Κινωνικά Δικαιώματα των Εργαζμένων" Εκδόσεις ΕΟΚ, Ιανυάρις. Επιτπή Ευρωπαϊκών Εργαζμένων" Εωρωπαϊκά Θέματα, τεύχς 41. Κιντήτων (1982) "Τα Δικαιώματα των Επιτπή Ευρωπαϊκών Κιντήτων (1986) "Η Κινωνική Πλιτική της Ευρωπαϊκής Κινότητας" τεύχς 8/86 Ιύνις. Ευθύμγλυ Π. - Οικνόμυ Γ. (1992) Θέματα Χρηματικνμικής Διίκησης Τεύνς Α, Θεσσαλνίκη 1992. Ευθύμγλυ Π. - Ξεπαπαδέας Α. (1990) Δημόσιες Επιχειρήσεις. Θεωρητική και Εφαρμσμένη Πσέγνιση. Εκδόσεις Α. Σταμύλη, Πειραιάς 1990. "Διατάξεις για τις Βάσεις και την Πλιτική της Κινότητας" Απρίλις- -110-
Ζαχαρπύλυ Χ. (1992) Στατιστικές Μέθδι - Εφαρμγές Θεσσαλνίκη. Ζευγαρίδης Σ. (1990) Επιχειησιακή Δεντλγία Αφί Κυριακίδη, Θεσσαλνίκη. Θεφανίδης Στ. (1985) Θεωία και Τεννική της Κινωνικής Λγιστικής εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα. Ιγνατιάδης Ι. Α. (1990) Χρηματικνμική Λγιστική Τεύχς Ι, II Θεσσαλνίκη Κανελλόπυλς Χ. (1987) Διίκηση Μικρμεσαίων ΕπίΥειήσεων και Επιχειρηματικότητα ΑΘήνα. Λάζς Β. (1992) Η Συμμετγή των Εργαζμένων στις Επιχειρήσεις Εκδ. Πανεπιστημίυ Μακεδνίας, θεσσαλνίκη 1992. Μπανταλύκας Κ. (1985) "Διαδικασία Συγγραφής Διατριβής επί Οικνμικύ Θέματς" Σπυδαί 35. τεύχς 3-4. Μπένς Κ.Β. (1985) Μεθδλγία Αξιπιήσεως των Απτελεσμάτων της Δειγματλειψίας εκδόσεις Σταμύλη, Πειραιάς. Μπύλης Β. (1983) "Κινωνική Πλιτική και Παρχές στην Εταιρία TITAN Α.Ε." Μάνατ ε. Ιρύνιρς, σ. 32-35. Νίκρυ Γ. (1977) Κρινωνικτί Πρλιτειρλργία Κινωνικός άνθωπρς και η Κινωνική Ιστία της Ελλάδας και τυ Δυτικύ Κόσμυ εκδόσεις Πρμηθεύς, Αθήνα. Ξηρτύρη-Κυφίδυ Σ. (1991) Διίκηση Ανθρώπινων Πόρων εκδόσεις Αφί Κυριακίδη, Θεσσαλνίκη. -111-
Ξυρής Δ. Επιχείηση και Πειβάλλν εκδόσεις Gutenberg Οικνόμυ Γ. (1987) Σηιιειώσεις Μάρκετινγκ Εκδση Πανεπιστημίυ Μακεδνίας (πρώην Α.Β.Σ.Θ.), Θεσσαλνίκη. Παπανδρόπυλς Α. (1987) "Ο Κινωνικός Ισλγισμός της Πειραϊκής- Πατραϊκής" Οικνμικός Ταχυδρόμς 24/2/87, σ. 77. Πιπερόπυλς Γ. (1990) Θέματα Βιμηχανικής Ψυχλγίας Εκδση Πανεπιστημίυ Μακεδνίας (πρώην Α.Β.Σ.Θ.). Ραφαήλ Μ. (1987) "Οι Τάσεις και τα Όρια της Κινωνικής Πρστασίας στη 44. Ρεντιώτης Σ. SPSS/PC Ανάλυση Δεδμένων. Εκδόσεις Νέας Τεχνλγίας, Αθήνα 1992. Ντε Σεναρκλάνς Μ.(1982) "Κινωνικός Απλγισμός των Εταιριών" Δελτίν Δικήσεως ΕπίΥείησεων. Ιανυάρις, τεύχς 192, τόμς 21, σ. 18-23. Σμκβίτης Β. (1982) "Εκβιμηχάνιση και Κινωνικές Μεταβλητές" Δελτίν Διικήσεως Επιχειρήσεων. Οκτώβρις-Νέμβρις, τεύχς 199, τόμς 21, σ. 20-22. Στεριώτης Κ. (1992) "Συμμετχή στα Κέρδη και τη Διίκηση. Γιατί Φβύνται τ Ίδι Εργδότες και Εργαζόμενι;" Information. Σεπτέμβρις 1992, σ. 38-50. Στεφανίδης Δ. (1949) Η Κινωνική Οικνμική τόμς Π, εκδόσεις Χρ. Λυκάς, Αθήνα. Τσαύση Γ.Δ. (1984) Η Κινωνία τυ Ανθώπυ εκδόσεις Gutenberg. Δ. Ευρώπη και στην Ελλάδα" Οικνμικός Ταχυδόμς 1/1/1987, σ. 40- -112-
Φίλιας Ι. Β. (1976) Μα Βέμπε: Συστηιιατική Κινωνιλγία και Μεθδλγία εκδόσεις Νέα Σύνρα. (1977) Εισαγωγή στη Μεθδλγία και TIC τεχνικές των κινωνικών εευνών εκδόσεις Gutenberg. (1978) Κινωνικά Συστήματα εκδόσεις Νέα Σύνρα. Φίλις Φ. Β. (1984) "Η Κινωνικικνμική Λγιστική" έκδση Κ.Ε.Π.Ε. Αθήνα Αύγυστς. Φωτήλας Π. (1980) "Ηρθε η Ώρα για να Υπλγισθεί και Γνωστπιηθεί στ Κινό η Κινωνική Συνεισφρά των Επιχειρήσεων" Οικνμικός ΤαΥυδόμς. φ 38 (1376), 18/9/80, σ. 38-40. Χάστας Ι. (1975) "Η Ιδιωτική Επιχείρηση στη Σύγχρνη Κινωνία" Οικνμική Επιθεώρηση. Ιύνις-Ιύλις, σ. 20-38. Χατζησάββας Κ. - Καμαριανάκης Ε. (1982) "Κινωνικός Ισλγισμός στις Επιχειρήσεις" Οικνμικός Ταχυδρόμς. Οκτώβρις 14/10/1982, σ. 53-54. Bottomore Β.Τ. Κινωνιλγία εκδόσεις Gutenberg. Cipolla M. C. (1988) H Ευώπη Πριν από τη Βιιχηνανική Επανάσταση Κινωνία και Οικνμία 1.000-1.700 μ.χ. εκδόσεις Θεμέλι. Clough B.S., Rapp T.R. Π9791 Ευρωπαϊκή Οικνμική Ιστία Τόμς Α, Β, εκδόσεις Παπαζήσης. Dunstan J.PP. (1982) "Υπευθυνότητα στις Σχέσεις της Επιχειρήσεως. Ευθύνες και Δυνατότητες για τ Μάνατζμεντ, υπό Καθεστώς Πλιτικής - 113-
Επιδράσεως και Οργανωμένων Πιέσεων" Δελτίν Διικήσεως επινειήσεων. Ιανυάρις, τεύχς 192, τόμς 21, σ. 25-31. Gide C, Rist C. (1962) Ιστία των Οικνμικών Θεωιών εκδόσεις Γκόνης, Αθήνα. Humble J., AbtK. (1975) "Ο Κινωνικός Ισλγισμός της Ελευθέρας Επιχειρήσεως" Οικνμικός Ταχυδρόμς. Φ 1114,11/9/75, σ. 42-47. Roll Ε. Ιστία της Οικνμικής Σκέψεως, εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα. Schwartzenberg G.R. (1977) Πλιτική Κινωνιλγία Τόμς Ι, εκδόσεις Παρατηρητής. Timashefe S.N., Theodorson A.G. (1980) Ιστία Θεωιών εκδόσεις Gutenberg. Κινωνιλγικών Tuma Η.Ε. Ευρωπαϊκή Οικνμική Ιστία τόμς Ι και II, Μετάφραση Μ.Π.Χατζηπρκπίυ, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. Neston F.J. - Brigham Ε. Βασικές αχές της Χρηματικνμικής Διαχείρισης και Πλιτικής Εκδόσεις Παπαιηση. Αθήνα 1986. Ackerman W.R. (1973) "How Companies Respond to Social Demands" Harvard Business Review, July-August, pp. 88-98. Aiken E.M, Blackett A.L., Isaacs C. (1975) "Modeling Behavioral Interdependencies for Stewardship Reporting" The Accounting Review. July, Gutenberg, pp. 544-562. Alexander M.O. (1973) "Social Accounting, If you please!" Canadian Chartered Accountant. January, pp. 23-33. -114-
Anderson H.R. (1976) "Social Responsibility Accounting: Measuring and Reporting Performance" CA Magazine. May, pp. 41-46. (1976) "Social Responsibility Accounting what to measure and how" Cost and Management, Sept. - Oct., pp. 34-38. (1977) "Social Responsibility Accounting-Evaluating its Obsectives, Concepts and Principles" Canadian chartered Accountant (Canada), October, pp. 32-35. Agresti A. (1990) Categorical Data Analysis John Willey and Sons, New. York. Barker F.R. (1973) "The Businessman's Role" Management Accounting. February, pp. 15-17. 26. Van den Bergh R. (1976) "Time to Speed Corporate Social Accounting" Accountancy (UK), April, pp. 50-52. Bloom R., Debessay Α., Ramsay N., Rau P. (1987) "Is Social Responsibility Reporting Desirable?" CMA Magazine VG1 η 2, March/April, pp. 34-40. Blundell L., Booth P. (1988) "Teaching Innovative Accounting Topics: Student Reaction to a Course in Social Accounting" Accounting & Finance V28 η 1, May, pp. 75-85. Brook J.L. (1979) "Cost Benefit Analysis: The New Measure of Corporate Responsibility" CA Magazine (Canada) October, pp. 53-57. Barnett H.A., Caldwell C.J. (1974) "Accounting for Corporate Social Performance: A Survey" Management Accounting. November, pp. 23- -115-
Brummet R.L. (1973) "Total Performance Measurement" Management Accounting, November, pp. 11-15. Burke CR. (1980) "The Disclose of Social Accounting Information" Cost & MâML(Canada), May/Jun, pp. 21-24. Burton J.E. (1977) "Toward a Theory of Corporate Social Accounting: A Comment" The Accounting Review Vol. Lll, No 4, October, pp. 971-983. Burby L. S., Haim Falk (1979) "Demand for Social Responsibility Information by University Investors" The Accounting Review Vol. LIV, No 1, January, pp. 23-37. Cauthory H.L.(1977) "Whatever Happened to Social Accountants" Management Accounting, April, pp. 55-60. Churchill C.N. (1974) "Toward a Theory for Social Accounting" Sloan Management Review. Spring, pp. 1-17. Coil F.R. (1975) "Contributions-Monetary Versus non-monetary Management Accounting April, pp. 35-38. Derwent R. (1989) "A Mandate for Green Reporting" Accountancy V104 η 1154, October, pp. 92-94. Dierkes M., Bezthoin A.A. (1986) "Whither Corporate Social Reporting: 15 It Time to Legistate?" California Management Review V28 η 3, Spring, pp. 106-121. Dierkes M. (1979) "Corporate Social Reporting in Germany" 1 rnf of General Memt (UK) V4 h 4, Summer, pp. 3-13. -116-
Dilley CS. (1975) "Practical Approaches to Social Accounting" CPA BEBRNARY,pp. 17-21. Emory W.C. (1985) Business Research Methods Third edition 1985, Richard D.Irwin, Inc. Elias Ν., Epstein M. (1975) "Dimension of Corporate Social Reporting" Management Accounting. March, pp. 36-40. Estes R. (1979) "Standards for Corporate Social Reporting" Massachusetts CPA Review 1979, pp. 19-32. Estes R., Zenz N. (1978) "Social Accounting in a Manufacturing Company: An Action Research Study" Journal of Contemporary Business. Winter, pp.33-43. Trevor E.G, Ritaat A.K. (1986) "Islam and Social Accounting" Journal of Business Finance & Accounting V 13 η 1, Spring, pp. 39-50. Garett R. (1980) "Social Accounting and the Pursuit of Hapiness: A Moral Dilemma" Business & Society. Winter, pp. 23-29. Gray R., Owen D., Maunders K. (1986) "Corporate Social Reporting: The Way Forward" Accountancy V98 η 1120 Dee, pp. 108-109. Gray R., Perks B. (1982) "How Desirable is Social Accounting?" Accountancy. April, pp. 101-102. Guthrie E.J., Mathews Q.M. (1984) Current State of Social Accounting in Australia Paper, August. 34. Dierkes M., Berthoin A.A. "The Usefulness and Use of Social Reporting Information". Accounting. Organization & Society V 10 η 1 195, pp. 29- -117-
Frizelle S.P. (1975) "Accounting and the Other World" Management Accounting. October, pp. 27-28. Half C, Jones M. (1991) "Social Responsibility Accounting: Myth or Reality?" Management Accounting (Lon) V69, March, pp. 34-35. Henderson H.R. (1975) "Day-Care-A Business Operated for Profit" Management Accounting April, pp. 39-42. Hussey R. (1978) "France has a Social Audit" Accounting (NK) February, pp. 111-112. Guthrie J., Lee P. (1989) "Corporate Social Reporting: A Rebuttal of Legitimacy Theory" Accounting & Business Research V 19 η 76, Autum, pp. 343-352. Johnston H.C. (1979) "Corporate Approaches to Social Accounting" Business July/August, pp. 45-52. Kastehnolz E.F. (1975) "An Accountant's New of Corporate-Responsibility" Canadian Chartered Accountant (Canada) February, pp. 56-58. Kinnear CT., Taylor R.J. Marketing Research Sec. Edition, McGraw-Hill book Company. Kreiser L. (1980) "Toward a More Social Income Statement" Financial Executive. June, pp. 24-26. Known, Y.K. (1978) "The Social Value of Accounting Information in a Temporary Economic Equilivrium". Lambert C.J. (1983) "Reports, Reports, and More Reports" The CPA Journal. April, pp. 25-30. - 118-
Lancgevin M. (1982) Corporate Social Responsibility Accounting: A Canadian Empirical Study Syracuse University. Linowes F.D. (1973) "The Accounting Profession and Social Progress", The Journal of Accountancy. July, pp. 32-40. Mead M. (1976) "Social Accounting and the American Dream" Business & Society Review, Fall, pp.5-9. Marlin T.J. (1973) "Accounting for Pollution" The Journal of Accountancy. February, pp. 41-46. Mathews R.M. (1983) "A Suggested Organisation for Social Accounting Research" Paper, August. (1984) "A Suggested Classification for Social Accounting Research" Journal of Accounting and Public Policy 4/84. pp. 199-221. (1984) "Social Accounting for Beginners" Australian Accounting (Australia), October, pp. 775-77. Mathews R.M., Gordon M.I. (1984) "Social Responsibility Accounting Deselosures-Differential Responses as a Function of Professional Robv Membership" Paper, Toranto, August. McComb D. (1978) "Some Guidelines on Social Accounting in the US" Accountancy. April, pp. 50-52. Moore G.P., Eashirley, Edwards E.D. (1972) Standard Calculations Pitman Publishing. Statistical Mahapatra S. (1984) "Investor Reaction to a Corporate Social Accounting" Journal of Business Finance and Accounting (UK), Spring, pp.29-40- -119-
Murhy E.F., Burton J.E. (1980) "Accountants Assess the Social Audit" Business Vol.30 η 5 a Sep/Oct, pp. 33-40. Owen D. (1984) "Can UK Meet Challenge of Social Accounting?" Accountancy (UK), August, pp. 73-74. (1981) "Why Accountants Can v t Afford to Turn their Backs on Social Reporting" Accountancy. January, pp. 44-45. Parker E.J. (1971) "Accounting and Ecology-Α Perspective" Journal of Accountancy. October, pp.4. PerksW.R. Gray H.R.(1979) "Beware of Social Accounting" Management Accounting (NK), December, pp. 22-23. Pomeranz F. (1978) "Social Measurement: A Primer for Implementation" Journal of Accounting, Auditing, V! Summer, pp. 385-390. August, pp. 69-71. (1980) "Statements in Quotes" Journal of Accountancy. Rabun M.T., Williams W.C. (1974) "Social Accounting-The Accountants Role" Federal Accountant. December, pp. 3-8. Rashad Addel Α., Khalic (1974) "The Entropy Law, Accounting Data, and Relevance to Decision Making" The Accounting Review. April, pp. 271-283. 66. Ratcliffe A.T., Munter P. (1980) "The Development of Social Accounting Models: A Comparative Analysis" Business & Society. Winter, pp. 56- -120-
Ratchliffe A.T., Munter P. "The Development of Social Accounting Models: A Comparative Analysis" Business and Society. Winter, pp. 56-66. Risita S.C. (1975) "Social and Financial Steward Ship" The Accounting Review. July, pp. 533-543. Roth P.H. (1981) "A New Outlet for Energy Audit Data" Journal of Accountancy. September, pp. 68-81. (1982) "A Role for Small Business in the Social Accounting Area" Journal of Small Business Management. January, pp. 27-31. Schoenfeld M.H. (1978) The Status of Social Reporting in Selected Countries University of Illinois. Scrivenez CR. (1974) "Social Accounting - Sharing the Responsibility" Financial Executive. January, pp. 24-27. Shane B.P., Spicer H.B. (1983) "Market Response to Environment Information Produced Outside the Firm" Accounting Review, July, pp. 521-538. Smith Mcom E. (1981) "Who's Afraid of Social Accounting?" Management Accounting, March, pp.29-33. Social Accounting Monitor. Mar 1984, Oct 1984, Nov 1983, Dec 1985, May 1986, June 1985. Spicer H.B. (1978) "Accounting for Corporate Social Performance: Some Problems and Issues" Journal of Contermporarv Business. Winter, pp. 151-170. -121-
Spicez H.Β. (1978) "Investors, Corporate Social Performance and Information Disclosure: An Empirical Study" The Accounting Review. Vol. LIH No I, January, pp. 94-111. Murray R.S. (1975) Probability and Statistics McGraw - Hill Book Company. Stanga G.Κ., Benjamin I.J. (1978) "Information Needs to Bankers" Management Accounting. June, pp. 17-21. Stiner M.F. (1978) "Accountant's Attitudes Toward Social Accounting" The Journal of Business. Vol. 16, May, pp. 3-12. Taylor K. (1975) "Social Accounting - Whose Responsibility" Management Accounting (UK), November, pp.361-362, 364. * Taylor C.T. (1976) "The Illusions of Social Accounting" CPA Journal. January, pp. 24-28. Tipgos A.M. (1976) "A Case Against the Social Audit", Management Accounting. November, pp. 23-26. Tybout A.R. (1981) "Social Accounting for Pollution" Land Economics. Vol. 57, No 4, November, pp. 507-525. Filios P.V. (1984) "Corporate Social Responsibility and Public Accountability" Journal of Business Ethics 3, pp. 305-314. Whittington R. (1977) "Social Accounting and the Tragedy of the Commons" Management Accounting. April, pp. 32-34. Wokutch E.R., Fahey L. (1986) "A Value Explicit Approach for Evaluation Corporate Social Performance" Journal of Accounting & Public Policy. V5n3,pp. 191-214. -122-
Zepan Β.S. (1980) "Corporate Social Responsibility - an Update" Journal of Accountancy. July, pp. 77-81. - 123-
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Μείωση της δυνάμεως σύμφωνα με τ σχετικό πρόγραμμα. Εξέλιξη Συνλικής Δύναμης Πρσωπικύ Vi,,.* jv (,!» Γ ι Ι 1. - l ' i l i ' < ιίΐ,", ^ϊ>''*; ' 'Ι liy "* \ τ ι t * * s ' > ' >' 4 ; >,? ι ' ',ι ί. ' ' - ι Συνλική δύναμη της 31ης'Δεκεμβρίυ, Ι t Ι ' ι, 1 * νν J ι J} κ ι >,1 ι '; ι, Ι 1 '!,".!'.' Διευθυντές και Πρϊστάμενι _ > Ί. ' ^ 27 Βηθί Πρϊσταμένων & Εργδηγί ;,, <'κ ',' 157 Υπάλληλι ανώτερης ειδίκευσης,'. ' s \ 49 Ειδικευμένι Υπάλληλι-Εργάτες if. ",/', 267 Υπάλληλι-Εργάτες 'i,,yi. ; >. '? J, 1 167 ΣΥΝΟΛΟ «:,. ii'ì Αριθμός 667 1990 % 4.1 23,5 7,4 40,0 25.0 100,0 1 Αριθμός ' Ϋ.< ^ 25. ',«, ne < 1991, V.:; 51 ' ' ;, 252 ί ' 4 Λ ; 139 'Ί, 613, ; %... : ' 23,8 '.'8,3,, 41.1 ' 22.7 -, 100.0 Ανάλυση δύναμης κατά φύλλ 1990 1991. Α % Γ % Α % Γ % Διευθυντές και Πρϊστάμενι Βηθί Πρϊσταμένων & Εργδηγί Υπάλληλι ανώτερης ειδίκευσης Ειδικευμένι Υπάλληλι-Εργάτες Υπάλληλι-Εργάτες 26 151 43 241 140 96,3 96,2 87,8 90,3 83,8 1 6 6 26 27 3,7 3,8 12,3 9,7 16,2 24 139 44 228 114 96,0 95,2 86,3 90,4 82,0 1 7 7 24 25 4,0 4,8 13,7 9,6 18,0 ΣΥΝΟΛΟ 601 90,1 66 9,9 549 89,6 64 10,4
, -. Κινητικότητα τυ Πρσωπικύ 11% 10% 1 1 9% 8% 7% <» i ι f.! Ι «f t & 4Î - H». «a κ 6% '5% (VV> \ f * ' ; ^ 'i'ï 4% 3% 2% /I > t > * ϋί- >'. *ti J,,) ν,- t. A J, * ' i, di m 'h ψ WW 1% 0% 1987 1988 1989 1990 1991 Κινητικόιηια Αριθμός Πρσλήψεων + Απχωρήσεων Μέσς όρς απασχλυμένων Ανάλυση ημερών απυσίας σύμφωνα με την αιτία Δ/ντές & Πρϊστ. Βηθ. Πρϊστ. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες Σύνλ 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 Ασθένειες Ατυχήματα Μητρότητα Αδικαιλόγητες & δικαιλγημένες χωρίς απδχές Δικαιλγημένες με απδχές 4-367 52 839 53 411 78 94 38 3.082 732 399 3.631 403 2.896 359 345 1.057 368 3.453 784 399 4.470 456 3.307 437 345 1.151 406 ΣΥΝΟΛΟ 4-1.311 621 8.247 5.025 9.562 5.646 Ανάλυση ημερών ασθενείας σύμφωνα με την διάρκεια Δ/ντές & Πρϊστ. Βηθ. Πρϊστ. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες Σύνλ 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 Μέχρι 15 ημέρες 16-30 ημέρες 31-60 ημέρες 61-90 ημέρες Πάνω από 90 ημέρες 4-105 26 149 87 120 37 153 101 862 346 694 518 662 872 215 484 236 1.089 971 372 843 605 662 992. 252 637 236 1.190 ΣΥΝΟΛΟ 4 367 411 3.082 2.896 3.453 3.307
ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Αύξηση απδχών στα επίπεδα τυ τιμαρίθμυ. Δαπάνες Πρσωπικύ Πσστό Συνλικύ Κόστυς Παραγωγής ψ "KM 4? ιμ t ι< \ ntàw % I nj ί { Adi fä.f*^ tós^m^ 1987.1988 1989 1990 1991 ΕΤΗΣΙΕΣ ΑΠΟΔΟΧΕΣ (ΧΙΛ. ΔΡΧ.) 1990 1991 Υπερωρίες Σύνλ % Υπερωρίες Σύνλ % Διευθυντές & Πρϊστάμενι Βηθί Πρϊσι. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες 30.550, 70.960 255.375 822.558 1.803.316 3,7 3,9 37.022 65.807 279.135 969.568 2.026.005 3,8 3,2 ΣΥΝΟΛΟ 101.510 2.881.249 3,5 102.829 3.274.708 3,1
Λ. 11 υ i ε ς Ασ Ο ε ν ε i α. ς 5000 - X.V ω. 10 Π. η; 3000 -- 2000 -- 1000 0 1987 1988 1989 1990 1991 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ - ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ Αριθμός Συχνότητα ανά 1.000.000 ώρες εργασίας Αριθμός ημερών απυσίας ανά 1.000.000 ώρες εργασίας 1990 1991 1990 1991 1990 1991 Ασθένειες Λιυχήμαια 419 16 356 7 337,04 12,87 297,50 5,85 3.756 561 3.771 135 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΑΠΑΝΩΝ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (ΔΡΧ.) Εξε ιάσεις πρσλήψεως Περιδικές εξετάσεις Πρσωπικύ Λειτυργία Υγεινμικής Υπηρεσίας Επιθεωρήσεις ειδικών Συμβύλων Ασφαλείας ΣΥΝΟΛΟ 1990 211.650 2.760.096 35.194.653 2.744.049 40.910.448 1991 251.895 3.551.040 41.699.672 1.294.969 46.797.576 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Αριθμός συνεδριάσεων της Μικτής Επιτρπής Υγιεινής και Ασφαλείας της Εταιρείας Αριθμός υνεδρ. Υγιεινής και Ασφαλείας πυ πραγματπιήθηκαν στα διάφρα τμήματα Αριθμός εκπαιδευθέντων στην Πυρασφάλεια Αριθμός εκπαιδευθέντων στις Πρώτες Βήθειες 1990 9 175 237 17 1991 11 186 226
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κόστς Εκπαίδευσης 22 20 18 16 14, :, : : ; : ί: ' :.. 12 10 8 J I f s Ι 1 Ι. '. 1 Jr 6 4 2 0 Τ f»it Μ Γ'»iti! ' ) 1 Λ 1 ι Ì * * l'i ' t t 1 *? s f.',' 1. : }v;i)j'si';,i?r? 'U'-Wiï >',>, ι if 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991...1 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Εργάσιμες ώρες πυ διατέθηκαν για εκπαίδευση σαν πσστό των ετησίων απδχών τυ Πρσωπικύ Δαπάνες εκπαιδεύσεως αν πτό των ετησίων απδχών τυ Πρσωπικύ Συνλικές δαπάνες εκπαιδεύσεως αν πστό των ετησίων απδχών ίυ Πρσωπικύ 1990 1,96% 0,57% 2,53% 1991 0.36% 0.27% 0.63% ΠΟΣΟ ΠΟΥ ΔΙΑΤΕΘΗΚΕ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΔΡΧ.) Εκπαίδευση oro Εργστάσι Εκπαίδευση εκτός Εργστασίυ Δαπάνες μετακινήσεως Υλίκη >';ΥΗΟΛΟ ^tii^li.imlfclhfttrillfefrafrffimi^ 1990 5.063.772 7.472.607 4.406.470 344.601 17.287.450 1991 334.630 7.668.008 1.102.306 556.578 9.661.522 j^»j^i^^lfiimia.i«ijiaaiffi-ia-j;.ri.>a>.aiiait.-iiiiiibi
' : " ' " - * Ηλικία τυ Πρσωπικύ '" "" ~m, Ε Γ~7Γ :Γ"7-: :-.'3>. 1 1,-..---..^..,.,,. *.. Μ L-. 1.- ; - Ι.:,,Λ,'.'ΐ"! ;'", : ' "' V '' "*''7.'" Κώω από 25 25-34 35-44 45-54 Πάνω από 54 ιλυση δύναμης με η την ηλικία Δ/ντές & Πρϊστ. Βηθ. Πρϊστ. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες Σύνλ % Κατανμή τυ συνόλυ 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 υ από 25 χρόνων 34 χρόνων 44 χρόνων - 54 χρόνων ω από 54 χρόνων 1 11 9 6 12 7 6 16 75 57 9 16 62 61 7 9 107 175 147 45 3 91 175 136 37 9 124 261 213 60 3 107 249 204 50 1,4 18,6 39,1 31,9 9,0 0,5 17,4 40,6 33,3 8,2 :ιι ΗΛΙΚΙΑ 47 47 44 44 42 42 43 43 100,0 100,0 λυη δύναμης με η την πρϋπηρ. Δ/ντές & Πρϊστ. Βηθ. Πρϊστ. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες Σύνλ % Κατανμή τυ συνόλυ 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 ù από Ι χρόν 5 χρόνια 10 χρόνια 15 χρόνια 20 χρόνια Ό από 20 χρόνια 1 4 3 6 7 6-5 3 5 5 7 1 24 10 31 45 46 3 18 14 20 48 43 4 57 95 210 84 33 1 49 87 170 99 36 6 85 108 247 136 85 4 72 104 195 152 86 0,9 12,7 16,2 37,1 20,4 12,7 0,7 11,7 17,0 31,8 24,8 14,0 11 ΠΡΟΫΠΗΡ. 15 15 mammm 16 16 ÉjaafflMSBiiìi.iüUtüaBüii 12 13 ^BHKJ'AMiaiMJL 13 14 100,0 100,0
Πρϋπηρεσία τυ Πρσωπικύ 40% 30% ;%Α \ 20% 10% 0% Κάτω από 1 \ \ \ 1-5 6-10 ι 11-15 10-20 ; 1 m ' Ι Πάνω από 20 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΧΩΡΉΣΕΙΣ Δ/νΐές & Πρϊσι. Βηθ. npoïot. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες Σύνλ 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 Παραιτήσεις Λήξεις Συμβάσεων Συνιαξιδιήσεις Απλύσεις 2 1 1 3 6 5 11 2 8 1 20 3 3 34 1 11 1 28 3 8 47 4 ΣΥΝΟΛΟ 2 2 9 18 32 38 43 58 ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ Δ/νιές & Πρϊσι. Βηθ. Πρϊσι. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες Σύνλ 1990 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 Αριθμός πρσλήψεων 1-1 3 4 1 6 4 ΑΠΟΥΣΊΕΣ 1990 1991 Ανάλυση ημερών απυσίας Ημέρες απυσίας Ημέρες εργάσιμες Ημέρες απυσίας Ημέρες εργάσιμες Διευθυντές & Πρϊστάμενι Βηθί Πρϊστ. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες 4 1.311 8.247 6.700 39.680 119.040 0,06 3,3 6,9 621 5.025 6.165 34.620 104.809 1,2 4,8 ΣΥΝΟΛΟ toemmmmmm 9.562 165.420 5,8 mmm 5.646 wmmmemmma 145.594 3,9
Τιμάριθμς και Μισθί 35 30 25 20 15 10 5 0 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 Τιμάριθς Μιθί ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΑΠΑΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ (ΧΙΛ. ΔΡΧ.) ; ΠΟΣΌ % 1990, 1991 1990 1991 Σύνλ απδχών,,'. Εργδτικές επιβαρύνσεις (Ασφαλιστικές εισφρές και χαρτόσημα) Άλλες δαπάνες Πρσωπικύ (παιδικές κατασκ., δώρα, βραβεία, καντίνα, ιατρ. περίθαλψη κ,λπ.) ΣΥΝΟΛΟ 2.881.249 599.439 ι 418.150 3.898.838,. 3.274.708 If ' 748.328 ' ' 704.984,. 4.728.020 73,9 15,4 10,7 100,0.., 69,3 ', - 15,8 ' 14,9 100,0 ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΣΑΝ ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Σύνλ δαπανών Πρσωπικύ (Λρχ.) Σύν. κόστυς παραγ. πρ απσβέσεων (Δρχ.) :;Γ' ': 1990 ; ;.: 3.898.838.000: 10 Ρ0'. -ia,o7o 19.930.010.000 1991 4.728.020.000 22.242.036.806 Ol ow -ύΐ,τίι ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΥΞΗΣΕΩΣ ΤΙΜΑΡΙΘΜΟΥ ΚΑΙ ΜΙΣΘΩΝ/ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΩΝ ΕΤΟΣ Τιμάριθμς Μέσς όρς Μισθών & Ημερμισθίων % μεταβλής μισθών/ ημερμισθίων σε σχέση με τιμάριθμ 1982 1990 1991 100,0 385,1 453,6 100,0 474,6 566,2 +0,7 +1,5 wmam
ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Μείωση αριθμύ ατυχημάτων Δείκτης Συχνότητας Ατυχημάτων 60 ΧΗΜ. ΒΙΟΓν 1 ΓΑΛΛΙΑΣ 50 40 30 Υ Ρ1)Γ ^a Vv <v. "^ Ϊ-Τί^. Τα στατιστικά απτελέσματα imi έτυς 1991 απτελύν ένα καινύργι ρεκόρ για την Εταιρεία ΐ' ένα πσστό ππχνόπιιας της τάξεως τι.ι 5 8 κπι ίνα πη<>σ(6 σβαρό «ικις ιης τάξεως ι ou 0.135 KJ OJWKI. ^κρινμένη με ία [ν.κ«ι;ύ ÎOU ri.àfau της χημικής βιμηχανίας στη Γαλλία (16 και 0.5Π), απιελυν piti πλύ καλή filiform. Αριθμός Ατυχημάτων Ανικανότητας. ήλ, ν Συχνότητα «- χ 1.000.000 Ώρες Εργασίας ^.>ϊτ^,.,, ν 20 10 ' >Ν^ ^^*S ^ ^ ~ ^Ν 1955 1965 1975 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 χημική βιμηχανία Γαλλίας fflf Χ.Β.Β.Ε. ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ Ατυχήματα εργασίας Ατυχήματα διαδρμής θανατηφόρα ατυχήματα 1990 16 3 1991 7 2 ΑΙΤΙΕΣ ΤΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ Μετακίνηση φρτίυ Χημικές υσίες Θερμικά εγκαύματα Εργαλεία Από μηχανές σε κίνηση Πτώση εργαζμένυ Πτώση αντικειμένυ Άλλες αιτίες Από χήματα σε κίνηση ΣΥΝΟΛΟ 1990 2 4 1 1 4 2 2 16 1991 1 2 1 2 1 7 ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Αριθμός εξετάσεων πρσλήψεως Αριθμός περιδικών εξετάσεων ΣΥΝΟΛΟ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 1990 12 204 216 1991 18 216 234
Συμμετχή στην Εκπαίδευση ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΘΕΝΤΩΝ. :.! ν ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 1990 'ι,. 1991 1990 ' 1991 Διευθυντές και Πρϊστάμενι Βηθί Πρϊσταμένων & Εργδηγί Υπάλληλι ανώτερης ειδίκευσης Ειδικευμένι Υπαλληλι-Ερνάτες Υπάλληλι-Εργάτες 1 v., 31 /. Μ32.. 64! 90 14 èi*?:67:"v : J 85 : ; 4; «3 v,r ; 2, 7 2, 12 4 ' ν: s ". 2 ' 2 3 ΣΥΝΟΛΟ t 331 «.? '330.,, 27, 12 ΑΡΙΘΜΟΣ ΩΡΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ν'αμειβόμενεσ! ΜΗ ΑΜΕΙΒΟΜΕΝΕΣ 1990. 1991 1990-1991 Διευθυντές και Πρϊστάμενι Βηθί Πρϊσταμένων & Εργδηγί Υπάλληλι ανώτερης ειδίκευης Ειδικευμένι Υπάλληλι-Εργάτες Υηάλληλι-Εργάτες 634 4.258 3.617 6.655 756 295 1.592 442 960 170 292 877 896 376 240 225 1.084 99 166 66 ΣΥΝΟΛΟ 15.920 3.459 2.681 1.640
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Απασχόληση Εναλλασσμένυ Ωραρίυ 60% Δ/ντές & Πρ'κπ. Βηθ. Πρϊστ. & Εργδηγί Υπάλληλι & Εργάτες Σύνλ 1990 ' 1991 1990 1991 1990 1991 1990 1991 Ετήσι ύν.ωρών εργ.(χιλ.ώρες) Αριθμός απασχλυμένων σε θέσεις εναλλασσόμενυ ωραρίυ ή σε Πσστό της εγγεγρ.δύναμης(%) 54 50 317 37 5,5 304 37 6,0 809 299 44,8 809 250 48,7 1.181 336 50,4 1.163 287 46,7 ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Διατήρηση μαλύ κλίματς εργασιακών σχέσεων Αριθμός συνεδριάσεων με τη Διίκηση τυ Σωματείυ των εργαζμένων 1990 41 1991 43