Ο ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΡΟΑΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Transcript

1

2 Ν D.' éoèo ΑΝΔΡΕΑΣ Σ. ΧΡΙΣΤΌΔΟΥΛίΔΗΣ ΐ ι~ '* noi Ο ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΡΟΑΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Διδακτρική διατριβή υπβληθείσα στ Τμήμα Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης τυ Παντείυ Πανεπιστημίυ Κινωνικών και Πλιτικών Επιστημών ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 1995

3 "Εγκριση διδακτρικής διατριβής από τ Πάντει Πανεπιστήμι Κινωνικών και Πλιτικών Επιστημών δεν υπδηλΐ απδχή των γνωμών τυ συγγραφέα" (Νόμς 5343).

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Την Πλιτική Γης συναπαρτίζυν μεγάλς αριθμός πλιτικών και η κάθε πλιτική έχει τυς δικύς της επιμέρυς στόχυς ι πίι δυνατό να μη συμβάλλυν ή και να αντιστρατεύνται την χωρική, περιφερειακή και ικνμική ανάπτυξη. Γενικά, παρατηρείται ι αρχές άσκησης Πλιτικής Γης να μη συσχετίζυν τα μέτρα άσκησης πλιτικής με τν αναπτυξιακό τυς ρόλ. Η μη συσχέτιση των μέτρων Πλιτικής Γης με την ικνμική και χωρική ανάπτυξη μπρεί να απδθεί σε διάφρυς λόγυς όπως : Οι αδυναμίες τυ θεσμικύ πλαισίυ εφαρμγής της Πλιτικής Γης. Η κυριαρχία των τεχνικών λύσεων στα θέματα Πλιτικής Γης σε συσχετισμό με την παρατηρηθείσα καθυστέρηση των ικνμλόγων να ασχληθύν με τ θέμα και να παρέμβυν στη λήψη απφάσεων. Η αδυναμία των αρχών άσκησης Πλιτικής Γης να παρέμβυν σε περιπτώσεις αντιικνμικής χρήσης της γης. Η εύκλη λήψη απφάσεων σε θέματα γης, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη τ αδύνατ της αναστρεψιμότητας των απτελεσμάτων της απόφασης. Η εργασία αυτή έχντας υπόψη τα πι πάνω δεδμένα πρσπαθεί να αναλύσει την ικνμική διάσταση των λαμβανμένων απφάσεων και τις επιπτώσεις πυ έχυν στην ικνμική και χωρική ανάπτυξη με την ελπίδα να συμβάλει ώστε η Πλιτική Γης να καταστεί παράγντας ανάπτυξης. Η παρυσίαση της παρύσας διατριβής, πυ εξειδικεύεται στην περίπτωση της Κύπρυ, είναι ργανωμένη σε τρία Μέρη και επτά Κεφάλαια. Στ Μέρς Ι περιλαμβάννται ι περιρισμί πυ υπάρχυν στην άσκηση της Πλιτικής. Τ Κεφάλαι 1 ασχλείται με τη σημερινή θέση της επιστήμης στ θέμα, την ακλυθύμενη πλιτική στις διάφρες χώρες, τη θέση της Πλιτικής Γης στην ικνμική σκέψη και την ριθέτηση τυ πλαισίυ στ πί θα εξελιχθεί η μελέτη. Στ Κεφάλαι 2, μελετάται τ Θεσμικό Πλαίσι άσκησης της Πλιτικής διευρύνντας την έννια τυ πλαισίυ πέραν της Νμικής ώστε να καλύπτει τις ιστρικές καταβλές, τη διικητική ργάνωση, τις κυπριακές ιδιαιτερότητες και τη χωρική έκταση εφαρμγής της Πλιτικής Γης. Τ Μέρς II ασχλείται με τις επί μέρυς πλιτικές. Ετσι, στ Κεφάλαι 3 αφύ γίνεται μια ιστρική αναδρμή στη χωρταξική Πλιτική, γίνεται αναλυτική παρυσίαση των επιδιώξεων και απτελεσμάτων της ακλυθηθείσας πλιτικής

5 στην αναδιάταξη της ικνμικής δραστηριότητας μετά την καταστρφή τυ Τ Κεφάλαι 4 ασχλείται με την Πλεδμική Πλιτική και συζητείται τ δίλημμα δημόσιας ή ιδιωτικής πλεδμίας. Περαιτέρω τ Κεφάλαι ασχλείται με τα δίκτυα πλεδμικών ζωνών, και τν πλεδμικό πρσανατλισμό. Επίσης ασχλείται με τ σύστημα πλεδμικής διαχείρισης και τέλς πρσπαθεί να αλληλσυσχετίσει τα μέτρα πλεδμικής πλιτικής με τη χωρική ανάπτυξη. Τ Κεφάλαι 5 καταπιάνεται με τ σύστημα διακατχής και τις χρήσεις της γης, απδίδντας περισσότερη σημασία στ σύστημα και πρβλήματα διακατχής αγργαιών και τις πλιτικές πυ ακλυθύνται. Επίσης τ Κεφάλαι ασχλείται με τις χρήσεις γης στν τυριστικό και βιμηχανικό τμέα. Και εδώ γίνεται πρσπάθεια συσχέτισης στιχείων τυ συστήματς διακατχής με τη χωρική ανάπτυξη. Στ Μέρς III καταβάλλεται πρσπάθεια διερεύνησης των επιπτώσεων της Πλιτικής Γης στη χωρική ανάπτυξη και αναλύνται τα απτελέσματα της πρσπάθειας. Τ Κεφάλαι 6, ασχλείται με την αναγκαιότητα πστικής αξιλόγησης της Πλιτικής Γης, πρχωρεί στην επιλγή των αναπτυξιακών δεικτών και των ερμηνευτικών μεταβλητών και αναλύει τα στιχεία και πηγές πρέλευσης των χρησιμπιύμενων στιχείων. Ακλυθεί η ετιμασία και εκτίμηση τυ υπδείγματς και αναλύνται τα απτελέσματα. Τέλς τ Κεφάλαι 7 ασχλείται επιγραμματικά με τα εξαγόμενα συμπεράσματα της μελέτης και τις δυνατότητες πυ από την ανάλυση εξάγεται ότι έχει η Πλιτική Γης. Συμπληρώνντας και καταθέτντας αυτή την εργασία αισθάνμαι υπχρεωμένς να ευχαριστήσω θερμά την Τριμελή Επιτρπή παρακλύθησης της εκπόνησης της παρύσας διατριβής ήτι τυς Καθηγητές Ηλ. Σιδηρόπυλ, Παν. Γετίμη και Αθαν. Παπαδασκαλόπυλ, για τη πλύτιμη βήθεια πυ μυ έχυν παράσχει. Οχι λιγότερες ευχαριστίες φείλω στν Καθηγητή τυ Τμήματς Οικνμικών Επιστημών τυ Πανεπιστημίυ Κύπρυ Πάν Πασιαρδή για την καθδήγηση και στήριξη της πρσπάθειας μυ αυτής. Νείται βεβαίως πως κάθε λάθς ή παράλειψη απτελύν δική μυ ευθύνη ϋ - Ανδρέας Σ. Χριστδυλίδης

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλγς. Π ίνάκας Περιεχμένων Διαγράμματα Οργανγράμματα Π ί νακε ς Σχεδ L αγράμματα Χάρτες i iii x χ χ xiv xiv ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1.1. Η αναγκαιότητα ύπαρξης της Πλιτικής Γης και τυ αναπτυξιακύ της ρόλυ Οικνμική και Περιφερειακή Ανάπτυξη Η σημερινή θέση της Πλιτικής Γης Η Πλιτική Γης σε διάφρες χώρες Η Πλιτική Γης στην ικνμική σκέψη Η Αρχαία Ελληνική Η κλασσική ικνμική Συστατικά στιχεία της Πλιτικής Γης Οριθέτηση Πλιτικής Γης 27 - iii -

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.1. Εισαγωγή Ιστρικές καταβλές της Πλιτικής Γης Οργανωτική διάρθρωση Διικητική ργάνωση επί Αγγλκρατίας ( ) Οργανωτική διάρθρωση και Περιφερειακή Διίκηση μετά τ Τπική Αυτδιίκηση Τ νμικό πλαίσι Τ συνταγματικό δεδμέν Συνταγματικές ιδιαιτερότητες Η νμθετική ρύθμιση Χωρική έκταση εφαρμγής της Πλιτικής Γης Κατεχόμενη περιχή και Νεκρή Ζώνη Κυρίαρχες Βρεττανικές Βάσεις και περιχές ασκήσεων και διευκλύνσεων iv -

8 ΜΕΡΟΣ II ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 3.1. Εισαγωγή Ιστρική αναδρμή Χωρταξικής Πλιτικής Η απικιακή πλιτική ( ) Η πρώτη μετα-ανεξαρτησιακή περίδς ( ) Η περίδς μετά την Τυρκική εισβλή ( ) Οι πληθυσμιακές εξελίξεις Η αναδιάταξη της ικνμικής δραστηριότητας στην περιφερειακή ανάπτυξη Συγκρίσεις μεταξύ περιφερειών Χωρταξικές αλληλεξαρτήσεις Περιφερειακί πλλαπλασιαστές Κλαδική διάρθρωση Διαπιστώσεις 86 - ν -

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ 4.1. Εισαγωγή Δημόσια Πλεδμία ή Πλεδμία της Αγράς; Στιχεία Πλεδμικών συστημάτων ρόλς των πλεδμικών ζωνών στην ανάπτυξη Πρϊστρία της Κυπριακής Πλεδμίας Τ πλεδμικό πλαίσι Άσκηση πλεδμικής πλιτικής Περιχές Τπικών Σχεδίων Περιχή Δήλωσης Πλιτικής Περιχές χαλαρής πλεδμίας Πστικά στιχεία πλεδμικής διαχείρισης Τ δίκτυ Ζωνών Συντελεστής Πλεδμικύ Πρσανατλισμύ Συντελεστής Πλεδμικής Εγκατάστασης Συντελεστής Πλεδμικής Εξειδίκευσης Τ δίκτυ ικιστικών Ζωνών Τ δίκτυ των τυριστικών Ζωνών Αλληλεξαρτήσεις πλεδμικών συντελεστών και συντελεστών ανάπτυξης vi -

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΚΑΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ 5.1. Τ περιεχόμεν της έννιας τυ συστήματς διακατχής αγργαιών Οι καταβλές τυ συστήματς διακατχής Η κρατική ργάνωση και νμθεσία Πρβλήματα διακατχής Κατανμή εκμεταλλεύσεων κατά τάξη μεγέθυς Η χρήση γεωργικής γης Πρσανατλισμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων Εγκατάσταση γεωργικών εκμεταλλεύσεων Πλιτική αναδασμύ Τυριστικές Εγκαταστάσεις Βιμηχανικές εγκαταστάσεις Συσχέτιση αναπτυξιακών συντελεστών και συντελεστών διακατχής νιχ -

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 6.1 Η πστική ανάλυση εργαλεί αξιλόγησης της Πλιτικής Γης Η αναπτυξιακή διάσταση της Πλιτικής Γης Πρβλήματα και επιλγή αναπτυξιακών δεικτών (ερμηνευόμενες μεταβλητές) Οι Πλιτικές Γης ερμηνευτικές μεταβλητές της χωρικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης Τα χρησιμπιύμενα στιχεία για την εκτίμηση Τ υπόδειγμα Εκτίμηση παραμέτρων υπδείγματς Αξιλόγηση εκτιμήσεων Η ανάπτυξη και ι επιπτώσεις της Πλιτικής Γης στις "εντός ρίων ανάπτυξης περιχές" (ΑΧΙΑ 1) Η ανάπτυξη "εντός ρίων ανάπτυξης" (ΑΧΙΑ 2) Οι επιπτώσεις της Πλιτικής Γης στη χωρική ανάπτυξη στ σύνλ της χώρας (ΑΧΙΑ 12) viii -

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΗΣ 7.1 Τα συμπεράσματα Τ θεσμικό πλαίσι Η Χωρταξική Πλιτική Πλεδμική Πλιτική Διακατχή και Χρήσεις Γης Οι δυνατότητες άσκησης Πλιτικής Γης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ix -

13 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Αστικός και Αγρτικός Πληθυσμός ΚΕΦΑΛΑΙΟ Πσστιαία Κατανμή ιδικτησίας στις Περιχές Τπικών Σχεδίων Πυκνότητα Οικδμικής Ανάπτυξης 1992 και (α) - Κατά Επαρχία σταθμισμένη με Ελληνκυπριακή ιδικτησία (β) - Κατά Επαρχία (με συνλική έκταση) ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κεντρική Οργάνωση Κυπριακής Δημκρατίας ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Αρχές Τπικής Αυτδιίκησης Χωρική Εκταση Λειτυργίας Μρφών Τπικής Αυτδιίκησης 1995, Τπική Αυτδιίκηση και Σύστημα Διακατχής Χωρική Εκταση Ασκησης Πλιτικής Γης χ -

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εξέλιξη Αστικύ και Αγρτικύ Πληθυσμύ Μέσ Ετήσι Πσστό Μεταβλής Αστικύ και Αγρτικύ Πληθυσμύ Πληθυσμιακές Συγκεντρώσεις Συντελεστές Συμμετχής (QL) κατά Τμέα Οικνμικής Δραστηριότητας, κατά Επαρχία 1990/ Πρσανατλισμός Οικνμικής Δραστηριότητας Συντελεστές Εγκατάστασης Οικνμικής Δραστηριότητας (CL), 1990/ Συντελεστές Ειδίκευσης Οικνμικής Δραστηριότητας (CS), 1990/ Συντελεστές Χωρταξικής Αλληλεξάρτησης 1990/ Ομαδπιητική Κατάταξη Συντελεστών Χωρταξικής Αλληλεξάρτησης Περιφερειακί Πλλαπλασιαστές 1990/ Συνιστώσες Απασχόλησης Συμμετχής Τεσσάρων Επαρχιών με στιχεία απασχόλησης 1984/1985 και 1990/ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εκταση Εφαρμγής Τπικών Σχεδίων Η διακατχή στις Περιχές Τπικών Σχεδίων Αριθμός και Αξία Ανεγειρμένων Οικδμών στις Περιχές Τπικών Σχεδίων Εκταση και Αριθμός Χωρικών Περιχών στην Περιχή Εφαρμγής Δήλωσης Πλιτικής Εκταση Ασκησης Χαλαρής Πλεδμίας κατά Επαρχία Αριθμός και Αξία υπό Ανέγερση Οικδμών στις Περιχές Ασκησης Χαλαρής Πλεδμίας XI

15 4.7 Πυκνότητα Οικδμικής Ανάπτυξης κατά Επαρχία και μρφή Τπικής Αυτδιίκησης (1992 και 1993) Πλεδμικές Ζώνες κατά Περιφέρεια Συντελεστές Περιφερειακύ Πλεδμικύ Πρσανατλιμύ Συντελεστές Πλεδμικής Εγκατάστασης Συντελεστές Πλεδμικής Ειδίκευσης Περιφερειών Αριθμός και μέγεθς Οικιστικών Αναπτυξιακών Συντελεστών Δίκτυ Τυριστικών Ζωνών και Αναπτυξιακί Συντελεστές Συσχέτιση Πλεδμικών Ζωνών και Αναπτυξιακών Συντελεστών Συσχέτιση Πλεδμικών Συντελεστών Ανάπτυξης και Αναπτυξιακών Συντελεστών 129 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θρησκευτικές και Κρατικές Ιδικτησίες Διακατχή Αγρτικής Γης κατά τις απγραφές Κατανμή γεωργικών εκμεταλλεύσεων κατά τάξη μεγέθυς (α) Ενιαυσίες γεωργικές εκμεταλλεύσεις 1985 και 1994 κατά Επαρχία (β) Μόνιμες γεωργικές εκμεταλλεύσεις 1985 και 1994 κατά Επαρχία (α) Συντελεστές Συμμετχής Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων κατά περιφέρεια (β) Συντελεστής Εγκατάστασης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων κατά Περιφέρεια (α) Ιδικτήτες πριν και μετά τν Αναδασμό (Ρ) Αριθμός τεμαχίων πριν και μετά τν Αναδασμό xii -

16 5.6 - (γ) Μέσ μέγεθς τεμαχίων πριν και μετά τν Αναδασμό ( ) Τυριστικές Εγκαταστάσεις Βιμηχανικές Εγκαταστάσεις Συσχέτιση αναπτυξιακών συντελεστύν και συντελεστών διακατχής 152 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Μέση ΑΧΙΑ κατά Περιφέρεια Σύστημα Διακατχής κατά Επαρχία Αριθμός Ζωνών κατά Επαρχία Τυριστικές Ζώνες και Μέσι Σταθμισμένι αναπτυξιακί συντελεστές Οικιστικές Ζώνες σταθμισμένες με Ελλην- Κυπριακή ιδικτησία και αναπτυξιακί Συντελεστές κατά Επαρχία Παραθαλάσσιες ακριτικές περιχές και απόσταση από θάλασσα Εκτάσεις μόνιμα αρδευόμενες και ξηρικές κατά τόπ διαμνής Ερμηνευτικές μεταβλητές (α) Εκτίμηση παραμέτρων με στιχεία επιπέδυ Περιφέρειας (β) Εκτιμήσεις παραμέτρων με στιχεία χωρικών μνάδων 177 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Συντελεστές Πρσδιρισμυ Οι δυνατότητες της Πλιτικής Γης xiii -

17 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΕΦΆΛΑΙΟ Σχηματική Δημιυργία Πλιτικής Γης 26 ΧΑΡΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δήμι και Συμβύλια Βελτιώσεως Χωρική Εκταση Ασκησης Πλιτικής Γης 58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τπικά Σχέδια Περιφερειακός Πλεδμικός Σχεδιασμός 4.2 (α) Βιμηχανικός Πρσανατλισμός (β) Κτηντρφικός Πρσανατλισμός (γ) Γεωργικός Πρσανατλισμός (δ) Πρσανατλισμός Πρστασίας Ερ,γων και Φύσης (ε) Πρσανατλισμός Παραθεριστικής Κατικίας (στ) Τυριστικός Πρσανατλισμός Πλεδμική Εξειδίκευση Περιφερειών 121 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Πρσανατλισμός Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων 5.1 (α) Ετήσιες Αρδευόμενες (β) Ετήσιες Ξηρικες (γ) Δενδρώδεις Ξηρικές (δ) Δενδρώδεις αρδευόμενες χχν -

18 ΜΕΡΟΣ I ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1.1. Η αναγκαιότητα ύπαρξηç Πλιτικής Γης και τυ αναπτυξιακύ της ρόλυ Η συζήτηση της αναγκαιότητας ύπαρξης ή μη της Πλιτικής Γης και τυ αναπτυξιακύ της ρόλυ θεωρείται απαραίτητ να πρηγηθεί της ανάλυσης, πρκειμένυ να διαπιστωθεί αν τ υπό μελέτη θέμα έχει αντικείμεν και περιεχόμεν. Στην έννια της Πλιτικής ενυπάρχει η λγική της κρατικής παρέμβασης και συνεπώς τ πρώτ θέμα πυ εγείρεται είναι κατά πόσ η κρατική παρέμβαση στα θέματα γης είναι απαραίτητη ή δυνητική και εκφεύγει ή πρέπει να εκφεύγει της κρατικής μέριμνας. Η Γη είναι σε στενότητα και συνεπώς είναι απαραίτητη η απτελεσματική κατανμή της για τις διάφρες δυνατές χρήσεις για ικανπίηση των ανθρώπινων αναγκών. Η παρέμβαση είναι δυνατό να εκδηλώνεται μεταξύ άλλων με τη δημιυργία έργων υπδμής (π.χ. δρόμων, λιμανιών αερδρμίων, υδατικών έργων), με τη δημιυργία κινωνικών υπδμών (π.χ. πλιτική κατικίας, πρστασία ιδικτησίας) και τέλς με τη διασφάλιση της συνέχειας των δικαιωμάτων στη γη (π.χ. νμικό σύστημα, κτηματλόγι), με στόχ την απτελεσματική λειτυργία τυ συστήματς για μεγιστπίηση της παραγωγής αγαθών, εξασφάλιση της ελάχιστης κινωνικής δικαισύνης 1 και ικνμικής και περιφερειακής ανάπτυξης. Lichfield Ν., (1980): "Towards a Comprehension of Land Policy" Habitat Intl., Vol. 4, σελ

19 Τ ερώτημα τ πί ανακύπτει είναι κατά πόσ πι πάνω στόχς είναι επιτεύξιμς μέσω της κρατικής παρέμβασης και συνεπώς άσκησης συγκεκριμένης πλιτικής, ή μέσω τυ μηχανισμύ της αγράς. Ανασκπώντας ιστρικά τ θέμα φαίνεται ότι η ιστρία της Πλιτικής Γης ταυτίζεται με αυτή τυ Κράτυς από την έκτη χιλιετηρίδα π.χ. ως σήμερα. Στην αρχαία Μεσπταμία και Αρχαία Αίγυπτ η κρατική πλιτική εκδηλώνεται με τη δημιυργία χωρμετρικύ και κτηματλγικύ συστήματς για διασφάλιση των ιδικτησιακών δικαιωμάτων, στην αρχαία Ελλάδα με τη δημιυργία επίσημυ συστήματς διακατχής και χρησιμπίηση τυ συστήματς για άσκηση ικνμικής πλιτικής και πλιτικής ικνμικής ανάπτυξης. Πέραν τύτων στην αρχαία Ελλάδα γίννται ι πρώτες ακαδημαϊκές συζητήσεις για τ άριστ σύστημα διακατχής. Στην αρχαία Ρώμη ακλυθείται πλιτική για τ πόση και πια γη δυνητικά θα μπρύσε να απκτηθεί από ιδιώτες, πέραν των περιρισμών στην έκταση των δικαιωμάτων στη γη όπως η μη ικδόμηση κτιρίων σε γεωργικές γαίες κλπ 2. Εκτός από την ιστρική καθιέρωση της Πλιτικής Γης ι εξωτερικότητες από την τυχόν μη ύπαρξη της απτελύν την υσία τυ επιχειρήματς. Έτσι σύμφωνα με τα ικνμικά της Γης 3, απτελεσματική κατανμή των χρήσεων της γης επέρχεται όταν η ριακή κινωνική αξία μιας χρήσης ισύται με τ ριακό κινωνικό κόστς όπυ μόν τ Κράτς μπρεί να εκτιμήσει τ συγκεκριμέν σημεί ισρρπίας. Επίσης, η γη όντας, δημόσι αγαθό δεν είναι δυνατό να απτελεί αντικείμεν ανάπτυξης και πρστασίας από φρείς εκτός από δημόσιυς. Η τρίτη εξωτερικότητα σχετίζεται με την Powelson J.P., (1988): The Story of Land, Εκδ. Lincoln Institute of Land Policy, σελ Για μια αναλυτική πρσέγγιση της λγικής της κρατικής παρέμβασης λόγω εξωτερικτήτων, βλέπε Van Kooten G.C. (1993): Land Resource Economics U.BC. Press, Vancouver, σελ

20 ιδικτησία της εξωτερικότητας (ownership of externality) σύμφωνα με την πία όταν ι ιδικτήτες απφασίζυν για την υλπίηση μιας ικνμικής δραστηριότητας λαμβάνυν υπόψη τ ιδιωτικό κόστς και όχι τ κινωνικό. Τέλς η χρηματική εξωτερικότητα (pecuniary externality) σχετίζεται με τη διάσταση των χρηματικών κερδών για τ κινωνικό σύνλ και τν ιδιώτη από τη χωρθέτηση της ικνμικής δραστηριότητας. Τ αντεπιχείρημα τ πί πρβάλλεται είναι πως μηχανισμός της αγράς μπρεί να απτελέσει υπκατάστατ της Πλιτικής Γης και να δημιυργήσει μηχανισμύς απτελεσματικών λύσεων σε συνδυασμό με την ελευθερία των ατόμων, την κατάργηση των χρνβόρων γραφεικρατικών διαδικασιών και τν περιρισμό τυ κόστυς λειτυργίας τυ συστήματς 4. Η λγική τυ επιχειρήματς δεν είναι νέα, έχει αφετηρία την κλασσική ικνμική σκέψη και υιθετείται από τη σύγχρνη φιλελεύθερη φιλσφία, όμως και αυτή η λγική δέχεται κάπια ελάχιστη κρατική παρέμβαση και συνεπώς υσιαστικά δεν αρνείται την άσκηση πλιτικής αλλά τν περιρισμό της. Πέραν τύτυ δεν είναι εύκλ να δημιυργηθύν ι απαραίτητες συνθήκες υγιύς ανταγωνισμύ λόγω τυ περιρισμένυ αριθμύ συναλλαγών, της αδυναμίας ύπαρξης επαρκύς πληρφόρησης και της βραδείας πρσαρμγής της πρσφράς στη ζήτηση 5. Με δεδμένη την αναγκαιότητα ύπαρξης της Πλιτικής Γης η έκταση άσκησης της συναρτάται από την έκταση κινωνικότητας ή φιλελευθερικότητας τυ συγκεκριμμένυ κράτυς- γενικά στην Ευρώπη η Πλιτική Γης έχει μεγαλύτερ πεδί εφαρμγής παρά στη Β. Αμερική και ειδικά στις Ηνωμένες Πλιτείες όπυ κάπιες πλιτείες ασκύν πλέν Sorensen A.D.-Day R.A., (1981): "Libertarian Planning", Town Planning Review, Vol. 52(4), σελ Lichfield N., (1980): π. π. σελ

21 φιλελεύθερη πλιτική από άλλες 6. Τ δεύτερ στιχεί πυ υπάρχει στην έννια της Πλιτικής Γης είναι αναπτυξιακός της ρόλς και στόχς της απτελεσματικότητας υπνεί αυτήν ακριβώς τη διάσταση. Στις δημσιευόμενες μελέτες τ θέμα αντιμετωπίζεται είτε ρητά από την πτική γωνιά των επί μέρυς πλιτικών (π.χ. η χωρική ικνμική διάσταση της πλεδμίας) 7, είτε έμμεσα από την τεχνική πτική γωνία της μελετώμενης εξειδικευμένης πλιτικής (ΤΙ. χ. η ανάπτυξη γεωγραφικών συστημάτων πληρφριών για ζώνες αγρτικών περιχών) 8, ι φρείς άσκησης πλιτικής όμως εντάσσυν τις επί μέρυς πλιτικές Γης στα αναπτυξιακά τυς πργράμματα 9 θεωρώντας πως ι πλιτικές αυτές απτελύν εργαλεία άσκησης ικνμικής και αναπτυξιακής πλιτικής. Συνεπώς είναι απαραίτητ κυρίαρχ στιχεί μιας μελέτης για τη Πλιτική Γης η αναπτυξιακή της διάσταση Οικνμική και Περιφερειακή Ανάπτυξη Η ικνμική ανάπτυξη απτελύσε πάνττε βασική επιδίωξη των Κρατών και ταυτίστηκε με την ύπαρξη τυς. Για τύτ η επιδίωξη αυτή με τη λήξη τυ Β' Παγκσμίυ Πλέμυ ανάγεται σε, αγώνα αριθμών για δύ βασικά λόγυς: ένας σχετιζόταν με τ φόβ της κάμψης της αύξησης τυ πληθυσμύ McDonald J.F., (1995): "Huston Remains Unzoned" Land Economics, Vol. 71(1), σελ McLoughlin J.B., (1994): "Center of Periphery? Town Planning and Spatial Political Economy", Environment and Planning A, Vol. 26, σελ Chen J.,-Newkirk R.T.-Davidson G.,-Gong P., (1994): "The Development of a knowledge-based geographical information system for the zoning of rural areas". Environment and Planning B, Vol. 21, σελ Planning Bureau, (1989): Five Year Develpment Plan , Nicosia, σελ

22 σε συνδιασμό με την έλλειψη πιασδήπτε πρπτικής για μια νέα τεχνλγική επανάσταση 10, και δεύτερς σχετιζόταν με την άνδ και ανταγωνιστική παρεμβλή τυ νέυ κινώνικυ συστήματς πυ επικράτησε με τη δημιυργία της Σβιετικής Ένωσης σε συνδυασμό με την αφύπνηση των πτωχών λαών για απόδραση από την πενία. 0 δεύτερς λόγς δεν ήταν απλώς μια πρόκληση για ανάπτυξη αλλά και μια πρειδπίηση για τυχόν απτυχία. Τ εννιλγικό περιεχόμεν της Οικνμικής Ανάπτυξης παρατηρείται διαφρπιημέν με κριτήρι τν χρόν. Έτσι μέχρι και τ Β' Παγκόσμι Πόλεμ τ θέμα αντιμετωπίζεται βασικά σαν μέρς τυ γενικύ ικνμικύ πρβλήματς και των συνεπειών της ανάπτυξης 11, μετά τ Β' Παγκόσμι Πόλεμ τ περιεχόμεν μετακινείται στην κατανόηση τυ δρόμυ πυ ακλύθησαν ι αναπτυγμένες ικνμίες για να υπδειχθεί στις υπανάπτυκτες χώρες δρόμς για ανάπτυξη. Οι θεωρίες αυτές απτελύν υσιαστικά την πρώτη πρσπάθεια ή τ πρώτ στάδι αυτνόμησης.της Οικνμικής Ανάπτυξης από την Οικνμική Επιστήμη, δίδντας έμφαση στην επιδίωξη της μεγιστπίησης της ανάπτυξης χωρίς ιδιαίτερη σημασία στη χωρική ή κινωνική της διάσταση 12. Η Οικνμική Ανάπτυξη όπως έχει μετεξελιχθεί ειδικά μετά τη δεκαετία τυ 1980, πρσανατλίζεται στην πρόληψη και αντιμετώπιση των πρβλημάτων πυ δημιυργεί η ικνμική ανάπτυξη. Επίσης ι σύγχρνες θέσεις για την ανάπτυξη δίδυν έμφαση στη διεθνή συνεργασία, τ ρόλ των πλυεθνικών επιχειρήσεων, τη Παπανδρέυ Α.Γ., (1975): Ιμπεριαλισμός και Οικνμική Ανάπτυξη, εκδ. Νέα Σύνρα, σελ Thanawala Κ., (1994): "Schumpeter's Theory of Economic Development and Development Economics" Review of Social Economy, σελ Giunta Α., (1993): "The State of Development Economics", Journal of Regional Policy, Vol. 13(1), σελ

23 διεθνή ικνμική τάξη και την τακτπίηση των χρεών 13. Γενικά η έννια της Οικνμικής Ανάπτυξης, όπως έχει εξελιχθεί μέσα από τις φάσεις ανάπτυξης τής επιστήμης, απέκτησε ευρύ περιεχόμεν και χωρίς να απμακρύνεται από τις αρχές της ικνμικής επιστήμης έχει διανθισθεί στην πρεία της με στιχεία πυ δεν περιλαμβάννταν στ αντικείμεν της στ αρχικό στάδι δημιυργίας της. Η Πλιτική Γης στην παρύσα εργασία θα αντιμετωπίζεται τόσ από πλευράς ικνμικής ανάπτυξης όσ και από πλευράς περιφερειακής ανάπτυξης, κρίνεται συνεπώς απαραίτητη μια σύντμη ανασκόπηση της θέσης της επιστήμης της Περιφερειακής Ανάπτυξης. Η αναγκαιότητα ανάπτυξης της Περιφερειακής Ανάπτυξης ήταν συνέπεια της άνισης ανάπτυξης μεταξύ των περιφερειών σε εθνικό επίπεδ, αλλά και της πρσπάθειας ενπίησης ικνμιών σε διεθνές περιφερειακό επίπεδ 14 με κύρι στιχεί ανάλυσης τη περιφερειακή ή χωρική διάσταση της ανάπτυξης των πρβλημάτων και πρπτικών της. Η περιφερειακή διάσταση της ανάπτυξης μελετάται με διάφρα εργαλεία όπως αυτό της περιφερειακής επιστήμης, περιφερειακής ικνμικής και αστικής ικνμικής. Η απόδση στην περιφερειακή επιστήμη τυ ρόλυ της μακρικνμικής θεώρησης των ικνμικών φαινμένων σε περιφερειακό επίπεδ, της μικρ-ικνμικής θεώρησης στην περιφερειακή ικνμική και επίσης στην αστική ικνμική της εξειδίκευσης της μικρ-ικνμικής θεώρησης στις αστικές περιχές 15 δεν έχει υιθετηθεί ύτε από τις Σιδηρόπυλς Ηλ., (1993): Οικνμική Ανάπτυξη Περιφερειακή Ανάπτυξη - Αστική Ανάπτυξη, σελ. 3. Σιδηρόπυλς Ηλ., (1993): π.π., σελ Berliant Μ., - Raa Th., (1994): "Regional science: The state of art". Regional Science and Urban Economics, Vol. 24, σελ

24 εκπνύμενες μελέτες και ερευνητικές εργασίες ύτε και από τυς θεωρητικύς. Έτσι τ περιεχόμεν της περιφερειακής επιστήμης παρυσιάζεται διευρυμέν για να χωρεί τόσ μακρανάλυση (τ: χ απασχόληση) όσ και μικρ-ανάλυση (it. χ. επιλγή τυ τόπυ εγκατάστασης από τα νικκυριά). Πρόσθετα η περιφερειακή ικνμική εκτός από την μικρθεώρηση σε περιφερειακό επίπεδ ασχλείται και με τις αλληλεπιδράσεις και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των περιφερειών. Τέλς η αστική ικνμική έχει ευρύτερ της μικρ-ανάλυσης ρίζντα, και καλύπτει θέματα όπως τα δημόσια αστικά ικνμικά, τα ικνμικά τυ πλεδμικύ σχεδιασμύ κλπ 16. Η Περιφερειακή Ανάπτυξη δεν είναι υδέτερη έναντι της Πλιτικής Γης, και ανασκπώντας την μαδπιητική κατάταξη των θεωριών μπρύμε να διαπιστώσυμε πως η Πλιτική Γης απτελεί αναπόσπαστ τμήμα της Περιφερειακής Ανάπτυξης. Έτσι, ι θεωρίες των σταδίων ανάπτυξης παρά τ γεγνός ότι απτελύν υσιαστικά ιστρικές γενικεύσεις της πρείας πυ ακλυθήθηκε από αριθμό χωρών στην αναπτυξιακή τυς πρεία 17, εν τύτις φαίνεται πως τα πλείστα μέτρα τα πία πρτείννται και ειδικά από τν W. Rostow στ στάδι των πρϋπθέσεων απγείωσης της ικνμίας, είναι μέτρα ανάπτυξης της υπδμής για ενθάρρυνση των επιχειρηματιών να επενδύσυν, καθώς και μεταρρυθμίσεις στ σύστημα διακατχής της γεωργικής γης. Nijkamp P., (1994): "Regional Economics: A state of an art", Regional Science and Urban Economics, Vol. 24, σελ Βασιλόπυλς Γρ., - Μπίλα Α., (1995): Περιφερειακές Ανισότητες και Πλιτικές Περιφερειακής Ανάπτυξης στην Ελλάδα, , Αθήνα, σελ Σκύντζς Θ.Α., (1973): Εισαγωγή εις την Οικνμικήν της Αναπτύξεως, Αθήναι, σελ _ 7 -

25 Η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας, με εκπρόσωπ τν G. Myrdal, αναγνωρίζντας τη χωρταξική αλληλεξάρτηση ανάμεσα σε κέντρ και περιφέρεια πρτείνει την κρατική παρέμβαση και πργραμματισμό για εξάλειψη των εμπδίων της ανάπτυξης σε τπικό επίπεδ 19. Η πλική περιφέρεια όπως έχει αναπτυχθεί στη θεωρία απτελεί ένα "σύνλ ιεραρχικά διαρθρωμένων ετεργενών χωρικών μνάδων πυ έχυν όμως λειτυργική συνεκτικότητα και αλληλεξάρτηση μεταξύ τυς με σειρά σχέσεων και ρών πυ επηρεάζνται από ένα κεντρικό πόλ" 20 και η εγκατάσταση πρωθητικών επιχειρήσεων σε αυτές δεν εξαρτάται μόν από τα φυσικά πλενεκτήματα τυ πόλυ αλλά και από την υπδμή και τα δίκτυα επικινωνιών και συγκινωνιών Η σημερινή θέση της Πλιτικής Γης Στν όρ Πλιτική Γης απδίδνται πλλές έννιες ι πίες είτε σχετίζνται με τις πλιτικές γης στις πόλεις, είτε με τις πλιτικές χρήσης και ανάπτυξης τυ φυσικύ διαθέσιμυ γη και των λιπών φυσικών πόρων, είτε τέλς με τις λιπές πλιτικές πυ γενικά άμεσα ή έμμεσα έχυν αντικείμεν τη Γη. ι Η ευρύτητα τυ αντικειμένυ δημιυργεί πρβλήματα στην πρσέγγιση της σημερινής θέσης της επιστήμης στ θέμα, για τύτ σε αυτό τ τμήμα της εργασίας θα γίνει γενική παρυσίαση, και στα επί μέρυς κεφάλαια θα γίνει ειδική παρυσίαση και τύτ για δύ κυρίυς λόγυς. 0 ένας σχετίζεται με τις γενικές αρχές της Πλιτικής και δεύτερς με τις ιδιαιτερότητες των επί μέρυς πλιτικών. Η παρυσίαση σε αυτό τ τμήμα της εργασίας καλύπτει τις τάσεις πυ επικρατύν για τ περιεχόμεν και τυς στόχυς Βασιλόπυλς Γρ.,-Μπιλά Α., (1995): π.π., σελ Παπαδασκαλόπυλς Αθ., (1994): Συγκεντρώσεις Παραγωγικών Δραστηριτήτων και Περιφερειακή Ανάπτυξη, Αθήνα, σελ

26 της Πλιτικής Γης, για την αντιμετώπιση τυς από αριθμό χωρών και τέλς την θεώρηση τυ θέματς από την ικνμική σκέψη. 0 Willcox 21 αφύ διαπιστώνει πως δεν υπάρχυν κινά χαρακτηριστικά για μια καθλική πλιτική γης υπστηρίζει πως πιαδήπτε πρσέγγιση στην έννια της πλιτικής είναι απαραίτητ να έχει κύρια σχέση με τη φύση της γης παρά με τη φύση της πλιτικής. Περαιτέρω θεωρεί πως η λέξη "Γη" δεν αναφέρεται στη γη καθ' εαυτή, γιατί αυτή είναι μναδικός συντελεστής παραγωγής πυ δεν μετακινείται, αλλά στα δικαιώματα ή πρνόμια σε αυτή. Για τύτ θεωρεί πως δύ είναι τα ενυπάρχντα συστατικά στιχεία της πλιτικής γης: - τα δικαιώματα τα πία διαφέρυν ανάλγα με τ χρόν, χώρ, νμικό και κινωνικό σύστημα, κυλτύρα και πλιτικές παραδόσεις, και η αξία των δικαιωμάτων η πία πρκύπτει από τ αρχικό κόστς απόκτησης και διατήρησης από την ζήτηση και την ανάπτυξη στη συγκεκριμένη περιχή. Όσν αφρά τη λέξη "Πλιτική", της απδίδνται δύ έννιες ήτι : ως η επιδιωκόμενη πρεία δράσης μιας κυβέρνησης, και τ σύνλ των μέτρων πυ απσκπύν να επιτύχυν τυς καθρισμένυς στόχυς από τις δημόσιες αρχές. 0 Willcox, ταυτίζντας την Πλιτική Γης με τις αστικές πλιτικές, θεωρεί πως τελικά αυτή είναι η υιθετημένη πλιτική δράση πυ επηρεάζει την κατεύθυνση και αλληλεπίδραση των δικαιωμάτων στη γη μέσω της πλεδμικής κυρίως πλιτικής. Willcox D.L., (1980): "Urban Land Policy" Habitat Intl., Vol. 4, σελ

27 Ο Virtanen 22 μέτρων πυ απσκπύν: ρίζει την πλιτική γης σαν τ συνδιασμό ι) στην πρώθηση τυ πργραμματισμύ των χρήσεων γης, ιι ) στην εφαρμγή διαφόρων ειδών αστικών και περιφερειακών σχεδίων, και ιιι) στην πρώθηση της αρχής της ισότητας στα θέματα πυ έχυν σχέση με τη γη. Ο Lee 23 θεωρεί τη γη σαν σύμβλ, πηγή και απόθεμα πλύτυ και ρίζει την πλιτική γης σαν ένα ειδικό τύπ πλιτικής και την ρίζει σαν σύνλ μέτρων σχεδιασμένων να δώσυν κατεύθυνση, συνάφεια και συνέχεια αναφρικά με τ ρόλ της γης στην υλπίηση αστικών, περιφερειακών και εθνικών αναπτυξιακών σχεδίων. Οι Neutze-Harrison 24 θεωρύν την έννια της πλιτικής γης σαν πλύ στενή έννια η πία κύρια περιλαμβάνει και σχετίζεται με την πρσφρά και τιμές της γης για κατικία και αστικές χρήσεις. Στην έννια δεν συμπεριλαμβάνυν - ανκαι θεωρύν πως σχετίζεται - τν πλεδμικό σχεδιασμό. Θεωρύν επίσ,ης πως η πλιτική γης σχετίζεται στενά με την πλιτική χρηματδότησης των αστικών υπηρεσιών, φρλγίας των αστικών γαιών και ακίνητης ιδικτησίας καθώς και με την πλιτική ανάπτυξης περιχών. Virtanen Ρ.V., (1980): "Urban Land Policy in Finland", Habitai Intl., Vol. 4, σελ Lee G.B., (1980): "A review of Land Policy and Policy Measures", Habitat Intl., Vol. 4, σελ Neutze Μ., - Harrison P., (1980): "Urban Land Policy in Australia", Habitai Intl., Vol. 4, σελ

28 Οι Vetter-Rzezinski 25 απδεχόμενι πως η πλιτική γης είναι η εφαρμγή αστικών και περιφερειακών σχεδίων πυ άμεσα σχετίζνται με τ ρόλ της γης, θεωρύν πως μια τέτια πλιτική δημιυργεί φέλη για κάπιυς και κόστς για άλλυς. Αυτή η αναδιανμή υπστηρίζυν είναι συνάρτηση της κατανμής της πλιτικής εξυσίας και δύναμης και αντανακλά τα συμφέρντα των περισσότερ πρνμιύχων μάδων. 0 Borukhov 26 θεωρεί πως η πλιτική γης αναπτύχθηκε με έντνες πλιτικές ρίζες σαν βασικό όπλ επιδίωξης εθνικών στόχων. 0 Murchison 27 συμφωνεί βασικά με τν Rzezinski και υπστηρίζει πως αλλαγές στις πλιτικές χρήσεις γης ωφελύν κάπιες κινωνικές μάδες περισσότερ από άλλες, και πως η έκταση τυ φέλυς συναρτάται από τη χρησιμότητα των βελτιωνόμενων εκτάσεων και τη συγκριτική σχέση με όμιες αναπτύξεις μέσα στην κινωνία. 0 Δ. Ρόκς 28 δεν βρίσκεται μακριά από τις απόψεις Rzezinski και θεωρεί πως η πλιτική γης είναι τ σύνλ των διαδικασιών, πυ καθρίζνται από τις κυρίαρχες επιλγές των κινωνικών δυνάμεων πυ βρίσκνται στην εξυσία και πυ διέπνται από τ θεσμικό και ργανωτικ-διικητικό πλαίσι πυ αυτές επιβάλλυν, σχετικά με τ φυσικό διαθέσιμ Γη, την κατχή, τη διάθεση και τη χρήση τυ σε ικνμικό, κινωνικό και πλιτικό επίπεδ. Vetter D.M., - Rzezinski H.C., (1980): "Land Policy for Whom?" Habitat Intl., Vol. 4, σελ Borukhov E., (1980): "Land Policy in Israel", Habitat Intl., vol. 4, σελ Murchison G.W., (1980): "Ways of Redistributing Benefits Created by Land-Use Policies", Habitat Intl., Vol. 4, σελ Ρόκς Δ., (1981): Κτηματλόγι και Αναδασμός-Πλιτική Γης, Θεσσαλνίκη, σελ

29 Από την πι πάνω ανάλυση τ περιεχόμεν της Πλιτικής Γης παρυσιάζεται διεθνώς με τρεις τάσεις: (α) την τεχνκρατική, με κύρι άξνα την "αππλιτικπίηση" της πλιτικής γης και την αντιμετώπιση της σαν ένα τεχνικό θέμα, (β) την αναπτυξιακή, με βασικό περιεχόμεν τν στόχ της αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης, και (γ) την αναδιανεμητική, με κύρι μέλημα στις επιπτώσεις από τις επί μέρυς πλιτικές. Στην εργασία αυτή, χωρίς να παραβλέπεται η τεχνκρατική άπψη, η Πλιτική Γης αντιμετωπίζεται τόσ στην αναπτυξιακή της διάσταση όσ και στην αναδιανεμητική και θεωρείται σαν τ σύνλ πλιτικών αξιπίησης της γης με στόχ την ικνμική ανάπτυξη σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδ Η Πλιτική Ττ]α σε διάφρες -χώρες Η Πλιτική Γης εφαρμόζεται στις διάφρες χώρες με διαφρετικύς τρόπυς και με διαφρετικύς στόχυς- Lichfield 29 απδίδει αυτές τις διαφρές σε λόγυς όπως στ ιστρικό παρελθόν, στυς κώδικες πυ στηρίχθηκε τ νμικό πλαίσι της πλιτικής, στν τρόπ πυ η κάθε Κυβέρνηση επιλέγει να ασκήσει τα δικαιώματα της, στη φύση των δυνάμεων πυ πρώτες επίκησαν μια περιχή και στ επίπεδ ικνμικής ανάπτυξης. Οι λόγι αυτί εξηγύν και τις δυσκλίες πυ αντιμετωπίζνται πρκειμένυ να διατυπωθύν κάπιες γενικές αρχές πλιτικής γης. 29 Lichfield Ν., (1980): π.π., σελ ,

30 Στη Φιλλανδία 30 (όπως και σε αριθμό χωρών όπως η Συηδία, Νρβηγία, Δανία κλπ.) ι Δήμι έχυν μια κεντρική και δυνατή θέση στ διικητικό σύστημα τ πί ενισχύεται από τα έσδα πυ πρκύπτυν από τη φρλγία της ακίνητης ιδικτησίας. Έτσι ι Δήμι έχυν ισχυρή θέση και είναι υπεύθυνι για τν πργραμματισμό των χρήσεων γης και κυρίως στην άσκηση της πλιτικής γης στις αστικές περιχές. Η αίσθηση τυ ιδιωτικύ ιδικτησιακύ δικαιώματς είναι ισχυρή και αυτό πρστατεύεται με συνταγματική διάταξη, ταυτόχρνα όμως τ Κράτς θεωρεί την ιδικτησία στη γη δεμένη με την κινωνία, με την έννια πως η γη είναι ένας μναδικός πόρς και πρέπει να υπηρετεί πρώτα τ κινωνικό σύνλ και μόν δευτερευόντως τ ιδιωτικό συμφέρν. Περαιτέρω στη Φιλλανδία διαπιστώνεται πως τα μέτρα πλιτικής γης διαφρπιύνται, από πόλη σε πόλη, με κύρι κριτήρι τ ρυθμό ανάπτυξης τυ πληθυσμύ και τη γενική ικνμική δραστηριότητα στα θέματα πυ σχετίζνται με τη γη. Στην Αυστραλία 31 ι αρχές τπικής αυτδιίκησης στηρίζυν τ,ην ικνμική αυτδυναμία τυς στα έσδα από τη φρλγία της ακίνητης ιδικτησίας. Πρόσθετα η πλιτική γης επεκτείνεται σε πλιτικές πυ σχετίζνται με την αστική γη και περιλαμβάνυν τα μέτρα ελέγχυ της ανάπτυξης και τν πργραμματισμό της αστικής ανάπτυξης. Γενικά στην Αυστραλία παρατηρείται μια παραδξότητα, όσ μεγαλύτερες είναι ι πόλεις τόσ περιρίζεται η εξυσία για άσκηση αυτόνμης πλιτικής γης. Στην πρωτεύυσα της Αυστραλίας Camberà η άσκηση κάθε μρφής πλιτικής γης στηρίζεται στ γεγνός πως όλη η έκταση της πόλης απτελεί κρατική ιδικτησία Virtanen P.V., (1980): π.π., σελ NeutzeM., - Harrison P., (1980): π.π., σελ

31 Στη Μεγάλη Βρετχανία 32 η πλιτική γης θεωρείται τ τμήμα εκείν της αναπτυξιακής πλιτικής πυ ασχλείται με την εφαρμγή των αστικών και αγρτικών σχεδίων πυ σχετίζνται άμεσα με τ ρόλ της γης, επίσης η κρατική λειτυργία εισαγωγής νμθεσίας πυ επηρεάζει τη γη (π.χ. σύστημα διακατχής και φρλγίας), και η χρήση από τ κράτς γης για εφαρμγή διαφόρων πργραμμάτων (π.χ. έργα υπδμής, ικιστικά σχέδια). Στη Μαλαισία 33 η γη αντιμετωπίζεται σαν "πηγή και μέσ απταμίευσης πλύτυ. Η εθνική πλιτική γης επικεντρώθηκε για μεγάλ χρνικό διάστημα στη δημιυργία των ικισμών και της στέγασης σε αγρτικές κυρίως περιχές, στη διαχείριση και ανάπτυξη των κρατικών ιδικτησιών γαιών, και στην απθάρρυνση της κερδσκπίας στη γη. Η Μαλαισία είναι μια μσπνδία δεκατριών πλιτειών και κάθε πλιτεία ασκεί τη δική της πλιτική γης. Η απόκτηση ακίνητης ιδικτησίας στη Βραζιλία 34, όπως και στη Μαλαισία, είχε πάντα την έννια της απόκτησης πλύτυ. Στη χώρα αυτή η Πλιτική Γης εκδηλώνεται με δύ τρόπυς τν άτυπ και τν τυπικό. Με την άτυπη πλιτική μπρεί κάπις να αντιληφθεί τη, σύμφωνα με τ "Βραζιλιανό Υπόδειγμα",,ραγδαία αύξηση των τιμών της γης. Η πλιτική αυτή δίδει έμφαση στην ισόρρπη χωρική ανάπτυξη και κατανμή τυ εισδήματς, στην ισρρπημένη αστική ανάπτυξη και στην πιότητα περιβάλλντς. Επίσης τ "Υπόδειγμα" δίδει ισχυρή έμφαση στην ικνμική ανάπτυξη και ικνμική δραστηριότητα στ χώρ. Ο τυπικός τρόπς εκδήλωσης της πλιτικής γης, έχει υπστηριχθεί πως διαμρφώνεται από τις κυρίαρχες ικνμικά μάδες για διασφάλιση των συμφερόντων τυς (ΐΐ.χ. άμεσς έλεγχς της χρήσης γης με επιβλή ζωνών Lichfield Ν., (1980): π.π., σελ Lee G.Β., (1980): π.π., σελ Botaffi G., (1980): Urban Land Policy in Brasil", Habitai Intl., Vol. 4, σελ

32 χρήσεως, απαλλτριώσεις χωρίς υσιαστικές απζημιώσεις, κυβερνητικές επενδύσεις και δημιυργία υπδμής στις αστικές περιχές, κλπ.). Στην περίπτωση της Σιγκαπύρης 35 η Κυβέρνηση έστρεψε την πρσχή της σε πργράμματα εξυπηρέτησης τυ κινωνικύ συνόλυ σε στέγη, εκπαίδευση και υγεία αυξάνντας τυς χώρυς αναψυχής και βελτιώνντας την πιότητα περιβάλλντς. Κεντρικός άξνας πλιτικής είναι η χωρταξική και πλεδμική πλιτική. Η σταθερή πλιτική κατάσταση επέτρεψε στην Κυβέρνηση την εφαρμγή πλιτικής στηριγμένης σε τεχνκράτες, πλεδόμυς, διικητικύς και ικνμλόγυς, ι πίι συνδύασαν ικνμικύς και κινωνικύς στόχυς ανάπτυξης με μακρχρόνια πρπτική. Η περίπτωση τυ Ισραήλ 36 απτελεί μια ιδιαιτερότητα από την άπψη πως η πλιτική γης στρατεύεται για επιδίωξη ευρύτερων εθνικών στόχων. Οι στόχι όπως έχυν ριστεί από τ 1963, απσκπύν: - στη διαφύλαξη των γεωργικών εκτάσεων και τη χρήση τυς για τ σκπό αυτό, στην εξασφάλιση της απαραίτητης γης για κατασκευές και εθνική ανάπτυξη, - στη στήριξη τυ στόχυ της διασπράς τυ πληθυσμύ σε λόκληρη την επικράτεια, και στη διασφάλιση, για τ γενικό καλό, των ωφελημάτων, από την ανάπτυξη της χώρας. Lim W.W., - Motha P., (1980): "Land Policy in Singapore", Habitai Intl., Vol. 4, σελ Borukhov E., (1980): π.π., σελ

33 Πρόσθετα από τυς στόχυς αυτύς η πλιτική γης έχει αντικειμενικό στόχ την περιφερειακή ανάπτυξη η πία θεωρείται τ κύρι εργαλεί της διασπράς τυ πληθυσμύ. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια περιρίζεται ρυθμός ανάπτυξης των παραδσιακών πόλεων, ιδιαίτερα των παραθαλάσσιων (π:.χ. Τελ Αβίβ) και δημιυργύνται δεκάδες νέες πόλεις και εκατντάδες νέα χωριά στην ενδχώρα. Στην περίπτωση της Ολλανδίας 37 η γη παρυσιάζεται με πλλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (π.χ. ψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, λόκληρη η χώρα είναι μια αστικπιημένη περιχή, λόκληρη η αγρτική γη καλλιεργείται, ανύπαρκτη σπατάλη γης, η γη βρίσκεται σε μεγάλη στενότητα κλπ.), και η Πλιτική Γης απτελεί ύψιστη πρτεραιότητα και ασκείται σε τρία επίπεδα: - Εθνικό όπυ η Κεντρική Κυβέρνηση έχει την κύρια ευθύνη για τις κατευθυντήριες γραμμές, μεθόδυς και περιεχόμεν των σχεδίων και των τρόπων λήψεως απφάσεων σε θέματα φυσικύ πργραμματισμύ, αστικπίησης κλπ. - Περιφερειακό όπυ ι περιφερειακές αρχές είναι αρμόδιες να ετιμάζυν τα περιφερειακά σχέδια σε λόκληρη την επικράτεια τυς, και - Τπικό όπυ ι τπικές αρχές είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των γαιών των τπικών αρχών, για τν έλεγχ της ικδμικής δραστηριότητας. Η Πλιτική Γης στις διάφρες χώρες, όπως πρκύπτει από την πρηγηθείσα παρυσίαση παρυσιάζει σημαντικές διαφρές στ περιεχόμεν, στην έκταση εφαρμγής και στυς φρείς άσκησης πλιτικής. Επίσης ι στόχι στις διάφρες χώρες είναι διαφρπιημένι και συνεπώς η παρύσα εργασία U.N. Economic Commission (1978): "Natural Profile of the Netherlands"

34 εξειδικεύντας την Πλιτική Γης στην Κύπρ καθίσταται ενδιαφέρυσα Η Πλιτική Γηg στην Οικνμική Σκέψη Η Αρχαία Ελληνική Αφετηρία στη διερεύνηση της Πλιτικής Γης στην Οικνμική Σκέψη απτελεί η περίδς της ακμής τυ αρχαίυ Ελληνικύ πνεύματς. Από τν 6 π.χ. αιώνα η Αθηναϊκή Πλιτεία εισάγντας τ πλίτευμα τυ Σόλωνα 38, υιθετεί σαν κριτήρι πλήρυς λκλήρωσης τυ ατόμυ την ιδικτησία της γης και χωρίζει τυς ελεύθερυς Αθηναίυς σε τέσσερις τάξεις ανάλγα με τ μέγεθς της περιυσίας τυς. Συνδυάζει Σόλων τη δημκρατικότητα τυ πλιτεύματς με την ιδικτησία της γης και υσιαστικά υπερτνίζει και αναδεικνύει τ ιδικτησιακό δικαίωμα σαν κυρίαρχ στιχεί τυ πλιτεύματς. Ο Πλάτων 39, σε αντίθεση με τ Σόλωνα, είναι αντίθετς με τ θεσμό της απόκτησης ακίνητης ιδικτησίας από τυς άρχντες γιατί θεωρεί την απόκτηση περιυσίας αίτι για διαφθρά των αρχόντων. Ο Πλάτων περαιτέρω ασχλείται με τα στάδια ανάπτυξης της πόλης πυ είναι: (α) τ στάδι "υών πόλις" πυ απσκπεί στην ικανπίηση των αναγκών διατρφής κατικίας και ενδυμασίας, (β) τ στάδι "τρυφώσα πόλις" στ πί δημιυργύνται ι πρϋπθέσεις για ευμάρεια με την εμφάνιση των διαφόρων επαγγελμάτων, τν καταμερισμό των έργων και την εξειδίκευση των Roll Ε., (1954): Ιστρία της Οικνμικής Σκέψεως (Μετάφραση Α.Δ. Σίδερι), σελ Πλάτωνς Πλιτεία (Μεταγλώττιση Ι.Ν. Γρυπάρη), 1988, σελ

35 ανθρώπων, (γ) τ στάδι της διαφύλαξης της πόλης όπυ δίδεται σημασία στην άμυνα της πόλης αλλά και στη διασφάλιση της δικαισύνης. 0 Ξενφών 40, ικδμώντας στη σκέψη τυ Πλάτωνα, πρσπαθεί να διερευνήσει κατά πόσ η παρατηρύμενη εξειδίκευση στις πόλεις είναι συνάρτηση τυ μεγέθυς τυς. Ο Ξενφών δίδει σημασία στην ενασχόληση με τη γη και ειδικά με τη γεωργία. Ο Αρισττέλης 4142 εμπλέκεται και αυτός στη συζήτηση για την κινκτημσύνη ή μη της γης και τάσσεται υπέρ της ιδιωτικής ιδικτησίας γιατί η κινή ιδικτησία δεν είναι δυνατό να τυγχάνει της ίδιας φρντίδας όπως η ιδιωτική, και τα επιχειρήματα κατά της ιδικτησίας απδίδνται στν ελαττωματικό τρόπ με τν πί τη χειρίζνται και όχι στ θεσμό. 0 Αρισττέλης, σαν γνήσις μαθητής τυ Πλάτωνα συνεχίζει τη μελέτη των σταδίων ανάπτυξης της πόλης. κύρια όμως συμβλή τυ Αρισττέλη είναι η θεμελιακή διάκριση της αξίας χρήσης και της ανταλλακτικής αξίας της γηςι Η Κλασσική Οικνμική Η Ο Adam Smith, θεωρεί τ ατμικό συμφέρν σαν τ κέντρ της ανθρώπινης συμπεριφράς, επικρίνει τν κρατικό παρεμβατισμό και υπστηρίζει πως για να υπάρχει κινωνική αρμνία είναι απαραίτητη η ιδιωτική ιδικτησία. 0 ρόλς πυ αναγνωρίζεται στ Κράτς είναι η πρστασία και ασφάλεια της ιδιωτικής ιδικτησίας Ξενφώντς Οικνμικός έκδση 1952, Κεφάλαια IV, V και VI. Roll Ε., (1954): όπ.π., σελ. 27. Powelson J.P., (1988): όπ.π., σελ

36 Στη διερεύνηση τυ θέματς της ικνμικής ανάπτυξης Adam Smith 43 περιλαμβάνει στη συνάρτηση παραγωγής τυ την εργασία, τ κεφάλαι (ή απόθεμα) και τη γη ειδικά για τ γεωργό υπστηρίζει απτελεί τ μόν εργαλεί πυ τν καθιστά ικανό να κερδίζει τ μερκάματ τυ με την εργασία τυ και να δημιυργεί κέρδη με τ κεφάλαι τυ. Περαιτέρω θεωρεί πως η συνάρτηση παραγωγής υπόκειται στην αύξυσα απόδση κλίμακας γιατί υπάρχει η τάση, με την πάρδ τυ χρόνυ, να δημιυργύνται εσωτερικές και εξωτερικές ικνμίες, σαν απτέλεσμα της μεγέθυνσης της αγράς, της εξειδίκευσης της εργασίας και τη βελτίωση των μηχανισμών παραγωγής. Ο Adam Smith θεωρεί πως τ ενίκι είναι η αξία της γης, συνήθως σε φυσική μνπωλιακή τιμή, και πως τ κεφάλαι πυ ασχλείται με την ανάπτυξη της πρέπει να αμίβεται με ψηλά κέρδη για να καταβάλλει ψηλό ενίκι. Ο David Ricardo 44, όπως και Adam Smith, περιλαμάνει στη συνάρτηση παραγωγής τυ τ έδαφς, την εργασία και τ κεφάλαι, και θεωρεί πως η γη είναι μεταβλητή πιτικά και σταθερή πστικά και διαπιστώνει πως η γη υπόκειται στ νόμ της φθίνυσας ριακής παραγωγικότητας. 0 D. Ricardo είναι της, άπψης πως η φθίνυσα ριακή παραγωγικότητα δηγεί, πρκειμένυ να καταστεί δυνατή η ικανπίηση των ανθρώπινων αναγκών, σε επέκταση των καλλιεργειών σε εκτάσεις λένα και λιγότερ παραγωγικές καθώς και σε εντατικότερη γεωργική εκμετάλλευση. Αναπόσπαστ στιχεί των απόψεων τυ D. Ricardo είναι η θέση τυ για την έγγεια πρόσδ και η διασαφήνιση τυ όρυ σε απόλυτη και διαφρική. Η ύπαρξη της έγγειας πρσόδυ είχε σαν απτέλεσμα, υπστηρίζει, τα πρϊόντα από Adelman Ι., (1964): Theories of Economic Growth and Development, California, σελ Adelman I., (1964): όπ.π., σελ

37 τη γεωργική παραγωγή να ανταλλάσσνται, σε σύγκριση με αυτά της βιμηχανίας, πέραν της αξίας τυς. Τ κόστς παραγωγής γεωργικών πρϊόντων πικίλλει ανάλγα με τη γνιμότητα τυ εδάφυς και της απόστασης από την αγρά, για τύτ η"τιμή των πρϊόντων αυτών θα πρέπει νάναι αρκετά ψηλή ώστε να καλύπτει τ ψηλότερ κόστς παραγωγής δηλαδή τ κόστς παραγωγής στις πι άγνες γαίες ι πίες με αυξημένη ζήτηση θα πρέπει να καλλιεργηθύν. Είναι φυσικό η παραγωγή στις αγνότερες εκτάσεις να καλύπτει μόν τ κόστς παραγωγής, ενώ η παραγωγή στις γνιμότερες εκτάσεις θα παρυσιάζει πλεόνασμα για τυς ιδικτήτες εάν είναι αυτκαλλιεργητές ή αύξηση τυ μισθώματς υπέρ των γαικτημόνων. Περαιτέρω Ricardo επιχειρηματλγεί και υπστηρίζει πως ι τιμές των γεωργικών αγαθών απφασίζυν τα ενίκια και όχι ανάπδα Joseph Α. Schumpeter υπστηρίζει πως η πρεία πρς την ικνμική ανάπτυξη περνά μέσα από ένα συνδυασμό δύ βασικών μάδων παραγόντων πυ απτελύνται μερικώς από υλικύς και μερικώς από μη υλικύς παράγντες. Στ υλικό επίπεδ περιλαμβάννται ι πρωτγενείς συντελεστές της παραγωγής ήτι η εργασία και η γη. 0 συντελεστής γη θεωρείτ από τ Schumpeter σταθερός 46. ι Ο Karl Marx στη θεωρία τυ για την παραγωγική διαδικασία δεν περιλαμβάνει τν παράγντα γη και θεωρεί πως η γη περιλαμβάνεται και υπόκειται στην εργασία πυ έχει πρβλέψει η φύση όπως ι πρώτες ύλες, και όπως έχει καταυγάσει από την πρηγύμενη εργασία. Παρά την πι πάνω υπτίμηση, εκ πρώτης όψεως, τυ ρόλυ της γης Κ. Marx 47 σε μια αναλυτική ιστρική Balchin Ρ.Ν., - Kieve J.L., - Bull G.Η., (1990): Urban Land Economics, Εκδ. Macmillan, σελ Adelman I., (1964): όπ.π., Marx Κ. : Κεφ

38 ανατμία της μετάβασης από τ φευδαλισμό στν καπιταλισμό δίδει τη δική τυ ερμηνεία στ ρόλ γης γης στην εγκαθίδρυση τυ νέυ κεφαλαικρατικύ συστήματς. Η κατάργηση τυ συστήματς διακατχής πυ ίσχυε ως τότε (16ς αιώνας), με τν ευρύ θρυμματισμό στις ιδικτησίες, η αφαίρεση της εξυσίας από την εκκλησία με την απστέρηση των δικαιωμάτων επί μεγάλων εκτάσεων γης πυ διέθετε, "ι πόλεις και τα χωριά πυ γκρεμίστηκαν για να γίνυν βσκτόπια, και όπυ μόν τ κνάκι τυ άρχντα στέκει ακόμα" δημιύργησε τ κεφάλαι και τ νέ κινωνικό σύστημα. Ταυτόχρνα Marx παρατηρεί τα πρώτα σύγχρνα στιχεία πλιτικής γης όπως την πλιτική αστικής συγκέντρωσης, την πλιτική χρήσεων γης, τυ συστήματς απαλλτριώσεων, τυ νέυ συστήματς διακατχής και της πλιτικής χωρθέτησης των βιμηχανιών. Από την πι πάνω αναδρμή πρκύπτει πως από τν 6 π.χ. αιώνα ως πρόσφατα βασικό στιχεί συζήτησης απτέλεσε τ σύστημα διακατχής της γης και ειδικά κατά πόσ η γη πρέπει να είναι κρατική ή ιδιωτική. Τ θεωρητικό αυτό πρόβλημα δεν φαίνεται να έχει λυθεί παρά τ ότι γίνεται απδεκτό - γενικά - ένα μικτό σύστημα. Άλλ, βασικό πρόβλημα πυ επίσης τίθεται από τν Πλάτωνα και ακόμα είναι επίκαιρ, είναι πως ι πληθυσμιακές συγκεντρώσεις συμβάλλυν στην αστική και περιφερειακή ανάπτυξη. Κυρίαρχ επίσης στιχεί στην όλη συζήτηση απετέλεσε η διάσταση μεταξύ της αξίας χρήσης καιτης ανταλλακτικής αξίας της γης, καθώς και η συζήτηση κατά πόσ η γη απτελεί σταθερό συντελεστή παραγωγής ή όχι. Τελικά διαπιστώνεται πως η γη απτελεί ένα από τυς βασικύς συντελεστές παραγωγής και κατ' επέκταση ικνμικής ανάπτυξης

39 1.6. Συστατικά στιχεία της Πλιτικής Γης Η ταχεία ικνμική ανάπτυξη πυ ακλύθησε τη βιμηχανική επανάσταση και η συνεπεία αυτής επέκταση της ζήτησης γης για άλλες χρήσεις, εκτός από τη γεωργική πυ παραδσιακά απτελύσε, μαζί με τη ζήτηση για ικιστικύς σκπύς, την άτυπη πλιτική γης, επέβαλε τν πργραμματισμό και θεμελίωση επί μέρυς πλιτικών με στόχ την καλύτερη αξιπίηση τυ περιρισμένυ φυσικύ διαθέσιμυ γη για ικανπίηση των ικνμικών και κινωνικών αναγκών τυ πληθυσμύ της χώρας αλλά κύρια στα ταχέως αναπτυσσόμενα αστικά κέντρα. Τέσσερεις απφασιστικί παράγντες επέτειναν την ανάπτυξη και καθιέρωση της πλιτικής γης 48 πυ κύρια σχετίζνται με την παρατηρηθείσα μεγάλης κλίμακας μετακίνηση πληθυσμών (18ς και 19ς αιώνας) από τις αγρτικές στις αστικές περιχές: - η γενική ικνμική ανάπτυξη σε παγκόσμι επίπεδ και κυρίως στην Ευρώπη, Β. Αμερική, Ιαπωνία και Αυστραλία, - η τεχνλγική ανάπτυξη, η ταχεία αύξηση τυ παγκόσμιυ πληθυσμύ, με τη μείωση της θνησιμότητας και η τάση συγκέντρωσης στα αστικά κέντρα, η ταχεία ανάπτυξη των μεταφρών. Οι κύριι επιστημνικί κλάδι πυ έχυν ευθύνη στη διαμόρφωση επί μέρυς πλιτικής γης συνψίζνται πι κάτω: Balchin Ρ.Ν., - Kieve J.L., - Bull G.Η., (1990): όπ.π., σελ

40 (α) Οικνμικά Τα ικνμικά όντας η κυρία επιστήμη πυ ασχλείται με την κατανμή, ανάπτυξη και αξιπίηση των εν ανεπάρκεια πόρων, απτελεί βασικό κρμό της πλιτικής γης Οι ασχλύμενι με τα ικνμικά, από αρχαιτάτων χρόνων, αλλά κύρια από της καθιέρωσης των ικνμικών ως αυτόνμης επιστήμης, εξειδικεύνται τόσ θεωρητικά - νεκλασσικές μέθδι ανάλυσης ικνμικών της γης - όσ και μεθδλγικά στην αξιλόγηση των μέτρων πλιτικής - μέθδι κόστυς - φέλυς κλπ. Πρόσθετα αρκετί επί μέρυς τμείς των ικνμικών επιστημών εξειδικεύνται στην πλιτική γης (π.χ. Οικνμικά της Γης, Οικνμικά των Φυσικών Πόρων κλπ.). (β) Χωρταξία και Χωρταξικός Exeoiao^óg Η Χωρταξία έχντας ως αντικείμεν τη συστηματική διερεύνηση των κιννικικνμικών δραστηριτήτων και λειτυργιών στ χώρ επιδιώκει με τη δική της παρέμβαση να καθρίσει τυς γενικύς στόχυς για ανάπτυξη τυ χώρυ 49 μέσα στα πλαίσια της γενικότερης ικνμικής πλιτικής περιφερειακής ανάπτυξης και κινύμενη μεταξύ τυ ικνμικύ σχεδιασμύ και πλεδμικύ σχεδιασμύ. Πλλί επιστημνικί κλάδι συνεισφέρυν και/ή συναπτελύν τη διαμόρφωση της θεωρητικής πρσέγγισης της χωρταξίας και ανκαι υπάρχυν ακόμα διαφωνίες, ακόμη και στ αντικείμεν της έρευνας της, εντύτις στην πράξη έχει συνεισφέρει στη διαμόρφωση μιας γενικότερης πλιτικής γης. (γ) Πλεδμία Η πλεδμία ξεκινώντας σαν επέκταση της εφαρμγής της Λυκάκης Π., (1985); Σημειώσεις Χωρταξίας, Εκδ. Παν. Θράκης, σελ

41 αρχιτεκτνικής τέχνης στην κλίμακα της πόλης 50, ακλύθησε την πλυπλκότητα των πρβλημάτων πυ επεσώρευσε η ταχεία αστικπίηση και ανάπτυξε και αυτή τυς δικύς της επί μέρυς κλάδυς (ανάπτυξη υπβαθμισμένων περιχών πόλεων κλπ.). Σήμερα μια σειρά επιστημνικών κλάδων πρσπαθεί να δώσει τη δική της συνεισφρά στην επίλυση των πρβλημάτων της πόλης (ικνμικά, γεωγραφία, κινωνιλγία, νμικά κλπ.). Έτσι ενώ η σημερινή πλεδμία τείνει να χάσει τις ρίζες της από την αρχιτεκτνική, στην πράξη μόνη η αρχιτεκτνική - πλεδμική λύση δεν απτελεί απάντηση στην πρόκληση της πλυπλκότητας των πρβλημάτων της πόλης. Τ ίδι βέβαια ισχύει - και ίσως σε μεγαλύτερ βαθμό - με τυς λιπύς επιστημνικύς κλάδυς. Άσχετα από την επιστημνική πατρότητα της πλεδμίας η πλεδμική πλιτική απτέλεσε από αρχαιτάτων χρόνων τη βασική εν χρήσει πλιτική γης (Βαβυλώνα, Luxor (Θήβα), Αλεξάνδρεια κλπ.) και έδωσε λύσεις πυ ακόμα και σήμερα λειτυργύν, παρά τες κσμγνικές αλλαγές πυ υπήρξαν (Αλεξάνδρεια). (δ) Κτηματλόγ t Τ Κτηματλόγι, επίσης απτελεί τμέα της πλιτικής γης και διαγράφει τ θεσμικό πλαίσι μέσα στ πί ι λιπές πλιτικές γης αναπτύσσνται. Ο θεσμός τυ Κτηματλγίυ αρχίζει από την αρχαία Μεσπταμία και Αίγυπτ 51 και εξελίσσεται δια μέσυ των αιώνων ανάλγα με την κυρίαρχη για τ θεσμό αντίληψη των κινωνικών δυνάμεων πυ ασκύσαν την εξυσία 52. Τ Κτηματλόγι γενικά δημιυργεί τις πρϋπθέσεις βεβαιότητας των ιδικτησιών και πρσφέρει την απαραίτητη ασφάλεια γιά ανάπτυξη τόσ από τ Αραβαντινός Αθ., (1986): Πλεδμικός Σχεδιασμός, Εκδ. Ε.Μ.Π., σελ Powelson J.P., (1989): όπ.π., σελ. 17. Ρόκς Δ., (1981): όπ.π., σελ

42 Κράτς όσ και από τυς ιδιώτες. Πρόσθετα τ Κτηματλόγι απτελεί αναγκαί και απαραίτητ βήθημα για υλπίηση αναπτυξιακών έργων (π.χ. απαλλτριώσεις για έργα ανάπτυξης κλπ.). Ακόμα και σε επχές πυ τ Κτηματλόγι δεν υπήρχε σαν θεσμός, τα υπκατάστατα τυ πρσπαθύσαν να καλύψυν τ κενό. Γενικά όσ πι απτελεσματικά λειτυργεί τ Κτηματλόγι τόσ απτελεσματικότερα μπρύν να λειτυργήσυν τα λιπά μέτρα πλιτικής γης. (ε) Αναδασμός Ο Αναδασμός απτελεί άλλ μέτρ πλιτικής γης πυ στχεύει στην αύξηση της παραγωγικότητας της γης με την καταπλέμηση των αιτίων πυ περιρίζυν την απτελεσματικότητα αξιπίησης της γης Σκπός τυ αναδασμύ είναι η αντικατάσταση τυ ανρθλγικύ και αντιπαραγωγικύ ιδικτησιακύ συστήματς με νέ Αναδασμός έχει-ταυτισθεί με την αναδιανμή αγρτικών γαιών, τελευταία όμως η έννια και η πρακτική τυ αναδασμύ έχυν επεκταθεί και στχεύυν στην αναδιανμή και αστικών γαιών κυρίως στα παραδσιακά κέντρα των πόλεων και στυς πρώτυς ικιστικύς πυρήνες. ι (στ) Τεχνλγία Η τεχνλγική επέκταση και ι δυνατότητες πυ αυτή πρσφέρει, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έδωσε μια νέα διάσταση στην πλιτική γης. Έτσι λόκληρες εκτάσεις πυ παραδσιακά εθεωρύντ πως δεν είχαν πρπτική ανάπτυξης και ικνμικής εκμετάλλευσης είτε λόγω της πτωχότητας τυ εδάφυς, είτε λόγω της μρφλγίας, είτε, τέλς, λόγω μη πρσπελασιμότητας τυς, με την τεχνλγική ανάπτυξη άρχισαν να απκτύν ιδιαίτερη αξία. Η μεταφρά ύδατς σε μεγάλες απστάσεις και από μία περιχή σε άλλη, τα μεγάλα δικά Ρόκς Δ., (1981): όπ.π. σελ