ΜΕΛΕΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΒΙΟΤΟΠΟΥ - ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΦΥΤΕΥΣΗ ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ «ΠΑΥΛΙΑΝΗ ΔΥΟ ΒΟΥΝΑ» ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ Τ.Κ.

ΜΕΛΕΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΒΙΟΤΟΠΟΥ - ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΦΥΤΕΥΣΗ ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ «ΠΑΥΛΙΑΝΗ ΔΥΟ ΒΟΥΝΑ» ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ Τ.Κ. ΔΥΟ ΒΟΥΝΩΝ ΥΠΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ LIFE+ «Διατήρηση των δασών και δασικών ανοιγμάτων προτεραιότητας στον «Εθνικό Δρυμό Οίτης» και στο «Όρος Καλλίδρομο» της Στερεάς Ελλάδας» (ForOpenForests - LIFE11 NAT GR/1014) Conservation of priority forests and forest openings in "Ethnikos Drymos Oitis and Oros Kallidromo of Sterea Ellada Υποέργο C.9.Δράσεις προτεραιότητας για τη διατήρηση της Καφέ Αρκούδας (Ursus arctos*) Συντάκτες: Δρ. Χριστάκης Ευαγγέλου, Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος, Μελετητής Α τάξεως, κατ. 24. Λάζαρος Γεωργιάδης, Βιολόγος, Βιολόγος, Συντονιστής δράσεων και επιστημονικός υπεύθυνος του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ στο έργο LIFE09 NAT/ES/000533 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Νοέμβριος, 2014

Η παρούσα μελέτη συντάχθηκε από το Δρ. Χριστάκη Ευαγγέλου, Δασολόγο Περιβαλλοντολόγο, ο οποίος διαθέτει μελετητικό πτυχίο Α τάξεως, με Α.Μ. 21305, της κατηγορίας 24 Δασικές μελέτες. Στη σύνταξη συνεργάστηκαν οι Λάζαρος Γεωργιάδη, Βιολόγο, συντονιστής δράσεων και επιστημονικός υπεύθυνος του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ στο έργο LIFE09 NAT/ES/000533. Δρ. ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Ανδρέα Χανδρινού, 17, 54454, Θεσσαλονίκη, Τηλ. 6936932439 Ηλετρ. Δ/νση: ch.evangelou@gmail.com ΛΑΖΑΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Αετός, 53075, Φλώρινα, Τηλ. 23860 41500, Fax 23860 41111 Ηλετρ. Δ/νση: arcturos@arcturos.gr & lgeorgiadis@arcturos.gr ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 1.1. Γενικά... 5 1.2. Σκοπός... 7 1.3. Προϋπάρχουσες μελέτες... 7 2. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ... 8 2.1. Γεωγραφική και πολιτική θέση... 8 2.2. Ιδιοκτησιακή κατάσταση... 9 2.3. Όρια Έκταση... 9 2.4. Ορεογραφική και τοπογραφική διαμόρφωση... 9 2.5. Κλιματικές Μετεωρολογικές συνθήκες... 9 2.6. Γεωλογικές Πετρογραφικές - Εδαφολογικές συνθήκες... 11 2.7. Οικολογία Βλάστηση... 11 3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ... 13 3.1. Πληθυσμιακά δεδομένα και παραγωγικές δραστηριότητες... 13 3.2. Οδικό δίκτυο Έργα υποδομής... 13 4. Εχθροί και κίνδυνοι... 13 4.1. Αβιοτικοί παράγοντες... 13 4.2. Βιοτικοί παράγοντες... 14 5. ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ... 15 6. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ... 19 7. ΟΡΓΑΝΩΣΗ της ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ... 20 7.1. Προτεινόμενες επιφάνειες... 20 7.2. Εκλογή του Δασοπονικού είδους... 20 7.3. Υπάρχοντα Δασοπονικά είδη... 21 7.4. Προτεινόμενα και περιγραφή δασοπονικών ειδών.... 21 7.5. Εφαρμοστέα τεχνική... 22 7.5.1. Φυτευτικός σύνδεσμος Ποσότητες φυτών... 22 7.5.2. Μέθοδος φύτευσης... 23 7.5.3. Εκλογή εποχής φύτευσης... 23 7.5.4. Προετοιμασία της προς αναδάσωση επιφάνειας... 23 7.5.5. Προμήθεια φυτικού υλικού... 24 7.6. Γενικοί κανόνες που πρέπει να τηρούνται κατά τη φύτευση... 24 7.7. Περιποίηση των ειδών... 25 7.8. Συμπληρωματική φύτευση... 26 8. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ... 26 9. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ... 26 10. ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ... 27 10.1. Αναλυτικό τιμολόγιο μελέτης Τιμές εφαρμογής... 27 10.2. Προμετρήσεις... 35 10.3. Προϋπολογισμός... 36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΧΑΡΤΩΝ... 37 ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα αποτελεί οριστική εφαρμοσμένη μελέτη εκτέλεσης έργου αναδάσωσης και συγκεκριμένα βελτίωσης και συμπλήρωσης της βλάστησης με καρποφόρα δέντρα σε διαφορετικές θέσεις εντός δημόσιων δασικών εκτάσεων στα όρια της Τοπικής Κοινότητας Δύο Βουνών (Δ.Ε. Γοργοποτάμου). Οι εν λόγω θέσεις βρίσκονται εντός του Δασικού Συμπλέγματος «Παύλιανης Δύο Βουνών» και συγκεκριμένα στο Δημόσιο Δάσος Δύο Βουνών, σε διάκενα και σε μερικώς δασοσκεπής εκτάσεις ελάτης με κλάσεις βαθμού συγκόμωσης 10-40%. Για τη σύνταξη της μελέτης λήφθηκαν υπόψη: α) Η δασοπονική διαχειριστική έκθεση του Δημόσιου Δασικού Συμπλέγματος «Παύλιανης Δύο Βουνών», του Δασαρχείου Λαμίας (Διεύθυνση Δασών Ν. Φθιώτιδας), περιόδου ισχύος 2013-2022, (Συντάκτης Γιάννης Ηλ. Παπανδρέου). β) Διαθέσιμα στοιχεία για την περιοχή (Χάρτες ΓΥΣ κλίμακας 1:50.000, ορθοφωτοχάρτες, γεωλογικός χάρτης κλπ). γ) Καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης στην περιοχή μελέτης με επιτόπιες αυτοψίες για τις δυνατότητες και τους περιορισμούς του χώρου που θα εκτελεστεί το προτεινόμενο έργο. Από πλευράς σύνταξης, η μελέτη ακολουθεί τα διαγράμματα ύλης μελετών αναδασώσεων του Υπουργείου Γεωργίας που εγκρίθηκαν με την 53418/3576/εγκ.162/14-10-1969 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας, τροποποιημένα ανάλογα και σύμφωνα με τις ειδικότερες τοπικές συνθήκες του έργου. Επίσης λήφθηκαν υπόψη: Οι διατάξεις του Ν.Δ. 86/69 (ΦΕΚ 7/Α/18-1-1969) «Κώδιξ Δασικής Προστασίας». H 53418/357/εγκ.162/14-10-1969 Απόφαση του Υπ. Γεωργίας με την οποία εγκρίθηκε το διάγραμμα ύλης Οριστικής Μελέτης Αναδασώσεων. Οι διατάξεις του Ν. 998/79 ΦΕΚ 289/Α/29-12-79) «περί προστασίας των Δασών κ.λπ.». H Κοινή Υπουργική Απόφαση 81277/2451/23-8-93 με την οποία εγκρίθηκε η ανάλυση τιμών Αναδασωτικών Εργασιών (ΑΤΑΕ). Το Ν. 1650/86 «Για την προστασία του περιβάλλοντος», όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 3010/02, ΦΕΚ 91/Α/25-04-2002. Τέλος, το Ν.Δ. 996/1975 ΦΕΚ 192/Α/6-10-1971 «περί αντικαταστάσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών του Ν. 86/69». Τον αριθμ. 614/2007/23-5-2007 Ευρωπαϊκό Κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με το χρηματοδοτικό μέσο για το περιβάλλον (LIFE+). Την δ/γή προς τις Περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες (Αριθμό Πρωτ. 94211/1419, 4/9/2008) με θέμα τις «Αναδασώσεις-Δασώσεις» και συγκεκριμένα την επιλογή κατάλληλων οπωροφόρων δασικών φυτών με τους καρπούς των οποίων μπορούν να τρέφονται άγρια ζώα και πτηνά. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 3

Τις διατάξεις του Ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α /31-3-2011) για τη «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις». Τα ενιαία Τιμολόγια του Νόμου 3263/2004 όπως τροποποιήθηκαν, συμπληρώθηκαν αυτά, και αναπροσαρμόστηκαν οι τιμές τους, με την αρ. Δ17α/04/114/ΦΝ 437/3.8.2007(ΦΕΚ 1584Β ) απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ (σχετική η Αρ.Πρωτ. Δ17α/07/121/ΦΝ 443-31/8/2007 - ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 25 του ΥΠΕΧΩΔΕ Αναπροσαρμογή και συμπλήρωση των ενιαίων τιμολογίων ). Την Α.Π. 125599/737/-12-4-2013 εγκύκλιο της Ειδ. Γραμματείας Δασών του ΥΠΕΚΑ, με θέμα «Εθελοντικά έργα αναδασώσεων-εθελοντικές εργασίες σε αναδασώσεις-εθελοντικές φυτεύσεις-από φυσική ή νομικά πρόσωπα», η οποία εφαρμόζεται μεταξύ άλλων και σε εκτάσεις υποβαθμισμένων δασών. Την Α.Π. 133978/1151/26-7-2013 εγκύκλιο της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης & Προστασίας Δασών & Φ.Π. προς τις Γενικές Διευθύνσεις Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων και Διευθύνσεις Συντονισμού και Επιθεώρηση Δασών με θέμα «Εθελοντικά έργα αναδασώσεων-εθελοντικές εργασίες σε αναδασώσεις-εθελοντικές φυτεύσεις-από φυσική ή νομικά πρόσωπα». Η υλοποίηση των δράσεων του ΕΡΓΟΥ LIFE+ «Διατήρηση των δασών και δασικών ανοιγμάτων προτεραιότητας στον «Εθνικό Δρυμό Οίτης» και στο «Όρος Καλλίδρομο» της Στερεάς Ελλάδας» (LIFE11 NAT GR/1014), Conservation of priority forests and forest openings in "Ethnikos Drymos Oitis and Oros Kallidromo of Sterea Ellada. Ειδικότερα το υποέργο C.9.Δράσεις προτεραιότητας για τη διατήρηση της Καφέ Αρκούδας (Ursus arctos*) Η παρούσα μελέτη συντάχθηκε από το Χριστάκη Ευαγγέλου, Δρ. Δασολόγο Περιβαλλοντολόγο, ο οποίος διαθέτει μελετητικό πτυχίο Α τάξεως, με Α.Μ. 21305, της κατηγορίας 24 Δασικές μελέτες σε συνεργασία με τονλάζαρο Γεωργιάδη, Βιολόγο, συντονιστή δράσεων και επιστημονικό υπεύθυνο του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ στο έργο LIFE09 NAT/ES/000533. Σημαντική βοήθεια παρείχε το Δασαρχείο Λάρισας και η Διεύθυνση Δασών Ν. Φθιώτιδας, το οποίο διέθεσε απαραίτητα στοιχεία για την ολοκλήρωση αυτής της μελέτης και ιδίως την Δασάρχη Γεωργούση Ζωή, τον Δασολόγο Διαμαντή Κωνσταντίνο και τον Δασοφύλακα Μπέσα Χαράλαμπο, τους οποίους ευχαριστούμε θερμά. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 4

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικά Το προτεινόμενο έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE με τίτλο «Διατήρηση των δασών και δασικών ανοιγμάτων προτεραιότητας στον «Εθνικό Δρυμό Οίτης» και στο «Όρος Καλλίδρομο» της Στερεάς Ελλάδας» (LIFE11 NAT GR/1014), το οποίο ξεκίνησε από τις αρχές Σεπτεμβρίου 2012, με στόχο την εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας σε επίπεδο ειδών, ενδιαιτημάτων και τοπίου. Συντονιστής δικαιούχος του έργου είναι Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) και συμπράττοντες δικαιούχοι, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ο Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός «ΔΗΜΗΤΡΑ», Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ & ΤΔΠ) και ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ (Περιβαλλοντική Εταιρεία για την Προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος και της Άγριας Ζωής. Ανάμεσα στους ευρύτερους σκοπούς του προγράμματος είναι η μελέτη της παρουσίας της Καφέ Αρκούδας και η ελαχιστοποίηση των συγκρούσεων με τους τοπικούς κτηνοτρόφους, αγρότες και μελισσοκόμους. Ένας από τους τρόπους που προτείνεται να επιτευχθεί αυτό, είναι η εφαρμογή νέων δασονομικών πρακτικών που στοχεύουν στη διατήρηση προστατευμένων φυσικών διαδρόμων για τα είδη, με τη διατήρηση και τον εμπλουτισμό των τροφικών πηγών (αυτοφυή οπωροφόρα δέντρα). Το παρόν έργο, αποτελεί τον πρώτο εκ των τριών αξόνων παρεμβάσεων για την προστασία του είδους, που προτείνονται από την δράση Α.10 «Μελέτη του πληθυσμού της Καφέ Αρκούδας (Ursus arctos*) για τον καθορισμό των προδιαγραφών διαχείρισης». Σύμφωνα με τον άξονα αυτό, προτείνεται η διατήρηση των τροφικών πηγών η οποία επιτυγχάνεται με την προστασία των άγριων οπωροφόρων δένδρων που είναι σημαντικά για τις αρκούδες όταν αναζητούν τροφή και εμπλουτισμός με τη φύτευση επιπλέον δέντρων σε θέσεις οι οποίες καθορίζονται από την παρούσα μελέτη. Η εξασφάλιση της επιτυχίας του εμπλουτισμού, προβλέπει την παρακολούθηση του για τα επόμενα 2-3 χρόνια από την εγκατάστασή του, εξασφαλίζοντας το απαραίτητο πότισμα, ιδίως σε χρονιές ξηρασίας. Η συγκεκριμένη βελτίωση με καρποφόρα δασικά είδη, αποτελεί δράση του υποέργου C.9 «Δράσεις προτεραιότητας για τη διατήρηση της Καφέ Αρκούδας (Ursus arctos*)». Η προστασία και εμπλουτισμός των οπωροφόρων δέντρων θα γίνει εντός των ορίων της Ζώνης Ειδικής Προστασίας του Εθνικού Δρυμού Οίτης, με κωδικό GR2440004. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα: http://www.foropenforests.org/el. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 5

Αντικείμενο της μελέτης είναι η συμπλήρωση και βελτίωση της βλάστησης, την ενίσχυση των φυσικών ενδιαιτημάτων της άγριας πανίδας όπως η αρκούδα, με την εκτέλεση έργων αναδάσωσης και συγκεκριμένα βελτίωσης του βιοτόπου. Η βελτίωση θα υλοποιηθεί με φύτευση 1000 καρποφόρων δέντρων σε κατάλληλες θέσεις, βελτιώνοντας έτσι τις συνθήκες διατροφής των ειδών. Για την επιλογή της περιοχής είχαν ληφθεί υπόψη οι εξής περιορισμοί: α) οι θέσεις θα έπρεπε να είναι εκτός του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Οίτης, αλλά εντός των ορίων διαχείρισης του Φορέα Διαχείρισης, β) οι θέσεις να βρίσκονται μακριά από περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονη παρουσία κτηνοτροφικού κεφαλαίου και γ) να υπάρχει κοντά οδικό δίκτυο το οποίο να εξασφαλίζει τη διαδικασία των φυτεύσεων. Αρχικά έγινε επίσκεψη σε περιοχές νοτιοδυτικά του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Οίτης (βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά της κοινότητας Νοεχωρίου), στις περιοχές «Μύτικας» και «Σπύλαιο» μέχρι και στα όρια του Πυρήνα, στη θέση Αλύκαινα. Οι περιοχές αυτές, ενώ ήταν εντός των ορίων του Φορέα Διαχείρισης και εκτός του Πυρήνα, εντούτοις βρίσκονταν εκτός του Δικτύου Natura 2000 (GR2440004). Επιπλέον, στις περιοχές παρατηρήθηκε έντονη παρουσία κτηνοτροφικού κεφαλαίου το οποίο δεν θα εξασφάλιζε τους στόχους της παρούσας μελέτης, δηλαδή την ελαχιστοποίηση των συγκρούσεων με τους τοπικούς κτηνοτρόφους. Για τους παραπάνω λόγους, έγινε αναζήτηση περιοχής νοτιοανατολικά του πυρήνα κοντά στις περιοχές Σημείο Βασιλίσσης, Βαλόρεμμα, Ματάκια, Μακρυά Ράχη, Γομαρόρραχη. Τελικά, η φύτευση καρποφόρων δασικών ειδών επιλέγηκε να πραγματοποιηθεί στο Δημόσιο Δάσος Δύο Βουνών, στην περιοχή «Ματάκια», η οποία σήμερα αποτελεί κυρίως σε διάκενα και μερικώς δασοσκεπής εκτάσεις ελάτης. Η περιοχή βρίσκεται στα όρια της Τ.Κ Δύο Βουνών, του Δήμου Λαμιέων (βλ. Παράρτημα, Χάρτης Προσανατολισμού). Οι υπόλοιπες περιοχές, παρουσίαζαν κυρίως προβλήματα ιδιοκτησιακής φύσης, καθώς βρίσκονταν εντός ιδιωτικών δασών για τα οποία χρειάζεται ειδική άδεια η οποία δημιουργούσε χρονοβόρες διαδικασίες στη σύνταξη και έγκριση της παρούσας μελέτης. Οι προτεινόμενες θέσεις βρίσκονται στο όρος Οίτη όπου παρουσιάζεται η καφέ αρκούδα, ιδίως την ανοιξιάτικη και καλοκαιρινή περίοδο. Η παρούσα βελτίωση, θα ενισχύσει τους φυσικούς διαδρόμους για το είδος, με τη διατήρηση και τον εμπλουτισμό των τροφικών πηγών του. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 6

1.2. Σκοπός H Αρκούδα, (Ursus arctos) είναι Είδος Θηλαστικών Προτεραιότητας και κατατάσσεται στο παράρτημα ΙΙ της Συνθήκης της Βέρνης, καθώς και στα παραρτήματα ΙΙ και IV της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ενώ βάσει του Κόκκινου Βιβλίου των απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας το είδος εντοπίζεται στη λίστα με τα κινδυνεύοντα προς εξαφάνιση. Ο εμπλουτισμός του βιοτόπου για την ενίσχυση της άγριας πανίδας όπως η αρκούδα με άγρια καρποφόρα δασικά είδη (αγριοκερασιές, αγριοκορομηλιές, γκορτσιές, αγριομηλιές κλπ) είναι αναγκαίος για τη διατήρηση των πληθυσμών της σε ικανοποιητικά επίπεδα. Οι εμπλουτισμοί αποτελούν μια προληπτική πρακτική που ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ προτείνει προκειμένου να μειωθούν οι συγκρούσεις ανθρώπου αρκούδας, λόγω των ζημιών που η τελευταία προκαλεί στο κτηνοτροφικό και αγροτικό κεφάλαιο ώστε να κρατήσουν μακριά από τις κτηνοτροφικές μονάδες και τους οικισμούς, που πιθανά θα τις προσέγγιζαν για αναζήτηση τροφής. Σκοπός του παρόντος έργου είναι η εκτέλεση έργου βελτίωσης βιοτόπουαναδάσωσης σε Δημόσιο Δάσος μέσα στα διοικητικά όρια της Τοπικής Κοινότητας Δύο Βουνών (Δ.Ε. Γοργοποτάμου) του Δήμου Λαμιέων (Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας), οι οποίες βρίσκονται στον Εθνικό Δρυμό Οίτης (GR2440004). Οι προτεινόμενες θέσεις βρίσκονται στην τοποθεσία «Ματάκια» και αποτελούν κυρίως διάκενα και λιγότερο σε μερικώς δασοσκεπής εκτάσεις ελάτης, στο Δημόσιο Δάσος Δύο Βουνών. Το έργο αφορά ήπιας μορφής επεμβάσεις με τη φύτευση καρποφόρων δέντρων διάσπαρτα στις προτεινόμενες περιοχές και στοχεύουν στη βελτίωση του βιοτόπου από πλευράς τροφικής διαθεσιμότητας. Η δράση ευνοεί γενικότερα την άγρια πανίδα που συμμετέχει στο ευρύτερο σημαντικό ορεινό οικοσύστημα της περιοχής. Ακολουθώντας την υπ αριθμό δ/γή 94211/1419 του ΥΠΑΑΤ προς τις Περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες με θέμα τις «Αναδασώσεις-Δασώσεις» και συγκεκριμένα την επιλογή κατάλληλων οπωροφόρων δασικών φυτών με τους καρπούς των οποίων μπορούν να τρέφονται άγρια ζώα και πτηνά, προτείνουμε το παρόν έργο. 1.3. Προϋπάρχουσες μελέτες Η περιοχή στην οποία αναφέρεται το παρόν έργο, αφορά το Δημόσιο Δασικό Σύμπλεγμα «Παύλιανης Δύο Βουνών», του Δασαρχείου Λαμίας (Διεύθυνση Δασών Ν. Φθιώτιδας) και συγκεκριμένα στο Τμήμα 5 του Δημόσιου Δάσους Δύο Βουνών. Το συγκεκριμένο τμήμα βρίσκεται στα δυτικά του συγκεκριμένου δάσους, και συνορεύει με τα βορειότερα όρια του Ιδιωτικού Δάσους Σκληθράκι. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 7

Για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης, θα χρησιμοποιηθούν στοιχεία από τη δασοπονική διαχειριστική έκθεση του Δημόσιο Δασικού Συμπλέγματος «Παύλιανης Δύο Βουνών, του Δασαρχείου Λαμίας (Διεύθυνση Δασών Ν. Φθιώτιδας), περιόδου ισχύος 2013-2022. 2. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η εκτέλεση του έργου βελτίωσης βιοτόπου-αναδάσωσης σε Δημόσιο Δάσος και συγκεκριμένα σε διαφορετικές θέσεις στην περιοχή «Ματάκια» οι οποίες αποτελούν κυρίως μεγάλα διάκενα (πόες και χαμηλή θαμνώδης βλάστηση) και λιγότερο σε μερικώς δασοσκεπής εκτάσεις ελάτης. 2.1. Γεωγραφική και πολιτική θέση Η προτεινόμενη περιοχή, αποτελεί δημόσια δασική έκταση (Τμήμα 5, συστάδες α και β, Δημόσιο Δάσος Δύο Βουνών), εντός των ορίων της Τ.Κ. Δύο Βουνών (Δ.Ε. Γοργοποτάμου) του Δήμου Λαμιέων, Νομός Φθιώτιδας, η οποία βρίσκεται στον Εθνικό Δρυμό Οίτης. Η γεωγραφική του θέση, με βάση το προβολικό σύστημα ΕΓΣΑ 87, περιβάλλεται από τις συντεταγμένες: Χ 1 = 353639 Ψ 1 = 4295673 Χ 2 = 353039 Ψ 2 = 4294896 Η περιοχή «Ματάκια» στην οποία βρίσκονται οι προτεινόμενες θέσεις περιβάλλεται νοτιότερα από τα όρια του Εθνικού Δρυμού Οίτης (GR2440004).), το οποίο βρίσκεται κοντά με το ρέμα Ματάκια, στα ανατολικά μέχρι την θέση Ζαμαλιώτη και βορειότερα τα όρια μεταξύ των συστάδων α και β (περιοχή μεταξύ Κάτω Ματάκια και Μακριά Ράχη. Στην περιοχή φτάνουν οι τελικές απολήξεις του Ρέματος Ματάκια και Αγίου Πνεύματος, τα οποίο παρουσιάζουν μόνιμη ροή, επηρεάζοντας θετικά τις υδατικές συνθήκες. Ο γενικός προσανατολιστικός χάρτης δίδεται από τον αντίστοιχο χάρτη με κλίμακα 1:50.000 που επισυνάπτεται στη μελέτη. Η περιοχή Ματάκια υπάγεται: Διοικητικά: Στο Τ.Ε. Δύο Βουνών του Δήμου Λαμιέων. Δικαστικά: Στο Ειρηνοδικείο, Πταισματοδικείο και Πρωτοδικείο Λαμίας και στο Εφετείο Στερεάς Ελλάδας (Λαμία). Δασικά: Στο Δασαρχείο Λαμίας, τη Δ/νση Δασών Ν. Φθιώτιδας και στην Γενική Δ/νση Δασών & Αγροτικών Υποθέσεων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας Στερεάς Ελλάδας.. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 8

2.2. Ιδιοκτησιακή κατάσταση Η περιοχή «Ματάκια», αποτελείτε από δημόσιες δασικές εκτάσεις. Με επιτόπια επίσκεψη, η οποία πραγματοποιήθηκε με δασοφύλακα του Δασαρχείου Λαμίας, υποδείχθηκαν οι προτεινόμενες εκτάσεις. Οι προτεινόμενες θέσεις παρουσιάζονται στο χάρτη επεμβάσεων στο Παράρτημα. Οι περιοχές που θα πραγματοποιηθεί η αναδάσωση είναι δασικές εκτάσεις που ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο. 2.3. Όρια Έκταση Η περιοχή βρίσκεται εντός του Διαχειριστικού Σχεδίου και συγκεκριμένα στο Τμήμα 5, στις συστάδες α και β. Η περιοχή συνορεύει: Ανατολικά: με το Τμήμα 4 (συστάδες στ και ζ του Δημοτικού Δάσους Δύο Βουνών). Το συγκεκριμένο φτάνει την οριογραμμή που συμπίπτει με τις παρυφές του ελατοδάσους κα το διαχωρίζει από τις λοιπές εκτός διαχειριστικού σχεδιασμού δημόσιες εκτάσεις. Δυτικά: με τη συστάδα δ του Τμήματος 5 το οποίο φτάνει την οριογραμμή που συμπίπτει με τα όρια του δημόσιου δάσους Υπάτης. Βόρεια: από την γραμμή που συμπίπτει με τα νότια όρια της διοικητικής περιφέρειας Φραντζή και με τα αντίστοιχα του ιδιωτικού δάσους «Γρεβενό». Νότια: κοντά από την γραμμή που συμπίπτει με όρια της διοικητικής περιφέρειας Μαυρολιθαρίου και με τα όρια του ιδιωτικού δάσους «Σκληθράκι». Η βελτίωση αναδάσωση θα γίνει στην περιοχή «Ματάκια», σε τέσσερις διαφορετικές θέσεις, διάσπαρτα, συνολικής έκτασης 149 στρεμμάτων (Βλέπε Χάρτες Παράρτημα). 2.4. Ορεογραφική και τοπογραφική διαμόρφωση Γεωμορφολογικά η περιοχή στην οποία προτείνεται να γίνει η βελτίωση βρίσκεται στην Περιοχή «Ματάκια», στην οποία καταλήγουν διακλαδώσεις των ρεμάτων Ματάκια και Αγίου Πνεύματος. Οι υψομετρικές διαφορές στις επιφάνειες που θα γίνει η φύτευση κυμαίνεται γύρω στα 1400 μέχρι και 1600 μέτρα (Βλέπε Χάρτη υψομετρικών διαφορών στο παράρτημα). Η κλίση κατά μέσο όρο χαρακτηρίζεται ήπια έως μέτρια (έως 30 %) ενώ κατά θέσεις γίνεται απότομη φτάνοντας και το 40% (Βλέπε Χάρτη κλίσεων στο παράρτημα). Τέλος, στην περιοχή εμφανίζονται ποικίλες εκθέσεις με επικρατέστερες τις νότιες (Ν, ΝΔ) και ανατολικές (Α, ΒΑ) εκθέσεις (Βλέπε Χάρτη εκθέσεων στο παράρτημα). 2.5. Κλιματικές Μετεωρολογικές συνθήκες Στην περιοχή δεν υπάρχει εγκατεστημένος μετεωρολογικός σταθμός, ώστε να υπάρχει ακριβής γνώση των χαρακτηριστικών του κλίματος. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 9

Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιήθηκαν τα κλιματικά στοιχεία που αναφέρονται στη δασοπονική διαχειριστική έκθεση του Δημόσιο Δασικού Συμπλέγματος «Παύλιανης Δύο Βουνών», στο οποίο ανήκει και η εν λόγω περιοχή. Τα στοιχεία της εν λόγω μελέτης προέκυψαν από το Μ.Σ Μαυρολιθαρίου (Θέση Βρύζες) (Υψόμετρο 1220 μ.) ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 9 χλμ. από τη θέση «Ματάκια». Τα στοιχεία αυτά αναφέρονται στην περίοδο 2008-2013. Η απόσταση του συγκεκριμένου σταθμού καθώς και η παραπλήσια υψομετρική θέση με αυτή της περιοχής μελέτης (1400-1600 μ.), τα στοιχεία που παρουσιάζονται παρακάτω αποδίδουν με ικανοποιητική προσέγγιση τις πραγματικές κλιματικές συνθήκες στην προτεινόμενη περιοχή βελτίωσης. Μέση ετήσια βροχόπτωση: 1140,68 mm Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα: 8,8 o C Μέση θερμοκρασία θερμότερου μήνα: 18,2 o C Μέση θερμοκρασία ψυχρότερου μήνα: 0,3 o C Απόλυτη θερμοκρασία αέρα μέγιστη: 36,1 o C Απόλυτη θερμοκρασία αέρα ελάχιστη: 16,2 o C Μέση σχετική υγρασία υγρότερου μήνα: 85% Μέση σχετική υγρασία ξηρότερου μήνα: 49,3% Μέσο ύψος βροχής Ιουνίου: 29,72 mm Μέσο ύψος βροχής Ιουλίου: 44,16 mm Μέσο ύψος βροχής Αυγούστου: 24,70 mm Μέσο ύψος βροχής Σεπτεμβρίου: 72,24 mm Σύνολο μέσου ύψους βροχής περιόδου Ιουνίου Σεπτεμβρίου:170,82 mm Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι η ξηροθερμική περίοδος διαρκεί περίπου 2-3 μήνες αρχίζοντας τον Ιούνιο και τελειώνοντας τον Αύγουστο. Το κλίμα της περιοχής αποτελεί μια μετάβαση από το Μεσογειακό προς το Ηπειρωτικό. Χαρακτηρίζεται από το μεγάλο ετήσιο εύρος θερμοκρασιών και από μια σχεδόν κανονική κατανομή των βροχοπτώσεων. Ειδικότερα, τα στοιχεία που αφορούν την ανάπτυξη της δασικής βλάστησης είναι τα εξής: Ο χειμώνας είναι ψυχρός και παρατεταμένος, από το Νοέμβριο μέχρι τα τέλη Μαρτίου, με χαμηλές θερμοκρασίες, αρκετά χιόνια και βροχές που του προσδίδουν τον ηπειρωτικό χαρακτήρα. Τα καλοκαίρια, η ξηροθερμική περίοδος προσδίδει το Μεσογειακό χαρακτήρα, ενώ το μικρό διάστημα που διαρκεί δεν προσδίδει ιδιαίτερα δυσμενείς επιδράσεις για τη βλάστηση. Παρόλα αυτά, σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες αέρα-εδάφους είναι δυνατό να παρατηρηθούν δυσμενείς επιδράσεις στη βλάστηση όπου το βάθος είναι μικρό. Με βάση το χάρτη των βιοκλιματικών ορόφων της Ελλάδος (Μαυρομάτης 1978) η περιοχή έρευνας κατατάσσεται στον υγρό βιοκλιματικό όροφο και υπο-όροφο δριμύς χειμώνες (Μέση ελάχιστη θερμοκρασία ψυχρότερου μήνα, m<0 o C). ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 10

Ο βιοκλιματικός χάρτης της Ελλάδος (Μαυρομάτης 1978) κατατάσσει το χαρακτήρα του μεσογειακού κλίματος στα όρια μεταξύ υπομεσογειακό (κάτω από 40 βιολογικές ξηρές ημέρες κατά τη θερμή και ξηρά περίοδο) έως ασθενής μέσο μεσογειακός (40-75 βιολογικές ξηρές ημέρες κατά τη θερμή και ξηρά περίοδο). 2.6. Γεωλογικές Πετρογραφικές - Εδαφολογικές συνθήκες Το όρος Οίτη αποτελεί τμήμα της ανατολικής πλευράς της οροσειράς Ωλονού Πίνδου που σχηματίσθηκε την Ηώκαινο εποχή της τριτογενούς περιόδου του Καινοζωικού αιώνα. Τα εμφανιζόμενα πετρώματα είναι κυρίως ιζηματογενή που ανήκουν στην V σειρά ιζηματογενέσεως της Ανατολικής Ελλάδας. Το συνηθισμένο γεωλογικό γεγονός είναι η επικάθιση του φλύσχη επί του ασβεστόλιθου και είναι δυνατό να συμβαίνει και το αντίστροφο. Από εδαφολογικής πλευράς, τα εδάφη διακρίνονται ανάλογα με την προέλευση του πετρώματος από το οποίο προήλθαν σε πηλοαμμώδους έως αμμοπηλώδους υφής (φαιά ασβεστούχα, σκελετικά αποπλυθέντα, λίγο αβαθή χαρακτηριζόμενα από τους ορίζοντες Α1 (Β) C1) και πηλοαμμώδους υφής ελαφρώς αποπλυθέντα αβαθή μέχρι βαθιά που χαρακτηρίζονται από τους ορίζοντες Α1, Α3, Β1, Ο1 καθώς και σε φαιά πηλοαμμώδους αβαθή ή βαθιά που χαρακτηρίζονται από τους ορίζοντες Α1 (Β) Ο1. Τα προερχόμενα από τον ασβεστόλιθο κατατάσσονται ποιοτικά στην ΙΙΙ, ΙV και V ποιότητες τόπου ενώ, αυτά που προέρχονται από τον φλύσχη έχουν καλύτερες φυσικοχημικές ιδιότητες και κατατάσσονται στις ΙΙ και ΙΙΙ ποιότητες παρά το γεγονός ότι δημιουργούνται αδιαπέραστα στρώματα σε μικρό βάθος (0,5 μ.) Σύμφωνα με το χάρτη γαιών και γαιωικανότητας του εδαφολογικό χάρτη του Υπουργείου Γεωργίας (Κλίμακα 1:50.000), στην περιοχή κυριαρχούν σκληροί ασβεστόλιθοι (αποστρογγυλωμένες κορυφές/ράχες και μέσο μέρος κλιτύων, με σχετικά βαθιά εδάφη (κλάση 2) με μέτρια διάβρωση). Σε μικρότερο ποσοστό, υπάρχουν κολλούβια σχιστολίθων (κάτω και μέσο μέρος κλιτύων, με σχετικά βαθιά εδάφη (κλάση 1) με μηδενική διάβρωση). Σε σχέση με τις κλάσεις γαιωικανότητας, η περιοχή παρουσιάζει σαφούς περιορισμού για τη Δασοπονία, αφού οι κλάσεις γαιών (1, 3, 5) χωρίς με μέτριους ισχυρούς περιορισμούς για την αύξηση οικονομικών δασών αντιπροσωπεύονται με 30% το καθένα (Βλέπε Εδαφολογικό Χάρτη στο Παράρτημα). 2.7. Οικολογία Βλάστηση H βλάστηση του δασικού συμπλέγματος «Παύλιανης Δύο Βουνών» ανήκει στην φυτογεωγραφική διάπλαση των ξηροθερμόβιων κωνοφόρων. Σύμφωνα με το γενικό χάρτη της βλάστησης της Ελλάδας (Μαυρομάτης 1978, ΙΔΕ Αθηνών) η περιοχή έρευνας βρίσκεται στην Ορομεσογειακή Διάπλαση της Κεφαλληνιακής Ελάτης. Κατά τον Ντάφη, η περιοχή βρίσκεται στα όρια της υποζώνης Abieton Cephalonica και αυξητικό χώρο το Abietum Borisi Regis. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 11

Η θέση στην οποία προτείνεται να γίνει η βελτίωση, αποτελεί διάκενα του δάσους, ενώ όπου υπάρχει ανώροφος, κυριαρχεί η υβριδογενής Ελάτη (Abies hybridogenus) με φαινότυπους συγγενέστερους προς την κεφαλληνιακή (Abies Cephalonica) εκτοπίζοντας τα είδη των μέσων υψομέτρων εισερχόμενη στην Quercetalia confertae λόγω μεγαλύτερου οικολογικού εύρους. Άλλα θαμνώδη είδη τα οποία συναντάμε στην περιοχή είναι διάφορα είδη αρκεύθου, όπως Juniperus oxycedrus και Juniperus nana, είδη του γένους Rubus, αγριοτριανταφυλλιά (Rosa canina), η τσαπουρνιά, ο κράταιγος κ.λπ. Στην ποώδη βλάστηση συμμετέχει ποικιλία αγρωστωδών, ψυχανθών και πλατύφυλλων πόων όπως Helleborus cyclophyllus, Fragaria vesca, Gallimum rotuntifolium, Lotus corniculatus, Lathyrus inermis, Veronica hamedris, Viola silverstris, Lapsan communis, Trifolium medium, Poa memoralis, Dactylis glomerata. Οι θέσεις όπου θα γίνουν οι φυτεύσεις, στην ουσία αποτελούν μεγάλα διάκενα του δάσους στα οποία επικρατούν πόες φτέρη και χαμηλή θαμνώδης βλάστηση και λιγότερο σε μερικώς δασοσκεπής εκτάσεις ελάτης (βλέπε Εικόνα 1). Εικόνα 1. Άποψη των θέσεων βελτίωσης στη θέση «Ματάκια» ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 12

3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ 3.1. Πληθυσμιακά δεδομένα και παραγωγικές δραστηριότητες Η περιοχή όπου θα γίνει η βελτίωση, βρίσκεται μέσα στα όρια της Τ.Κ Δύο Βουνών του Δήμου Λαμιέων. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα απογραφικά στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ του 2011, ο νόμιμος πληθυσμός ανέρχεται μόλις στα 79 άτομα. Οι ολιγάριθμοι κάτοικοι της κοινότητας ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη γεωργία. Όπως φαίνεται και στον πίνακα 1, στην περιοχή υπήρχαν κατά το έτος 2011, μικρές εκμεταλλεύσεις αιγοπροβάτων και βοοειδών. Από το παραπάνω ζωικό κεφάλαιο στην ευρύτερη περιοχή όπου θα γίνει η βόσκηση, σύμφωνα με τον αρμόδιο δασοφύλακα, την περιοχή βόσκουν περιστασιακά βοοειδή. Πινάκας 1. Κατανομή του ζωικού κεφαλαίου της Κοινότητας Δύο Βουνών (στοιχεία 2011) Βοοειδή Πρόβατα Αίγες Εκμετ. Κεφαλές Εκμετ. Κεφαλές Εκμετ. Κεφαλές 2 84 7 250 15 1876 3.2. Οδικό δίκτυο Έργα υποδομής Οι προτεινόμενες θέσεις βελτίωσης προσεγγίζονται από δίκτυο χωματόδρομων (Βλέπε χάρτες στο Παράρτημα) οπότε η πρόσβαση από και προς αυτές είναι εξασφαλισμένη τόσο για τη διάρκεια της φύτευσης αλλά και για τη συντήρηση που θα ακολουθήσει στα επόμενα χρόνια. 4. ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 4.1. Αβιοτικοί παράγοντες Οι εχθροί και κίνδυνοι του δάσους που εμπίπτουν στην κατηγορία των αβιοτικών παραγόντων, δηλαδή τον ανόργανο κόσμο, αναφέρονται σε περιπτώσεις ζημιών από ανέμους και χιόνια (ανεμοθλασίες, χιονοθλασίες) και από πυρκαγιές στα ίδια τα δέντρα, αλλά και στην απόπλυση, διάβρωση και ολίσθηση του εδάφους. Σε περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας και σε συνδυασμό με υψηλές θερμοκρασίες αέρα εδάφους, σε αβαθή εδάφη και ακανόνιστη δομή των συστάδων, παρατηρούνται ξηράνσεις ατόμων ελάτης στην ευρύτερη περιοχή, μέση κυρίως ηλικίας, και στη συνέχεια δευτερογενής προσβολή από έντομα. Στις θέσεις όπου θα γίνει η βελτίωση, δεν παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα προβλήματα, όσον αφορά τη βλάστηση. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 13

4.2. Βιοτικοί παράγοντες Τη μεγαλύτερη επίδραση στο δάσος και ιδιαίτερα στο ξυλώδες κεφάλαιο ασκεί ο άνθρωπος άμεσα ή έμμεσα. Α) Άμεσες επιδράσεις Η άμεση επίδραση εκδηλώνεται από την υλοτομία για την κάλυψη των ατομικών αναγκών. Δυστυχώς το φαινόμενο της αλόγιστης ξύλευσης απασχολεί ιδιαίτερα τη Δασική Υπηρεσία, καθώς λόγω της οικονομικής κρίσης, ο πληθυσμός της περιοχής αναζητούν ανεξέλεγκτα φτηνή καύσιμη ύλη μέσα από το δάσος. Στις θέσεις όπου θα γίνει η βελτίωση δεν παρατηρήθηκαν τα παραπάνω, ή δεν υπήρχε σε τέτοιο βαθμό ώστε να γίνει αντιληπτό. Επιπλέον, είναι φανερό ότι ή βλάστηση τα τελευταία χρόνια παρουσίασε πύκνωση, γεγονός που αποδεικνύεται με την αύξηση των θάμνων στα διάκενα, αλλά και νεαρών ατόμων ελάτης. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και οι προσβολές από τη δράση μυκήτων, ημιπαρασίτων ή εντόμων. Το ίδιο ισχύει και για τα ημιπαράσιτα όπως το Viscum album, το οποίο όμως δεν παρατηρήθηκε στις θέσεις βελτίωσης. Β) Έμμεσες επιδράσεις Οι έμμεσες επιδράσεις αναφέρονται στη βοσκή. Η βόσκηση υπάρχει στην περιοχή, σε πολύ περιορισμένο βαθμό αφού ασκείται με μικρότερη πίεση σε σχέση με το παρελθόν. Από την επιτόπια επίσκεψη, αλλά και σε συνεργασία με τον αρμόδιο δασοφύλακα, διαπιστώθηκε ότι η θέση βελτίωσης σήμερα βόσκετε περιστασιακά από βοοειδή. Αξιοποιώντας την υπάρχουσα θαμνώδη βλάστηση, για τη φύτευση των καρποφόρων δενδρυλλίων, αυτή μπορεί να παρέχει προστασία στη νεαρή βλάστηση, καθώς τα ζώα δε θα την προσεγγίζουν. Επίσης, η εμπειρία έχει δείξει, ότι οι αγελάδες δεν προτιμούν τη βόσκηση θαμνώδους βλάστησης, περιορίζοντας μόνο τις τροφικές προτιμήσεις τους στην ποώδη βλάστηση. Παρόλα αυτά, μπορεί να παρουσιαστούν ζημιές στη νεαρή βλάστηση, σε μικρό όμως βαθμό, αφού οι αγελάδες κατά το πέρασμα τους είναι δυνατό να προκαλέσουν σπάσιμο των κλαδιών ή του κορμού των φυτών. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 14

5. ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Α (5α1) Δάσος Δημόσιο Δύο Βουνών (στρ.) Σύνολον 17,0 Δασική θέση : Ζαμαλιώτη (Τμήμα 5, Συστάδα α) Διοικητική περιοχή : Κοινότητα Δύο Βουνών Α.- ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΠΟΥ 1.- Ορεογραφική και τοπογραφική διαμόρφωση. α.- Υπερθαλάσσιον ύψος : 1515-1530 μ. (Μ.Ο.1525) β.- Εκθεση : Α, ΝΑ, ΒΑ γ.- Κλίση : Ήπια έως μέτρια 5 29% (κατά μέσο όρο 17%) 2.- Πετρογραφικές - εδαφολογικές συνθήκες. α.- Βασικόν πέτρωμα : Όρια σκληρών ασβεστόλιθων και ψαμμιτικού φλύσχη. β.- Εδαφος : Φαιό ασβεστούχο. γ.- Βαθύτητα : Μέτρια Βαθύ έως βαθύ. δ.- Ποιότητα τόπου : ΙΙ 3.- Παρεδαφιαία βλάστηση - Ξηροτάπητας : Αγρωστώδη και ψυχανθή είδη, λοιπές πλατύφυλλες πόες Β ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΕΔΑΦΟΠΟΝΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ. Κατηγορία εδαφοπονικής εκμετάλλευσης (στρ.) 1. Δασοσκεπής : - 2. Μερικώς δασοσκεπής: (επικρατούν θάμνοι) - 3. Γυμνή έκταση: (κυρίως πόες με ελάχιστους θάμνους) 17,0 4. Μη Δασικές εκτάσεις (αγροτικές) : - 5. Άγονα (διαβρωμένα, βράχοι,) - ΣΥΝΟΛΟΝ 17,0 Γ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ. 1.- Κατηγορίες επιφανειών. (στρ.) 1 Γυμνή έκταση 17,0 Σ Υ Ν Ο Λ Ο Ν 17,0 Δ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΔΑΣΟΠΟΝΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ. Η θέση βρίσκεται στην περιοχή Ματάκια. Αποτελεί ένα τμήμα το οποίο καλύπτεται κυρίως από ποώδη βλάστηση και διάσπαρτους θάμνους (Juniperus sp., Crataegus sp.) στα οποία εφανίζονται διάσπαρτα άτομα Ελάτης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 15

ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Β (5α2) Δάσος Δημόσιο Δύο Βουνών (στρ.) Σύνολον 108,4 Δασική θέση : Ζαμαλιώτη (Τμήμα 5, Συστάδα α) Διοικητική περιοχή : Κοινότητα Δύο Βουνών Α.- ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΠΟΥ 1.- Ορεογραφική και τοπογραφική διαμόρφωση. α.- Υπερθαλάσσιον ύψος : 1462-1534 μ. (Μ.Ο.1492) β.- Εκθεση : Α, Ν, ΝΑ γ.- Κλίση : Ήπια έως μέτρια 4 30% (κατά μέσο όρο 18%) 2.- Πετρογραφικές - εδαφολογικές συνθήκες. α.- Βασικόν πέτρωμα : Όρια σκληρών ασβεστόλιθων και ψαμμιτικού φλύσχη. β.- Εδαφος : Φαιό ασβεστούχο. γ.- Βαθύτητα : Μέτρια Βαθύ έως βαθύ. δ.- Ποιότητα τόπου : ΙΙ 3.- Παρεδαφιαία βλάστηση - Ξηροτάπητας : Αγρωστώδη και ψυχανθή είδη, λοιπές πλατύφυλλες πόες Β ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΕΔΑΦΟΠΟΝΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ. Κατηγορία εδαφοπονικής εκμετάλλευσης (στρ.) 1. Δασοσκεπής : - 2. Μερικώς δασοσκεπής: (Ελάτη, Άρκευθος, Κράταιγος) 37,0 3. Γυμνή έκταση: (κυρίως πόες με ελάχιστους θάμνους) 71,4 4. Μη Δασικές εκτάσεις (αγροτικές) : - ΣΥΝΟΛΟΝ 96,7 Γ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ. 1.- Κατηγορίες επιφανειών. (στρ.) 1 Μερικώς δασοσκεπής 37,0 2. Γυμνή έκταση 71,4 Σ Υ Ν Ο Λ Ο Ν 108,4 Δ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΔΑΣΟΠΟΝΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ. Η θέση βρίσκεται στην περιοχή Ματάκια. Υπάρχουν μέρη της επιφάνειας τα οποία καλύπτονται κυρίως από ποώδη βλάστηση και λιγότερους θάμνους ενώ σε άλλα μέρη η παρουσία θάμνων κυρίως αρκεύθων, είναι πιο εμφανείς (συγκόμωση 10-40%). Σε όλη την επιφάνεια παρατηρούνται διάσπαρτα άτομα Ελάτης ενώ σε κάποια σημεία παρουσιάζονται ως συνδενδρίες. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 16

ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Γ(5β1) Δάσος Δημόσιο Δύο Βουνών (στρ.) Σύνολον 11,9 Δασική θέση : Κάτω Ματάκια (Τμήμα 5, Συστάδα β) Διοικητική περιοχή : Κοινότητα Δύο Βουνών Α.- ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΠΟΥ 1.- Ορεογραφική και τοπογραφική διαμόρφωση. α.- Υπερθαλάσσιον ύψος : 1529-1551 μ. (Μ.Ο.1584) β.- Εκθεση : Ν, ΝΔ γ.- Κλίση : Μέτρια έως απότομη 14 40% (κατά μέσο όρο 29%) 2.- Πετρογραφικές - εδαφολογικές συνθήκες. α.- Βασικόν πέτρωμα : Όρια σκληρών ασβεστόλιθων και ψαμμιτικού φλύσχη. β.- Εδαφος : Φαιό ασβεστούχο. γ.- Βαθύτητα : Μέτρια Βαθύ έως βαθύ. δ.- Ποιότητα τόπου : ΙΙ, ΙΙΙ 3.- Παρεδαφιαία βλάστηση - Ξηροτάπητας : Αγρωστώδη και ψυχανθή είδη, λοιπές πλατύφυλλες πόες Β ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΕΔΑΦΟΠΟΝΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ. Κατηγορία εδαφοπονικής εκμετάλλευσης (στρ.) 1. Δασοσκεπής : - 2. Μερικώς δασοσκεπής: (Ελάτη, Άρκευθος, Κράταιγος) 1,9 3. Γυμνή έκταση: (κυρίως πόες με ελάχιστους θάμνους) 10,0 4. Μη Δασικές εκτάσεις (αγροτικές) : - 5. Αγονα (διαβρωμένα, βράχοι,) - ΣΥΝΟΛΟΝ 11,9 Γ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ. 1.- Κατηγορίες επιφανειών. (στρ.) 1 Μερικώς δασοσκεπής 1,9 2. Γυμνή έκταση 10,0 Σ Υ Ν Ο Λ Ο Ν 11,9 Δ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΔΑΣΟΠΟΝΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ. Η θέση βρίσκεται στην περιοχή Ματάκια. Υπάρχουν μέρη της επιφάνειας τα οποία καλύπτονται κυρίως από ποώδη βλάστηση και λιγότερους θάμνους ενώ σε άλλα μέρη η παρουσία θάμνων κυρίως αρκεύθων, είναι πιο εμφανείς (συγκόμωση 10-40%). Σε όλη την επιφάνεια παρατηρούνται συνδενδρίες Ελάτης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 17

ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Δ (5β2) Δάσος Δημόσιο Δύο Βουνών (στρ.) Σύνολον 11,7 Δασική θέση : Κάτω Ματάκια (Τμήμα 5, Συστάδα β) Διοικητική περιοχή : Κοινότητα Δύο Βουνών Α.- ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΠΟΥ 1.- Ορεογραφική και τοπογραφική διαμόρφωση. α.- Υπερθαλάσσιον ύψος : 1575-1594 μ. (Μ.Ο.1584) β.- Εκθεση : Α,Ν γ.- Κλίση : Ήπια έως μέτρια 8 21% (κατά μέσο όρο 14%) 2.- Πετρογραφικές - εδαφολογικές συνθήκες. α.- Βασικόν πέτρωμα : Όρια σκληρών ασβεστόλιθων και ψαμμιτικού φλύσχη. β.- Εδαφος : Φαιό ασβεστούχο. γ.- Βαθύτητα : Μέτρια Βαθύ δ.- Ποιότητα τόπου : ΙΙ 3.- Παρεδαφιαία βλάστηση - Ξηροτάπητας : Αγρωστώδη είδη και λοιπές πλατύφυλλες πόες Β ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΕΔΑΦΟΠΟΝΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ. Κατηγορία εδαφοπονικής εκμετάλλευσης (στρ.) 1. Δασοσκεπής : - 2. Μερικώς δασοσκεπής: 11,7 2.- Γυμνή έκταση: (κυρίως πόες με ελάχιστους θάμνους) - 3.- Μη Δασικές εκτάσεις (αγροτικές) : - 4.- Αγονα (διαβρωμένα) - ΣΥΝΟΛΟΝ 11,7 Γ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ. 1.- Κατηγορίες επιφανειών. (στρ.) 1 Μερικώς δασοσκεπής 11,7 Σ Υ Ν Ο Λ Ο Ν 11,7 Δ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΔΑΣΟΠΟΝΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ. Η θέση βρίσκεται στην περιοχή Ματάκια. Αποτελεί μερικώς δασοσκεπή έκταση (10-40% συγκόμωση) η οποία καλύπτεται κυρίως από θαμνώδη βλάστηση (Juniperous sp.) και από συνδενδρίες Ελάτης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 18

6. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ Όπως προαναφέρθηκε στην αρχή της μελέτης, σκοπός του παρόντος έργου είναι η εκτέλεση έργου βελτίωσης βιοτόπου - αναδάσωσης σε Δημόσιο Δάσος στην περιοχή της Τ.Κ Δύο Βουνών του Δήμου Λαμιέων και συγκεκριμένα στην τοποθεσία «Ματάκια». Το έργο αφορά ήπιας μορφής επεμβάσεις με τη φύτευση καρποφόρων δέντρων που στοχεύουν στη βελτίωση του βιοτόπου σε έκταση που δεν ξεπερνάει τα 149 στρ.. Η φύτευση θα γίνει διάσπαρτα στην περιοχή ή σε μικρές ομάδες ώστε να εξασφαλιστούν οι ευνοϊκότερες συνθήκες των φυτών αλλά και σε θέσεις που εξασφαλίζουν πρόσβαση στην περιοχή για τη δυνατότητα περιποίησης τους στα επόμενα χρόνια. Με την τεχνητή εγκατάσταση των επιλεγμένων ειδών θα επιτευχθεί βελτίωση του βιοτόπου στην περιοχή και θα εξασφαλισθούν τα εξής: Θα αυξηθεί η τροφική διαθεσιμότητα για τα είδη της άγριας πανίδας που συμμετέχουν στο ευρύτερο ορεινό οικοσύστημα της περιοχής. Θα δημιουργηθούν απομακρυσμένες από την Κοινότητα Δύο Βουνών εστίες διατροφής για την αρκούδα και θα συμβάλλουν στη μείωση των πιθανοτήτων προσέγγισης στις κτηνοτροφικές μονάδες και την αποφυγή πρόκλησης ζημιών στο ζωικό κεφάλαιο. Θα επιτευχθεί τροφική διαθεσιμότητα καθ όλη την κρίσιμη περίοδο με την επιλογή κατάλληλων ειδών που οι καρποί τους ωριμάζουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Θα εμπλουτισθεί ο βιότοπος με καρποφόρα είδη, ευνοώντας έτσι τη αύξηση της βιοποικιλότητας. Με αυτό τον τρόπο εκπληρώνονται οι δεσμεύσεις μας απέναντι στις Ευρωπαϊκές και Εθνικές οδηγίες για τη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 19

7. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ 7.1. Προτεινόμενες επιφάνειες Όπως προαναφέρθηκε η αναδάσωση θα πραγματοποιηθεί σε τέσσερις θέσεις στην περιοχή Ματάκια, (συνολικής έκτασης 149 στρ.). Οι επιφάνειες επέμβασης απεικονίζονται στο συνημμένο χάρτη επεμβάσεων (Ορθοφωτογραφίες, κλίμακα 1: 5.000) που επισυνάπτονται στο παράρτημα. Πίνακας 2. Ομάδες φύτευσης και έκταση στην περιοχή Πέτρα Πιστάνη Θέση Μερικώς Γυμνή έκταση Σύνολο δασοσκεπής (κυρίως πόες) (στρ.) Α (5α1) - 17,0 17,0 Β (5α2) 37,0 71,4 108,4 Γ (5β1) 1,9 10,0 11,9 Δ (5β2) 11,7 11,7 Σύνολο 50,6 98,4 149 Οι επιφάνειες αυτές επιλέχτηκαν γιατί είναι κοντά στο οδικό δίκτυο με το οποίο θα εξασφαλιστεί η περιποίηση των φυτευθέντων εκτάσεων τους στα επόμενα χρόνια και ιδίως το πότισμα τους με υδροφόρα. Επίσης οι εδαφολογικές συνθήκες στα σημεία αυτά είναι οι ευνοϊκότερες δυνατές μιας και στην περιοχή υπάρχουν αρκετές βραχώδεις και ημιβραχώδεις θέσεις οι οποίες κατά κανόνα είναι άγονες. 7.2. Εκλογή του Δασοπονικού είδους Για την εκλογή του κατάλληλου φυτευτικού υλικού λαμβάνονται υπόψη τα εξής: Βιολογικά προσαρμοσμένα στις οικολογικές συνθήκες του σταθμού - Βάθος εδάφους - Μηχανική σύσταση και δομή του εδάφους - Οργανική ουσία ph και θρεπτικά συστατικά του εδάφους Να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του επιδιωκόμενου σκοπού Εύκολη εγκατάσταση και παραπέρα χειρισμός χωρίς υψηλές δαπάνες Οι αναδασωτικές επεμβάσεις θα πραγματοποιηθούν στις προσφορότερες από εδαφικών συνθηκών θέσεις και θα περιλαμβάνουν την εγκατάσταση φυτικών ειδών των τοπικών φυτοκοινωνιών οικολογικά προσαρμοσμένα στο περιβάλλον της περιοχής στις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες, ολιγαρκή ανθεκτικά σε βάθος χρόνου. Τα είδη που θα επιλεχθούν θα πρέπει να έχουν εδώδιμους καρπούς οι οποίοι θα μπορούν να καταναλώνονται από τα ζώα. Επίσης η ωρίμανση των καρπών να παρουσιάζει συμπληρωματικότητα μέσα στο χρόνο ώστε να υπάρχει διαθεσιμότητα τροφής καθ όλη την κρίσιμη περίοδο (Ιούνιο-Σεπτέμβριο). Τα είδη που καλύπτουν τις παραπάνω προϋποθέσεις είναι: η αγριοκερασιά (Prunus mahaleb), η αγριοκορομηλιά (Prunus cerasifera), η γκορτσιά (Pyrus amygdaliformis), η αγριομηλιά (Malus domestica), ο κράταιγος (Crataegus monogyna), καρυδιά (Juglans regia), η καστανιά (Castanea sativa). ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 20

7.3. Υπάρχοντα Δασοπονικά είδη Στις θέσεις βελτίωσης τα κύρια δασοπονικά είδη που υπάρχουν είναι η υβριδογενής ελάτη (Abies borissi regis) και ο άρκευθος (Juniperus sp.). Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν καρποφόρα είδη όπως η αγριοκερασιά (Prunus mahaleb), η αγριοκορομηλιά (Prunus cerasifera), η γκορτσιά (Pyrus amygdaliformis), η αγριομηλιά (Malus domestica) και ο κράταιγος (Crataegus monogyna), τα οποία όμως δεν είναι σε αφθονία και ούτε καλά κατανεμημένα ώστε να εξασφαλίζουν επάρκεια τροφής. 7.4. Προτεινόμενα και περιγραφή δασοπονικών ειδών. Οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν φύτευση καρποφόρων δασικών ειδών: κυρίως αγριοκερασιά (το πρώτο φρουτοφόρο φυτό στις αρχές καλοκαιριού), αγριοκορομηλιά, γκορτσιά, αγριομηλιά (τα φρούτα που μένουν στα δέντρα μπορούν να καταναλωθούν ακόμη και νωρίς την άνοιξη που είναι η φτωχότερη περίοδος για τη διατροφή της αρκούδας) και κράταιγος, είδη που υπάρχουν στην περιοχή αλλά όχι σε αφθονία ώστε να καλύψουν τις τροφικές ανάγκες της άγριας πανίδας και ιδίως της καφέ αρκούδας. Παρακάτω ακολουθεί η περιγραφή των προτεινόμενων ειδών: Prunus mahaleb, κ. αγριοκερασιά: Θάμνος μέσου μεγέθους ως μεγάλος, ή δέντρο ύψους μέχρι και 12 μέτρα. Ο καρπός είναι σφαιρικός, διαμέτρου 8-10 χιλ., αρχικά πράσινος, μετά κίτρινος αργότερα κόκκινος και τελικά μαύρος, με ένα σφαιρικό, λείο, λιθώδες σπέρμα. Ωρίμανση Ιούνιο του χρόνου ανθήσεως. Οι βιολογικές απαιτήσεις του είδους δεν είναι ιδιαίτερες αφού βρίσκεται σε ξηρά, πετρώδη πλούσια σε ασβέστιο εδάφη. Είναι είδος φωτόφιλο. Prunus cerasifera (υποείδος divaricata), κ. αγριοκορομηλιά: Θάμνος ή δέντρο ύψους ως 8 μέτρα, συνήθως χωρίς αγκάθια. Ο καρπός είναι ελλειψοειδής ή σφαιρικός, κόκκινος ή ξανθόχρωμος, μήκους 2-3 εκατοστών και κρέμεται από ποδίσκο. Ωρίμανση το Σεπτέμβριο του χρόνου ανθήσεως. Pyrus amygdaliformis, κ. γκορτσιά: Δέντρο ή θάμνος με κόμη σφαιρική, ύψους. Κλαδιά καμιά φορά αγκαθωτά ή κλαδιά που διευθύνονται προς τα πάνω. Ο καρπός συνήθως είναι σφαιρικός, διαμέτρου 1,5-3 εκ. κιτρινοκαστανός. Σπέρματα με σκούρο καστανό χρώμα. Ωρίμανση Αύγουστο. Malus domestica (υποείδος pumila), κ. αγριομηλιά: Δέντρο μικρό, φυλλοβόλο, πολύκλαδο ύψους. Οι καρποί του μοιάζουν με ήμερα μήλα, είναι όμως πολύ μικρότεροι με διάμετρο μέχρι 3 εκατοστά. Το σχήμα τους είναι στρογγυλό και έχουν χρώμα πρασινοκόκκινο. Η αγριομηλιά ζει στα ορεινά δάση και λιβάδια και είναι πρόγονος όλων σχεδόν των καλλιεργούμενων για φάγωμα ποικιλιών. Υπάρχει σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα με συχνότερη εμφάνιση στα βόρεια διαμερίσματα της χώρας. Ωρίμανση Σεπτέμβριο. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 21

Crataegus monogyna, κ. κράταιγος: Θάμνος ή μικρό δέντρο ύψους ως 10 μέτρα με αγκάθια μήκους 0,7-2 εκ. Κόμη πολύ πλατιά, γυρτή προς τα κάτω. Καρπός επιμήκης ωοειδής, μήκους 6-10 χιλ., βαθύς ή ανοιχτός κόκκινος, με τους λοβούς του κάλυκα στην κορυφή του, που είναι συνήθως λίγο μακρύτερα από ότι πλατύτερα. Ωρίμανση Σεπτέμβριο του χρόνου ανθήσεως. Castanea sativa, κ. καστανιά: Φυλλοβόλο δέντρο ύψους 20-25 μέτρα με φύλλα κατ εναλλαγή, δίσειρα, απλά. Καρπός κάρυο (κάστανο), γυαλιστερός με δερματώδες περίβλημα, φαγώσιμος ανα 2-3 μέσα σε ξυλώδες κύπελλο. Το κύπελλο σκεπάζεται από πυκνά αγκάθια και ανοίγει μετά την ωρίμανση. Ωρίμανση τον Οκτώβριο του χρόνου ανθήσεως. Juglans regia, κ. καρυδιά: Φυλλοβόλο δέντρο ύψους 15-20 μέτρα με φύλλα κατ εναλλαγή, σύνθετα, πτερωτά. Καρπός δρύπη σφαιρική (καρύδι), με εξωκάρπιο σχισμένο στην ωρίμανση. Ωρίμανση τον Σεπτέμβριο του χρόνου ανθήσεως. Οι τελικοί αριθμοί από το κάθε είδος θα καθορισθούν κυρίως από τη διαθεσιμότητα τους από τα δασικά φυτώρια κατά την περίοδο της φύτευσης. 7.5. Εφαρμοστέα τεχνική 7.5.1. Φυτευτικός σύνδεσμος Ποσότητες φυτών Θα χρησιμοποιηθεί ο ακανόνιστος φυτευτικός σύνδεσμος ή όπου είναι δυνατό τριγωνικός φυτευτικός σύνδεσμος και στις προσφορότερες από πλευράς εδαφικών συνθηκών θέσεις, ώστε να διασφαλίζεται το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την επιτυχία της αναδάσωσης. Στην περίπτωση που θα χρησιμοποιηθεί φυτευτικός σύνδεσμος αυτός θα ξεπερνάει τα 5 μέτρα. Από την επιτόπια επίσκεψη στην περιοχή προέκυψε ότι για την επίτευξη της διαθεσιμότητας τροφής κατά την κρίσιμη περίοδο (ιδίως Ιούνιο) δόθηκε βαρύτητα στην αγριοκερασιά, η οποία ωριμάζει τον Ιούνιο, και στα υπόλοιπα είδη η ίδια αναλογία. Η κατανομή τους σε κάθε ομάδα έγινε με βάση την έκταση, οπότε και καθορίστηκε αναλογικά ο αριθμός των φυτών σε κάθε ομάδα (Πίνακας 3). Kατά μέσο όρο, θα φυτευτούν 10 φυτά ανά στρέμμα. Τα δένδρα που θα χρησιμοποιηθούν θα είναι άριστης ποιότητας, υγιή, θα έχουν πλούσιο ριζικό σύστημα, απαλλαγμένο από φυτοπαθολογικές και εντομολογικές προσβολές. Θα είναι βωλόφυτα (ανάπτυξη σε φυτόσακκο) ή γυμνόριζα και θα φυτευτούν σε λάκκους διαστάσεων 0,40 έως 0,50, ανάλογα με τη φύση του εδάφους και το μέγεθος του δενδρυλλίου. Η διαλογή των δενδρυλλίων θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Αυτό διασφαλίζεται με δύο ελέγχους, έναν στο φυτώριο και έναν στον τόπο της φύτευσης. Οι προδιαγραφές των φυτών που θα φυτευτούν θα είναι ανάλογες με τις προδιαγραφές δένδρων κατηγορίας Δ1 των ενιαίων τιμολογίων για έργα πρασίνου (Νόμος 3263/2004). ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 22

Πίνακας 3. Προτεινόμενα δασοπονικά είδη κατά ομάδες και ποσότητα Κοινή Ονομασία Επιστημονικό όνομα Θέση Σύνολο Α Β Γ Δ Αγριοκερασιά Prunus mahaleb 60 470 40 40 610 Αγριοκορομηλιά Prunus cerasifera 15 30 10 10 65 Γκορτσιά Pyrus amygdaliformis 15 30 10 10 65 Αγριομηλιά Malus domestica 15 30 10 10 65 Κράταιγος Crataegus monogyna 15 30 10 10 65 Καστανιά Castanea sativa 15 30 10 10 65 Καρυδιά Juglans regia 15 30 10 10 65 Σύνολο 150 650 100 100 1000 7.5.2. Μέθοδος φύτευσης Η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί θα είναι η φύτευση φυταρίων ή δενδρυλλίων (από σπόρους ή μοσχεύματα σε φυτώρια). Είναι η συνηθέστερη μέθοδος τεχνητής ίδρυσης συστάδων ιδίως σε δυσμενή κλιματεδαφικά περιβάλλοντα και χορτομανή εδάφη. Κατά τη μέθοδο αυτή φυτεύονται φυτάρια που προέρχονται κατά κανόνα από σπόρους είτε ως γυμνόριζα, είτε ως βωλόφυτα με ή χωρίς περικάλυμμα. Κατά τη μεταφύτευση ενός νεαρού φυταρίου από το φυτώριο στην προς αναδάσωση επιφάνεια προκαλείτε μια διαταραχή των φυσιολογικών του λειτουργιών η οποία είναι γνωστή ως σοκ μεταφύτευσης, το οποίο επιδιώκουμε να είναι όσο το δυνατό μικρότερο. 7.5.3. Εκλογή εποχής φύτευσης Το έδαφος πρέπει να είναι υγρό σε βάθος τουλάχιστον 30 εκ. και η θερμοκρασία του εδάφους στο βάθος του ριζικού συστήματος να είναι μεγαλύτερη των 5 o C. Ουσιαστικά καλύτερη ριζοβόληση επιτυγχάνεται με τη λήξη της ξηροθερμικής περιόδου, το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές και πριν την έναρξη της ξηροθερμικής περιόδου, την άνοιξη με την άνοδο της θερμοκρασίας του εδάφους. Η επιλογή μεταξύ της μιας περιόδου ή της άλλης γίνεται ανάλογα με τους εκτιμώμενους κινδύνους από τις πρώτες μετά τη φύτευση συνθήκες. Αυτές είναι η ξηρή περίοδος (τα φυτάρια πρέπει να προλάβουν να έχουν βαθύ ριζικό σύστημα για να αντεπεξέλθουν) κατά την καλοκαιρινή περίοδο και οι παγετοί κατά τη χειμερινή περίοδο. 7.5.4. Προετοιμασία της προς αναδάσωση επιφάνειας Το έδαφος της περιοχής δε χρειάζεται ιδιαίτερη προπαρασκευή αλλά συστήνεται η απομάκρυνση ή καταστροφή του τυχόν υφιστάμενου ζώντος ανταγωνιστικού εδαφοκαλύματος. Αυτό αναφέρεται στην ύπαρξη ανταγωνιστικής βλάστησης όπως πόες και βάτα, πλησίον των λάκκων φύτευσης. Η καταπολέμηση της παρεδάφιαιας βλάστησης μπορεί να γίνει με μηχανική καταπολέμηση (σκαπάνες) κατά τη διαμόρφωση του λάκκου φύτευσης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 23

Επιφάνειες οι οποίες θα εξασφαλίζουν μείωση της πιθανότητας προσέγγισης τους από ζώα που βόσκουν στην περιοχή (βοοειδή) θα προτιμώνται. Τέτοιες επιφάνειες είναι: Στις παρυφές των υπαρχόντων συνδενδριών οξυάς. Κοντά ή μεταξύ των υπαρχόντων θάμνων αρκεύθου Μεταξύ μεγάλων πέτρων - βράχων τα οποία έχουν χαλαρό έδαφος όπου δεν μπορούν τα βοοειδή να μπουν. 7.5.5. Προμήθεια φυτικού υλικού Το φυτικό υλικό που θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του έργου θα προέρχεται από λειτουργούντα ιδιωτικά φυτώρια στην περιοχή τα οποία λειτουργούν με βάση τις διατάξεις του Νόμου 1564/86. Η προμήθεια (αγορά) και οι δαπάνες μεταφοράς στον τόπου του έργου, των φυτών που θα χρησιμοποιηθούν κοστολογούνται στον προϋπολογισμό της παρούσας εργασίας. 7.6. Γενικοί κανόνες που πρέπει να τηρούνται κατά τη φύτευση 1. Ο άξονας του φυταρίου τοποθετείται κατά κανόνα κατακόρυφα 2. Τα φυτάρια πρέπει να φυτεύονται σε τόσο βάθος όσο ήταν και το βάθος τους στο φυτώριο από όπου και ξεριζώθηκαν. Ο ριζικός κόμβος δηλαδή του φυταρίου πρέπει να βρίσκεται μετά την κατακάθιση του εδάφους στο ίδιο επίπεδο με την επιφάνεια του εδάφους που περιβάλλει το φυτό. Στην πράξη φυτεύουμε λίγο βαθύτερα (2-3 εκ). 3. Σε ξηρά εδάφη και κλίματα με παρατεταμένες ξηρές περιόδους τα φυτάρια πρέπει να φυτεύονται με τη μέθοδο της χαμηλής φύτευσης. Ο χώρος γύρω από το φυτάριο έχει βάθος 10-12 εκ και πλάτος 25-30 εκ. Για λάκκους πλάτους 50-60 εκ το βάθος μπορεί να φτάσει και στα 20 εκ. Υψηλή φύτευση εφαρμόζεται σε υγρά εδάφη ώστε να αποστραγγίζονται. 4. Το φυτάριο πρέπει να φυτεύεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε το ριζικό του σύστημα να διατηρεί κατά το δυνατό τη φυσική του διάταξη, που είχε στο έδαφος προέλευσης. Πρέπει να αποφεύγεται η ανάκαμψη του άκρου της ρίζας. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 24

5. Η περικοπή των ριζών που πλεονάζουν πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο δυνατό και λίγο πριν τη φύτευση. 6. Το ριζικό σύστημα πρέπει να περιβάλλεται από το καλύτερο διαθέσιμο νωπό χώμα και το έδαφος που περιβάλλει τις ρίζες πρέπει να συμπιέζεται καλά για να έλθει σε στενή επαφή με τις ρίζες χωρίς όμως αυτές να συνθλίβονται. 7. Σε ξηρά κλίματα το ανώτερο στρώμα του εδάφους πρέπει να διατηρείτε χαλαρό με επιπόλαια σκαλίσματα σε βάθος 2-4 εκ. ή να καλύπτεται με πλακόμορφες πέτρες για παρεμπόδιση της εξάτμισης και της απώλειας εδαφικής υγρασίας. 8. Επιλέγεται το εκάστοτε ευνοϊκό για τη φύτευση μικροπεριβάλλον. 9. Η φύτευση να γίνεται κατά νεφοσκεπείς και υγρές μέρες και να διακόπτεται τις ηλιόλουστες και όταν φυσούν ισχυροί άνεμοι. 10. Οι φυτευτές πρέπει να μεταφέρουν μαζί τους λίγα φυτάρια σε φυτοκιβώτια και να διατηρούνται οι ρίζες τους συνεχώς νωπές. 11. Τα δενδρύλλια θα φυτεύονται αμέσως δηλαδή σε μια ή δύο μέρες από τη μεταφορά τους στον τόπο φύτευσης. 7.7. Περιποίηση των ειδών Μετά τη φύτευση δεν πρέπει να εγκαταλείπονται στην τύχη τους τα φυτάρια, αλλά με σωστούς χειρισμούς πρέπει να δημιουργείται το κατάλληλο αυξητικό περιβάλλον για την παραπέρα ανάπτυξη τους εξασφαλίζοντας την εγκατάσταση και συγκόμωση των δενδρυλλίων. Καταπολέμηση ανταγωνιστικής βλάστησης (χειρονακτικά, μηχανικά). Τα φυτάρια που βρίσκονται στην ανάπτυξη τους, δεν πρέπει να εκτίθενται απότομα στην ηλιακή ακτινοβολία κατά τους θερινούς μήνες (Ιούλιος- Αύγουστος). Για τα επόμενα 3 χρόνια θα γίνεται απομάκρυνση της ανταγωνιστικής βλάστησης μια φορά το χρόνο. Αρδεύσεις νεοφυτειών. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση των εργασιών φύτευσης, θα πρέπει να ακολουθήσει η άρδευση των φυταρίων, που θα συμβάλει τόσο στον εμπλουτισμό του υδάτινου δυναμικού του σημείου φύτευσης όσο και στην καλύτερη και επιτυχέστερη προσκόλληση του εδάφους στο ριζικό σύστημα του φυτού, με αποτέλεσμα την αύξηση της δυνατότητας πλήρους εγκατάστασης του φυτού. Πριν από την άρδευση επιβάλλεται η καταπολέμηση των ζιζανίων και η διαμόρφωση λάκκου γύρω από το φυτάριο όχι μεγάλου βάθους. Το πότισμα θα είναι της τάξης των 15 λίτρων/φυτάριο, ανά 15 ημέρες κατά τη ξηροθερμική περίοδο (Ιούνιος-Αύγουστος). Η άρδευση των φυτών θα συνεχιστεί και στις τρεις επόμενες ξηροθερμικές περιόδους (3 έτη από την εγκατάσταση των φυτών). Λόγω του μικρού αριθμού των δενδρυλλίων η άρδευση θα γίνει με βυτίο μεταφοράς νερού, για αυτό δεν προτείνεται η εγκατάσταση συστήματος ύδρευσης. ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ ΜΕ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΑΣΟΣ 25