ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛAΔΑ http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion Η έρευνα αυτή έγινε κατόπιν αιτήματος και υπό τον συντονισμό της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ανάλυση αυτή διενεργήθηκε για την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην.
ΠIΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜEΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 2 1. Η εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2 2. Ευρωπαϊκή Ιθαγένεια: αίσθηση «ανήκειν» & δικαιώματα 3 3. Εμπιστοσύνη στους θεσμούς και τα θεσμικά όργανα 4 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 5 4. Ποιότητα ζωής 5 5. Σημαντικότερα προβλήματα, ανησυχίες και προσδοκίες 6 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ 7 6. Στρατηγική «Ευρώπη 2020» 7 7. Κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές 8 8. Μεταναστευτικό 9 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 9 Η ανάλυση αυτή διενεργήθηκε για την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην από την κα Όλγα Σταυροπούλου-Σαλαμούρη [Μίλητος Συμβουλευτική Α.Ε.]. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το τακτικό Ευρωβαρόμετρο 88.3 διεξήχθη από την TNS opinion & social, μία κοινοπραξία των TNS political & social, TNS UK and Kantar Belgium, εκπροσωπούμενη από την Kantar Belgium S.A. στο διάστημα 5-19 Νοεμβρίου 2017, κατόπιν αιτήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας). Η έρευνα διεξήχθη στα 28 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις 5 υποψήφιες προς ένταξη χώρες (Τουρκία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μαυροβούνιο, Σερβία και Αλβανία), καθώς και στην «περιοχή όχι υπό τον άμεσο έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας (Τουρκοκυπριακή Κοινότητα)», καλύπτοντας δειγματοληπτικά τον πληθυσμό των χωρών, ηλικίας 15 ετών και άνω. Για τους σκοπούς της έρευνας χρησιμοποιήθηκε αντιπροσωπευτικά τυχαίο δείγμα, αναλογικό του μεγέθους του πληθυσμού και της πληθυσμιακής πυκνότητας της κάθε χώρας. Αναφορικά με το ελληνικό δείγμα της έρευνας, συμμετείχαν 1008 πολίτες, από αντιπροσωπευτικές περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Για τη λήψη των στοιχείων χρησιμοποιήθηκαν τυποποιημένα ερωτηματολόγια, ενώ η επικοινωνία με τους συμμετέχοντες είχε τη μορφή της προσωπικής συνέντευξης. Σημειώνεται ότι όπου χρησιμοποιείται ο όρος «ευρωπαίοι πολίτες» ή «υπόλοιποι ευρωπαίοι πολίτες» αναφέρεται στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (EU28), δηλαδή στα αποτελέσματα που καταγράφηκαν στα 28 κράτη-μέλη. 1
ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 1. Η εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αρνητική εικόνα για την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν 4 στους 6 Έλληνες πολίτες (EL:43% -4, άνοιξη 2017), καταγράφοντας το υψηλότερο (-) ποσοστό σε ευρωπαϊκό επίπεδο (EU28:21%), την ώρα που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ερωτηθέντες (σε 14 χώρες) έχουν θετική εικόνα για την Ε.Ε. (40%), με τα υψηλότερα ποσοστά να σημειώνονται στην Ιρλανδία (59%), τη Βουλγαρία και το Λουξεμβούργο (αμφότερες 57%) και το χαμηλότερο ποσοστό στην (23% +5). Ουδέτερη άποψη (ούτε θετική, ούτε αρνητική) εκφράζεται από σημαντική μερίδα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης (EL:33%, EU28:37%). Σημειώνεται ότι οι ενδείξεις (+) και (-) αποτυπώνουν συγκρίσεις, δηλαδή την αύξηση ή μείωση των ποσοστιαίων μονάδων που καταγράφηκαν σε προηγούμενες έρευνες (EB86.2 το φθινόπωρο 2016 και EB87.3 την άνοιξη 2017), συγκριτικά με την παρούσα, σε πεδία που συμπίπτουν και παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Η διαμόρφωση αυτής της αρνητικής εικόνας, που σταθερά καταγράφεται στην τα τελευταία χρόνια συνάδει και με τις αρνητικές επιπτώσεις στον τρόπο ζωής τους που οι πολίτες χρεώνουν στην Ε.Ε., όπως την ανεργία (EL:34%, EU28:11%), την ανεπάρκεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα (EL:29%, EU28:23%), την απώλεια πολιτιστικής ταυτότητας (EL:27%, EU28:13%), την εγκληματικότητα (EL:24%, EU28:15%) και τη σπατάλη χρήματος (EL:19%, EU28:22%). Η εικόνα αυτή εξηγείται επίσης και με τον τρόπο που εκλαμβάνουν την Ε.Ε., κυρίως ως αναποτελεσματική (EL:74% -4, EU28:51%), μη προστατευτική (EL:69%, EU28:38%), μη προνοητική (EL:67% -5, EU28:35%), απόμακρη (EL:66% -5, EU28:53%) και μη δημοκρατική (EL:54%, EU28:28% -6). Ειδικότερα δε, εκφράζεται δυσαρέσκειά για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η δημοκρατία τόσο στην Ε.Ε. (EL:68%, EU28:42%), όσο και στην (EL:77% -5, EU28:42%) καταγράφοντας για ακόμα μια φορά τα υψηλότερα (-) ποσοστά της έρευνας. Ωστόσο, τη χαρακτηρίζουν ως «μοντέρνα» (EL:58%, EU28:62%). Αξιοσημείωτο είναι ότι τα ελληνικά ποσοστά είναι πιο θετικά συγκριτικά με αυτά της προηγούμενης έρευνας. Παρ' όλα αυτά τα ευρωπαϊκά παραμένουν στα ίδια επίπεδα με την άνοιξη του 2017 και επιβεβαιώνουν τη θετική τάση που άρχισε να καταγράφεται το 2016, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για την εικόνα της Ε.Ε. εν γένει. Παράλληλα, θετικό πρόσημο προσδίδεται στην ΕΕ όταν αυτή ταυτίζεται με την ελευθερία να ταξιδεύουμε, σπουδάζουμε και εργαζόμαστε οπουδήποτε επιθυμούμε στην Ε.E. (EL:54%, EU28:52%), το ευρώ ως κοινό νόμισμα (EL:42%, EU28:36%), την ισχυρή φωνή που έχει η Ε.E. σε παγκόσμιο επίπεδο (EL:34% +11, EU28:25%), την ειρήνη (EL:29%, EU28:30%), και την πολιτιστική πολυμορφία που τη χαρακτηρίζει (EL:26%, EU28:28%). Ειδικότερα δε, η ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών εντός της Ένωσης (EL:66%, EU28:57%), η διασφάλιση της ειρήνης μεταξύ των κρατών-μελών της (EL:59%, EU28:56%), τα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών, όπως το Erasmus (EL:26%, EU28:25%), η πολιτική και διπλωματική επιρροή της στον υπόλοιπο κόσμο (EL:25%, EU28:20%) αποτελούν τα πλέον θετικά αποτελέσματα που έχει επιτύχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων. Γενικότερα, οι Ευρωπαίοι πολίτες (συμπ. των Ελλήνων) θεωρούν ότι η άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετράει στον κόσμο (EL:73% +7, EU28:72%) και ότι έχει τη δύναμη και τα εργαλεία να υπερασπιστεί τα οικονομικά της συμφέροντα στην παγκόσμια οικονομία (EL:71% +3, EU28:65%). Πιθανώς και γι αυτό οι Έλληνες να πιστεύουν ότι η δεν μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα το μέλλον, ούσα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:59%, EU:60%). Ωστόσο, εκτιμούν ότι τα πράγματα κινούνται προς τη λάθος κατεύθυνση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (EL:69% -6, EU28:47%), όπως και στην (EL:80% -9, EU28:49%). 2. Ευρωπαϊκή Ιθαγένεια: αίσθηση «ανήκειν» & δικαιώματα 2
Απογοητευτικό είναι το εύρημα ότι οι Έλληνες, περισσότερο από κάθε άλλον ευρωπαίο πολίτη, πιστεύουν ότι τα συμφέροντα της χώρας τους δεν λαμβάνονται αρκούντως υπόψη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (EL:79% -5, EU28:43%), όπως επίσης ότι η προσωπική τους άποψη δεν είναι υπολογίσιμη («δεν ακούγεται») στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:77% υψηλότερο αρνητικό, EU28:50%). Παρατηρείται, από την άλλη όμως, ότι το ποσοστό των Ευρωπαίων (44%) που βρίσκει ότι «η φωνή του μετράει στην Ε.Ε.» σημειώνει νέο ρεκόρ (θετικό) από το φθινόπωρο του 2004, με το αντίστοιχο ελληνικό ποσοστό να περιορίζεται στο 20%. Τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά αναδεικνύονται ως το βασικότερο στοιχείο που ενώνει τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:42%, EU28:28%). Άλλα στοιχεία που ενδυναμώνουν το αίσθημα κοινότητας μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών είναι τα γεωγραφικά όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:31%, EU28:19%), η ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συνδέεται και με την οριστική λήξη πολεμικών συρράξεων και τη διασφάλιση της ειρήνης (EL:27%, EU28:22%), η οικονομία με την ενιαία αγορά να αποτελεί τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο (EL:25%, EU28:21%), όπως και οι κοινές αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και των ανθρώπινων δικαιωμάτων (EL:22%, EU28:23%). Παρόλα αυτά, κι αφού έχουν περάσει εξήντα ένα χρόνια από τις Συνθήκες της Ρώμης, την απαρχή της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι περισσότεροι Έλληνες δεν αισθάνονται πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:52%, EU28:29%), σε αντίθεση με τους περισσότερους Ευρωπαίους που αισθάνονται ενταγμένοι στην ευρωπαϊκή οικογένεια, ως πολίτες της (EL:48%, EU28:70%). 3
Αντίστοιχα, και πάλι σε αντίθεση με τους περισσότερους Ευρωπαίους πολίτες, οι Έλληνες δεν ταυτίζονται με την ευρωπαϊκή σημαία (EL:61%, EU28:35%), παρόλο που βρίσκουν ότι είναι ένα καλό σύμβολο για την Ευρώπη (EL:78%, EU28:84%), που αντιπροσωπεύει κάτι θετικό (EL:69%, EU28:75%) και ότι θα έπρεπε να βρίσκεται σε όλα τα δημόσια κτίρια της ς δίπλα στην ελληνική σημαία (EL:53%, EU28:55%). Αξίζει να σημειωθεί ότι το ελληνικό ποσοστό («δεν ταυτίζομαι») μαζί με αυτό της Ολλανδίας (αμφότερες 61%) είναι τα δύο υψηλότερα αρνητικά που σημειώνονται από κράτημέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η Αλβανία (75%) και η Τουρκία (70%) καταγράφουν τα υψηλότερα (αρνητικά) ποσοστά της έρευνας. Οι Έλληνες, όπως και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι πολίτες αξιολογούν θετικά, εκφράζοντας εμμέσως την ικανοποίησή τους, το δικαίωμα των πολιτών να ζουν (EL:70%, EU28:74%) και να εργάζονται (EL:69%, EU28:76%) σε κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως επίσης στηρίζουν το δικαίωμα των ευρωπαίων πολιτών να ζουν (EL:68%, EU28:71%) και να εργάζονται (EL:64%, EU28:72%) και στη δική τους χώρα, την. Ωστόσο, εκφράζουν την επιθυμία να μάθουν περισσότερα σχετικά με τα δικαιώματα που έχουν ως ευρωπαίοι πολίτες (EL:73%, EU28:68%), καθώς ομολογούν ότι δεν γνωρίζουν, σε ικανοποιητικό βαθμό, τα δικαιώματα αυτά (EL:57%, EU28:45%), αν και θεωρούν ότι κατανοούν τον τρόπο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:60%, EU28:58%). 3. Εμπιστοσύνη στους θεσμούς και τα θεσμικά όργανα Οι Έλληνες δηλώνουν ότι δεν εμπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ένωση (EL:74%, EU28:48%), καταγράφοντας πανευρωπαϊκά το υψηλότερο ποσοστό δυσπιστίας απέναντι στο θεσμό. Ακολούθως υποστηρίζουν ότι δεν εμπιστεύονται και τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο EL:68%, EU28:42%, Ευρωπαϊκή Επιτροπή EL:72%, EU28:41%, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα EL:75%, EU28:44%), συγκεντρώνοντας για ακόμα μια φορά τα υψηλότερα ποσοστά δυσπιστίας της έρευνας. Σε εθνικό επίπεδο, οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται την πλειοψηφία των εθνικών θεσμών, με μεγαλύτερη να είναι η δυσπιστία τους προς τα πολιτικά κόμματα (EL:94%, EU28:77%) και την ελληνική κυβέρνηση (EL:88%, EU28:59% για αντίστοιχη εθνική κυβέρνηση), και ακολουθούν η Βουλή των Ελλήνων (EL:86%, EU28:58% για αντίστοιχη εθνική βουλή), η δημόσια διοίκηση (EL:81%, EU28:45%) και οι περιφερειακές ή τοπικές δημόσιες αρχές (EL:76%, EU28:44%). Τα ελληνικά ποσοστά είναι τα υψηλότερα αρνητικά της έρευνας, πανευρωπαϊκά. Υψηλά ποσοστά αποδοχής και εμπιστοσύνης φαίνεται να αποσπούν, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ο στρατός (EL:77%, EU28:73%) και η αστυνομία (EL:67%, EU28:72%) ενώ διχάζει η δικαιοσύνη (OXI EL:52%, EU28:45% // NAI EL:47%, EU28:50%). Επίσης, δυσπιστία εκφράζεται και για τα ελληνικά ΜΜΕ, και συγκεκριμένα για την τηλεόραση (EL:78% υψηλότερο αρνητικό ποσοστό της έρευνας, EU28:45%), το γραπτό τύπο (EL:64%, EU28:47%) και το ραδιόφωνο (EL:53%, EU28:34%). Πιο θετικά διακείμενοι φαίνονται να είναι οι Έλληνες ερωτηθέντες προς το διαδίκτυο, καθώς τείνουν να το εμπιστεύονται, περισσότερο από το μέσο όρο των Ευρωπαίων (EL:42%, EU28:34%), αν και ειδικότερα για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο διαδίκτυο, καταγράφεται δυσπιστία (EL:53%, EU28:62%). Παραταύτα, και με εξαίρεση την τηλεόραση που βρίσκουν ότι παρουσιάζει «πιο θετικά» τα σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση θέματα (EL:42%, EU28:18%), η ελληνική κοινή γνώμη αξιολογεί ως αντικειμενική την κάλυψη ευρωπαϊκών θεμάτων από τα υπόλοιπα ΜΜΕ: ραδιόφωνο EL:50%, EU28:54% // γραπτός τύπος EL:41%, EU28:51% // ιστότοποι EL:51%, EU28:44% // κοινωνικά δίκτυα στο ίντερνετ EL:41%, EU28:34%. 4
Σε κάθε περίπτωση, η τηλεόραση παραμένει πρώτη επιλογή για Έλληνες και Ευρωπαίους πολίτες, προκειμένου να ενημερωθούν για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις πολιτικές και τους θεσμούς της (EL:53%, EU28:48%). Ομοίως, σημαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων καταφεύγει στο διαδίκτυο (EL:45%, EU28:42%), αλλά και σε συζητήσεις με πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος, όπως συγγενείς, φίλους και συνάδελφους (EL:39%, EU28:19%). Άλλες πηγές που αξιοποιούν οι Έλληνες, ως μέσο πληροφόρησης για θέματα σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι οι εξής: οι ενημερωτικοί ιστότοποι π.χ. από εφημερίδες και ειδησεογραφικά περιοδικά (EL:26%, EU:26%), τα κοινωνικά δίκτυα στο διαδίκτυο (EL:22%, EU28:13%), τα ιστολόγια/blogs (EL:22%, EU28:13%), το ραδιόφωνο (EL:19%, EU28:21%) και οι καθημερινές εφημερίδες (EL:17%, EU28:24%). Παράλληλα, 21% της ελληνικής και 20% της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης φαίνεται να μην αναζητά ποτέ πληροφορίες για Ε.Ε. Αξιοσημείωτο είναι ότι το έλλειμμα ενημέρωσης που ομολογούν οι Έλληνες για τα ευρωπαϊκά θέματα παραμένει διαχρονικό εύρημα, ανατρέχοντας σε παλαιότερες έρευνες του Ευρωβαρομέτρου (EL:67% αθροιστικά «όχι και τόσο καλά ενημερωμένοι» + «καθόλου ενημερωμένοι», EU28:57%). ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 4. Ποιότητα ζωής Η ποιότητα ζωής των Ελλήνων, τα τελευταία χρόνια, αξιολογείται τελείως αρνητικά (EL:91%, EU28:51%), με τους ερωτηθέντες να αναπολούν το παρελθόν όταν η συνολική κατάσταση τόσο των ίδιων, όσο και της ς εν γένει, ήταν καλύτερη. Ειδικότερα δε, 9 στους 10 Έλληνες θεωρούν ότι η κατάσταση που βρίσκεται η χώρα τους, στην παρούσα φάση, είναι κακή (EL:91% το υψηλότερο αρνητικό της έρευνας, EU:48% για εθνική κατάσταση). Η δυσχερής θέση που αντιμετωπίζει η χώρα και η απογοήτευση που διαπιστώνεται, κυρίως λόγω της παρατεταμένης ύφεσης, αναδεικνύονται στις ελληνικές τοποθετήσεις αναφορικά με θέματα οικονομικής και προσωπικής κατάστασης. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ελληνικές τοποθετήσεις διαφέρουν από τις αντίστοιχες (περισσότερες) ευρωπαϊκές, οι οποίες διακατέχονται από μια διάχυτη ικανοποίηση, σε προσωπικό και εθνικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, ενόσω οι Έλληνες εκφράζουν δυσαρέσκειά για την καθημερινή τους ζωή (EL:58%, EU:17%), οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι δηλώνουν ευχαριστημένοι (EL:42%, EU:83%). Η υψηλή ανεργία και οι χαμηλές αμοιβές σκιαγραφούν ένα γενικευμένο κλίμα απογοήτευσης, με τη συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων (98% υψηλότερο της έρευνας, EU:54%) να χαρακτηρίζει ως «κακή» την κατάσταση της απασχόλησης στην και μόνο 1 στους 4 Έλληνες πολίτες να αξιολογεί θετικά την προσωπική του επαγγελματική κατάσταση (EL:24%, EU28:61%), με το αντίστοιχο ελληνικό ποσοστό που την αξιολογεί ως «κακή» να διατηρεί την αρνητική πρωτιά της έρευνας (EL:48%, EU28:21%). Ακολούθως, 7 στους 10 Έλληνες αγωνιούν και για την οικονομική κατάσταση των οικογενειών τους (EL:70% υψηλότερο ποσοστό, EU28:26%), ενώ οι Ευρωπαίοι φαίνονται καθησυχασμένοι καθώς αξιολογούν την οικογενειακή τους οικονομική κατάσταση θετικά (EU28:72%, EL:30%). Αξιοσημείωτο είναι ότι την ώρα που 6 στους 10 Ευρωπαίους φαίνεται να μην αντιμετώπισαν καμία δυσκολία στην πληρωμή των μηνιαίων λογαριασμών τους, στην αυτή την ευκολία φαίνεται να την έχει μόνο 1 στους 10 Έλληνες (EL:11%, EU28:64%), με την πλειονότητα της ελληνικής κοινής γνώμης να ομολογεί ότι δυσκολεύτηκε να πληρώσει τους λογαριασμούς που επιβαρύνουν σε μηνιαία βάση το νοικοκυριό τους (EL:88% αθροιστικά: δηλ. 46% τις περισσότερες φορές και 42% κατά καιρούς, EU28:33% αθροιστικά). 5. Σημαντικότερα προβλήματα, ανησυχίες και προσδοκίες 5
Η ανεργία (EL:49% -2, EU28:25%), η κατάσταση της οικονομίας (EL:44% -1, EU28:16%) και το δημόσιο χρέος (EL:30% +4, EU28:9%) είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που ταλανίζουν την αυτή την περίοδο, με το μεταναστευτικό (EL:18% +6, EU:22%) και τη φορολογία (EL:17% +1, EU28:7%) να αποτελούν επίσης σημαντικές προκλήσεις για τη χώρα και τους πολίτες της. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα θέματα της μετανάστευσης (EL:37%, EU28:39%) και της τρομοκρατίας (EL:35%, EU28:38%) αξιολογούνται ως τα σημαντικότερα προβλήματα που καλείται να διαχειριστεί και να επιλύσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την οικονομία (EL:31%, EU28:17%), τη δημοσιονομική κατάσταση των κρατών μελών (EL:28%, EU:16%) και την ανεργία (EL:16%, EU28:13%) να ακολουθούν με χαμηλότερα ποσοστά. Αξιοσημείωτο είναι ότι για πρώτη φορά, από την έναρξη της οικονομικής κρίσης το 2007, οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν θετική γνώμη για την τρέχουσα κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας (EU28:48% +6, EL:40%), σε αντίθεση με την αρνητική αποτίμηση των Ελλήνων και Ιταλών για την ευρωπαϊκή οικονομία (IT:58%, EL:52% -3, EU:39% -7). Ειδικότερα για την κατάσταση της εθνικής τους οικονομίας, οι Ευρωπαίοι πολίτες καταγράφουν το υψηλότερο (θετικό) ποσοστό της δεκαετίας από το φθινόπωρο 2007 (EU:48%), με τα ποσοστά της έρευνας, μεταξύ των κρατών μελών, να διαφέρουν αισθητά. Για παράδειγμα, η Ολλανδία και η Γερμανία αξιολογούν θετικά την εθνική τους οικονομία (91%), την ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό στην ανέρχεται σε μόλις 2%, καθώς 98% των Ελλήνων βρίσκουν ότι η ελληνική οικονομία είναι σε δυσχερή θέση («κακή», EU:49%) και φοβούνται ότι τα χειρότερα για την οικονομία έπονται (EL:59%, EU28:40%). Σημειώνεται ότι το ελληνικό ποσοστό είναι το 1 ο υψηλότερο μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και το 2 ο υψηλότερο της έρευνας, μετά από αυτό που καταγράφεται στην «περιοχή όχι υπό τον άμεσο έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας (Τουρκοκυπριακή Κοινότητα)». Ωστόσο, πολλοί είναι οι Έλληνες, και Ευρωπαίοι πολίτες, που εμφανίζονται πιο αισιόδοξοι εκτιμώντας ότι ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης έχει ήδη φθάσει στο αποκορύφωμά του και ότι η κατάσταση σταδιακά θα ανακάμψει (EL:38%, EU28:48%). Οι Έλληνες δεν προσβλέπουν σε καμία βελτίωση για το 2018, τόσο για τους ίδιους όσο και την κατάσταση που επικρατεί στην. Συγκεκριμένα εκτιμούν ότι θα υπάρξει επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης (EL:48%, EU28:23%) και της απασχόλησης στην (EL:46%, EU28:21%), ενώ προβλέπουν ότι σε στασιμότητα θα παραμείνει η ζωή τους γενικότερα (EL:55%, EU28:57%), η προσωπική τους επαγγελματική κατάσταση (EL:59%, EU28:58%) και η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους. Παρομοίως, δεν βλέπουν κάποια αλλαγή (ούτε προς το καλύτερο, ούτε προς το χειρότερο) στην οικονομική κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς εκτιμούν ότι τα πράγματα θα παραμείνουν ίδια (EL:53%, EU28:47%). Οι Έλληνες, όπως και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι πολίτες, προτρέπουν για άμεση εφαρμογή μέτρων για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος και του δημόσιου χρέους στην (εκάστοτε) χώρα τους (EL:61%, EU28:72%). Επίσης, εκτιμούν ότι ο ιδιωτικός τομέας είναι σε καλύτερη θέση από το δημόσιο για να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας (EL:64%, EU28:65%) και ότι το δημόσιο χρήμα θα πρέπει να χρησιμοποιείται για να τονώσει τις επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα, σε επίπεδο Ε.Ε. (EL:72%, EU28:57%). 6
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ 6. Στρατηγική «Ευρώπη 2020» Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σχεδιάσει τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» προκειμένου να βγει από τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες προκλήσεις. Ειδικότερα, δε, για τους στόχους που έχει θέσει έως το 2020, Έλληνες και ευρωπαίοι πολίτες εκτιμούν ότι η επίτευξή τους είναι εφικτή, αν και δεν είναι λίγοι εκείνοι που αξιολογούν μερικούς από τους στόχους ως υπερβολικά φιλόδοξους. Συγκεκριμένα, οι στόχοι που αντιλαμβάνονται οι Έλληνες πολίτες ως ρεαλιστικούς έως το 2020 είναι κατά προτεραιότητα: η κατοχή πτυχίου ή διπλώματος ανώτατης εκπαίδευσης από τουλάχιστον το 40% των ατόμων ηλικίας 30 έως 34 ετών (EL:44%, EU28:45%), η μείωση κατά 10% του αριθμού των νέων που εγκαταλείπουν το σχολείο χωρίς τίτλους σπουδών (EL:42%, EU28:52%) η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά 20% (EL:42%, EU28:56%), και η αύξηση κατά 20% του μεριδίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (EL:42%, EU28:55%), η μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20% σε σύγκριση με το 1990 (EL:41%, EU28:50%), η συμβολή της βιομηχανίας στην οικονομία στο 20% του ΑΕΠ (EL:40%, EU28:50%), η αύξηση στο 3% του μεριδίου κεφαλαίων που επενδύονται στην έρευνα και την ανάπτυξη (EL:38%, EU28:54%), και τέλος η εξασφάλιση απασχόλησης για τα τρία τέταρτα των ανδρών και των γυναικών, μεταξύ 20 και 64 ετών - στόχος που κρίνεται σχεδόν εξίσου ρεαλιστικός (EL:38%, EU28:58%) και υπερβολικά φιλόδοξος (EL:36%, EU28:25%). Ειδικότερα στο θέμα της ενέργειας, παραθέτουν τους στόχους όπου πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε μία ευρωπαϊκή ενεργειακή ένωση, όπως η έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (EL:50%, EU28:43%), η εγγύηση λογικών τιμών ενέργειας για τους καταναλωτές (EL:47%, EU28:34%) και η προστασία του περιβάλλοντος (EL:42%, EU28:43%). Ο στόχος που, για άλλη μία χρονιά, διχάζει την ελληνική κοινή γνώμη, για το κατά πόσο δύναται να επιτευχθεί έως το 2020 αφορά στην εξάλειψη της φτώχειας κατά ένα τέταρτο. Στόχος που κρίνεται εξίσου υπερβολικά φιλόδοξος (EL:38%, EU28:28%) και υπερβολικά συγκρατημένος (EL:32%, EU28:19%) ενώ 28% (EU28:48%) βρίσκει ότι είναι εφικτός. Γενικότερα, οι Έλληνες πολίτες θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση για την έξοδο από την κρίση (EL:46%, EU28:26%), σε αντίθεση με τους περισσότερους ευρωπαίους πολίτες που αισθάνονται ότι βρίσκεται στη σωστή πορεία για να αντιμετωπίσει τις νέες παγκόσμιες προκλήσεις (EU28:51%, EL:31%). Τέλος, είναι οι πλέον απαισιόδοξοι για το μέλλον της Ευρώπης (EL:60% -9, EU28:37%), την ώρα που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να είναι αισιόδοξοι για το μέλλον της Ευρώπης (EL:37%, EU28:57%). 7
7. Κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές Η ταχύτητα οικοδόμησης της Ευρώπης είναι μικρότερη από την επιθυμητή, για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες. Συγκεκριμένα, αναφορικά με τον τρέχοντα ρυθμό οικοδόμησης της Ευρώπης, σε μια κλίμακα ταχύτητας, οριζόμενη από το 1 (στάσιμη) έως το 7 (μέγιστη ταχύτητα), η πλειοψηφία της ελληνικής όπως και της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης τοποθετείται στο 3.1 και 3.5 αντίστοιχα, δηλαδή εκτιμούν πως η Ευρώπη «οικοδομείται» με μία μέση ταχύτητα. Ωστόσο, όλοι τους φαίνεται να επιθυμούν μια πιο αυξημένη ταχύτητα για να επιτευχθεί γρηγορότερα η ευρωπαϊκή οικοδόμηση (EL:5.6, EU:5.1 κλίμακα min 1 7 max). Ακολούθως, η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών ενθαρρύνει την ανάπτυξη κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών -σε μεγαλύτερο, μάλιστα, ποσοστό από τον ευρωπαϊκό μέσον όρο- και τάσσεται υπέρ (κατά σειρά προτεραιότητας): της ελεύθερης μετακίνησης πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να μπορούν να ζουν, εργάζονται, σπουδάζουν και δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά οπουδήποτε εντός της Ένωσης (EL:86%, EU28:81%), μιας κοινής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας (EL:74%, EU28:75%), μιας κοινής ενεργειακής πολιτικής μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:73% -2, EU28:72%), μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής μετανάστευσης (EL:70% -4, EU28:69%), μιας ψηφιακής ενιαίας αγοράς (EL:69% +3, EU28:62%) και μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:68%, EU28:66%). 8
Επιπλέον, οι Έλληνες τάσσονται ξεκάθαρα υπέρ της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης, με ενιαίο νόμισμα το Ευρώ, εκφράζοντας εμπιστοσύνη και προτίμηση στο ευρωπαϊκό νόμισμα (EL:66% +2, EU28:61%). Σημειώνεται ότι αν και τάσσονται υπέρ των κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών, η ελληνική κοινή γνώμη ακόμα διχάζεται κατά πόσο πρέπει να ενισχυθεί η αρμοδιότητα λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο (NAI EL:49%, EU28:55% - OXI EL:46%, EU28:36%). Παρομοίως διχάζεται ως προς το ενδεχόμενο μιας μεγαλύτερης διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την ένταξη άλλων χωρών: (ΥΠΕΡ EL:47% +4, EU28:42% // ΚΑΤΑ EL:48%, EU28:47%. 8. Μεταναστευτικό Οι Έλληνες και υπόλοιποι Ευρωπαίοι πολίτες, κατά κοινή ομολογία, θεωρούν ότι η μετανάστευση αποτελεί μείζον θέμα, στην παρούσα περίοδο, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και πιστεύουν ότι απαιτούνται περισσότερα μέτρα για τη διαχείριση της εισροής ανθρώπων από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία μάλιστα δεν βλέπουν με θετικό μάτι. Ειδικότερα, παρατηρείται μια προτίμηση στη μετανάστευση ευρωπαίων πολιτών εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:58%, EU28:64%), έναντι της «μη καλοδεχούμενης» μετανάστευσης ανθρώπων από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:76% +4, EU28:54%). Συμφωνούν επίσης ότι είναι απαραίτητη η λήψη πρόσθετων μέτρων για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης ανθρώπων από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EL:94%, EU28:86%). Γενικότερα, η άποψη κυρίως των Ελλήνων, και λιγότερο των ευρωπαίων πολιτών, είναι ότι οι μετανάστες που εγκαθίστανται στην (εκάστοτε) χώρα τους δε συνεισφέρουν πολλά (EL:74%, EU28:45%). Σε κάθε περίπτωση, στο προσφυγικό ζήτημα, η ελληνική κοινή γνώμη συνεχίζει να δείχνει το ανθρώπινό της πρόσωπο, επιμένοντας ότι η πρέπει να βοηθάει τους πρόσφυγες (EL:70%, EU28:67%). ΕΠΙΛΟΓΟΣ Σε αποκλίνουσα πορεία είναι οι Έλληνες, σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους πολίτες, για τα κρίσιμα θέματα της ζωής τους, τις οικονομικές προοπτικές τους, ως πρόσωπα και ως κράτος, και την αντιμετώπιση των ευρωπαϊκών θεμάτων, συγκεντρώνοντας σταθερά, τα τελευταία χρόνια, τα υψηλότερα ποσοστά δυσαρέσκειας. Ειδικότερα δε καθώς εκτιμούν ότι και Ευρωπαϊκή Ένωση κινούνται προς τη λάθος κατεύθυνση και τα χειρότερα έπονται. Παρότι, εμφανίζεται μείωση πολλών αρνητικών ποσοστών, συγκριτικά με τα ευρήματα της προηγούμενης έρευνας (άνοιξη 2017), αυτή δεν αρκεί για να αλλάξει η κυρίαρχη τάση που καθιστά τους Έλληνες πόλο απαισιοδοξίας μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι, για πρώτη φορά μετά την έναρξη της κρίσης το 2007, οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι αρχίζουν να είναι πιο αισιόδοξοι για το μέλλον της Ευρώπης και έχουν θετική γνώμη για την τρέχουσα κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας. 9
Στο πλαίσιο αυτό, η ανεργία, η κατάσταση της οικονομίας και το δημόσιο χρέος είναι τα σημαντικότερα προβλήματα για τους Έλληνες, ενώ ακολουθούν το μεταναστευτικό και η φορολογία. Στον αντίποδα οι Ευρωπαίοι πολίτες προτάσσουν τα θέματα της μετανάστευσης και της τρομοκρατίας ως τα σημαντικότερα προβλήματα, με την οικονομία και τη δημοσιονομική κατάσταση να ακολουθούν σε χαμηλότερα επίπεδα. Η διαφοροποίηση (Ελλήνων - Ευρωπαίων πολιτών) καταδεικνύεται και από τη διαπίστωση ότι η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων δυσκολεύτηκε να πληρώσει τους λογαριασμούς της σε μηνιαία βάση, όταν στην Ευρώπη το αντίστοιχο ποσοστό είναι αισθητά μικρότερο. Γεγονός που ερμηνεύει γιατί οι Έλληνες πολίτες θεωρούν ότι η κατάσταση που βρίσκεται η χώρα τους, στην παρούσα φάση, είναι κακή και αισθάνονται δυσαρέσκεια για την καθημερινή τους ζωή, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους που δηλώνουν ευχαριστημένοι με πλειοψηφικά ποσοστά. Αυτό το κλίμα είναι ουσιαστικά το υπόβαθρο της αρνητικής προδιάθεσης για τις εξελίξεις στο 2018, καθώς δεν προβλέπουν καμία βελτίωση. Η ανασφάλεια για το μέλλον συνδέεται και με την κρίση εμπιστοσύνης και αντιπροσώπευσης που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία. Οι Έλληνες πολίτες δεν εμπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε και τα θεσμικά της όργανα, όπως δεν εμπιστεύονται και τους θεσμούς της ελληνικής πολιτείας. Εκφράζουν δυσπιστία προς τα πολιτικά κόμματα, την ελληνική κυβέρνηση, τη Βουλή και αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι και ο θεσμός της δικαιοσύνης αμφισβητείται από σημαντική μερίδα της ελληνικής κοινής γνώμης. Για τους Έλληνες, τα ΜΜΕ αποτελούν επίσης αντικείμενο αμφισβήτησης, ενώ πιο θετικά διακείμενοι φαίνονται να είναι απέναντι στο διαδίκτυο, καθώς τείνουν να το εμπιστεύονται, περισσότερο και από το μέσο όρο των Ευρωπαίων. Θετικά αντιμετωπίζουν, Έλληνες και υπόλοιποι Ευρωπαίοι πολίτες, τις στρατηγικές προκλήσεις και προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναγνωρίζουν ότι η άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετράει στον κόσμο και ότι έχει τη δύναμη και τα εργαλεία να υπερασπιστεί τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία. Τέλος, η ειρήνη μεταξύ των κρατών μελών και η ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών αξιολογούνται ως τα θετικότερα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτιμώντας επίσης, ότι οι στόχοι που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση έως το 2020, είναι ρεαλιστικοί και συνεπώς δύνανται να επιτευχθούν. Καθαρή είναι και η θετική στάση των Ελλήνων πολιτών υπέρ της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης, με ενιαίο νόμισμα το Ευρώ. Ειδικότερα για τη μετανάστευση, οι Έλληνες εκτιμούν ότι αποτελεί μείζον θέμα, στην παρούσα περίοδο, για την Ευρωπαϊκή Ένωση τασσόμενοι μάλιστα υπέρ της λήψης πρόσθετων μέτρων, κατά προτίμηση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι ενώ δεν βλέπουν με θετικό μάτι τη μετανάστευση ανθρώπων από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιμένουν στο ανθρώπινο πρόσωπο της ς, πιστεύοντας ότι η χώρα μας πρέπει να βοηθάει τους πρόσφυγες. 10