ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 23.9.2015 COM(2015) 490 final ANNEX 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Διαχείριση της προσφυγικής κρίσης: άμεσα επιχειρησιακά, δημοσιονομικά και νομικά μέτρα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Δράσης για τη Μετανάστευση EL EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Ομάδες στήριξης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, που δραστηριοποιούνται σε «κομβικά σημεία» I ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο πλαίσιο της τρέχουσας προσφυγικής κρίσης, η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με καταστάσεις στις οποίες ο μεγάλος αριθμός ατόμων που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα κράτους μέλους υπερβαίνει την ικανότητα διαχείρισης της άφιξης των μεταναστών με εύτακτο τρόπο. Στις περιπτώσεις αυτές, η Ένωση πρέπει να υποστηρίζει τα κράτη μέλη που δέχονται δυσανάλογες μεταναστευτικές πιέσεις στα εξωτερικά τους σύνορα. Αυτό αποτελεί επιτακτική ανάγκη σε μια Ένωση που διέπεται από την αρχή της αλληλεγγύης. Η στήριξη αυτή θα δώσει τη δυνατότητα στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη να συμμορφωθούν με τις νομικές υποχρεώσεις που υπέχουν δυνάμει του δικαίου της ΕΕ, μεταξύ των οποίων η ταυτοποίηση, η καταγραφή και η λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των ατόμων κατά την άφιξή τους. Για τις εν λόγω καταστάσεις κρίσης, η Επιτροπή ανέπτυξε την προσέγγιση των ομάδων στήριξης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών σε «κομβικά σημεία», δηλ. κέντρα υποδοχής και καταγραφής μεταναστών («hotspot»). Ποια είναι η προσέγγιση αυτή; «Κομβικό σημείο» είναι μια περιοχή στα εξωτερικά σύνορα η οποία είναι αντιμέτωπη με δυσανάλογες μεταναστευτικές πιέσεις. Παραδείγματα αυτού αποτελούν η Σικελία και η Λαμπεντούζα στην Ιταλία ή η Λέσβος και η Κως στην Ελλάδα. Πρόκειται για τα «κομβικά σημεία», στα οποία οι περισσότεροι μετανάστες εισέρχονται στην Ένωση. Σε αυτά ακριβώς τα σημεία είναι αναγκαία η παροχή επιχειρησιακής στήριξης από την ΕΕ, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι μετανάστες καταγράφονται και να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη μετακίνησή τους σε άλλα κράτη μέλη. Η Ένωση παρέχει επιχειρησιακή στήριξη στα κράτη μέλη μέσω των οργανισμών της ΕΕ Frontex, Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο και Ευρωπόλ υπό τον πλήρη έλεγχο του κράτους μέλους υποδοχής. Η προσέγγιση αυτή αποτελεί μια επιχειρησιακή αντίληψη που αποβλέπει στη μεγιστοποίηση της προστιθέμενης αξίας της εν λόγω στήριξης μέσω της επέμβασης ομάδων στήριξης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Προσφέρει ένα επιχειρησιακό πλαίσιο στους οργανισμούς για να επικεντρώσουν τη στήριξή τους στα σημεία όπου είναι περισσότερο αναγκαία, να συντονίσουν τις επεμβάσεις τους και να συνεργαστούν στενά με τις αρχές του κράτους μέλους υποδοχής. Επί του παρόντος, η προσέγγιση εφαρμόζεται στην Ιταλία και την Ελλάδα. Με ποιον τρόπο παρέχουν στήριξη οι οργανισμοί της ΕΕ στο πλαίσιο της προσέγγισης; Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής, οι οργανισμοί της ΕΕ, ήτοι ο Frontex, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο και η Ευρωπόλ, παρέχουν ειδική στήριξη στο κράτος μέλος υποδοχής, σύμφωνα με την εντολή και την εμπειρογνωμοσύνη τους. Προς τούτο, οι οργανισμοί αποστέλλουν ομάδες εμπειρογνωμόνων απευθείας στα «κομβικά σημεία» στο κράτος μέλος υποδοχής. Οι ομάδες αυτές αποτελούνται από εμπειρογνώμονες που τοποθετούνται από άλλα κράτη μέλη. Η σύνθεση και η εμπειρογνωσία αυτών των ομάδων στήριξης είναι προσαρμοσμένες στην ειδική κατάσταση και στις ανάγκες του «κομβικού σημείου» στο οποίο δραστηριοποιούνται για να υποστηρίξουν τις αρχές του κράτους μέλους υποδοχής. Ο Frontex τοποθετεί εμπειρογνώμονες σε θέματα ελέγχου και παρέχει κινητά γραφεία, ώστε να υποστηρίξει το κράτος μέλος υποδοχής για την καταγραφή και τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των μεταναστών κατά την άφιξή τους. Επιπλέον, ο Frontex αποστέλλει ομάδες εμπειρογνωμόνων για να υποστηρίξει την ενημέρωση των μεταναστών, 2
ώστε να κατανοήσουν τις διαδρομές τους στην Ευρώπη, και να συλλέξει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας λαθροδιακινητών μεταναστών. Όπου χρειάζεται, εμπειρογνώμονες του Frontex παρέχουν επίσης βοήθεια πριν από την επιστροφή και συντονίζουν τις πτήσεις επιστροφής. Οι εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο υποστηρίζουν τα κράτη μέλη υποδοχής για την καταγραφή των αιτούντων άσυλο και την κατάρτιση του φακέλου της υπόθεσης. Η Ευρωπόλ και η Eurojust αποστέλλουν ομάδες ερευνητών για τη στήριξη της συλλογής πληροφοριών με στόχο την εξάρθρωση των δικτύων λαθραίας διακίνησης μεταναστών. Σε κάθε κράτος μέλος υποδοχής, υφίσταται μια κοινή επιχειρησιακή έδρα με εκπροσώπους από τους τρεις οργανισμούς (Περιφερειακή Ειδική Ομάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης EURTF). Η εν λόγω υπηρεσία συντονίζει τις εργασίες των ομάδων στήριξης στα «κομβικά σημεία» και εξασφαλίζει τη στενή συνεργασία με τις εθνικές αρχές του κράτους μέλους υποδοχής. Μια κοινή επιχειρησιακή έδρα αυτού του είδους έχει συσταθεί στην Catania (Σικελία), με σκοπό τον συντονισμό των εργασιών στην Ιταλία, και θα συσταθεί παρόμοια έδρα στον Πειραιά για τα «κομβικά σημεία» στην Ελλάδα. Η προσέγγιση αυτή θα διευκολύνει επίσης την εφαρμογή των αποφάσεων για τη μετεγκατάσταση ατόμων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας από την Ιταλία και την Ελλάδα. Προϋπόθεση για να λειτουργήσει η μετεγκατάσταση αποτελεί η ταυτοποίηση, καταγραφή και λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των μεταναστών κατά την άφιξή τους, και η συγκεκριμένη προσέγγιση προσφέρει την αναγκαία στήριξη για τον σκοπό αυτό. Ωστόσο, η προσέγγιση λειτουργεί ανεξάρτητα από τη μετεγκατάσταση και η Επιτροπή είναι πρόθυμη να την εφαρμόσει σε άλλα κράτη μέλη τα οποία είναι αντιμέτωπα με δυσανάλογες μεταναστευτικές πιέσεις στα σύνορά τους. Η ομάδα στήριξης δεν δραστηριοποιείται στα κέντρα υποδοχής. Προκειμένου να είναι επιτυχής η προσέγγιση, το κράτος μέλος υποδοχής πρέπει να προσφέρει εύρυθμα λειτουργούσες εγκαταστάσεις υποδοχής στις οποίες μπορούν να δραστηριοποιηθούν οι ομάδες εμπειρογνωμόνων που έχουν αποσταλεί από τους οργανισμούς της ΕΕ. Στις εν λόγω εγκαταστάσεις περιλαμβάνονται κέντρα πρώτης υποδοχής και κέντρα κράτησης πριν την απομάκρυνση. Η ύπαρξη επαρκών εγκαταστάσεων υποδοχής αποτελεί επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετεγκατάσταση, και η ΕΕ παρέχει σημαντική χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη για την κατασκευή των εν λόγω υποδομών. 2. ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΙΤΑΛΙΑ Τεχνικές συνεδριάσεις μεταξύ της Επιτροπής, των οργανισμών της ΕΕ και των ιταλικών αρχών, μεταξύ των οποίων η συνεδρίαση της 23ης Ιουλίου στη Ρώμη στην οποία παρέστη η Επιτροπή, και εικονοτηλεδιασκέψεις της 6ης Ιουλίου και 10ης Σεπτεμβρίου, καθώς και μια συνεδρίαση που διοργάνωσε η Επιτροπή στις Βρυξέλλες, στις 2 Σεπτεμβρίου. Κατά το διάστημα αυτό πραγματοποιήθηκαν πολλές διμερείς συναντήσεις και επαφές μεταξύ της Ιταλίας και των οργανισμών. Υποβολή του χάρτη πορείας για τη μετεγκατάσταση στην Επιτροπή στις 15 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση, η οποία περιλαμβάνει εκτίμηση των αναγκών για τη δημιουργία των κομβικών σημείων. Ο χάρτης πορείας αναθεωρείται σε συνέχεια των παρατηρήσεων που διατύπωσε η Επιτροπή και το αναθεωρημένο κείμενο αναμένεται σύντομα. Ημερίδα με θέμα τη μετεγκατάσταση στις 21 Σεπτεμβρίου, στην οποία η Ιταλία παρουσίασε τον χάρτη πορείας της για τη μετεγκατάσταση. 3
Δημιουργία στις 26 Ιουνίου 2015 μιας Περιφερειακής Ειδικής Ομάδας της ΕΕ στην Catania, η οποία απαρτίζεται από εκπροσώπους του Frontex, της EASO, της Ευρωπόλ, του EUNAVFORMED και των εθνικών αρχών, για τον συντονισμό των προσπαθειών των ομάδων στήριξης, με την εξασφάλιση της κάλυψης σε διαφορετικούς λιμένες αποβίβασης. Παροχή στήριξης της Eurojust στην Επιχειρησιακή Περιφερειακή Ομάδα του Frontex στην Catania και εντατική συνεργασία με τον αρμόδιο για την περιοχή της Catania ανταποκριτή της Εθνικής Διεύθυνσης κατά της Μαφίας και της Τρομοκρατίας (DNA). Παρουσία του Frontex για την κοινή επιχείρηση «Τρίτων». Ενίσχυση του Frontex με την τοποθέτηση 18 εμπειρογνωμόνων ενημέρωσης, 16 πολιτιστικών διαμεσολαβητών και 12 εμπειρογνωμόνων ελέγχου. Δημιουργία κέντρων πρώτης υποδοχής σε τέσσερα κομβικά σημεία, και συγκεκριμένα στο Pozzalo, το Porto Empedocle και το Trapani στη Σικελία και στο νησί Λαμπεντούζα, με συνολική ικανότητα υποδοχής περίπου 1 500 ατόμων. Σχεδιάζεται η δημιουργία δύο επιπλέον κέντρων πρώτης υποδοχής στην Augusta και το Taranto έως το τέλος του έτους. Συμφωνία μεταξύ της EASO και της Ιταλίας σχετικά με επιχειρησιακό σχέδιο για τα κομβικά σημεία. Η Ιταλία έχει αποδεχθεί να τη συνδράμει η EASO κατά την παροχή πληροφοριών, μεταξύ άλλων σχετικά με τη διαδικασία μετεγκατάστασης, κατά την ίδια τη διαδικασία μετεγκατάστασης και όσον αφορά την ενίσχυση της μονάδας του Δουβλίνου. Η EASO διαθέτει 45 εμπειρογνώμονες έτοιμους για τοποθέτηση, σχετικά με τους οποίους έχουν αναλάβει δέσμευση τα κράτη μέλη. Πιλοτικό έργο μεταξύ των υπηρεσιών ασύλου και της EASO. Τακτική παρουσία της Ευρωπόλ σε λιμένες αποβίβασης, όπου παρέχει μέσα άμεσης διασταύρωσης και εγκληματολογική στήριξη σε συντονισμό με την ιταλική εθνική μονάδα της Ευρωπόλ. Τι πρέπει ακόμη να γίνει Τοποθέτηση προσωπικού του Frontex για την παροχή βοήθειας στη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων. Τοποθέτηση εμπειρογνωμόνων της EASO στην Ιταλία. Η Ιταλία πρέπει να υποβάλει στον Frontex τις πρόσθετες ανάγκες της στον τομέα της επιστροφής. Υποβολή της αναθεωρημένης έκδοσης του χάρτη πορείας για τη μετεγκατάσταση, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης των αναγκών. 3. ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΕΛΛΑΔΑ Τεχνικές συνεδριάσεις μεταξύ της Επιτροπής, των οργανισμών της ΕΕ και των ελληνικών αρχών, μεταξύ των οποίων η συνεδρίαση της 26ης Αυγούστου στον Πειραιά στην οποία παρέστη η Επιτροπή, και εικονοτηλεδιασκέψεις της 10ης Ιουλίου και 11ης Σεπτεμβρίου, καθώς και μια συνεδρίαση που διοργάνωσε η Επιτροπή στις Βρυξέλλες, στις 2 Σεπτεμβρίου. Κατά το διάστημα αυτό πραγματοποιήθηκαν πολλές διμερείς συναντήσεις και επαφές μεταξύ της Ελλάδας και των οργανισμών. 4
Επίσκεψη του πρώτου Αντιπροέδρου Timmermans και του Επιτρόπου Αβραμόπουλου στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων στην Κω, στις 3-4 Σεπτεμβρίου. Υποβολή του χάρτη πορείας για τη μετεγκατάσταση στην Επιτροπή στις 14 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση, η οποία περιλαμβάνει εκτίμηση των αναγκών για τη δημιουργία των κομβικών σημείων. Ο χάρτης πορείας αναθεωρείται από τις ελληνικές αρχές σε συνέχεια των παρατηρήσεων που διατύπωσε η Επιτροπή και το αναθεωρημένο κείμενο αναμένεται σύντομα. Ημερίδα με θέμα τη μετεγκατάσταση στις 21 Σεπτεμβρίου, στην οποία η Ελλάδα παρουσίασε τον χάρτη πορείας της για τη μετεγκατάσταση. Εγκατάσταση της Περιφερειακής Ειδικής Ομάδας της ΕΕ στο γραφείο συνδέσμου του Frontex στον Πειραιά. Παρουσία του Frontex για την κοινή επιχείρηση «Ποσειδών». Ενίσχυση του Frontex με την τοποθέτηση 33 εμπειρογνωμόνων (συμπεριλαμβανομένων ελλήνων υπαλλήλων) και την εγκατάσταση 7 κινητών υπηρεσιών στα νησιά του Αιγαίου (Σάμος, Λέσβος, Χίος, Κως και Λέρος). Η Ελλάδα αποδέχθηκε προσφορά του Frontex να διαθέσει 30 επιπλέον εμπειρογνώμονες ελέγχου και εμπειρογνώμονες ενημέρωσης. Συνεχίζονται οι συζητήσεις μεταξύ της EASO και της Ελλάδας όσον αφορά ένα επιχειρησιακό σχέδιο για τα κομβικά σημεία. Η Ελλάδα αποδέχθηκε τη συνδρομή της EASO για την καταγραφή των αιτούντων διεθνή προστασία, την παραπομπή εξερχόμενων αιτημάτων αναδοχής του Δουβλίνου και τα προσωρινά μέτρα μετεγκατάστασης. Η EASO πρότεινε την τοποθέτηση 28 εμπειρογνωμόνων. Μόλις επιτευχθεί συμφωνία για το εν λόγω επιχειρησιακό σχέδιο, η EASO θα προκηρύξει πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων για τον διορισμό εμπειρογνωμόνων. Σε εξέλιξη πιλοτικό έργο σχετικά με το Eurodac, το οποίο η Ελλάδα διαχειρίζεται από κοινού με τη συνδρομή του Frontex, της EASO και του eu-lisa, και προγραμματισμένη τεχνική επίσκεψη στη Λέσβο όσον αφορά το συγκεκριμένο πιλοτικό έργο στο τέλος αυτής της εβδομάδας. Ίδρυση ενός κέντρου πρώτης υποδοχής και ενός κέντρου ελέγχου στη Λέσβο, με συνολική ικανότητα υποδοχής 480 ατόμων, καθώς και ενός κέντρου ελέγχου στη Χίο και τη Σάμο, με συνολική ικανότητα υποδοχής 393 ατόμων. Δημιουργία δύο καθορισμένων σημείων καταγραφής στη Λέσβο, καθώς και σχέδια για τη δημιουργία ενός άλλου σημείου καταγραφής σύντομα. Τι πρέπει ακόμη να γίνει Υποβολή της αναθεωρημένης έκδοσης του χάρτη πορείας για τη μετεγκατάσταση, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης των αναγκών. Σύσταση της Περιφερειακής Ειδικής Ομάδας της ΕΕ, χάρη στην οποία οι οργανισμοί θα έχουν τη δυνατότητα να συντονίζουν τις επιτόπιες προσπάθειές τους και το έργο τους με τις εθνικές αρχές. Η Ελλάδα πρέπει να καθιερώσει σαφή μέθοδο ή σύστημα για τη συστηματική ταυτοποίηση, καταγραφή και λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των μεταναστών στο EURODAC. Σημαντική ενίσχυση της ικανότητας πρώτης υποδοχής για τις νέες αφίξεις σε μικτά μεταναστευτικά ρεύματα στα νησιά του Αιγαίου, για την οποία η Επιτροπή έχει μόλις 5
χορηγήσει 4,1 εκατ. ευρώ. Είναι επείγουσα η ανάγκη για ικανότητα πρώτης υποδοχής στην Κω, όπου φτάνει η πλειονότητα των υπηκόων τρίτων χωρών και όπου δεν υπάρχει σήμερα κέντρο υποδοχής. Η Ελλάδα θα πρέπει να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας για την παροχή άμεσης βοήθειας στους μετανάστες που φθάνουν στα νησιά, συμπεριλαμβανομένης της παροχής καταλυμάτων. Συμφωνία με την EASO όσον αφορά το επιχειρησιακό σχέδιο για τα κομβικά σημεία, τα καθήκοντα των εμπειρογνωμόνων που θα τοποθετηθούν και τον αριθμό των εμπειρογνωμόνων. Η Ελλάδα θα πρέπει να ξαναρχίσει να λαμβάνει και να εκτελεί αποφάσεις επιστροφής. Η Ελλάδα θα πρέπει να υποβάλει στον Frontex και στην Ευρωπόλ, αντιστοίχως, τις πρόσθετες ανάγκες της όσον αφορά την επιστροφή και τις έρευνες σχετικά με τη λαθραία διακίνηση μεταναστών. 6