2o ΔΙΕΘΝΈΣ ΣΥΝΈΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΊΑ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΏΝ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ Χερσόνησος Ηρακλείου, 25-27 Σεπτεμβρίου 2008 Ολοκληρωμένη Διαχείρηση & Ελαιόλαδο ΠΟΠ/ΠΓΕ Κρήτης Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρησης Στη σημερινή εποχή, η ασφάλεια και η ποιότητα των τροφίμων, καθώς και η προστασία του περιβάλλοντος βρίσκονται στο επίκεντρο του δημοσίου ενδιαφέροντος και αποτελούν μη διαπραγματεύσιμες απαιτήσεις της κοινωνίας. Οι σωστά ενημερωμένοι και πληροφορημένοι καταναλωτές αναζητούν τρόφιμα: τα οποία παρήχθησαν με συγκεκριμένη μέθοδο παραγωγής περιέχουν συγκεκριμένη σύνθεση συστατικών ή και προέρχονται από συγκεκριμένο τόπο παραγωγής. Στόχος λοιπόν, όλων των εμπλεκομένων φορέων στη Χώρα μας (δημόσιων και ιδιωτικών) θα πρέπει να είναι η ανάδειξη των ελληνικών γεωργικών προϊόντων μέσω της πιστοποίησης της ποιότητάς τους, ταυτόχρονα με την έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση των καταναλωτών για τα γεωργικά ποιοτικά προϊόντα. Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση στη φυτική παραγωγή είναι η συνδυασμένη χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων με μείωση των εισροών και σκοπό την επίτευξη του καλύτερου δυνατού οικονομικού αποτελέσματος με την ελάχιστη διατάραξη της ισορροπίας του περιβάλλοντος. Το Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρησης στη φυτική παραγωγή περιλαμβάνει το Πρότυπο AGRO 2-1 & AGRO 2-2 τα οποία περιγράφουν απαιτήσεις που βασίζονται στη διασφάλιση της ποιότητας και της ασφάλειας των παραγόμενων γεωργικών προϊόντων, την προστασία των παραγωγών των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Υποχρεώσεις της γεωργικής εκμετάλλευσης για την εφαρμογή του προτύπου AGRO 2.1 είναι Να συμμορφώνεται προς την ισχύουσα κοινοτική και εθνική νομοθεσία Να εφαρμόζει τουλάχιστον τις αρχές της ορθής γεωργικής πρακτικής Να επιλέγει σημεία στόχους για συνεχή βελτίωση Οι Απαιτήσεις του Προτύπου AGRO 2-2 αφορούν: Πολλαπλασιαστικό Υλικό Γενικές Καλλιεργητικές Φροντίδες Διαχείριση του Εδάφους Παρακολούθηση Μετεωρολογικών Δεδομένων Θρέψη Φυτών (λίπανση) Άρδευση Φυτοπροστασία Συγκομιδή και Μετασυλλεκτικοί Χειρισμοί Διαχείριση Εξοπλισμού & Ενέργειας Διαχείριση Ρύπων & Ανακύκλωση Περιβάλλον - Βιοποικιλότητα Υγεία, Ασφάλεια & Κατάρτιση Εργαζομένων Παρουσίαση των βημάτων για την απόκτηση και διατήρηση της Πιστοποίησης Ανταλλαγή πληροφοριακών στοιχείων Σελίδα 1 από 5
Υποβολή αίτησης και αξιολόγησής της Αξιολόγηση Επιβλέποντα Διενέργεια επιθεώρησης Αξιολόγησης Αξιολόγηση διορθωτικών ενεργειών Εισήγηση για χορήγηση στο Συμβούλιο Πιστοποίησης Υπογραφή σύμβασης Απόκτηση ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΎ Για την αναγνώριση του συστήματος πιστοποίησης χρησιμοποιείται το εγκεκριμένο από τον AGROCERT σήμα. ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ Σ.Ο.Δ. ΑΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ Ακτινίδια 2.319,47 217 Αχλάδια 835,69 326 Βαμβάκι 40.907,80 433 Δαμάσκηνα 263,15 75 Επιτραπέζια και Ελαιοποιήσιμη Ελιά 91.255,53 3.510 Κεράσια 12.017,00 916 Μήλα 10.778,15 149 Ροδάκινα Επιτραπέζια & Βιομηχανικά & Νεκταρίνια 86.898,23 5.341 Σταφύλια Οινοποιήσιμα & Επιτραπέζια 6.259,27 328 Σπαράγγια 736,62 45 Βίκος & κριθάρι 1.669,24 35 Κηπευτικά 2.143,10 340 Όσπρια 6.927,80 152 Πατάτα 1.131,00 22 Καπνός 23.717,00 3.642 Eσπεριδοειδή 3.784,00 261 Σύνολο στρεμμάτων 291.914,05 15.792 Όσον αφορά τις εξελίξεις στο Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρησης, τα παραπάνω πρότυπα πρόσφατα αναθεωρήθηκαν και κυκλοφορούν στη δεύτερη έκδοσή τους, ενώ ήδη έχει εκπονηθεί Κατευθυντήρια Οδηγία για την Εφαρμογή και την Πιστοποίησή τους. Επιπλέον ο AGROCERT βρίσκεται στη διαδικασία ολοκλήρωσης της σύνταξης πρωτοκόλλων για τις καλλιέργειες της ελιάς, ροδακινιάς και βαμβακιού όπου περιγράφονται οι εξειδικευμένες απαιτήσεις για την εφαρμογή του Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στην κάθε καλλιέργεια. Σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο (ΚΥΑ 267623, ΦΕΚ 1723/29.08.07), ο AGROCERT είναι η αρμόδια αρχή αξιολόγησης, έγκρισης και επίβλεψης Ιδιωτικών Φορέων Πιστοποίησης για το Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, σύμφωνα με τα πρότυπα της σειράς AGRO 2. Στόχος είναι τα προϊόντα του Συστήματος να γίνουν αναγνωρίσιμα, να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία τους, να αποκτήσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητά τους στην εγχώρια αλλά και στη διεθνή αγορά. Σελίδα 2 από 5
ΠΡΟΪΟΝΤA ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ (ΠΟΠ) ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΝΔΕΙΞΗΣ (ΠΓΕ) Στη σημερινή κοινωνία, με το πλήθος των αγροτικών προϊόντων που κυκλοφορούν στην ελληνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά, γίνεται έντονη η ανάγκη για την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, τα οποία όμως θα πρέπει να συνοδεύονται από αναγνωρίσιμη πιστοποίηση. Τα προϊόντα ΠΟΠ/ΠΓΕ σίγουρα ανήκουν στην παραπάνω κατηγορία. Η ελληνική νομοθεσία που διέπει τα ΠΟΠ/ΠΓΕ προϊόντα υποστηρίζεται από την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) 261611/22.03.2007 σε συνδυασμό με την εκάστοτε Αποφάση Αναγνώρισης προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓE (διαφορετική για κάθε προϊόν ΠΟΠ/ΠΓΕ), ενώ το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο δίδεται από τον ΚΑΝ (ΕΚ) 510/2006. Παράλληλα έχει εκπονηθεί από τον AGROCERT Κανονισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ αυτή τη στιγμή ισχύει η δεύτερη έκδοση, ενώ αναμένεται άμεσα η τρίτη έκδοσή του στον οποίο περιγράφονται αναλυτικά όλες οι διαδικασίες για την ένταξη πιστοποίηση επιχειρήσεων όπως και για τον έλεγχο της αγοράς προκειμένου να διασφαλίζεται η αξιοπιστία του όλου συστήματος. Η εξ ορισμού διαφορά των προϊόντων ΠΟΠ από τα προίόντα ΠΓΕ σύμφωνα με τον ΚΑΝ (ΕΚ) 510/2006 φαίνεται παρακάτω: «ονομασία προέλευσης»: το όνομα μιας περιοχής, ενός συγκεκριμένου τόπου ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μιας χώρας, το οποίο χρησιμοποιείται για την περιγραφή ενός γεωργικού προϊόντος ή ενός τροφίμου, που κατάγεται από τη συγκεκριμένη περιοχή, τον συγκεκριμένο τόπο ή τη συγκεκριμένη χώρα, του οποίου η ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά οφείλονται ουσιαστικά ή αποκλειστικά στο ιδιαίτερο γεωγραφικό περιβάλλον που περιλαμβάνει τους εγγενείς φυσικούς και ανθρώπινους παράγοντες, και του οποίου η παραγωγή, η μεταποίηση και η επεξεργασία πραγματοποιούνται στην οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή. «γεωγραφική ένδειξη»: το όνομα μιας περιοχής, ενός συγκεκριμένου τόπου ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μιας χώρας, το οποίο χρησιμοποιείται για την περιγραφή ενός γεωργικού προϊόντος ή ενός τροφίμου, που κατάγεται από την εν λόγω περιοχή, τον συγκεκριμένο τόπο ή την εν λόγω χώρα, και του οποίου η συγκεκριμένη ποιότητα, η φήμη ή άλλα χαρακτηριστικά μπορούν να αποδοθούν στην εν λόγω γεωγραφική καταγωγή, και του οποίου η παραγωγή, ή/και η μεταποίηση, ή/και η επεξεργασία πραγματοποιούνται στην οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή. Οι αρμοδιότητες AGROCERT που φαίνονται επιγραμματικά παρακάτω: Έλεγχος για διασφάλιση της συμμόρφωσης των προϊόντων που φέρουν ενδείξεις ΠΟΠ - ΠΓΕ με την κείμενη εθνική και κοινοτική νομοθεσία Πιστοποίηση των εν λόγω προϊόντων και χορήγηση άδειας χρήσης ενδείξεων, κοινοτικού συμβόλου και σήμανσης του AGROCERT Έλεγχος στα σημεία χονδρικής και λιανικής πώλησης ή/και διάθεσης προϊόντων ΠΟΠ ΠΓΕ Σελίδα 3 από 5
υποστηρίζονται εμπράκτως με λήψη δειγμάτων από: Μονάδες παραγωγής, μεταποίησης, παρασκευής ή/και συσκευασίας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων ΠΟΠ/ΠΓΕ Σημεία χονδρικής και λιανικής πώλησης προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ και αποστολή των παραπάνω δειγμάτων σε: Γενικό Χημείο του Κράτους Διαπιστευμένα εργαστήρια Η όλη διαδικασία πιστοποίησης επιχείρησης περιγράφεται συνοπτικά παρακάτω 1. Αίτηση ενδιαφερόμενου 2. Αξιολόγηση Αίτησης 3. Επιτόπιος Έλεγχος (Προγραμματισμός, Διενέργεια, Αξιολόγηση Ευρημάτων) 4. Χορήγηση Πιστοποίησης/Πιστοποιητικού 5. Χρήση Ένδειξης-δικαιούχος και μεταγενέστερα επιτήρηση 6. Τυχόν Παρατυπίες ή Παραβάσεις οδηγούν σε 7. Επιβολή Κυρώσεων από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης &Τροφίμων ενώ τα βήματα 6. και 7. ακολουθούνται και στις περιπτώσεις ελέγχων από σημεία πώλησης (super-market, καταστήματα βιολογικών προϊόντων, κ.λ.π.). Ο ΟΠΕΓΕΠ καταρτίζει και τηρεί Μητρώο Εγκεκριμένων Επιχειρήσεων και Μητρώο Δικαιούχων Χρήσης Ενδείξεων ΠΟΠ/ΠΓΕ με τα στοιχεία των επιχειρήσεων ή των Δικαιούχων χρήσης των ενδείξεων, αντίστοιχα. Στο πρώτο Μητρώο καταχωρούνται οι επιχειρήσεις που έχουν ενταχθεί στο σύστημα ελέγχου μετά από σχετική έγκριση, ενώ στο δεύτερο οι επιχειρήσεις που τοποθετούν γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα με τις ενδείξεις ΠΟΠ/ΠΓΕ στην αγορά. Τα παραπάνω Μητρώα περιλαμβάνουν: Ονοματεπώνυμο ή/και επωνυμία και έδρα δικαιούχου Είδος γεωργικού προϊόντος ή τροφίμου Κατηγορία ΠΟΠ ή ΠΓΕ Ημερομηνία έγκρισης, ανανέωσης ή/και ανάκλησης του δικαιώματος χρήσης των ενδείξεων ΠΟΠ/ΠΓΕ και αποτελούν Δημόσιο Βιβλίο με ελεύθερη πρόσβαση (μέσω π.χ. Internet) σε κάθε ενδιαφερόμενο χωρίς να είναι απαραίτητη η επίκληση έννομου συμφέροντος. Όσον αφορά την επισήμανση των προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ, υποχρεωτικές είναι οι σημάνσεις που αφορούν την ένδειξη Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ)/Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) και την πιστοποίηση του ΟΠΕΓΕΠ-AGROCERT, ενώ προαιρετική είναι η σήμανση η οποία αφορά το κοινοτικό σύμβολο. Οι κατοχυρωμένες ονομασίες προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ για την Ελλάδα περιλαμβάνουν: 63 ονομασίες Π.Ο.Π. και 23 ονομασίες Π.Γ.Ε. (σύνολο 86) 26 ελαιόλαδα(15 Π.Ο.Π. και 11 Π.Γ.Ε.) 20 τυριά (Π.Ο.Π.) Σελίδα 4 από 5
23 φρούτα-λαχανικά-ξηροί καρποί (13 Π.Ο.Π. +10 Π.Γ.Ε.) 10 επιτραπέζιες ελιές (9 Π.Ο.Π. και 1 Π.Γ.Ε.) 7 λοιπά (6 Π.Ο.Π. και 1 Π.Γ.Ε.) Πίνακας Αιτήσεων, Επιτόπιων Ελέγχων και Πιστοποίησεων των προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ. α/α Αιτήσεις Έλεγχοι Πιστοποιήσεις Ελαιόλαδα 490 365 401 Τυριά 559 310 226 Φρούτα-Λαχανικά-Ξηροί Καρποί-Λοιπά 34 16 13 Επιτραπέζιες Ελιές Σύνολο 19 18 11 1102 (785 επιχ.) 709 (585 επιχ.) 651 Στόχος όλων των συστημάτων πιστοποίησης (συμπεριλαμβανομένου και του Συστήματος Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ του AGROCERT- ΟΠΕΓΕΠ) θα πρέπει να είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών αγροτικών προϊόντων και η αύξηση της προστιθέμενης αξίας τους μέσω διαδικασιών πιστοποίησης της γεωργικής παραγωγής από το χωράφι στο τραπέζι. Το Κρητικό ελαιόλαδο, ένα κατεξοχήν ποιοτικό ελαιόλαδο, μέσω του παραπάνω συστήματος έχει όλες τις προοπτικές να αποκτήσει ηγεμονική θέση στην αγορά τυποποιημένου ελαιολάδου και να ενισχύσει την εξαγωγική του δραστηριότητα, ξεκινώντας από τη διασφάλιση και την ανάδειξη της εγγενούς ποιότητάς του, μέσω έγκυρης και αναγνωρισμένης πιστοποίησης. Γκούμας Γεώργιος Διεύθυνση Πιστοποίησης & Προδιαγραφών ΟΠΕΓΕΠ-AGROCERT Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σελίδα 5 από 5