Γ. Μ. Βηδπελόο, "Σν ακάξηεκα ηεο κεηξόο κνπ" Ο ζπγγξαθέαο ε δσή ηνπ θαη ε επνρή ηνπ

Γ. Μ. Βηδπελόο, "Σν ακάξηεκα ηεο κεηξόο κνπ" Ο ζπγγξαθέαο ε δσή ηνπ θαη ε επνρή ηνπ Γ. Μ. Βηδπελόο (1849 1896) Ο ηζρπξφο ζχλδεζκνο, ε ζηελή αιιειεμάξηεζε ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γ. Μ. Βηδπελνχ απνηεινχλ κηα γεληθή δηαπίζησζε ηεο θξηηηθήο. Κνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ θαη ησλ δχν ππήξμε ε παξνπζία θάπνησλ κχζσλ πνπ θπξηάξρεζαλ θαη ηειηθά θαζφξηζαλ θαη ηα δχν. Τν κπζηζηφξεκα ηεο δσήο ηνπ Βηδπελνχ αξρίδεη ην 1849, νπφηε γελληέηαη ζηε Βηδχε ή Βηδψ ή Βίδα, κηα θσκφπνιε ηεο Αλαηνιηθήο Θξάθεο. Οη γνλείο ηνπ πνηεηή ήηαλ άλζξσπνη ηνπ ρσξηνχ, ά- πξαγνη, ζξεζθεπφκελνη θαη θησρνί. Ζ κνίξα ηνπο έκνηαδε αλάινγε κε ηε δηθή ηνπ: φπσο απηφο βξέζεθε ζηελ Αζήλα πξνζπαζψληαο λα επδνθηκήζεη, έηζη θαη απηνί βξέζεθαλ ζηε Βηδχε απφ θάπνπ αιινχ γηα λα κπνξέζνπλ λα δήζνπλ εθεί. Μέζα ζε κηα άηπρε νηθνγέλεηα, ε παηδηθή δσή ηνπ πνηεηή ζεκαδεχηεθε απφ ηελ θαθηά κνίξα, κε ηελ νπνία ν ίδηνο πξνζπάζεζε λα αληηπαιέςεη, αιιά πνπ δέζπνζε εθηφο απφ κεξηθά θσηεηλά δηαιείκκαηα θαη ζηε δηθή ηνπ δσή. Ο παηέξαο ηνπ Βηδπελνχ, ν Μηραήινο, πέζαλε φηαλ ν ζπγγξαθέαο ήηαλ πνιχ κηθξφο θαη ην κηθξφηεξν απφ η αδέξθηα ηνπ ήηαλ ζην δεχηεξν κήλα ηεο θχεζήο ηνπ. Γη απηφ εμάιινπ πήξε θαη ην φλνκα ηνπ παηέξα ηνπ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ παηέξα φιεο νη επζχλεο έπεζαλ ζηε κεηέξα πνπ έηζη αλαδείρηεθε σο ην θνξπθαίν απφ ηα πξφζσπα πνπ επεξέαζαλ ην έξγν ηνπ αιιά παξάιιεια, έγηλε θαη ε θεληξηθή εξσίδα ηνπ έξγνπ ηνπ. Τν δεχηεξν πξφζσπν ζην νπνίν έβξηζθε ζηνξγή θαη ππνζηήξημε ην Γησξγί, ήηαλ ν θαινζπλάηνο παππνχο ηνπ, απφ ηελ πιεπξά ηεο κεηέξαο ηνπ, πνπ ηνλ κχεζε κέζσ ηεο δηήγεζεο παξακπζηψλ ζην κπζηήξην ηεο κπζηθήο δηάζηαζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε κάλα ηνπ θαη ν παππνχο ηνπ ζπλφςηζαλ ζην πξφζσπφ ηνπο ηνπο δχν φξνπο πνπ θαζφξηζαλ ηε δσή ηνπ ζπγγξαθέα: ηελ αληίμνε πξαγκαηηθφηεηα απφ ηε κία, θαη ηελ πξννπηηθή δπλαηφηεηα δηαθπγήο απφ απηήλ. Αθνχ θνίηεζε «κεηά πνιιψλ δηαθνπψλ», φπσο αλαθέξεη ν ίδηνο, ζην δεκνηηθφ ζρνιείν ηεο Βηδχεο, ν αδειθφο ηνπ Χξεζηάθεο, πνπ έθαλε ήδε ηνλ πξακαηεπηή, ηνλ πήξε καδί ηνπ ζηελ Πφιε θαη ηνλ έβαιε ζ έλα ξαθηάδηθν γηα λα κάζεη ηελ ηέρλε. Ο ξάθηεο ζηνλ νπνίν πήγε λα δνπιέςεη ππήξμε ηπξαλληθφο θαη ην ξαθηάδηθν ήηαλ γη απηφλ ζαλ θπιαθή. Έζηειλε κελχκαηα ζηε κάλα ηνπ θαη ηελ παξαθαινχζε λα ηνλ θαιέζεη πίζσ θαη λα ηνλ βάιεη λα κάζεη θάπνηα αλζξσπηλφηεξε ηέρλε. Απφ ην καξηχξην απηφ - πνπ θξάηεζε δχν κε ηξία ρξφληα ηειηθά ηνλ ιχηξσζε ν ζάλαηνο ηνπ ξάθηε πνπ είρε σο ζπλέπεηα ην θιείζηκν ηνπ ξαθηάδηθνπ. Σηε ζπλέρεηα, ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηελ εθθιεζία θαη ε πξνζηαζία ηνπ Κχπξηνπ εκπφξνπ Γηάγθνπ Γεσξγηάδε ηνλ θέξλνπλ ζηε Λεπθσζία. Δπηζηξέθεη ζηελ Πφιε σο κέινο ηεο ζπλνδείαο ηνπ αξρηεπηζθφπνπ Κχπξνπ, Σσθξνλίνπ Β, φηαλ απηφο θιήζεθε εθεί γηα λα αληηκεησπίζεη ην πξφβιεκα πνπ πξνέθπςε απφ ην βνπιγαξηθφ ζρίζκα. Σηελ Πφιε ν Βηδπελφο παξακέλεη σο θνηηεηήο ζηε ζενινγηθή ζρνιή ηεο Χάιθεο. Με ππνηξνθία ηνπ Εαξίθε, πινχζηνπ εκπφξνπ απφ ηελ Κχπξν, ζπλερίδεη ηηο ζπνπδέο ηνπ ζηελ Αζήλα θαη αξγφηεξα ζηε Γεξκαλία, φπνπ ζπνπδάδεη Φηινζνθία θαη Ψπρνινγία. Απηέο αθξηβψο νη ζπνπδέο Ψπρνινγίαο πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζην Γθαίηηλγθελ ηεο Γεξκαλίαο ηνπ επηηξέπνπλ λα δηεηζδχεη ζηα κχρηα ηεο ςπρήο ησλ εξψσλ ηνπ, λα αληρλεχεη ηα θίλεηξα ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο θαη λα καο δίλεη ζπλεπψο ραξαθηήξεο αιεζηλνχο, εληαγκέλνπο πιήξσο ζηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα, πνπ αλαγθάδνπλ ηνπο θξηηηθνχο λα δειψζνπλ πσο «κηα πλνή ηδηνθπΐαο δηαπεξλά ην έξγν» ηνπ Βηδπελνχ. Δμάιινπ, γεληθά νη ζπνπδέο ηνπ ζεσξνχληαη ππεχζπλεο γηα ηελ επηινγή ηεο θαζαξεχνπζαο, ηνπιάρηζηνλ ζηα αθεγεκαηηθά κέξε ησλ δηεγεκάησλ ηνπ. Μεηά ηε Γεξκαλία ν ζπγγξαθέαο κεηαβαίλεη ζην Παξίζη, απφ εθεί ζην Λνλδίλν θαη επηζηξέθεη ζηελ Αζήλα ην 1884, νπφηε θαη ζπκκεηέρεη ζην δηαγσληζκφ δηεγήκαηνο πνπ είρε πξνθεξχμεη ην πεξηνδηθφ Δζηία. Ήδε, βέβαηα, είρε δεκνζηεχζεη πνηήκαηα θαη κάιηζηα είρε βξαβεπηεί ζην Βνπηζηλαίν δηαγσληζκφ γηα ηελ πνηεηηθή ηνπ ζπιινγή «Άξεο Μάξεο Κνπθνπλάξεο». Ωζηφζν, έκεηλε γλσζηφο ζηελ ηζηνξία ηεο ινγνηερλίαο εμαηηίαο ησλ κφιηο ελλέα δηεγεκάησλ ηνπ, ηα νπνία ζπλέγξαςε ζε δηάζηεκα ηξηψλ ρξφλσλ (1883-1886). Δπηπιένλ, ηα δηεγήκαηα απηά ηνπ ράξηζαλ ηνλ ηίηιν ηνπ αλαλεσηή ηεο ειιεληθήο πεδνγξαθίαο θαη νδήγεζαλ ηνπ κειεηεηέο λα πνπλ πσο «κε ηνλ Γ. Βηδπελφ

ζεκαδεχεηαη ην ηέινο ηεο πξντζηνξίαο ηνπ ειιεληθνχ δηεγήκαηνο θαη γίλεηαη ε απνθαζηζηηθή ζηξνθή απφ ηε ζπκβαηηθή θαη επίπεδε αθήγεζε ζηελ αλίρλεπζε ηεο εζσηεξηθήο πεξηπέηεηαο ηνπ αλζξψπνπ». Απηφ νθείιεηαη αθελφο ζηηο ζπνπδέο Ψπρνινγίαο, πνπ ήδε αλαθέξακε, θαη αθεηέξνπ ζην γεγνλφο φηη ζηα έξγα ηνπ κεηαθέξεη πξνζσπηθά βηψκαηα απφ ηελ παηδηθή ηνπ δσή ζηελ παηξίδα ηνπ, ηε Βηδχε. Μέζα ζην έξγν ηνπ Βηδπελνχ αλαβηψλνπλ ηα ήζε, ηα έζηκα, ε γιψζζα, νη ραξαθηήξεο πνπ γλψξηζε εθεί, φρη σο απιέο αλαθνξέο, αιιά σο νξγαληθά θνκκάηηα ηεο αθήγεζεο. Ο Βηδπελφο ηειεηψλεη ηε δσή ηνπ ην 1896 ζην Γξνκνθαΐηεην Ψπρηαηξείν, βπζηζκέλνο ζην παξαιεξεκαηηθφ ηνπ πάζνο γηα ηε λεαξή Μπεηίλα Φξαβαζίιε θαη ηελ εκκνλή γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ελφο κεηαιιείνπ ζηελ παηξίδα ηνπ. Καη ηα δχν απνηεινχλ εθθάλζεηο δχν βαζηθψλ κχζσλ ζηε δσή ηνπ Βηδπελνχ: εθείλνλ ηεο επδνθίκεζεο θαη ηνλ άιινλ ηεο αγάπεο. Δξκελεία ηνπ θεηκέλνπ Καζψο ν Βηδπελφο έρεη δήζεη ην επξσπατθφ θιίκα ηνπ ηειεπηαίνπ ηεηάξηνπ ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα, έρεη παξαθνινπζήζεη ηε γελλαία ζηξνθή απφ ην ξνκαληηθφ πξνο ην θνηλσληθφ θαη ςπρνγξαθηθφ κπζηζηφξεκα. Έρεη ληψζεη, ηέινο, ηελ χπαξμε κηαο ηέρλεο θαηλνχξγηαο, φπνπ δελ ινγαξηάδεηαη ε εμσηεξηθή πεξηπέηεηα, αιιά ν άλζξσπνο παίδεη ηνλ πξψην ξφιν. Ζ θηινζνθηθή ηνπ ζπνπδή εμάιινπ, ηνλ έρεη ζπλεζίζεη λα πξνζέρεη ηα ςπρηθά θαηλφκελα, ηελ θίλεζε θαη ηελ πεξηπέηεηα ηελ εζσηεξηθή, ηεο ςπρήο, γεγνλφο πνπ γίλεηαη θαλεξφ θαη ζηα δηεγήκαηά ηνπ. Η.Μ. Παλαγησηφπνπινο, «Γεψξγηνο Βηδπελφο», Βαζηθή Βηβιηνζήθε, Αξηζ.18, Δθδφζεηο Η. Εαραξνπνχινπ, Αζήλαη 1959,ζζ. 26,27 Ακάξηεκα: σο ηέηνην νξίδεηαη ε παξάβαζε ηνπ εζηθνχ ή ηνπ ζείνπ λφκνπ. Σην δηήγεκα ε κεηέξα αλαθέξεηαη ζηελ ακαξηία ηεο, φηαλ εμεγεί ζηνλ αθεγεηή πσο έρνληαο πεξάζεη έλα βξάδπ ρνξνχ θαη δηαζθέδαζεο, πήγε λα ζειάζεη ην παηδί ηεο, ηελ πήξε ν χπλνο απφ ηελ θνχξαζε, «ην πιάθσζε» θαη φηαλ μχπλεζε «ήηαλ απεζακέλν». Ζ ακέιεηά ηεο νδήγεζε ζην ζάλαην ηνπ παηδηνχ ηεο, δηφηη παξέβε ηνλ εζηθφ λφκν πνπ θαζνξίδεη ηα κεηξηθά ηεο θαζήθνληα. Απηφ είλαη ην πξψην ακάξηεκά ηεο ζην ρξφλν ηεο ηζηνξίαο. Τν δεχηεξν απνηειεί ε εθπεθξαζκέλε επηζπκία ηεο κεηέξαο λα «πάξεη» ν ζεφο ηα αγφξηα ηεο θαη λα ηεο «αθήζεη» ην θνξίηζη. Μηράιεο Χξπζαλζφπνπινο, Μεηαμχ θαληαζίαο θαη κλήκεο. Τν δηήγεκα, ήδε ζηελ πξψηε ηνπ ζειίδα, πξνζδηνξίδεη ηα απζεληηθά δεχγε πνπ ζα θαζνξίζνπλ ην λφεκα: ην πξψην δεχγνο, ν εληθφο θαη ν πιεζπληηθφο αξηζκφο, ην δεχηεξν, ην θνξίηζη θαη ηα αγφξηα, ην ηξίην, ν λεθξφο (παηέξαο, πνπ ηα ξνχρα ηνπ ληχλνπλ ηα αγφξηα) θαη νη δσληαλνί (κεηέξα θαη παηδηά), ην ηέηαξην, ην ζπλαίζζεκα ή ε πξφζεζε (ε αδέθαζηνο ελδφκπρνο ζηνξγή ηεο κεηξφο) θαη νη πξάμεηο, πνπ θπζηθά γελλνχλ δεινηππίεο, ην πέκπην, ε γλψζε θαη νη απνξίεο. Τα πέληε απηά δεχγε ζα νξηνζεηήζνπλ ηελ αλαδήηεζε ηνπ λνήκαηνο, ηνλ πξνζδηνξηζκφ δειαδή ηνπ ακαξηήκαηνο, πνπ πξνεμαγγέιιεηαη ήδε κε ηνλ ηίηιν ηνπ δηεγήκαηνο. εκαληηθόηεξεο ζθελέο: (1) Ζ ζθελή θαηά ηελ νπνία «πξνζθέξεη» ηα δχν αγφξηα ζην Θεφ αληί ηνπ θνξηηζηνχ, (2) ε δηάζσζε ηνπ Γηψξγε ζην πνηάκη, (3) επίθιεζε ηνπ πλεχκαηνο ηνπ πεζακέλνπ παηέξα πξηλ απφ ην ζάλαην ηεο Αλληψο, (4) αλαδξνκηθή αθήγεζε, (5) «εμνκνιφγεζε» ηνπ ακαξηήκαηνο ζηνλ Γηψξγε, (6) εμνκνιφγεζε ζηνλ Παηξηάξρε. Η ζθελή ηεο πξνζεπρήο ηεο κεηέξαο ζηελ εθθιεζία Ζ ζθελή απηή αλαδεηθλχεη ην θχξην γλψξηζκα ηεο ηερληθήο ηνπ Βηδπελνχ. Τελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο επεηζνδίνπ πνπ αλαηξέπεη ηε κέρξη έσο ηφηε θπζηνινγηθή ξνή ησλ πξαγκάησλ. Όπσο ζηα α- ζηπλνκηθά κπζηζηνξήκαηα φπνπ έλαο θφλνο αλαηξέπεη ηελ ηζνξξνπία ησλ πξαγκάησλ, έηζη θαη εδψ ε πξνζεπρή ηεο κεηέξαο δεκηνπξγεί ζηνλ αλαγλψζηε εξσηεκαηηθά πνπ δελ είλαη εχθνιν λα απαληεζνχλ. Πνηα είλαη ε παιηά ακαξηία πνπ ππαηλίζζεηαη ε γπλαίθα; Τη είλαη απηφ πνπ ηελ νδεγεί λα πξαγκαηνπνηήζεη απηφ ηνλ θνβεξφ φξθν; Ζ παξνπζία ηνπ λεαξνχ παηδηνχ ζηε ζθελή δίλεη άιιεο δηαζηάζεηο ζηελ εμέιημε ηεο ηζηνξίαο. Γεκηνπξγείηαη δξακαηηθή έληαζε θαη αθφκα κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ εμέιημε ηεο πνξείαο

ηεο αζζέλεηαο ηεο Αλληψο. Η ζθελή ζην πνηάκη Ζ κεηέξα απνθαζίζηαηαη ζηα κάηηα ηνπ αθεγεηή-παηδηνχ, αιιά θαη ησλ αλαγλσζηψλ. Ζ γπλαίθα ξηςνθηλδπλεχεη ηελ ίδηα ηε δσή ηεο πξνθεηκέλνπ λα ζψζεη ην ίδην ην παηδί ηεο. Σηνλ αλαγλψζηε φκσο δεκηνπξγνχληαη νξηζκέλεο απνξίεο. Τη ήηαλ απηφ πνπ ηελ νδήγεζε λα θάλεη πξάμε απηφ ην θνβεξφ φξθν; Η εμνκνιόγεζε ηεο κεηέξαο ζηνλ Παηξηάξρε Μέζα απφ απηφ ην επεηζφδην αλαδεηθλχνληαη νη αξεηέο ηεο δηεγεκαηνγξαθίαο ηνπ Βηδπελνχ. Ζ ζεβάζκηα κνξθή ηνπ Παηξηάξρε θαη ε ζπγρψξεζε πνπ παξέρεη ζηε κεηέξα δελ αξθνχλ γηα λα μεπεξάζεη ηα αηζζήκαηα ελνρήο πνπ ηελ θαηέρνπλ. Ζ γπλαίθα έρεη δηακνξθσκέλν έλα δηθφ ηεο πιαίζην εζηθψλ θαλφλσλ πνπ βαζίδεηαη ζηε ρξηζηηαληθή πίζηε, αιιά ηαπηφρξνλα έρεη κηα πξνζσπηθή ζρέζε κε ην Θεφ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθή ε αληίδξαζή ηεο φηη ν Παηξηάξρεο «είλαη θαιφγεξνο. Γελ έθακε παηδηά, γηα λα κπνξή λα γλσξίζε, ηη πξάγκα είλαη ην λα ζθνηψζε θαλείο ην ίδην ην παηδί ηνπ». Γη απηφ, ηα αηζζήκαηα ελνρήο πνπ ληψζεη σο κάλα πνπ ζθφησζε ην παηδί ηεο δελ είλαη δπλαηφ λα ηα απνθχγεη ηειηθά θαη νη δηάθνξνη ηξφπνη εμηιέσζεο ζηνπο νπνίνπο θαηαθεχγεη απεπζχλνληαη εμίζνπ ζην Θεφ θαη ζηελ ίδηα. Ζ κνξθή ηεο γπλαίθαο μεδηπιψλεηαη κε πνιπδηάζηαην ηξφπν. Ζ πνιπκνξθία ησλ ραξαθηήξσλ ηνπ Βηδπελνχ απνηππψλεη ηηο αξεηέο ηεο δηεγεκαηνγξαθίαο ηνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο δηαξθείο αλαηξνπέο ζηελ πινθή ηεο ηζηνξίαο θαη ηελ απνπζία θάζαξζεο ζην δξάκα. Απηνβηνγξαθηθόο βησκαηηθόο ραξαθηήξαο δηεγήκαηνο: (1) θηεηηθή αλησλπκία ζηνλ ηίηιν, (2) πξσηνπξφζσπε αθήγεζε, (3) νλφκαηα ηνπ αθεγεηή ην Γησξγί, ν Γησξγήο θαη ηεο κεηέξαο ηνπ Γεζπνηληψ ε Μηραιηέζζα πνπ ηαπηίδνληαη κε ηα νλφκαηα ηνπ ζπγγξαθέα θαη ηεο κεηέξαο ηνπ, (4) ν μεληηεκφο θαη ε δηακνλή ηνπ ζηελ Πφιε, πνπ απνηεινχλ γλσζηά πεξηζηαηηθά ηεο δσήο ηνπ πνηεηή. Χξεηάδεηαη ν Βηδπελφο λα ζπκκεηέρεη θάπσο ζπλαηζζεκαηηθά. Ωζηφζν ζθνπφο ηνπ είλαη λα ζπλζέζεη έξγα ηθαλά λα δψζνπλ κηα εηθφλα ηνπ αλζξψπηλνπ δξάκαηνο, φπνπ ν κχζνο, ε πινθή θαη ηα πξφζσπα λα θηλνχληαη θαη λα ζπκπιέθνληαη κε ηε δχλακε ηνπ κνηξαίνπ. Γελ επηζπκεί λα αθεγεζεί απιψο ηα αηνκηθά θαη νηθνγελεηαθά ηνπ παζήκαηα. Ψπρνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά: (1) ην δηήγεκα απνηειεί ςπρνινγηθή αλάιπζε νηθνγελεηαθψλ ζρέζεσλ ή ζρέζε αθεγεηή κεηέξαο, ζρέζε κεηέξαο κε ηα αξζεληθά παηδηά ηεο (αδηάθνξε), ζρέζε κεηέξαο κε ηα ζειπθά παηδηά ηεο (ππεξβνιηθή αγάπε πξνζθφιιεζε) ή ζρέζε θνξηηζηψλ κε ηα αγφξηα. (2) Έληνλν βησκαηηθφ απηνβηνγξαθηθφ ζηνηρείν. (3) Γηείζδπζε ζην ςπρηθφ βάζνο ησλ πξνζψπσλ. (4) Σσζηή πεξηγξαθή θαη απφδνζε ηνπ ςπρηθνχ δξάκαηνο ηεο κεηέξαο. (5) Απφδνζε ηνπ δξάκαηνο κε κέηξν, ρσξίο αθξφηεηεο θαη ππεξβνιέο. (6) Ζ απνθάιπςε θαη ε θάζαξζε ηνπ ηέινπο. Γ. Βηδπελόο θαη εζνγξαθία Ζ εκθάληζε ηεο εζνγξαθίαο ζπλδέεηαη κε ηε ινγνηερληθή γεληά ηνπ 1880, θαζψο θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ δηεγήκαηνο ζηε ρψξα καο. Ζ εζνγξαθία έρεη σο ζηφρν ηελ πηζηή παξνπζίαζε ηεο δσήο ζηελ ειιεληθή χπαηζξν. Οη ήξσεο ησλ δηεγεκάησλ είλαη νη απινί άλζξσπνη ηεο ππαίζξνπ. Πνιιέο θνξέο νη ζπγγξαθείο αξθνχληαη ζε κηα επηθαλεηαθή θαηαγξαθή ιατθψλ εζψλ θαη εζίκσλ. Άιισζηε, νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο δε δηαζέηνπλ άκεζα βηψκαηα απφ ηελ αγξνηηθή δσή. Ο Βηδπελφο πνπ έρεη δήζεη ζε αγξνηηθφ πεξηβάιινλ θαη ηαπηφρξνλα έρεη πξαγκαηνπνηήζεη ζπνπδέο ςπρνινγίαο δελ αξθείηαη ζε κηα απιντθή θαηαγξαθή επεηζνδίσλ ηεο αγξνηηθήο δσήο. Σθηαγξαθεί επεηζφδηα απφ ηε δσή ησλ αλζξψπσλ ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ ζηα νπνία απνπζηάδεη ε εμηδαληθεπηηθή δηάζεζε θαη καδί κε ηελ παξνπζίαζε πιεπξψλ ηεο αγξνηηθήο δσήο, παξνπζηάδνληαη νη αδπλακίεο ηνπο θαη νη πξνθαηαιήςεηο ηνπο. Γελ δηζηάδεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ην ζηνηρείν ηεο εηξσλείαο πξνθεηκέλνπ λα δείμεη ηελ απνζηαζηνπνίεζή ηνπ απφ δεηζηδαηκνλίεο θαη πξνθαηαιήςεηο πνπ ππήξραλ ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν.

Πηπρέο ηεο Θξαθηψηηθεο αγξνηηθήο δσήο κπνξνχκε λα δνχκε ζηελ ηειεηή ηεο πηνζεζίαο ηνπ θνξηηζηνχ, θαζψο θαη ζηελ ηεξνηειεζηία επίθιεζεο ηεο ςπρήο ελφο πεζακέλνπ πξνζθηινχο πξνζψπνπ. Ζ δσή ηεο νηθνγέλεηαο απνηππψλεη ηε ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ θνηλσλία, θαζψο θαη ηηο πξνζπάζεηεο γηα επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε λεαξψλ αγνξηψλ πνπ ε νηθνγέλεηά ηνπο δελ δηέζεηε αξθεηή θαιιηεξγήζηκε γε. Ζ κεηαλάζηεπζε ήηαλ γη απηνχο ε κφλε ιχζε. Πξόζσπα: 1. Ζ κεηέξα (ρήξα) 2. Ο παηέξαο (πνπ έρεη πεζάλεη) 3. Ζ Αλληψ 4. Τξία αθφκε κηθξά παηδηά 5. Ο ςεπηνγηαηξφο 6. Ο γχθηνο (πνπ ζπλζέηεη κνηξνιφγηα) 7. Οη δχν πηνζεηεκέλεο θφξεο Οη πξσηαγσληζηέο ησλ δηεγεκάησλ ηνπ Βηδπελνύ Έλα ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ δηεγεκάησλ ηνπ Βηδπελνχ είλαη ε δπλαηφηεηά ηνπ λα πιάζεη ραξαθηήξεο πνπ είλαη αιεζνθαλείο. Μέζα απφ ηα επηκέξνπο επεηζφδηα μεδηπιψλνληαη νη πηπρέο ηνπ ςπρηζκνχ ηνπο θαη ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα ηνπο πιάζεη ειεχζεξα ζηε θαληαζία ηνπ. Χσξίο λα πεξηιακβάλνληαη αμηνινγήζεηο ησλ πξάμεψλ ηνπο απφ ηελ πιεπξά ηνπ αθεγεηή. Τα επηκέξνπο επεηζφδηα καο βνεζνχλ λα αλαπιάζνπκε λνεξά ηηο κνξθέο ηεο κεηέξαο, θαζψο θαη απηή ηνπ αθεγεηήπξσηαγσληζηή. Οη πξσηαγσληζηέο ησλ δηεγεκάησλ ηνπ Βηδπελνχ ζπκίδνπλ κπζηζηνξεκαηηθνχο ήξσεο. Αθφκα θαη νη δεπηεξεχνληεο ήξσεο πνπ ζπλαληνχκε ζηα επηκέξνπο επεηζφδηα ζθηαγξαθνχληαη κε έλαλ ηδηαίηεξν ηξφπν εμππεξεηψληαο ηελ πνξεία ηεο αθήγεζεο. Η κνξθή ηνπ θεηκέλνπ Δλόηεηεο: 1. «Άιιελ απφ ηα βάζαλά ηνπ!» Τίηινο: Ζ αζζέλεηα θαη ν ζάλαηνο ηεο Αλληψο. 2. «Πνιινί είρνλ Αο έρεη ηελ επρή κνπ.» Τίηινο: Ζ λέα θαηάζηαζε θαη νη πηνζεζίεο. 3. «Δπηπρψο εηειείσζε» Τίηινο: Δπηζηξνθή αθεγεηή ζηνλ ηφπν ηνπ Φαλέξσζε ηνπ κπζηηθνχ απφ ηελ κάλα. 4. «Ζ εθκπζηήξεπζηο εζηψπεζα» Τίηινο: Ζ εμνκνιφγεζε θαη ε ζπγρψξεζε απφ ηνλ παηξηάξρε. Γιώζζα: Ο Βηδπελφο ππήξμε ζε φιε ηε δσή ηνπ έλαο επακθνηεξίδσλ. Με ην λνπ θαη κε ηελ θαξδηά είλαη έλαο δεκνηηθηζηήο, αιιά ζηελ πξάμε πξνηηκά λα θνξάεη ην ςειφ θνιάξν ηεο θαζαξεχνπζαο. Σε απηή ηελ ακθίξξνπε ζηάζε ίζσο βαζηθά λα επεξεάδνληαλ θαη απφ ηε δηπιή ηνπ ηδηφηεηα, ηνπ ινγνηέρλε αιιά θαη ηνπ επηζηήκνλα. Τα δηεγήκαηα ηνπ είλαη γξακκέλα ζε κηα απινχζηεξε, ζρεηηθά θνκςή θαη ζεξκή θαζαξεχνπζα. Όρη ζπάληα φκσο, θπξίσο ζηα δηαινγηθά κέξε, πιεζηάδεη ην ιφγν ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, αλ θαη κεξηθέο θνξέο ζπκβαίλεη ην αληίζεην. Τα δηάθνξα πξφζσπα ηφηε, θαηά θαλφλα απινί άλζξσπνη ηνπ ιανχ, εθθξάδνληαη ην θαζέλα κε ηε γιψζζα ηεο δηθήο ηνπ θαξδηάο θαη ηνπ δηθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο. Κ. Μεηζάθεο, «Πνξεία κέζα ζην ρξφλν» ζ.ζ. 105 107 Ύθνο: Απιφ θαη αλεπηηήδεπην.

Πινθή: Έληνλα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο έθπιεμεο, ηεο αγσλίαο θαη ηνπ αηλίγκαηνο. Τν δηήγεκα ε- μπθαίλεηαη θαη παξνπζηάδεηαη θαηά ηέηνην ηξφπν, πνπ ζα ηαίξηαδε ζε αζηπλνκηθέο ηζηνξίεο. Ο Ρ. Μπήηνλ γξάθεη ραξαθηεξηζηηθά γηα ην ξόιν ηεο πινθήο ζηα δηεγήκαηα ηνπ Βηδπελνύ:... «Ζ ρξήζε φκσο ηνπ ζαζπέλο, φπσο θαη νη έληνλεο αλαθνξέο πνπ γίλνληαη, ζηα ηέζζεξα απφ ηα δηεγήκαηα, ζηελ παηξίδα ηεο παηδηθήο ειηθίαο ηνπ Βηδπελνχ, απνηειεί απιά θαη κφλν ην κέζν γηα ην ζηφρν ηνπ. Με ηηο αλνξζφδνμεο κεηαζηξνθέο ηεο πινθήο, αιιά θαη κε ηνλ άκεζν, εθιεπηπζκέλν ηξφπν ηεο αθήγεζεο, ηα δηεγήκαηα απηά νδεγνχλ ηνλ αλαγλψζηε κέζα απφ ιαβχξηλζνπο, φπνπ ηίπνηα δελ είλαη απηφ πνπ θαίλεηαη»... Αθεγεκαηηθνί ηξόπνη - ηερληθέο - Πξσηνπξόζσπε αθήγεζε - Δζσηεξηθή εζηίαζε θαη άκεζε αθήγεζε - Οκνδηεγεηηθόο θαη ελδνδηεγεηηθόο αθεγεηήο (αθνχ ν πξσηαγσληζηήο ηεο εθ ησλ πζηέξσλ ηελ αθεγείηαη) ν δξακαηνπνηεκέλνο, ινηπφλ, αθεγεηήο αθνχ ζπκκεηέρεη ζηελ αλαπαξάζηαζε ησλ γεγνλφησλ, «ρξεζηκνπνηεί» εζσηεξηθή εζηίαζε, αθνχ ε ππφζεζε ηνπ δηεγήκαηνο εθηπιίζζεηαη κε βάζε ηελ πξνζσπηθή πξννπηηθή ησλ γεγνλφησλ. Σπρλά ν ελήιηθνο αθεγεηήο παξεκβαίλεη ζηελ νπηηθή ηνπ παηδηνχ αθεγεηή, ζρνιηάδνληαο έκκεζα ή θαη άκεζα ηα γεγνλφηα. Πάλησο, ε νπηηθή γσλία ηεο αθήγεζεο εμαξηάηαη απφ ηελ απφζηαζε πνπ παίξλεη ν αθεγεηήο ηφζν απφ ηα γεγνλφηα φζν θαη απφ ην πξφζσπν ηεο αθήγεζεο. Όηαλ ινηπφλ θαηαγξάθεη ζε ηξίην πξφζσπν σο παληνγλώζηεο αθεγεηήο, ηφηε κηιάκε γηα κεδεληθή εζηίαζε. Όηαλ αληίζεηα, ν αθεγεηήο ζπκκεηέρεη ζηα δξψκελα, πξσηαγσληζηεί θαη καο αθεγείηαη κφλν φζα γλσξίδεη εθείλε ηε ζηηγκή ηεο εμέιημεο ηνπ κχζνπ, ηφηε κηιάκε γηα εζσηεξηθή νπηηθή γσλία. Έλα παξάδεηγκα: ην θείκελν μεθηλά κε ηε θξάζε: «άιιελ αδειθήλ δελ είρνκελ παξά κφλν ηελ Αλληψ» ν κηθξφο Γησξγήο αγλνεί θπζηθά φηη πξνυπήξμε θαη κηα άιιε αδειθή πνπ πέζαλε απφ ην αθνχζην πιάθσκα ηεο κάλαο ηνπ, φηαλ ήηαλ βξέθνο. Γε καο ην ιέεη, φκσο, γηαηί αθξηβψο έρεη εζηηάζεη ζηηο γλψζεηο θαη ζηα ζπλαηζζήκαηα πνπ είρε ηφηε, φηαλ ήηαλ παηδί θαη δε γλψξηδε αθφκε ην ακάξηεκα ηεο κεηξφο ηνπ (ν αλαγλψζηεο έηζη ζπκκεηέρεη πην δσληαλά ζην έξγν). Χξήζε α πξνζώπνπ ζηελ αθήγεζε, κε ην νπνίν εθθξάδνληαη ζθέςεηο θαη ζπλαηζζήκαηα πξνζψπσλ ηνπ έξγνπ πνπ ελζσκαηψλνληαη ζηελ αθήγεζε. Μηινχλ ηα ίδηα απηά πξφζσπα. Ζ ηερληθή νλνκάδεηαη εζσηεξηθόο κνλόινγνο. Παξάδεηγκα: «ηίπνηε άιιν δελ επεζχκνπλ πεξηζζφηεξνλ... λα ρνξεχσ εηο ηνπο γάκνπο ηεο». Αλαδξνκέο (ή αλαιήςεηο = αλαθνξέο ζε πξνηεξφρξνλν) πνπ δηαθφπηνπλ ηελ επζχγξακκε ξνή ηνπ αθεγεκέλνπ ρξφλνπ. Παξάδεηγκα: «ελζπκνχκαη αθφκε νπνίαλ εληχπσζηο έθακελ επί ηεο παηδηθήο κνπ θαληαζίαο ε πξψηε ελ ηε εθθιεζία δηαλπθηέξεπζηο». Πξόσξεο ελδείμεηο ή πξνζεκάλζεηο πνπ ε ζεκαζία ηνπο ζα θαλεί ζηελ πνξεία ηεο αθήγεζεο (ππαηληγκνί). Παξάδεηγκα: «ε ακαξηία κνπ βιέπεηο, δελ εζψζεθελ αθφκε». Δλαιιαγή πξννπηηθήο (ψξηκνπ αθεγεηή θαη παηδηνχ). Παξάδεηγκα: «Γελ εζζαλφκελ ν αλφεηνο φηη ηνηνπηνηξφπσο εθνξχθσλα ηελ απειπηζία ηεο. Πηζηεχσ λα κ εζπγρψξεζελ. Ζκήλ πνιχ κηθξφο ηφηε, θαη δελ εδπλάκελ λα ελλνήζσ ηελ θαξδίαλ ηεο». Αθεγεκαηηθά κνηίβα κέζσ ησλ νπνίσλ πξνσζείηαη ε δξάζε. Παξάδεηγκα: ε καθξνρξφληα αξξψζηηα ηεο Αλληψο θαη ε ζπλερήο επηδείλσζε ηεο πγείαο ηεο είλαη ην αθεγεκαηηθφ κνηίβν κέζσ ηνπ νπνίνπ εμειίζζεηαη ε ππφζεζε θαη δηαγξάθνληαη ελαξγέζηεξα νη ραξαθηήξεο. Πεξηγξαθέο ιηγνζηέο «πνπ απνηεινχλ νξγαληθά κέξε ηεο αθήγεζεο θαη ζπκπιεξψλνπλ θελά ή

δεκηνπξγνχλ αληηζέζεηο ή εληείλνπλ ηηο δξακαηηθέο θαηαζηάζεηο ή ζηήλνπλ γέθπξεο αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο θαη ζηα πξάγκαηα». (Π. Μνπιιάο). Παξάδεηγκα: πεξηγξάθεη ηελ θαηάζηαζε ηεο Αλληψο ζε δηάθνξα ζεκεία θαη ρσξίο βέβαηα λα ππεηζέξρεηαη ζε ιεπηνκέξεηεο, απνδίδεη ιηηά θαη εχζηνρα ηελ θξίζηκε θαηάζηαζή ηεο: «Καη εηο φια ηαχηα κε παξεθνινχζε... ήηηο δπζηπρψο ήξγεη λα επέιζεη». Γξακαηηθά απξόνπηα ή επξήκαηα Παξαδείγκαηα: α) Ζ αγσληψδεο πξνζπάζεηα ηεο κεηέξαο λα ζψζεη ην παηδί ηεο, απνδίδεηαη κε ηελ ηειεηή επίθιεζεο ζηελ ςπρή ηνπ λεθξνχ άληξα ηεο (ηξφπνο έληαζεο ηνπ δξάκαηνο). β) ν Βηδπελφο «ζέιεη» πξηλ ην μεςχρηζκα ηεο Αλληψο ηε βειηίσζή ηεο. Πξφθεηηαη γηα κηα θαηλνκεληθή θαη παξνδηθή βειηίσζε πνπ αθήλεη φκσο ειπίδεο (ζπκπαζεηηθφλ κεηδίακα, ήλνημε ηνπο νθζαικνχο, πξνζεπάζεζε λα αλαπλεχζεη). Κη εθεί αθξηβψο πνπ ε ειπίδα δηαθαίλεηαη, αθνινπζεί ην μεςχρηζκα (θνξχθσζε δξακαηηθνχ ζηνηρείνπ). Παξαιείςεηο θαη επηηαρύλζεηο, γηα ηε ζχληκεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ρξφλνπ ηεο δηάξθεηαο ησλ γεγνλφησλ. Παξάδεηγκα: «Δλ ηνχηνηο φηαλ κεηά δχν εηψλ λέαλ απνπζίαλ ήιζελ ε κήηεξ κνπ λα κε ηδή ελ Κσλζηαληηλνππφιεη, εζεψξεζα θαιφλ λα θάκσ ππέξ απηήο θάηη ηη επηβιεηηθφηεξνλ» (παξάιεηςε) «Πξηλ δε θαηνξζψζσ λα επηζηξέςσ, ην μέλνλ θνξάζηνλ επμήζε, αλεηξάθε, επξνηθίζζε θαη ππαλδξεχζε...» (επηηάρπλζε). Πξόδξνκε αλαρξνλία Παξάδεηγκα: «Γελ ήμεπξνλ αθφκε φηη δεθαεηέο παηδίνλ... δη εο ήιπηδνλ λα ηελ αλαθνπθίζσ». Με ηελ πξφδξνκε απηή αθήγεζε ν ζπγγξαθέαο πξνεηνηκάδεη ηνλ αλαγλψζηε γηα ηηο πίθξεο πνπ επξφθεηην λα πνηίζεη ν Γηψξγεο ηε κεηέξα ηνπ θεχγνληαο ζηελ μεληηεηά θαη ηνλίδεη ην ζηνηρείν απηφ. Αλαδξνκηθέο αθεγήζεηο Παξάδεηγκα: «Ζ κήηεξ βεβαίσο νχδ εζεκείσζε θαλ ηελ ππφζρεζηλ... ππνρξεσ-κέλνλ πξνο εθπιήξσζίλ ηεο». Ζ αλαδξνκία απηή εληείλεη ην δξακαηηθφ ζηνηρείν, αλ ζθεθηνχκε φηη αξγφηεξα ν αθεγεηήο ζα ζπγθξνπζηεί γηα ηε δεχηεξε πηνζεζία κε ηε κεηέξα ηνπ. Δπηπιένλ, δίλεη ζηνλ αλαγλψζηε μεθάζαξα ην εχξνο ηεο νπηηθήο ηνπ αθεγεηή, κηα νπηηθή πνπ θηλείηαη απφ ηελ παηδηθή ηνπ ειηθία σο ηελ σξηκφηεηά ηνπ. Γηάινγνο ή απηνύζηα κεηαθνξά ζε επζύ ιόγν θξάζεσλ ησλ πξνζψπσλ. Παξάδεηγκα: «ε ακαξηία κνπ βιέπεηο δελ εζψζεθελ αθφκε». Δγθηβσηηζκέλε αθήγεζε (αθήγεζε πνπ παξεκβάιιεηαη κέζα ζηελ αθήγεζε). Παξάδεηγκα: ε αθήγεζε ηεο κάλαο (ε κεγαιχηεξε ζην δηήγεκα) κε ηελ νπνία ιχλεηαη ε απνξία ζρεηηθά κε ην πνην είλαη ην ακάξηεκα. Πξννηθνλνκίεο Παξάδεηγκα: α) Ζ θξάζε ηνπ Γηψξγε: «Ω! είπνλ, απέζαλε ην θαυκέλν ην Αλληψ καο», πνπ πξνεγήζεθε αξθεηά ηνπ ζαλάηνπ ηεο β) ε επίθιεζε ζηελ ςπρή ηνπ λεθξνχ παηέξα.