ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σ ΕΝΑ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Morela Eri, PhD
Αποσαφήνιση των όρων Πολιτισμός: προέρχεται από το λατινικό «cultura». Δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός. Ο Μπαμπινιώτης τον ορίζει ως το «σύνολο των υλικών και πνευματικών επιτευγμάτων» μιας κοινωνίας. Διαπολιτισμικότητα: ο Δαμανάκης την χαρακτηρίζει ως «την ισότιμη συνάντηση, αλληλεπίδραση, επικοινωνία και αλληλοεμπλουτισμό φορέων διαφορετικών πολιτισμών». Όταν χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο είναι διότι θέλουμε να αποδώσουμε με την πρόθεση «δια» τις σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ των πολιτισμικά διαφορετικών ανθρώπων. Πολυπολιτισμικότητα: είναι συνύπαρξη σε ένα δεδομένο γεωγραφικό χώρο μιας πολλαπλής πολιτισμικής ετερότητας, η οποία κυρίως εδράζεται σε εθνοτική, θρησκευτική και γλωσσική διαφορά.
Αποσαφήνιση των όρων Διαπολιτισμική αγωγή: διαδικασία μεταρρύθμισης με τελικό στόχο το μετασχηματισμό του σχολείου και της κοινωνίας, ώστε να παρέχονται σ όλους τα μέσα να εκφραστούν ως ατομικές και συλλογικές προσωπικότητες, να προβάλουν τις δικές τους πολιτισμικές απαιτήσεις και να έχουν την υποστήριξη και τη συνεργασία του κράτους στην αναζήτηση πολιτισμικής ταυτότητας, ελευθερίας και αυτοεκπλήρωσης Στόχος: Η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας στην οποία τόσο οι γηγενείς όσο και οι ξένοι μαθαίνουν να συνυπάρχουν ειρηνικά σεβόμενοι την ετερότητα του άλλου. Διαπολιτισμική εκπαίδευση: η διαδικασία με την οποία οι πολιτισμοί αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσα από αρχές ανταλλαγής και αλληλεγγύης των εθνών.
Η σημερινή πραγματικότητα.. Η ελληνική κοινωνία, που μέχρι πρόσφατα ήταν σχετικά ομοιογενή, βρίσκεται σήμερα μπροστά σε πρωτόγνωρη εισροή μεταναστών. Τα ελληνικά σχολεία που υποδέχονται ολοένα και περισσότερο αλλοεθνή παιδιά, καλούνται να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα προκύπτουν από αυτήν την πολυπολιτισμική συνάντηση.. Η Ελλάδα αργά αλλά σταθερά μεταβάλλεται σε μια διαπολιτισμική κοινωνία, και αντιμετωπίζει την πρόκληση των φορέων διαφορετικών πολιτισμών και κουλτούρας που εγκαθίστανται στο έδαφός της και οι οποίοι προς το παρόν γίνονται αποδεκτοί ως φτηνή εργατική δύναμη (Παπαρρηγόπουλος, 1999).
Η σημερινή πραγματικότητα.. Τα προβλήματα της διαπολιτισμικότητας εκδηλώνονται περισσότερο στην εκπαίδευση, γιατί εκεί διαπαιδαγωγούνται οι νέες γενιές και διαμορφώνεται κατά ένα μέρος το σύστημα αξιών μιας χώρας (Taylor, 1993) Η μελέτη των άλλων πολιτισμών, του πολιτισμού μειονοτικών εθνικών ομάδων αλλά και διαφορετικών «αντιλήψεων ζωής», όσο και των διαφορετικών τρόπων συμπεριφοράς είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού στον χώρο της εκπαίδευσης εκδηλώνονται προπάντων τα προβλήματα των διαπολιτισμικών κοινωνιών, και εκεί κκυρίως εκδηλώνονται και οι αντιστάσεις της κοινωνίας
Η διαπολιτισμική εκπαίδευση Eίναι βασισμένη στην αξία κάθε κουλτούρας και ο κάθε μαθητευόμενος έχει μοναδική αξία και προσωπικότητα (Sparks & Wayman, 1993) Εμπλέκει εκπαιδευτικές μεθόδους οι οποίες δίνουν κατεύθυνση προς την κατανόηση και εκτίμηση των διαφορών κουλτούρας μέσα σε μια πλουραλιστική κοινωνία (Banks, 1993) Προάγει τις δημοκρατικές ιδέες της δικαιοσύνης, της ισότητας και της ελευθερίας μέσα στο σχολείο (Banks, 2002)
Σκοποί της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης αναγνώριση και κατανόηση της διαφοράς σεβασμός για τους πολιτισμούς θετική στάση και αντίληψη απέναντι στις διαφορές των πολιτισμών, την ετερότητα, τη διαφορετικότητα έμφαση στα κοινά σημεία διαφορετικών ομάδων αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών τρόπων ζωής αλληλεγγύη ειρήνη κοινωνική δικαιοσύνη συνειδητοποίηση της δύναμης και της αξίας της πολιτιστικής ποικιλίας συνείδηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ίσες ευκαιρίες
Οι δύο κατευθύνσεις.. Οι στόχοι αυτοί επιτυγχάνονται μέσα από δυο κατευθύνσεις: Μετανάστες μαθητές (ενδυνάμωση και ανάπτυξη γνώσεων, εκμάθηση της γλώσσας, δεξιότητες) Γηγενείς μαθητές (ανάπτυξη θετικών στάσεων, καταπολέμηση προκαταλήψεων)
Η διαπολιτισμική πορεία Γνωριμία με το «άλλο» Διάθεση για επίτευξη εποικοδομητικής συνεργασίας Άρση στερεοτύπων & προκαταλήψεων Απόκτηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης Επικοινωνία Νικολάου (2003)
Μοντέλα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Αφομοιωτικό μοντέλο (αποκοπή από τις ρίζες) Μοντέλο ενσωμάτωσης (διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και αλληλεπίδραση με την κυρίαρχη κουλτούρα) Πολυπολιτισμικό μοντέλο (συνύπαρξη πολλών πολιτισμών/πλουραλισμός) Αντιρατσιστικό μοντέλο (εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων, ισότητα, ίσες ευκαιρίες) Διαπολιτισμικό μοντέλο (ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη, σεβασμό στην πολυτισμική ετερότητα, εξάλειψη εθνικιστικού τρόπου σκέψης) (Γερογιάννης, 1997)
Ο ρόλος της ΦΑ στην διαπολιτισμική εκπαίδευση Η φυσική αγωγή μπορεί.. Να βοηθήσει στον περιορισμό των εθνικών διακρίσεων & στην προαγωγή της διαπολιτισμικής κατανόησης (λόγω της επιρροής στην κοινωνικοποίηση) (Chepyator-Thomson, 1994) Να προάγει την ευρύτερη εκτίμηση και κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων των διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων και να οδηγήσει στην επίτευξη της καλής διαπροσωπικής επικοινωνίας (Nissami, 1993;Sparks, 1994) μέσα και έξω από το σχολικό περιβάλλον Να υποστηρίζει, σέβεται και ενισχύει την διαφορετικότητα, ίσες ευκαιρίες μάθησης και ομαδικής επίλυσης προβλημάτων
Ο ρόλος της ΦΑ στην διαπολιτισμική εκπαίδευση Η φυσική αγωγή μπορεί.. Να αναπτύξει την προσωπική και κοινωνική υπευθυνότητα των αλλοδαπών μαθητών Να παρέχει ευκαιρίες για συνεργασία να ενθαρρύνει την λήψη αποφάσεων και την ανάπτυξη ενδιαφέροντος για τους άλλους Να εστιάζει στην απόκτηση μια βαθύτερης εκτίμησης για την διαφορετικότητα και τη μοναδικότητα του κάθε πολιτισμού (Wuest & Lombardo, 1994)
Ο ρόλος της ΦΑ στην διαπολιτισμική εκπαίδευση Οι δια βίου δραστηριότητες και τα μη συναγωνιστικά παιχνίδια, οι δραστηριότητες που δεν απαιτούν υψηλού βαθμού αθλητική ικανότητα, τα παιχνίδια συνεργασίας, οι δραστηριότητες απόκτησης εμπιστοσύνης και νέα παιχνίδια όπου κανένα από τα παιδιά δεν έχει προηγούμενη εμπειρία, δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για ισότιμη συμμετοχή όλων ανεξαρτήτων ικανότητας και εθνικότητας Μέσα από την διδασκαλία παραδοσιακών χορών και την εφαρμογή διαπολιτισμικών δραστηριοτήτων και παιχνιδιών τονώνεται η αίσθηση της υπερηφάνειας για τη χώρα καταγωγής και δίνει την δυνατότητα στους υπόλοιπους μαθητές να αποκτήσουν περισσότερες γνώσεις και εμπειρίες για άλλους πολιτισμούς (Wessinger, 1994)
Στρατηγικές για διαπολιτισμική διδασκαλία Δημιουργία θετικού περιβάλλοντος (ασφαλές, έμπιστο περιβάλλον, να ξεπεράσουν τα αρνητικά συναισθήματα, μοναξιά, φοβίες) Δόμηση του περιεχομένου του μαθήματος πάνω στη γνώση που έχουν αποκτήσει οι μαθητές από τις διαφορετικές χώρες που έχουν ταξιδέψει (γνώσεις γεωγραφίας, αυξάνεται η αυτοεκτίμηση τους) Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης (να ξεπεραστούν οι δυσκολίες προσαρμογής) Σύνδεση μαθημάτων με τις προηγούμενες εμπειρίες των παιδιών
Στρατηγικές για διαπολιτισμική διδασκαλία Ανάπτυξη περιεχομένου σχετικού με την κουλτούρα των μαθητών (εμπλουτισμός του μαθήματος με στοιχεία διαφορετικών πολιτισμών) Ενθάρρυνση της εθνικής αναγνώρισης (βοηθάει τους μαθητές να κατανοήσουν και να σεβαστούν την πολιτισμική κληρονομιά, την ιστορία) Συνεργατική μέθοδος διδασκαλίας σε μικρές ομάδες (βελτίωση των σχέσεων, αύξηση της παρακίνησης, μείωση του άγχους)
Καλλιέργεια διαπολιτισμικού περιβάλλοντος Ανάρτηση χαρτών διαφόρων χωρών Δημιουργία ημερολογίου με φωτογραφίες από όλες τις χώρες Αφίσες από διάφορες χώρες με τοπία/αξιοθέατα της κάθε χώρας Ρολόγια που το καθένα να δείχνει την ώρα της κάθε χώρας αντίστοιχα Προβολή οπτικοακουστικού υλικού (ντοκιμαντέρ/ταινιών) Συγγραφή εργασιών σχετικά μ διαφορετικές χώρες/πολιτισμούς Έκθεση με φωτογραφίες από τις χώρες προέλευσης των παιδιών Έκθεση με φωτογραφίες από αθλήματα διαφόρων χωρών
ΚΦΑ & διαπολιτισμικότητα Να είναι ενημερωμένος σχετικά με τα στοιχεία των πολιτισμών των μαθητών Πρακτικές ιδέες και παραδείγματα βάσει της θεωρίας, τα οποία μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει μέσα και έξω από την τάξη Η προσπάθεια αναγνωρίζεται και επιβραβεύεται. Μάθετε τα ονόματα όλων των παιδιών και πώς να τα προφέρετε σωστά Εντάξτε στο μάθημα ένα παιχνίδι από άλλη χώρα Μάθετε το υπόβαθρο των αλλοδαπών μαθητών σας (παραδόσεις, ήθη, έθιμα) καθώς και λέξεις ή εκφράσεις των γλωσσών των παιδιών Οπτική διδασκαλία Διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις για τα ατομικά είδη μάθησης
ΚΦΑ & διαπολιτισμικότητα Προάγετε την κριτική σκέψη διευκολύνετε την επίλυση διαφωνιών Αποφεύγετε τα ανταγωνιστικά παιχνίδια Νοερή απεικόνιση για την ανάπτυξη των φυσικών δεξιοτήτων Αποτελεσματική ανατροφοδότηση (ακριβής και συγκεκριμένη) Ποικιλία το διδακτικό υλικό-αναφέρετε πολιτιστικά στοιχεία της χώρας προέλευσης Θετικές σχέσεις με τις οικογένειες των αλλοδαπών μαθητών (δυνατότητες, αδυναμίες, και τα ενδιαφέροντα των παιδιών
Δραστηριότητες Παιχνίδια γνωριμίας όλων των παιδιών σε μικτές ομάδες Παιχνίδια με βασικές απλές λέξεις από τις διαφορετικές χώρες Παιχνίδια με παραδοσιακές παροιμίες Παιχνίδια εμπιστοσύνης Παιχνίδια συνεργασίας και επίλυσης προβλήματος Παραδοσιακά/χαρακτηριστικά παιχνίδια από κάθε χώρα διαφορές και εκμάθηση) Παραδοσιακές και σύγχρονες μουσικές Χοροί παραδοσιακοί και σύγχρονοι (ομοιότητες,
Μια Στ τάξη δημοτικού σχολείου απαρτίζεται από 15 παιδιά από Ελλάδα, 4 παιδιά από Αλβανία και 3 από Πακιστάν. Aντιμετωπίζετε πρόβλημα προσέγγισης της γλωσσικής και πολιτισμικής ανομοιογένειας των μαθητών/τριών σας στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Ποιες προτάσεις θα κάνατε ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ύπαρξης διαφορετικών γλωσσών και πολιτισμών και με τον τρόπο αυτό να καταπολεμηθούν πολιτιστικά στερεότυπα και τριβές μέσα στο μάθημά σας?
προτάσεις Δραστηριότητες γνωριμίας σε κυκλική διάταξη: Στον κύκλο όλοι είμαστε ίσοι και υπάρχει σεβασμός του καθενός και ευκαιρία να μιλήσει αν θέλει και όταν νιώσει έτοιμος. Παραδείγματα: Ανταλλάσουμε κυκλικά την μπάλα και λέμε το όνομά μας μαζί με μια κίνηση (χεριών, ποδιών) λέμε το άθλημα που μας αρέσει, το αγαπημένο παιχνίδι. Δραστηριότητες εμπιστοσύνης: Σε ζευγάρια: Ο ένας οδηγεί τον άλλο (που έχει κλειστά μάτια) να περάσει μέσα από μια διαδρομή (καθορισμένη με κώνους) για να φτάσει στον τελικό προορισμό. Αλλαγή ρόλων: αλλαγή οδηγού Δραστηριότητες συνεργασίας και επίλυσης προβλήματος: πως μια ομάδα 4 παιδιών θα περάσει στην απέναντι μεριά (απόσταση 10-12μ.) χρησιμοποιώντας 6 κομμάτια μιας δοκού ισορροπίας ή 12 ελαστικού κρίκους χωρίς να ακουμπήσει χέρια, πόδια στο έδαφος