Λευτέρης Κοπάσης Ηλεκτρολόγος Μηχανικός MSc Διευθύνων Σύμβουλος ΔΕΔΙΣΑ ΑΕ ΟΤΑ, Χανιά, www.dedisa.gr Πρόεδρος Δικτύου Φο.Δ.Σ.Α., www.dyfodisa.gr Κιν.6974777330 e-mail: leftk@otenet.gr ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΕΕ ΤΚΜ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΕΥΤΕΡΑ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010 ΘΕΜΑ: ΟΙ Φο.Δ.Σ.Α. ΚΑΙ Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΑ Το Δίκτυο των Φο.Δ.Σ.Α. συγκροτείται από 45 φορείς, οι οποίοι έχουν την ευθύνη διαχείρισης των στερεών αποβλήτων στις περιοχές τους, αντιστοιχούν σε σχεδόν 500 Δήμους, Κοινότητες, Τ.Ε.Δ.Κ & Δ.Ε.Υ.Α, και εξυπηρετούν 4.000.000 κατοίκους. Στο Δίκτυό μας δεν συμπεριλαμβάνονται ο ΕΣΔΚΝΑ, της Αττικής, και ο σύνδεσμος ΟΤΑ Θεσσαλονίκης, καθώς το μέγεθός τους ξεφεύγει αισθητά από τον δικό μας μέσο όρο. Επιγραμματικά, σχετικά με την Νομική Μορφή του Δικτύου, ο νόμος 3688/2008 προβλέπει την δημιουργία Ένωσης των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ενώ προσωρινά και μέχρι την ολοκλήρωση των διαδικασιών και για λόγους καλλίτερης οργάνωσης και λειτουργίας της συνεργασίας των Φορέων, το δίκτυο λειτουργεί με 7μελές προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο, ενώ το Καταστατικό βρίσκεται στους Φορείς προς έγκριση και ψήφιση. Η επόμενη σύνοδος των φορέων μετά την Ρόδο 2008 και τα Χανιά 2009, θα γίνει στην Ζάκυνθο στο τέλος Απριλίου 2010, γεγονός που πρέπει να μπει στο πρόγραμμα όλων σας που εμπλέκεστε με το θέμα. Η συζήτηση για τους Φο.Δ.Σ.Α. ξεκίνησε τότε που διαπιστώθηκε πόσο μεγάλο ήταν το πρόβλημα και πόσο δύσκολο ήταν να λυθεί. Διαχείριση στερεών αποβλήτων, ΤΕΕ, ΤΕΕ-KMA, 22/03/2010, Θεσσαλονίκη 1
Το πρόστιμο για τον περίφημο Κουρουπητό, η οριζόντια καταγγελία για τους ΧΑΔΑ, οι στόχοι πίσω από τους οποίους ασθμαίνουμε, σηματοδότησαν την ανάγκη για ενέργειες που δεν τελειώνουν στην κατασκευή ενός δημόσιου έργου (στα Χανιά έχουμε την εμπειρία ενός έργου που υλοποιήθηκε από την Ν.Α. Χανίων και χρειάστηκαν αρκετές παρεμβάσεις ώστε να γίνει λειτουργικό). Στο μεταξύ αυστηροποιείτε η Ευρωπαϊκή νομοθεσία και στην Ελλάδα γίνεται κτήμα μας η ορολογία και οι έννοιες της ολοκληρωμένης και βιώσιμης διαχείρισης των απορριμμάτων ενώ στην βάση της συζήτησης βρίσκεται ο Εθνικός Σχεδιασμός και τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ΠΕΣΔΑ. Έτσι γίνεται κατανοητό ότι η διαχείριση των απορριμμάτων δεν θέμα μόνο θέμα υποδομών και σε καμία περίπτωση δεν είναι θέμα δημοσίων έργων, ότι δεν είναι θέμα μόνο τεχνοκρατικό αλλά και κοινωνικό, ότι δεν είναι μόνο θέμα επιστημονικό αλλά και θέμα πολιτικής απόφασης. Και φτάσαμε στην λογική των Φο.Δ.Σ.Α., με το άρθρο 30 του Ν. 3536/2007 και την ΚΥΑ 2527/09, που αποτελούν τον κορμό του θεσμικού πλαισίου των Φο.Δ.Σ.Α., τα οποία έγιναν αποδεκτά με ικανοποίηση και υψηλές προσδοκίες από τους εμπλεκόμενους, συνδέσμους και επιχειρήσεις των ΟΤΑ που δραστηριοποιούνται στα στερεά απόβλητα. Σε αυτό το θεσμικό πλαίσιο άλλωστε, στηρίζεται διαχρονικά και η διυπουργική, ως το όχημα που θα οδηγήσει στην νέα εποχή σχετικά με τα σκουπίδια στην χώρα μας, για την αποκατάσταση των ΧΑΔΑ, για τον εξορθολογισμό στην διαχείριση (ΧΥΤ υπολειμμάτων), για το ξερίζωμα των κακών εγκατεστημένων πρακτικών (ΝΙΜΒΥ), και επιτέλους για να πιάσει η χώρα μας τις ευρωπαϊκές επιδόσεις και να διαμορφωθεί η περιφερειακή περιβαλλοντική πολιτική προς το καλύτερο. Επίσης δεν είναι μυστικό ότι το πρότυπο των ΔΕΥΑ για την ίδρυση και λειτουργία τους είναι αυτό που άνοιξε τον δρόμο, δηλαδή την δημιουργία ευέλικτων φορέων, με εξειδίκευση, σε συγκεκριμένους τομείς αρμοδιότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο συγκεκριμένος θεσμός των ΔΕΥΑ, κρίθηκε ως επιτυχημένος αφού έδωσε αποτελεσματική λύση στα θέματα ύδρευσης και αποχέτευσης. Η συσχέτιση με τους Φο.Δ.Σ.Α. είναι άμεση και τα πλεονεκτήματα των δύο θεσμών είναι κοινά, τοπική δραστηριοποίηση, εξειδίκευση, αμεσότητα, ευελιξία, κοινωνική αποδοχή. Διαχείριση στερεών αποβλήτων, ΤΕΕ, ΤΕΕ-KMA, 22/03/2010, Θεσσαλονίκη 2
Σήμερα οι Φο.Δ.Σ.Α. οργανώνονται με σύγχρονο τρόπο, και έχουν όραμα και στόχους, αναλαμβάνουν επίσης συγκεκριμένες υποχρεώσεις έναντι των ΟΤΑ που εξυπηρετούν, έναντι της κοινωνίας και των πολιτών στους οποίους απευθύνονται, έναντι του περιβάλλοντος και του τόπου που πρέπει να προστατεύουν και να αναβαθμίσουν. Ο στρατηγικός σχεδιασμός, το επιχειρησιακό σχέδιο αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της οργάνωσης των παραγωγικών Φο.Δ.Σ.Α. και οι απαιτήσεις που διαμορφώνονται για την λειτουργία τους είναι υψηλές. Βέβαια σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά κανένας Φο.Δ.Σ.Α. όταν το αντίστοιχο ΠΕΣΔΑ δεν είναι επικαιροποιημένο και λειτουργικό, ιδιαίτερα μετά το πρόγραμμα Καλλικράτης όπου θα χρειαστεί να γίνουν προσαρμογές στις διαχειριστικές ενότητες. Σήμερα οι Φο.Δ.Σ.Α., όπου δραστηριοποιούνται, δημοσιοποιούν το κόστος και τον τρόπο διαχείρισης των ΑΣΑ, στοχεύοντας στην ευαισθητοποίηση του πολίτη, ελέγχονται από τις αρμόδιες αρχές για την επιβεβαίωση της καλής λειτουργίας και της εφαρμογής των κανονισμών και των περιβαλλοντικών απαιτήσεων, συνεργάζονται σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο για μεγαλύτερη συνοχή, ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων και τέλος αποδοτικότερη λειτουργία. Σήμερα οι Φο.Δ.Σ.Α. όπου δραστηριοποιούνται, όπως προβλέπεται και θεσμικά, υλοποιούν την ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ και ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ. Οι έννοιες αυτές ενσωματώνουν το γράμμα αλλά και την φιλοσοφία των σχετικών νόμων, διαταγμάτων, αποφάσεων, Ευρωπαϊκών οδηγιών κλπ. ( Ν.1650/86, ΚΥΑ 50910/03, Ν.2939/01, 94/62/ΕΚ,99/3/ΕΚ ) όπως ενσωματώνεται και εξειδικεύεται στον Εθνικό και στους Περιφερειακούς Σχεδιασμούς Διαχείρισης ΑΣΑ, για μείωση της παραγωγής των ΑΣΑ, εκσυγχρονισμό του δικτύου συλλογής και μεταφοράς τους, για εκτροπή από τους χώρους υγειονομικής ταφής μετά από ανάκτηση και αξιοποίηση, σε συγκεκριμένα ποσοστά, των υλικών συσκευασίας και των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων, για την καλή λειτουργία των ΧΥΤΥ, για αποκατάσταση των χώρων ανεξέλεγκτης διαχείρισης. Διαχείριση στερεών αποβλήτων, ΤΕΕ, ΤΕΕ-KMA, 22/03/2010, Θεσσαλονίκη 3
Σήμερα οι Φο.Δ.Σ.Α. σχεδιάζουν τις απαραίτητες υποδομές, για τα έργα που γίνονται πλέον σύνθετα από τεχνολογικής πλευράς και απαιτούν άρτιες και καταρτισμένες επιστημονικές ομάδες και πιστοποιημένες τεχνικές υπηρεσίες για να τα υλοποιήσουν σε ρόλο αναθέτουσας αρχής και διευθύνουσας υπηρεσίας, με πόρους της Ε.Ε. ή ΣΔΙΤ, ή ίδιους πόρους, αλλά και να εντοπίζουν και να ενσωματώνουν τις τεχνολογικές ή θεσμικές εξελίξεις, διαθέτουν άριστο και εξειδικευμένο εργατοτεχνικό προσωπικό. Οι Φο.Δ.Σ.Α. έχουν πλέον την αρμοδιότητα της τελικής διάθεσης των αστικών απορριμμάτων, δηλαδή την μεταφόρτωση, την επεξεργασία, την αξιοποίηση, την λειτουργία των ΧΥΤΥ, κατά περίπτωση την διαλογή στην πηγή ανάλογα με τις συμβάσεις με την ΕΕΑΑ, ενώ μπορούν να αναλάβουν τα δρομολόγια αποκομιδής - μεταφοράς μέχρι την μεταφόρτωση, μετά από ανάθεση από τους Α θμιους ΟΤΑ με απευθείας προγραμματική σύμβαση. Συνοψίζοντας οι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων είναι επιτυχημένοι εφόσον πατάνε σε επικαιροποιημένους Περιφερειακούς Σχεδιασμούς, σε μεγάλες Διαχειριστικές Ενότητες σε μέγεθος Νομού ή Περιφέρειας διότι α. είναι εξειδικευμένοι στο αντικείμενο της διαχείρισης στερεών αποβλήτων, β. έχουν καλή γνώση των τοπικών πραγμάτων, γ. διαθέτουν εκ του οργανισμού τους υψηλή επιστημονική επάρκεια και ισχυρή οργανωτική δομή δ. μπορούν να πείθουν τις τοπικές κοινωνίες για την αποδοχή του κόστους των υπηρεσιών που προσφέρουν, ε. αντιμετωπίζουν τα προβλήματα με αμεσότητα στ. δεν μπλέκουν με τα γρανάζια σύνθετων διοικητικών μορφών με πολλαπλά αντικείμενα και αρμοδιότητες Το παραπάνω κείμενο αποτέλεσε εν πολλοίς το περιεχόμενο ενημερωτικής επιστολής στον Υφυπουργό Εσωτερικών Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης κ Γεώργιο Ντόλιο ενόψει του νομοσχεδίου για την διοικητική μεταρρύθμιση Πρόγραμμα Καλλικράτης. Ενδεικτικά αξίζει να αναφερθούν επιπλέον τομείς δραστηριοποίησης για τους Φο.Δ.Σ.Α. στην λογική εφαρμογής πολιτικών εθνικής εμβέλειας με τοπική εφαρμογή, όπως: Ι. πολιτικές μείωσης της παραγωγής απορριμμάτων με δράσεις χάρισέ το, επαναχρησιμοποίησης επίπλων, συσκευών, ρούχων κλπ μέσω της ιστοσελίδας του δικτύου Διαχείριση στερεών αποβλήτων, ΤΕΕ, ΤΕΕ-KMA, 22/03/2010, Θεσσαλονίκη 4
και των ιστοσελίδων των φορέων, και δράσεις καταπολέμησης της πλαστικής σακούλας με τοπικά μνημόνια συνεργασίας, ΙΙ. πολιτικές διαχείρισης ειδικών αποβλήτων (βιομηχανικά, αγροτικά, τα προς αδρανοποίηση ιατρικά), για την διάθεση ή την ανακύκλωση των υλικών εκσκαφών και κατεδαφίσεων, τον τεμαχισμό των ογκωδών αστικών αποβλήτων πριν την υγειονομική ταφή τους, ΙΙΙ. πολιτικές ενδυνάμωσης της κοινωνικής αποδοχής με δημόσιο έλεγχο της λειτουργίας και του ελέγχου των περιβαλλοντικών όρων των εγκαταστάσεων που βρίσκονται σε λειτουργία, ΙV. πολιτικές διαβούλευσης και αλληλοενημέρωσης των φορέων και των υπηρεσιών και ευαισθητοποίησης των πολιτών μέσω της ιστοσελίδας του Δικτύου και των ιστοσελίδων των φορέων και των ηλεκτρονικών τους περιοδικών. Τέλος σχετικά με τους στόχους του Δικτύου των Φο.Δ.Σ.Α. καλό είναι να αναφερθούν όπως ψηφίστηκαν στην Σύνοδο των Χανίων: - Η επισημοποίηση της Νομικής Υπόστασης του Δικτύου: Έγκριση καταστατικού λειτουργίας του Δικτύου, ανάδειξη Οργάνων, σταδιακή διοικητική στελέχωση και δημιουργία Επιτροπών. Τα παραπάνω αποτελούν πρώτη προτεραιότητα, προκειμένου το Δίκτυο να έχει την ανάλογη εκπροσώπηση αλλά και αναγνώριση. - Η Εγγραφή νέων μελών: Παραμένει κεντρικός στόχος η εκπροσώπηση του συνόλου των Φορέων στο Δίκτυο. Όσο πιο πολλοί είμαστε, τόσο δυναμώνει η φωνή και η διεκδίκησή μας. Επιμέρους στόχοι στους οποίους θα πρέπει να ρίξουμε ιδιαίτερο βάρος, είναι οι παρακάτω: - Ενοποίηση της Νομοθεσίας που διέπει την ίδρυση και λειτουργία των ΦοΔιΣΑ σε ένα ενιαίο Νόμο Πλαίσιο και συμπλήρωση και επικαιροποίηση της νομοθεσίας για τα στερεά απόβλητα, όπου ακόμα απαιτείται. - Διεκδίκηση της προώθησης των νομοθετικών ρυθμίσεων για επίλυση θεμάτων που δημιουργούν εμπόδια στην εύρυθμη και ευέλικτη λειτουργία των Φορέων. Διαχείριση στερεών αποβλήτων, ΤΕΕ, ΤΕΕ-KMA, 22/03/2010, Θεσσαλονίκη 5
- Διεκδίκηση προώθησης της επίλυσης θεμάτων φορολογικού χαρακτήρα και ιδιαίτερα επιβολής ΦΠΑ σε δραστηριότητες διαχείρισης στερεών αποβλήτων, που αποτελούν παροχή ανταποδοτικής και κοινωφελούς υπηρεσίας και όχι εμπορική δραστηριότητα, - Διεκδίκηση προώθησης της δημιουργίας κατάλληλου θεσμικού πλαισίου Ειδικών Νησιωτικών Πολιτικών σχετικά με την διαχείριση των στερεών αποβλήτων (ανακυκλώσιμων και μη), για την χορήγηση κινήτρων και την ενίσχυση κυρίως των θαλάσσιων μεταφορών. - Διεκδίκηση προώθησης τροποποίησης της υπάρχουσας νομοθεσίας για την ανάληψη από τους ΦοΔιΣΑ της διαχείρισης και άλλων κατηγοριών στερεών αποβλήτων, όπως τα αγροτικά, μη επικίνδυνα βιομηχανικά, υλικά εκσκαφών και κατεδαφίσεων, κ.λ.π. - Διεκδίκηση αύξησης των διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων με δικαιούχους τους ΦοΔιΣΑ. - Διεκδίκηση αύξησης των χρηματοδοτήσεων για μελέτες διαχείρισης έργων στερεών αποβλήτων και συμπληρωματικών δράσεων στην κατεύθυνση της υλοποίησης των ΠΕΣΔΑ. - Διεκδίκηση των πόρων και του μηχανισμού για την εκπαίδευση των στελεχών των Φορέων σε θέματα Κανονισμών, Επιχειρησιακών σχεδίων, αλλά και τεχνικών θεμάτων. - Διεκδίκηση των απαραίτητων πόρων για την ολοκλήρωση της ιστοσελίδας του Δικτύου. - Διερεύνηση θεμάτων όπως εφαρμογής των μητρώων, των αδειοδοτήσεων αρμοδιότητας του τμήματος Συγκοινωνιών των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, κινήτρων βράβευσης επιδόσεων στην ανακύκλωση σε συνεργασία με την ΕΕΑΑ. - Τέλος μεσομακροπρόθεσμο στόχο αποτελεί η προώθηση για την ωρίμανση και τις νομοθετικές ρυθμίσεις, σχετικά με την μετάβασης στο καθεστώς τιμολόγησης και είσπραξης των τελών διαχείρισης στερεών αποβλήτων από τους ΦοΔιΣΑ, για τις παρεχόμενες απ αυτούς υπηρεσίες, στη βάση της αρχής του pay as you throw, για την ικανοποίηση της αρχής της πρόληψης, δηλαδή της μείωσης παραγωγής απορριμμάτων. Διαχείριση στερεών αποβλήτων, ΤΕΕ, ΤΕΕ-KMA, 22/03/2010, Θεσσαλονίκη 6