ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος: 2012-2013 6ο Εξάμηνο ΕΞΑΡΧΕΙΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΙΙ. Πολεοδομικές επεμβάσεις στον αστικό χώρο Διδάσκοντες: Νίκος Μπελαβίλας Πολίνα Πρέντου Σπουδάστριες: Κουκά Στέλλα Α.Μ.: 04111615 Μαγουλά Κατερίνα Α.Μ.: 04111614 Σπυροπούλου Ευγενία Α.Μ.: 04111609
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΤΑ ΕΞΑΡΧΕΙΑ... 2 2. ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... 3 ΣΤΟΧΟΙ - ΠΡΟΤΑΣΗ... 4 3. ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ... 5 Α. ΧΑΡΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Ι... 6 Β. ΧΑΡΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΙΙ... 7 Γ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΟΔΩΝ... 8 Δ. ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΟΔΟΥ ΤΟΣΙΤΣΑ... 11 Ε. ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΟΔΟΥ ΣΤΟΥΡΝΑΡΗ... 13 4. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ... 15 Α. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΑΡΚΟΥ ΤΣΕΠΗΣ... 16 Β. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΧΑΡΑΣ... 17 Γ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΑΚΑΛΥΠΤΩΝ ΟΙΚ.ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ... 18 5. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ... 19 ΚΑΤΟΙΚΟΣ... 19 ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ... 19 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 20
1. ΤΑ ΕΞΑΡΧΕΙΑ Τα Εξάρχεια είναι μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή του κέντρου της Αθήνας. Οριοθετείται από τις οδούς Ακαδημίας, Χαρ.Τρικούπη, Λ.Αλεξάνδρας και Πατησίων, ενώ ανατολικά συνορεύει με το Κολωνάκι. Εκτείνεται γύρω από τους πρόποδες του λόφου του Στρέφη. Η γεωγραφική θέση των Εξαρχείων, η σύνθετη πολεοδομική τους συγκρότηση, η ύπαρξη πολιτικών, εκπαιδευτικών, εξουσιαστικών κέντρων στην περιοχή, η πλούσια αρχιτεκτονική τους, η πολυεπίπεδη κοινωνική συγκρότησή τους και η οικειοποίηση του χώρου από τους κατοίκους και επισκέπτες είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους αποτελούν μία ξεχωριστή συνοικία του κέντρου της Αθήνας. Δίπλα στο διοικητικό κέντρο της Αθήνας και σε μικρή απόσταση από τα τέσσερα ιστορικά πανεπιστημιακά συγκροτήματά της (Πολυτεχνείο, Νομική, Χημείο, ΑΣΟΕΕ), αποτέλεσε και αποτελεί τόπο συγκέντρωσης φοιτητών και διανοουμένων, για αυτό και στην περιοχή στεγάζονται οργανώσεις και στέκια της κοινοβουλευτικής, εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς καθώς και αναρχικές ομάδες. Η έντονη πολιτικοποίηση που κυριαρχεί στα Εξάρχεια έχει δημιουργήσει ένα βιβλιοφιλικό κλίμα με πολυάριθμα καταστήματα που σχετίζονται με το χώρο του βιβλίου (τυπογραφεία, βιβλιοδετεία, εκδοτικοί οίκοι, βιβλιοπωλεία κλπ.). Ο χώρος της τέχνης και του πολιτισμού έχει βρει και αυτός τις αναφορές του. Καταρχήν, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελεί πόλο έλξης τόσο για τους ντόπιους όσο και για τους ξένους που επισκέπτονται τη χώρα. Έντονη είναι και η παρουσία των θεατρικών σκηνών στην περιοχή (Θέατρο Εξαρχείων, Έναστρον κ.ά.) Επίσης, συναντάμε δύο από τους λίγους εναπομείναντες θερινούς κινηματογράφους της Αθήνας (Βοξ και Ριβιέρα). Επιπλέον, τα Εξάρχεια αποτελούν την κεντρική αγορά για ο,τιδήποτε έχει σχέση με τη μουσική (παρτιτούρες, μουσικά όργανα κ.ά.) Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι ότι δεν υπάρχει μέρα, που δεν λαμβάνει χώρα κάποια συζήτηση ή πολιτιστική εκδήλωση είτε στα στέκια είτε στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Αρκεί μία βόλτα στους γύρω δρόμους για να ενημερωθεί κάποιος για τα δρώμενα από τις τοιχοκολλημένες αφίσες, που έχουν βγει ακόμα και την τελευταία εβδομάδα. Η περιοχή φηµίζεται για τη νυχτερινή (αλλά και πρωινή) διασκέδαση. Καφέ, μπαρ, ταβέρνες κλπ. χωροθετούνται στην κεντρική πλατεία των Εξαρχείων και στα γύρω τετράγωνα, προσφέροντας οικονομικές λύσεις για όλα τα γούστα. Μία από τις πολλές χρήσεις που συναντάμε στα Εξάρχεια είναι και η διοίκηση/ υπηρεσίες που εντοπίζονται κυρίως προς την Πατησίων και την Ακαδημίας, λόγω του υπερτοπικού τους χαρακτήρα (Δ.Ο.Υ, ΟΤΕ, Υπηρεσίες Υπουργείου Πολιτισμού κ.ά). Αλλά και χρήσεις που σχετίζονται με προσωπικές υπηρεσίες συναντάμε σε πολλά κτίρια της περιοχής ιδίως κοντά στα όρια των Εξαρχείων, κυρίως δικηγορικά γραφεία και ιδιωτικά ιατρεία. Ενώ, οι μεγάλες εταιρείες στεγάζονται στην Αλεξάνδρας και την Πατησίων. Σε σχέση με την κατοικία, η περιοχή φιλοξενεί πολλούς φοιτητές λόγω της γειτνίασης με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Σε γενικές γραμμές, βρίσκουμε τα ανώτερα κοινωνικά και εισοδηματικά στρώματα σε μονοκατοικίες ή διπλοκατοικίες που συνήθως βρίσκονται στους γοητευτικούς πεζόδρομους των Εξαρχείων και στην περιοχή γύρω από το λόφο του Στρέφη. Τα χαμηλότερα εισοδήματα διαστρωματώνονται κάθετα, με τους μετανάστες στα ισόγεια ή ακόμη και στα υπόγεια των Εξαρχείων. Πλατεία Εξαρχείων Μπλε πολυκατοικία Πολυτεχνείο Λόφος Στρέφη
2. ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Τα προβλήματα που βιώνουν οι κάτοικοι της περιοχής είναι αυτά που αντιμετωπίζουν και οι υπόλοιπες συνοικίες του κέντρου, όπως το κυκλοφοριακό πρόβλημα και η υπέρμετρη χρήση του αυτοκινήτου - με συνέπεια την ατμοσφαιρική ρύπανση και ηχορύπανση - η έλλειψη πράσινου και ελεύθερων χώρων. Υπάρχουν όμως, και προβλήματα που αφορούν αποκλειστικά την περιοχή όπως η καταστολή και η έντονη παρουσία τοξικοεξαρτημένων. Η περιοχή αποτελεί πόλο έλξης καθώς συγκεντρώνονται λειτουργίες με εμπορικό, διοικητικό, εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα, με συνέπεια την παρουσία μεγάλου αριθμού αυτοκινήτων που είτε απλά διασχίζουν την περιοχή, είτε αναζητούν χώρους στάθμευσης. Αποτέλεσμα είναι η έλλειψη χώρου για τον πεζό και τον ποδηλάτη, συχνά η κατάληψη των πεζοδρομίων και των πεζόδρομων από τα σταθμευμένα αυτοκίνητα και η πληθώρα ιδιωτικών χώρων στάθμευσης που προκύπτουν συνήθως από κατεδάφιση παλαιότερων κτιρίων σπάζοντας τον αστικό ιστό σε αδόμητους χώρους που υποβαθμίζουν τη ζωή στην πόλη. Η αυθαίρετη δόμηση και το σύστημα της αντιπαροχής που κυριάρχησε τον 20ό αιώνα, προκάλεσε τον περιορισμό των χώρων πρασίνου και των ελεύθερων χώρων γενικά, την έλλειψη πρασίνου μέσα στα οικοδομικά τετράγωνα και το σχηματισμό των γνωστών ακανόνιστων, αποπνικτικών ακαλύπτων, με δυσάρεστα αποτελέσματα για την υγιεινή των κατοίκων αλλά και την αισθητική της πόλης. Ο λόφος του Στρέφη αποτελεί πνεύμονα πρασίνου για την περιοχή και χώρο για ποικίλες δραστηριότητες καθώς περιλαμβάνει ένα μικρό υπαίθριο θέατρο, γήπεδο μπάσκετ, παιδική χαρά και χώρο κυλικείου. Η παραμέλησή του, όμως είναι φανερή, καθώς η κρατική μέριμνα για τη φροντίδα και την καθαριότητα είναι από πλημμελής έως ανύπαρκτη. Πολλές φορές οι κάτοικοι παίρνουν πρωτοβουλία να καθαρίσουν μόνοι τους έστω ένα τμήμα του λόφου. Υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός πεζόδρομων σε όλη την περιοχή (Μεθώνης, Τσαμαδού, Θεμιστοκλέους, Βαλτετσίου, Δερβενίων, Τοσίτσα). Ωστόσο, είναι αποσπασματικοί και δεν αποτελούν ένα ενιαίο δίκτυο που θα βελτίωνε την κυκλοφορία των πεζών και τη διαμόρφωση χώρων στάσης (με παράλληλη ανάπτυξη πρασίνου) τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες. Η αστυνόμευση στην περιοχή είναι τεράστια σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της Αθήνας, και η παρουσία ειδικών δυνάμεων στα όρια της περιοχής τροφοδοτεί σενάρια για το άβατο και καλλιεργεί ένα κλίμα φόβου ιδίως από τα ΜΜΕ. Στα παραπάνω ας προστεθεί και η μεθοδευμένη υποβάθμιση της περιοχής, με την απραξία σε σχέση με τους χρήστες και διακινητές απαγορευμένων ουσιών, και την ελλιπή καθαριότητα που επικρατεί. Τα τελευταία χρόνια η γιγάντωση της οικονομικής κρίσης πλήττει σοβαρά και τα Εξάρχεια οδηγώντας σε μαρασμό το εμπόριο και την κατοικία. Παρατηρείται αύξηση των κλειστών καταστημάτων με χρήση κυρίως εμπορική. Ενώ δεκάδες κτήρια με ιστορικό ή αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον αφήνονται στην τύχη τους, ερημώνονται και καταρρέουν λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος και δυνατότητας επανάχρησής τους. Από τα παραπάνω προβλήματα ως πιό κρίσιμα θεωρούμε την κυκλοφοριακή ασφυξία και την έλλειψη ελεύθερων, πράσινων χώρων. Κυκλοφοριακή ασφυξία Αστυνόμευση Τοξικοεξαρτημένοι Ερειπωμένα κτήρια Κλειστά καταστήματα Έλλειψη ελέυθερων χώρων 3
2. ΣΤΟΧΟΙ - ΠΡΟΤΑΣη Μέσα από την ανάλυση των προβλημάτων της περιοχής των Εξαρχείων - με κύριο γνώμονα τη διαφύλαξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα της περιοχής και της αντιστροφής της συχνά προβεβλημένης εικόνας του άβατου - θέτουμε ως στόχους: > την κυκλοφοριακή αποφόρτιση > τη δημιουργία νέων ελεύθερων/πράσινων χώρων και την αναβάθμιση των υπαρχόντων > την ενίσχυση του βιβλιοφιλικού κλίματος Πιό συγκεκριμένα, οι παρεμβάσεις με στόχο την βελτίωση του κυκλοφοριακού προβλήματος περιλαμβάνουν: μείωση της χρήσης του αυτοκινήτου με ταυτόχρονη αύξηση της χρήση των ΜΜΜ και του ποδηλάτου, σύνδεση της περιοχής με μέσα σταθερής τροχιάς (μετρό, τραμ) και τη δημιουργία δικτύου ποδηλατόδρομου, κατάργηση των υπαίθριων χώρων στάθμευσης και γενικά περιορισμό της ανεξέλεγκτης στάθμευσης, διαπλατύνσεις πεζοδρομίων, διαμόρφωση νέων πεζόδρομων και σύνδεσή τους με τους υπάρχοντες. Επιπλέον, οι παρεμβάσεις για την διαμόρφωση ελεύθερων / πράσινων χώρων αφορούν: την αξιοποίηση των πρώην υπαίθριων χώρων στάθμευσης, καθώς και των διάσπαρτων κενών οικοπέδων, την ενοποίηση των ακαλύπτων των οικοδομικών τετραγώνων και τη φύτευση δωμάτων. Προτείνονται πάρκα τσέπης, παιδικές χαρές κλπ με δράσεις που σχετίζονται κυρίως με το βιβλίο και απευθύνονται στους κατοίκους και τους επισκέπτες των Εξαρχείων όλων των ηλικιών. Σε γενικές γραμμές, οι παραπάνω παρεμβάσεις αφορούν την εξυγίανση του δημόσιου χώρου και την επανάκτησή του από τους κατοίκους της περιοχής κυρίως. Συνοπτικά, η πρόταση μας περιλαμβάνει: α. τη βελτίωση της κυκλοφορίας των οχημάτων, και της καθημερινότητας των πεζών, η οποία θα έχει εφαρμογή στο σύνολο των Εξαρχείων και β. τη διαμόρφωση ελεύθερων, πράσινων χώρων (με δράσεις που ενισχύουν το βιβλίο) σε επιμέρους περιοχές των Εξαρχείων. Ακολουθεί η παρουσίαση των δύο μερών της πρότασής μας αναλυτικά. 4
3. ΠΡΟΤΑΣΗ παρεμβασησ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ: κυκλοφοριακη αποφορτιση Η πρόταση μας διαμορφώθηκε λαμβάνοντας ως δεδομένα την λειτουργία σταθμού του μετρό στα Εξάρχεια και την υλοποίηση της πρότασης rethink Athens για την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου. Η πεζοδρόμηση θα δώσει την ευκαιρία να επεκταθούν οι γραμμές του τραμ προς την οδό Πατησίων και την πλατεία Αιγύπτου, και μελλοντικά προς την Κυψέλη. Τα δύο μέσα σταθερής τροχιάς θα αλληλοσυμπληρώνονται λειτουργικά βελτιώνοντας την καθημερινή μετακίνηση των πολιτών. Επιπλέον, προβλέπεται δίκτυο ποδηλατοδρόμων, με τον άξονα Αμαλίας-Πανεπιστημίου να συνδέει τις περιοχές νότια και ανατολικά του Συντάγματος (Μακρυγιάννη, Κουκάκι, Ν.Κόσμος) με τις περιοχές βόρεια και δυτικά (Ομόνοια, Εξάρχεια). Προτείνουμε λοιπόν, τη διαμόρφωση ενός δικτύου αυτόνομων ποδηλατόδρομων στους κεντρικούς άξονες των Εξαρχείων - Λ.Αλεξάνδρας, Χ.Τρικούπη, Ακαδημίας, Πατησίων - το οποίο συνδέεται με αυτό της Πανεπιστημίου. Επίσης, στην οδό Στουρνάρη προβλέπεται ποδηλατόδρομος παράλληλος προς τον δρόμο. Υπάρχει η δυνατότητα χρήσης του ποδηλάτου και στους πεζόδρομους χωρίς ιδιαίτερη λωρίδα (πεζοποδηλατόδρομος). Διαμορφώνονται νέοι πεζόδρομοι προκειμένου να συνδυαστούν με τους υπάρχοντες σε ένα ενιαίο και λειτουργικό δίκτυο (π.χ. Θεμιστοκλέους). Η μεγαλύτερη πεζοδρόμηση γίνεται στην οδό Τοσίτσα και στις οδούς γύρω από το Λόφο του Στρέφη (π.χ. Καλλιδρομίου). Προσπαθώντας να περιορίσουμε την στάθμευση σε κυκλοφοριακά φορτισμένους δρόμους προτείνουμε τη διαπλάτυνση των πεζοδρομίων (π.χ. Στουρνάρη, Σόλωνος). Επιπλέον, προτείνουμε την αλλαγή χρήσης των υπαίθριων χώρων στάθμευσης (βλ. σελ 15) ως μέτρο αποτροπής της χρήσης του αυτοκινήτου και ενίσχυση της δημόσιας συγκοινωνίας και του ποδηλάτου. Ποδηλατόδρομος παράλληλος προς το δρόμο Αυτόνομος ποδηλατόδρομος Πεζόδρομοι: Κουντουριώτου και Μεθώνης Εμπόδιση διέλευσης αυτοκινήτων με στοιχεία από σκυρόδεμα Υπαίθριο parking 5
Α. ΧΑΡΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Ι λειτουργια & χαρακτηριστικα αδομητου χωρου PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT Φορά κυκλοφορίας Υπάρχοντες πεζόδρομοι P P Προτεινόμενοι πεζόδρομοι Αδόμητα οικόπεδα Ιδιωτικοί οργανωμένοι χώροι στάθμευσης: κτίριο υπαίθριος χώρος BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT 0 50 100 200 300 6
Β. ΧΑΡΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΙΙ λειτουργια & χαρακτηριστικα αδομητου χωρου Υπάρχοντες πεζόδρομοι PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT Προτεινόμενοι πεζόδρομοι Κυκλοφορία ποδηλάτου P Ποδηλατόδρομοι Αδόμητα οικόπεδα Ιδιωτικοί οργανωμένοι υπαίθριοι χώροι στάθμευσης Υπαίθριοι χώροι στάθμευσης ποδηλάτων BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT 0 50 100 200 300 7
Γ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΟΔΩΝ ΟΔΟΣ ΤΟΣΙΤΣΑ Θεωρώντας δεδομένη τη λειτουργία σταθμού του μετρό στα Εξάρχεια και καταλληλότερη θέση τον πεζόδρομο της Τοσίτσα - στη συμβολή της με την Μπουμπουλίνας - προτείνουμε την επέκταση της πεζοδρόμησης σε όλο το μήκος της οδού μέχρι το λόφο του Στρέφη με στόχο την αναβάθμιση του ρόλου της και τη διαμόρφωση μιας ομαλής πορείας προς το λόφο ώστε να αποτελέσει και πάλι πόλο έλξης, χώρο κοινωνικοποίησης όπως παλιά. Ο υπάρχων πεζόδρομος επανασχεδιάζεται με στόχο να αποτελέσει χώρο κίνησης, στάσης, χαλάρωσης. Προβλέπεται η φιλοξενία περιοδικών εκθέσεων βιβλίου ή ανταλλακτικού παζαριού βιβλίων που θα στεγάζονται σε ελαφριές ξύλινες κατασκευές. Η πλευρά της Τοσίτσα προς το Επιγραφικό μουσείο διαμορφώνεται ως παρκοπεζόδρομος έτσι ώστε να μπορούν να διέρχονται αυτοκίνητα για την εξυπηρέτηση του μουσείου. Με βυθιζόμενα κολωνάκια στην είσοδο και έξοδο του παρκοπεζόδρομου θα αποτρέπεται η διέλευση και στάθμευση άλλων οχημάτων. Στη συνέχεια ο πεζόδρομος διαμορφώνεται με το σύστημα woonerf το οποίο έχει οφιοειδή κάτοψη, αλλαγή στο υλικό διάστρωσης, διαφόρων μορφών εμπόδια (π.χ σαμαράκια ) με σκοπό την κυκλοφορία μικρού αριθμού οχημάτων, τις μειωμένες ταχύτητες και την αποτροπή της παράνομης στάθμευσης. Δίνεται η δυνατότητα να κατασκευαστούν καθορισμένες θέσεις στάθμευσης κατά μήκος του. Φωτεινοί σηματοδότες και σήμανση στο οδόστρωμα θα ορίζουν τις διαβάσεις των πεζών στα σημεία που ο πεζόδρομος διακόπτεται από τους δρόμους μεγάλης κυκλοφορίας. Η παρέμβαση ολοκληρώνεται με δεντροστοιχίες, παρτέρια με χαμηλή βλάστηση, μικρά καθιστικά, παιδότοπους και στέγαστρα. Πεζόδρομος/πεζοδρόμιο Woonerf Ποδηλατόδρομος Θέσεις στάθμευσης 8
ΟΔΟΣ στουρναρη Η οδός Στουρνάρη λόγω της γειτνίασης με το Πολυτεχνείο, έχει αποκτήσει εμπορικό χαρακτήρα και μάλιστα υπερτοπικό λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης καταστημάτων ηλεκτρονικών ειδών. Η επέμβασή μας στοχεύει στον εξορθολογισμό του χώρου μεταξύ κίνησης, στάσης των πεζών και στάθμευσης οχημάτων. Προτείνουμε την διαπλάτυνση των πεζοδρομίων ως μέτρο αποτροπής του διπλοπαρκαρίσματος που σε καθημερινή βάση παρατηρείται κυρίως τις ώρες αιχμής στην Στουρνάρη. Παράλληλα, χωροθετούμε θέσεις στάθμευσεις - στην πλευρά της Στουρνάρη με τα περισσότερα καταστήματα - με κατά διαστήματα μείωση του πλάτους των πεζοδρομίων. Στην πλευρά του Πολυτεχνείου ορίζεται λωρίδα κίνησης για το ποδήλατο - με διαφορετικό υλικό δαπεδόστρωσης - καθώς αποτελεί κεντρικό άξονα ποδηλάτου στην περιοχή των Εξαρχείων και προετοιμάζει για τον αυτόνομο ποδηλατόδρομο της Πατησίων. Προβλέπονται διαβάσεις των πεζών σε τακτά διαστήματα καθώς αποτελεί δρόμο με κυκλοφοριακή κίνηση και μεγάλη επισκεψιμότητα πεζών. Τέλος, με επιπλέον δεντροφυτεύσεις, παγκάκια και καθίσματα διευκολύνουμε τη στάση των πεζών. Πεζοδρόμιο Θέσεις στάθμευσης Ποδηλατόδρομος 9
ΟΔΟΣ ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΙΟΥ Πρόκειται για κυκλοφοριακά φορτισμένο οδικό άξονα καθώς αποτελεί έξοδο προς την Λ.Αλεξάνδρας. Ταυτόχρονα, αποτελεί και δρόμο αναψυχής με αρκετά καφέ, μπαρ, μαγειρεία κλπ. προσελκύοντας αρκετούς επισκέπτες. Θέλοντας να γίνει καλύτερη σύνδεση του πεζόδρομου της Τοσίτσα με το λόφο του Στρέφη και να μειώσουμε την ταχύτητα των αυτοκινήτων στο τμήμα που συγκεντρώνονται οι χρήσεις αναψυχής προτείνουμε να διαμορφωθεί σε παρκοπεζόδρομο με καθορισμένες θέσεις στάθμευσεις. Στα τμήματα εισόδου και εξόδου από τον παρκοπεζόδρομο θα υπάρχει δαπεδόστρωση με κυβόλιθους, μείωση του πλάτους του δρόμου και σαμαράκια προκειμένου ο οδηγός να αντιλαμβάνεται εγκαίρως την αλλαγή και να μειώσει ταχύτητα. Πεζοδρόμιο Παρκοπεζόδρομος Θέσεις στάθμευσης ΟΔΟΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ Λαμβάνοντας υπόψη την πρόταση του rethink Athens για την επέκταση του τραμ προς την οδό Πατησίων και σε συνδυασμό με τις αλλαγές που προτείνουμε στην οδό Στουρναρη, κάνουμε διαπλάτυνση των πεζοδρομίων και ορίζουμε τις θέσεις στάθμευσεις των τροχοφόρων κυρίως για την εξυπηρέτηση των γύρω καταστημάτων. Ο ποδηλατόδρομος της Στουρνάρη συναντά την αυτόνομη λωρίδα της Πατησίων δίπλα από την ζώνη κίνησης του τραμ. Πεζοδρόμιο Θέσεις στάθμευσης Ποδηλατόδρομος 10
Δ. ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΟΔΟΥ ΤΟΣΙΤΣΑ 1. Ταρτάν ποδηλατόδρομου 5. Κυβόλιθος 2. Πλάκες πεζοδρομίου 6. Πατημένο χώμα 3. Πλάκες μαρμάρου 7. Ξύλινες κατασκευές 4. Κυβόλιθος τύπου ψαροκόκκαλο 1. 2. 4. 3. 5. 6. 7. 11
εγκαρσια τομη 12
Ε. ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΟΔΟΥ ΣΤΟΥΡΝΑΡΗ 1. Άσφαλτος 2. Πλάκες πεζοδρομίου 3. Ταρτάν ποδηλατόδρομου 1. 2. 3. 13
εγκαρσια τομη 14
4. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ παρεμβασεισ ΣΕ: ΥΠΑΙΘΡΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ, ΑΔΟΜΗΤΑ ΟΙΚΟΠΕΔΑ, ΑΚΑΛΥΠΤΟΥΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΩΝ ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ Στα μεγάλα αστικά κέντρα η ανεξέλεγκτη δόμηση και η αλματώδης αύξηση του αριθμού των αυτοκινήτων (σε βάρος της δημόσιας συγκοινωνίας) οδήγησε στον περιορισμό του δημόσιου χώρου εκτοπίζοντας σταδιακά τους πεζούς, τα ποδήλατα και το πράσινο. Είναι κυρίως τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες που στερήθηκαν το ζωτικό τους χώρο. Η σημερινή εικόνα των Εξαρχείων, όσον αφορά το πράσινο και τους ελεύθερους χώρους, δείχνει ελλιπής και αποσπασματική. Το δεύτερο μέρος της πρότασής μας επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των πρώην υπαίθριων χώρων πάρκιν, των αδόμητων οικοπέδων και των ακάλυπτων των οικοδομικών τετραγώνων, σε μικρά πάρκα τσέπης, σε παιδικές χαρές και γενικά σε χώρους στάσης, χαλάρωσης, παιχνιδιού, άθλησης. Από γκρίζοι, άσχημοι χώροι μετατρέπονται σε μικρούς πνεύμονες πρασίνου και πόλους κοινωνικής συναναστροφής, ενισχύοντας το κλίμα της γειτονιάς. Στους νέους χώρους πρασίνου προτείνονται επιπλέον, δραστηριότητες που προωθούν το βιβλίο, ενδεικτικά αναφέρουμε: εργαστήρια π.χ. βιβλιοδεσίας, εικονογράφησης (που στεγάζονται σε εφήμερες κατασκευές), ανταλλακτικές βιβλιοθήκες (ελαφριές κατασκευές μικρών διαστάσεων), bookcrossing, λέσχες ανάγνωσης, προβολές και συζητήσεις με θέμα το βιβλίο κλπ. Απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες από τα μικρά παιδιά μέχρι τους ηλικιωμένους και συμβάλλουν στη διάδοση όχι μόνο της ανάγνωσης αλλά και μιας στάσης ζωής σε καθημερινά ζητήματα που επηρεάζονται από τις σύγχρονες κοινωνικο-οικονομικές κρίσεις. Δραστηριότητες που στηρίζονται στη συμμετοχή των κατοίκων και στη διαμόρφωσή τους από κοινού, κάτι που οι κάτοικοι των Εξαρχείων γνωρίζουν πολύ καλά. Είδος παρέμβασης: Πάρκο τσέπης Παιδική χαρά Διαμόρφωση ακαλύπτου 15
Α. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΑΡΚΟΥ ΤΣΕΠΗΣ οικοδομικο τετραγωνο: στουρναρη - τζωρτζ - σολωμου - κανιγγοσ Σε μικρή απόσταση από το Πολυτεχνείο, περιλαμβάνει ένα υπαίθριο χώρο στάθμευσης, τον οποίο σε συνδυασμό με τους ακάλυπτους χώρους των πολυκατοικιών διαμορφώνουμε σε ένα μικρό πάρκο. Προτείνεται η χρήση αναρριχώμενων φυτών στις τυφλές όψεις των πολυκατοικιών προκειμένου να βελτιωθεί η εικόνα τους. Επίσης, η τοποθέτηση δέντρων φυλλοβόλων ή αειθαλών ανάλογα με τις ανάγκες σκίασης. Ως καθίσματα χρησιμοποιούνται ξύλινες παλέττες, ξύλινα παγκάκια και κύβοι από σκυρόδεμα. Η δαπεδόστρωση γίνεται με πατημένο χώμα και ξύλινο deck. Ελαφριές ξύλινες κατασκευές μπορούν να στεγάσουν καλλιτεχνικά εργαστήρια ή μικρές εκδηλώσεις που διοργανώνονται από τους ίδιους τους κατοίκους. Τέλος, θα περιλαμβάνει και χώρο στάθμευσης ποδηλάτων με τη μορφή μίας ειδικής κατασκευής αναρτημένης στην τυφλή όψη μιας πολυκατοικίας. τζωρτζ στουρναρη σολωμου κανιγγοσ Αναρριχώμενα φυτά Χαμηλή βλάστηση Φυλλοβόλα/αειθαλή δέντρα Ξύλινα καθίσματα Ελαφριές ξύλινες κατασκευές Ξύλινες παλέττες Ξύλινο deck Πατημένο χώμα Καθίσματα από σκυρόδεμα Ανταλλακτική βιβλιοθήκη Εγκάσταση στάθμευσης ποδηλάτων 16
Β. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ παιδικησ χαρασ οικοδομικο τετραγωνο: σολωμου - θεμιστοκλεουσ - σουλτανη Αλλο ένα υπαίθριο πάρκιν το οποίο διαμορφώνουμε σε παιδική χαρά λόγω της γειτνίασής του με το δημοτικό σχολείο στην οδό Κωλέττη, ώστε τα παιδιά να μπορούν να παίζουν και σε ώρες που το σχολείο είναι κλειστό. Αποτελεί εξάλλου ένα προορισμό για όλη την οικογένεια, χώρο συνάντησης για όλες τις ηλικίες, με παιχνίδια και κατασκεύες που βοηθούν στη διέγερση της φαντασίας των παιδιών. Προτείνουμε ελαφριές ξύλινες κατασκευές για στέγαση καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων όπως εργαστήρια βιβλιοδεσίας, μικροκατασκευών κλπ. Επιλέγεται δάπεδο από κατάλληλο υλικό για υπαίθρια παιχνίδια και δάπεδο από κυβόλιθους. Τα καθίσματα μπορεί να είναι από ξύλο ή σκυρόδεμα. Η εικόνα συμπληρώνεται με το απαραίτητο πράσινο με τη μορφή αναρριχώμενων φυτών στις τυφλές όψεις και φυλλοβόλων ή αειθαλών δέντρων ανάλογα με την απαιτούμενη σκίαση. σουλτανη σολωμου θεμιστοκλεουσ Αναρριχώμενα φυτά Χαμηλή βλάστηση Φυλλοβόλα/αειθαλή δέντρα Ξύλινα καθίσματα Ελαφριές ξύλινες κατασκευές Καθίσματα από σκυρόδεμα Δάπεδο ειδικό για παιδική χαρά Δάπεδο από κυβόλιθους Πατημένο χώμα Ανταλλακτική βιβλιοθήκη Παιχνίδια 17
Γ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ακαλυπτου μετσοβου οικοδομικο τετραγωνο: πατησιων - μετσοβου - μαυροματαιων - βασ. ηρακλειου Πρόκειται για ένα τυπικό οικοδομικό τετράγωνο που χαρακτηρίζεται από τους γνωστούς ακανόνιστους και ακαλαίσθητους ακάλυπτους με κυρίαρχη την έλλειψη πρασίνου. Διαμορφώνεται ως χώρος στάσης, χαλάρωσης, κοινωνικοποίησης τόσο για τους ενοίκους όσο και για τους περαστικούς (πρόσβαση από την οδό Μετσόβου). Φυτεμένες ζώνες με χαμηλή βλάστηση και δέντρα, αναρριχώμενα φυτά, ξύλινα καθίσματα, δαπεδοστρώσεις με κυβόλιθους και πατημένο χώμα αποτελούν μικρής κλίμακας και ιδιαίτερα οικονομικές παρεμβάσεις με στόχο τη διαμόρφωση ενός χώρου που ο ένοικος θα οικειοποιηθεί σαν μια προέκταση της κατοικίας του και ταυτόχρονα θα νιώσει υπεύθυνος για τη διατήρησή του. πατησιων μαυροματαιων Αναρριχώμενα φυτά Χαμηλή βλάστηση Φυλλοβόλα/αειθαλή δέντρα Ξύλινα καθίσματα Δάπεδο από κυβόλιθους Πατημένο χώμα Ανταλλακτική βιβλιοθήκη βασ.ηρακλειου 18
5. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ στα εξαρχεια ΔΙΑΔΡΟΜΗ 1: Επισκέπτης περιοχής 15:00 φθάνει με το μετρό παρακολουθεί 15:05 επισκέπτεται το Εθνικό επισκέπτεται το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαιολογικό Μουσείο 17:45 πίνει καφέ με την παρέα του στην Καλλιδρομίου ταινία πίνει κα φέ του στη με την παρέα ν Καλλ ιδρομίου 20:30 παρακολουθεί ταινία Φθάνει τρό με το με ΔΙΑΔΡΟΜΗ 2: Κάτοικος περιοχής ψωνίζει 12:30 φεύγει από το σπίτι 12:40 ψωνίζει 13:20 παίρνει το παιδί από το φεύγει από το σπίτι παίρνει το παιδί απ ό το σχολείο σχολείο 13:25 μια τελευταία στάση πριν το σπίτι... μια τελε υταία στ άση πριν το σπίτι... 19
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Α. Αραβαντινός, Πολεοδομικός Σχεδιασμός για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Αθήνα, 2007, Συμμετρία - ΕΜΠ, Πολεοδομικές Επεμβάσεις στον Αστικό Χώρο / Τεύχος σημειώσεων για το μάθημα Πολεοδομία ΙΙ, Αθήνα, 2012 - Μπελαβίλας Ν., Βαταβάλη Φ., Οδηγός για το Περιβάλλον - Πράσινο και ελεύθεροι χώροι στην πόλη, WWF Ελλάς, Αθήνα, 2009 - Γ. Σαρηγιάννης, Αθήνα 1830-2000: εξέλιξη, πολεοδομία, μεταφορές, Αθήνα, 2000, Συμμετρία - Αρχιτέκτονες, Περιοδική έκδοση του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, τ.03, Αθήνα Ιούνιος, 2013 Ηλεκτρονική βιβλιογραφία http://www.rethinkathens.org/gre/ (ανάκτηση 7/8/2013) http://www.astynet.gr/userfiles/file/teyxos_athensx4.pdf (ανάκτηση 7/8/2013) http://paradeigmatos-harin.gr/ (ανάκτηση 22/8/2013) 20