Έκτη Διάλεξη Ονοματολογία Α) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ Στοιχείο Σύμβολο Σθένος Νάτριο Να 1 Κάλιο Κ 1 Μαγνήσιο Mg 2 Ασβέστιο Ca 2 Σίδηρος Fe 2 ή 3 Χαλκός Cu 2 Ψευδάργυρος Zn 2 Λίθιο Li 1 Άργυρος Ag 1 Αργίλιο Al 3 ΑΜΕΤΑΛΛΑ Στοιχείο Σύμβολο Σθένος Φθόριο F 1 Χλώριο Cl 1 Βρώμιο Br 1 Ιώδιο I 1 Οξυγόνο O 2 Θείο S 2 ή 4 ή 6 Άζωτο N 2 ή 3 ή 4 ή 5 Άνθρακας C 2 ή 4 Φωσφόρος P 3 ή 5 1
ΡΙΖΕΣ Σύμβολο Όνομα Ρίζας Σθένος ΟΗ Υδροξείδιο 1 SO 4 Θειική 2 NO 3 Νιτρική 1 CO 3 Ανθρακική 2 PO 4 Φωσφορική 3 NH 4 Αμμώνιο 1 Γενικοί Κανόνες Ονοματολογίας 1. Πρώτα γράφουμε τα μέταλλα, το υδρογόνο και το κατιόν αμμωνίου 2. Τα αμέταλλα και τα άλλα πολυατομικά ιόντα γράφονται δεύτερα. 3. Το οξυγόνο γράφεται πάντα δεύτερο. 4. Ελέγχουμε τα σθένη ή τα φορτία και αν απλοποιούνται τα απλοποιούμε. 5. Κάνουμε τα σθένη χιαστή 6. Όταν ο δείκτης είναι μονάδα παραλείπεται. 7. Όταν έχουμε πολυατομικά ιόντα περισσότερο από μία φορά, μπαίνουν σε παρένθεση. 2
Β) ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ONOMATOΛΟΓΙΑ ΟΞΕΩΝ Τα οξέα είναι ενώσεις του υδρογόνου με ένα αμέταλλο (δυαδικά οξέα, ΗCl) ή ένα πολυατομικό ιόν (οξυγονούχα οξέα, ΗΝΟ 3 ) ΟΞΕΑ ΔΥΑΔΙΚΑ ΟΞΥΓΟΝΟΥΧΑ Το υδρογόνο γράφεται πάντα πρώτο σύμφωνα με τους κανόνες γραφής χημικών τύπων Κατά την ονοματολογία χημικών ενώσεων διαβάζουμε πρώτα αυτό που γράφεται δεύτερο (από δεξιά προς αριστερά ) Τα δυαδικά οξέα είναι η μόνη εξαίρεση του κανόνα της ονοματολογίας. Στα δυαδικά οξέα διαβάζουμε πρώτο αυτό που γράφεται πρώτο, δηλαδή το υδρογόνο και μετά το αμέταλλο (από αριστερά προς τα δεξιά ) Το σύμβολο του υδρογόνου είναι: H Το σθένος του υδρογόνου είναι: ένα (1) 3
Σύμβολο χημικού Σθένος Όνομα χημικού Χημικός τύπος οξέος Όνομα οξέος Cl 1 Xλώριο Η 1 Cl 1 HCl Υδροχλώριο I 1 Br 1 F 1 S 2 Τα οξυγονούχα οξέα διαβάζονται σύμφωνα με τον κανόνα. Διαβάζουμε πρώτα το όνομα του πολυατομικού ιόντος (το οποίο γράφεται δεύτερο) και λέμε οξύ. Πολυατομικό ιόν Σθένος Όνομα ιόντος Χημικός τύπος οξέος Όνομα οξέος SO 4 2 Θειικό Η 1 SO 4 2 H 2 SO 4 Θειικό οξύ NO 3 1 PO 4 3 CO 3 2 4
Γ) ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΒΑΣΕΩΝ Βάσεις είναι ενώσεις του πολυατομικού ανιόντος ΟΗ - (υδροξυλίου) με ένα μέταλλο ή το κατιόν αμμωνίου (ΝΗ 4 + ). Όλες οι βάσεις ονομάζονται υδροξείδια των μετάλλων ή του αμμωνίου. Το σθένος του ΟΗ - (υδροξυλίου) είναι: ένα (1) : Σύμβολο χημικού Σθένος Όνομα Χημικού Χημικός τύπος Υδροξειδίου Όνομα Υδροξειδίου Zn 2 Ψευδάργυρος Zn 2 OH 1 Zn(OH) 2 Yδροξείδιο του ψευδαργύρου Na 1 K 1 Ca 2 Mg 2 Al 3 Ba 2 NH 4 + 1 5
Δ) ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ONOMATOΛΟΓΙΑ ΑΛΑΤΩΝ Δυαδικά άλατα: Μέταλλο + Αμέταλλο Διαβάζουμε πρώτα το αμέταλλο με την κατάληξη ούχο και στη συνέχεια το μέταλλο. Cl 1 Νa 1 Ca 2 Al 3 Na 1 Cl 1 NaCl Χλωριούχο νάτριο S 2 Οξυγονούχα άλατα: Μέταλλο ή Κατιόν αμμωνίου + πολυατομικό ιόν. Διαβάζουμε πρώτα το πολυατομικό ιόν και στη συνέχεια το μέταλλο ή το αμμώνιο SO 4 2- ΝΗ 4 + NH 4 1 SO 4 2 (NH4) 2 SO4 Θειικό αμμώνιο Mg 2 Al 3 NO 3-6
Ε) ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ONOMATOΛΟΓΙΑ ΟΞΕΙΔΙΩΝ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΠΡΩΤΑ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟ Τα οξείδια είναι ενώσεις του οξυγόνου με μέταλλα ή αμέταλλα. Το οξυγόνο γράφεται κατά κανόνα δεύτερο, ενώ το μέταλλο ή το αμέταλλο γράφεται πρώτο. Το σύμβολο του οξυγόνου είναι Ο Το σθένος του οξυγόνου είναι δύο (2) Σύμβολο χημικού Σθένος Όνομα χημικού Χημικός τύπος οξειδίου Όνομα οξειδίου Ζn 2 Ψευδάργυρος Zn 2 O 2 Zn 1 O 1 ZnO Οξείδιο του ψευδαργύρου Na 1 K 1 Ca 2 Mg 2 Al 3 Τα μέταλλα ή τα αμέταλλα με περισσότερα από ένα σθένος έχουν περισσότερα από ένα οξείδιο. Για αυτό και όταν τα ονομάζουμε θα πρέπει να διαβάζουμε και τον αριθμό των οξυγόνων 7
Σύμβολο χημικού Σθένος Όνομα χημικού Χημικός τύπος Όνομα οξειδίου οξειδίου C 2 Άνθρακας C 2 O 2 C 1 O 1 CO Μονοξείδιο του άνθρακα Fe 2 4 C 4 O 2 C 2 O 1 CO 2 Διοξείδιο του άνθρακα 3 S 4 6 8