ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Τριμελής Συμβουλευτική Επιτροπή: Σ. Κοκκάλας, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήματος Γεωλογίας (Επιβλέπων) Ι. Κουκουβέλας, Καθηγητής, Τμήματος Γεωλογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών Π. Ξυπολιάς, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήματος Γεωλογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών i
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα εργασία, με θέμα «Τεκτονική Ανάλυση των Ρηξιγενών Ζωνών Κατούνας και Αμφιλοχίας» αποτελεί την διατριβή του μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης στα πλαίσια του προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Γεωεπιστήμες και Περιβάλλον», του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, στην κατεύθυνση «Γεωλογία Χρήσεων Γης». Τα μέλη της τριμελούς εξεταστικής επιτροπής είναι οι κ. Σ. Κοκκάλας, Επίκουρος Καθηγητής, κ. Ι. Κουκουβέλας, Καθηγητής και κ. Π. Ξυπολιάς, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η εφαρμογή μορφοτεκτονικών δεικτών, που έχουν υπολογιστεί με την βοήθεια ψηφιακών μοντέλων εδάφους (Ψ.Μ.Ε. ή DΕM), για τον ποσοτικό και ποιοτικό προσδιορισμό της τεκτονικής ενεργότητας των Ρηξιγενών Ζωνών Κατούνας και Αμφιλοχίας. Αφορμή της επιλογής των προαναφερθέντων ρηξιγενών ζωνών ήταν η διαφορετικότητα της περιοχής αυτής σε σχέση με τις γειτονικές, όσον αφορά τη γεωδυναμική εξέλιξη, το τεκτονικό καθεστώς και το πεδίο τάσεων που επικρατεί σε αυτή. Για την σαφήνεια στην οργάνωση, τη δομή και τη διατύπωση της διατριβής ειδίκευσής μου, ουσιαστική στάθηκε η συμβολή του επιβλέποντά μου κ. Σωτήρη Κοκκάλα, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, στον οποίο εκφράζω ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη, καθώς και στα μέλη της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής κ. Ι. Κουκουβέλα, Καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και κ. Π. Ξυπολιά, Επίκουρο Καθηγητή του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Επίσης, είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων στον κ. Ι. Παρχαρίδη, Επίκουρο Καθηγητή στο τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και στον κ Μ. Φουμέλη διδάσκοντα του τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου για την ευγενέστατη δωρεάν παραχώρηση των ψηφιακών δορυφορικών δεδομένων άνευ των οποίων δεν θα ήταν εφικτή η υλοποίηση της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας. ii
Ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Ε. Σώκο, Επίκουρο Καθηγητή του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και ερευνητή στο Σεισμολογικό Κέντρο Πατρών για την άνευ αποδοχών διάθεση των σεισμολογικών δεδομένων της περιοχής που μελετάται σε αυτή τη διατριβή ως συμπληρωματικά δεδομένα για την εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων. Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω την κ. Β. Ζυγούρη, επιστημονικό συνεργάτη του Εργαστηρίου Τεκτονικής στο τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και τον κ. Θ. Καπλάνη, υποψήφιο διδάκτορα του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, για την πολύτιμη βοήθειά τους σε ότι αφορά τα υπολογιστικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν καθ όλη τη διάρκεια της διεκπεραίωσης της έρευνας. Δεν θα μπορούσα να παραλείψω να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές μου, από τους οποίους αποκόμισα γνώσεις, εμπειρία και κατάλληλα εφόδια, ώστε να μπορώ να ανταπεξέλθω στις απαιτήσεις του τομέα της Γεωλογίας, αργότερα. Επίσης, οφείλω ευχαριστίες στους φίλους μου Αλεξοπούλου Νικολέτα και Κτενά Δημήτρη, που λόγω ή έργω, συνέβαλαν στην ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας και στους συγγενείς μου που ευχήθηκαν τα καλύτερα για το μέλλον. Τέλος, ευχαριστώ ιδιαίτερα την οικογένειά μου, η οποία αποτέλεσε στήριγμα καθ όλη τη διάρκεια της φοίτησής μου στο τμήμα Γεωλογίας. Πραγματικά η βοήθεια, οικονομική και ψυχολογική, η συμπαράσταση και η υπομονή που μου επέδειξε ήταν σημαντική. iii
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT Ι II ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γεωγραφική Τοποθέτηση της Περιοχής Μελέτης 3 1.2. Γεωλογική Επισκόπηση 4 1.2.1. Ζώνη Ωλωνού Πίνδου 1.2.2. Ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως 1.2.3. Ιόνια Ζώνη 1.2.4. Εμφανίσεις Γεωλογικών Σχηματισμών στην Περιοχή Μελέτης 1.3. Τεκτονική Τοποθέτηση 14 1.4. Σεισμικότητα και Σύγχρονη παραμόρφωση στη Δυτική Ελλάδα 21 1.4.1. Ιστορική Σεισμικότητα 1.4.2. Σύγχρονη Σεισμικότητα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΜΟΡΦΟΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ 2.1. Υπολογισμός Μορφομετρικών (Γεωμορφολογικών) Δεικτών 35 2.2. Δείκτης Ευθυγράμμισης Ορεογραφικού Μετώπου S mf (Mountain Front Sinuosity) 37 2.3. Δείκτης Λόγου Πλάτους Κοιλάδας προς Ύψος Κοιλάδας V f (Ratio of Valley-Floor Width to Valley Height) 39 2.4. Δείκτης Μήκους Κλίσης Ρέματος SL (Stream Length Gradient index) 41 2.5. Δείκτης ασυμμετρίας λεκάνης AF (Asymmetry Factor) 43 2.6. Δείκτης Σχήματος Λεκάνης Απορροής B S ή Λόγος Επιμήκυνσης Λεκάνης (Drainage Basin Shape) 44 2.7. Δείκτης Τριγωνικών Γεωμορφών Pf (Percentage Faceting along mountain fronts) 46 iv
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1. Μεθοδολογία 51 3.2. Τοπογραφικά Προφίλ των Ρηξιγενών Ζωνών 51 3.2.1. Ρηξιγενής Ζώνη Κατούνας 3.2.2. Ρηξιγενής Ζώνη Αμφιλοχίας 3.3. Δείκτης Ευθυγράμμισης Ορεογραφικού Μετώπου (Smf) 59 3.4. Ασυμμετρία Λεκανών Απορροής 61 3.5. Δείκτης Λόγου Πλάτους Κοιλάδας προς Ύψος Κοιλάδας (V f ) 66 3.5.1. Αποτελέσματα του Vf για την ρηξιγενή ζώνη της Κατούνας 3.5.2. Αποτελέσματα του Vf για την ρηξιγενή ζώνη της Αμφιλοχίας 3.6. Δείκτης Μήκους Κλίσης Ρέματος (SL) 71 3.6.1. Αποτελέσματα του SL για τη ρηξιγενή ζώνη της Κατούνας 3.6.2. Αποτελέσματα του SL για τη ρηξιγενή ζώνη της Αμφιλοχίας 3.7. Δείκτη Σχήματος Λεκάνης Απορροής (Bs) 76 3.7.1. Αποτελέσματα του δείκτη Bs για τη ρηξιγενή ζώνη της Κατούνας 3.7.2. Αποτελέσματα του δείκτη Bs για τη ρηξιγενή ζώνη της Αμφιλοχίας 3.8. Δείκτης Τριγωνικών Γεωμορφών (Pf) 80 3.8.1 Αποτελέσματα του δείκτη Pf για τη ρηξιγενή ζώνη της Κατούνας 3.8.2. Αποτελέσματα του δείκτη Pf για τη ρηξιγενή ζώνη της Αμφιλοχίας 3.9. Σύγκριση Μορφοτεκτονικών Δεικτών 82 3.9.1. Σύγκριση Vf Smf 3.9.1. Σύγκριση Vf Bs SL ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 4.1. Συμπεράσματα Συζήτηση 89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 5.1. Ξένη Βιβλιογραφία 97 5.2. Ελληνική Βιβλιογραφία 104 v
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η μελέτη του αναγλύφου με τη χρήση μορφοτεκτονικών παραμέτρων κατά μήκος ρηξιγενών ζωνών μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για την ενεργότητα ή όχι των ζωνών αυτών και επίσης για την κατανόηση των επιφανειακών επιπτώσεων των σεισμών και τη σεισμική επικινδυνότητά τους. Στην παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή ειδίκευσης μελετήθηκαν, με τη βοήθεια της μορφοτεκτονικής ανάλυσης, οι ΒΒΔ διεύθυνσης ρηξιγενείς ζώνες της Κατούνας (ΡΖΚ) και Αμφιλοχίας (ΡΖΑ) στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας (Δυτ. Ελλάδα). Για τον ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισμό της τεκτονικής ενεργότητας των ΡΖΚ και ΡΖΑ εφαρμόστηκαν διάφοροι μορφοτεκτονικοί δείκτες, όπως ο δείκτης ευθυγράμμισης ορεογραφικού μετώπου (Smf), ο δείκτης λόγου πλάτους προς ύψος κοιλάδας (Vf), ο δείκτης μήκους-κλίσης ρέματος (SL), ο συντελεστής ασυμμετρίας λεκάνης απορροής (AF), ο δείκτης σχήματος λεκάνης απορροής (Bs), και το ποσοστό τριγωνικών γεωμορφών (Pf), οι οποίοι υπολογίστηκαν με τη βοήθεια ψηφιακών μοντέλων εδάφους (DEM). Από την ανάλυση των διαγραμμάτων κατακόρυφης μετατόπισης με το μήκος στις δύο ρηξιγενείς ζώνες φαίνεται ότι αυτές παρουσιάζονται τμηματοποιημένες, ενώ μεγαλύτερη κατακόρυφη μετατόπιση, της τάξης των 750 800m παρουσιάζεται στη ΡΖΑ. Από τη συσχέτιση των δεικτών Smf και Vf, προκύπτει ότι και οι δύο ρηξιγενείς ζώνες είναι ενεργές και συγκεκριμένα ανήκουν στην τάξη 1 της τεκτονικής ενεργότητας, με ρυθμό ανύψωσης μεγαλύτερο από 1mm/yr. Επίσης, από την συσχέτιση των τιμών των δεικτών Vf Bs SL προκύπτει ότι η αυξημένη ενεργότητα και για τις δύο ρηξιγενείς ζώνες, συγκεντρώνεται στις περιοχές επικάλυψης και αλληλεπίδρασης των επιμέρους ρηξιγενών τμημάτων. Η ύπαρξη επιμήκων και ασύμμετρων λεκανών απορροής στη βάση των ρηξιγενών ζωνών και η σεισμικότητα κατά μήκος τους επιβεβαιώνει ότι οι ευθύγραμμοι αυτοί ρηξιγενείς πρόποδες είναι τεκτονικά ενεργοί. Τα ποσοστά τριγωνικών γεωμορφών υποδηλώνουν ότι η παραμόρφωση πραγματοποιείται με αργό ρυθμό. Οι ρηξιγενείς ζώνες Κατούνας και Αμφιλοχίας χαρακτηρίζονται από ένα ενδιάμεσο τύπο παραμόρφωσης μεταξύ εφελκυσμού, κάθετα στις ΒΒΔ διευθυνόμενες ζώνες, και αριστερόστροφης διατμητικής παραμόρφωσης, προσδίδοντας σε αυτές ένα χαρακτήρα ζωνών μεταβίβασης (transfer zone) με διαγώνια διαστολή μεταξύ των ΔΒΔ διευθυνόμενων τεκτονικών τάφρων του Πατραϊκού και Αμβρακικού κόλπου. I
ABSTRACT The study of the topographic relief along fault zones using geomorphological indices provides important information about the activity of these zones and understanding of the surface effects of earthquakes and possible seismic risk. In this study, a morphotectonic analysis was applied along the NNW-trending fault zones of Katouna (PZK) and Amfilochia (PZA), which are located in Aitoloakarnania (W. Greece). For the qualitative and quantitative determination of tectonic activity along the PZK and PZA zones several morphotectonic indices were implemented, such as the mountain front sinuosity index (S mf ), the ratio of valley floor width to valley height (V f ), the stream length Gradient index (SL), the Basin Asymmetry Factor (AF), the Drainage Basin Shape (Bs), and the percentage of triangular facets along mountain fronts (P f ). All these morphotectonic indices and the drainage basin pattern were calculated using a 30 m Digital Elevation Model (DEM). The distribution of the throw along the fault zones implies that these zones are segmented and consist of several individual fault segments, while the highest throw values, on the order of 750-800m, are located in the central segments of the PZA. The maximum throw in PZK is lower and reaches a value of 250-300m. From the correlation of morphotectonic indices S mf and V f, it seems that both fault zones are active (class 1 of tectonic activity), with a rate of uplift > 1mm/yr. Furthermore, the correlation of V f, B s and SL shows that the highest tectonic uplift and subsequent activity for both fault zones concentrates on the relay zones (overlapping or underlapping) between the interacting fault segments. The presence of long and asymmetric basins on the footwall block of the fault zones and the associated seismicity along them confirms that the segments are tectonically active. The percentage of triangular facets (22-55%) suggests the low rates of deformation along these fault zones and the increased activity of them towards the southern tip zones. The fault zones of Katouna and Amfilochia appear to be characterized by an intermediate type of deformation, showing extensional deformation in a NEorientation and sinistral shear deformation along their NNW-orientation. The Katouna and Amfilochia fault zones appears to act as a composite transfer zone accommodating left-lateral oblique extension between the more active WNW-directed grabens of Amvrakikos and Gulf of Patras. II
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1
2
1.1. Γεωγραφική Τοποθέτηση της Περιοχής Μελέτης Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στο ΒΔ ικό τμήμα του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Οριοθετείται βόρεια από τον Αμβρακικό Κόλπο, νότια από τον Πατραϊκό Κόλπο, ανατολικά από την Οροσειρά της Πίνδου και δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος. Τα νοτιοδυτικά παράλια του νομού χαρακτηρίζονται απ την παρουσία λιμνοθαλασσών, με γνωστότερες αυτές του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού. Ο κύριος ποταμός είναι ο Αχελώος, ο οποίος καταλήγει σε δέλτα στα νοτιοδυτικά, ενώ η μεγαλύτερη λίμνη είναι η Τριχωνίδα. Επίσης υπάρχουν οι φυσικές λίμνες: Αμβρακία, Λυσιμαχία, Οζερός και οι τεχνητές λίμνες του Καστρακίου, των Κρεμαστών και του Στράτου. Εκτός του Αχελώου, το νομό διαρρέουν και οι ποταμοί: Εύηνος, Ίναχος και Μόρνος. Στην ευρύτερη περιοχή κυριαρχεί το ορεινό στοιχείο. Τα βουνά της Αιτωλοακαρνανίας περιλαμβάνουν το Παναιτωλικό όρος στα βορειοανατολικά, τα Ακαρνανικά όρη στα δυτικά, τα Όρη Βάλτου στα βορειοδυτικά, το όρος Αράκυνθος και τα Ναυπάκτια Όρη στα νοτιοανατολικά γνωστά και ως «Κράβαρα» και τέλος ανάμεσα στα Ναυπάκτια Όρη και το Παναιτωλικό Όρος και χωρίς να διακόπτεται ο ορεινός όγκος βρίσκονται τα Όρη Λιδωρικίου (Εικ.1.1). Εικ.1.1: Γεωγραφική απεικόνιση των μορφολογικών στοιχείων στη δυτική Στερεά Ελλάδα. Η περιοχή μελέτης σημειώνεται με κόκκινο πλαίσιο. 3
1.2. Γεωλογική Επισκόπηση Ο Ελληνικός χώρος διακρίνεται σε επιμέρους γεωλογικές ενότητες (ζώνες) με βάση την διαφοροποίηση που υπάρχει στη λιθολογική σύσταση των γεωλογικών σχηματισμών και στις εξελικτικές τεκτονικές διεργασίες που υποβλήθηκαν οι σχηματισμοί αυτοί. Η κατανομή τους στο χώρο ακολουθεί βασικά τις κύριες οροσειρές της χώρας μας και έχει μία ΒΒΔ ική διεύθυνση ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις στα όρια μεταξύ των ζωνών εντοπίζονται κύριες τεκτονικές δομές (επωθήσεις, ρηξιγενείς ζώνες). Η διακριτή λιθολογική σύσταση και η τεκτονική παραμόρφωση της κάθε ζώνης έχει άμεσες επιδράσεις στην γενικότερη γεωμηχανική της συμπεριφορά, με αποτέλεσμα η κάθε μια από αυτές να χαρακτηρίζεται από ένα γενικότερο πλαίσιο συμπεριφοράς, όσον αφορά τις τεχνικογεωλογικές συνθήκες. Οι Ελληνικές γεωτεκτονικές ζώνες όπως αυτές διαμορφώνονται σήμερα, έχουν ως εξής (από ανατολικά προς δυτικά): 1. Η μάζα της Ροδόπης (Rh) 2. Η Σερβομακεδονική ζώνη (Sm) 3. Η Περιροδοπική ζώνη (CR) 4. Η ζώνη Αξιού α. Η υπο ζώνη Παιονίας (Pe) β. Η υπο ζώνη Πάικου (Pa) γ. Η υπο ζώνη Αλμωπίας (Al) 5. Η Πελαγονική ζώνη (Ρl) 6. Η Αττικο-Κυκλαδική ζώνη (Αc) 7. Η Υποπελαγονική ζώνη ή ζώνη Ανατολικής Ελλάδας (Sp) 8. Η ζώνη Παρνασσού-Γκιώνας (Pk) 9. Η ζώνη Ωλωνού-Πίνδου (Ρ) 10. Η ζώνη Γαβρόβου-Τρίπολης (G) 11. Η Ιόνιος ζώνη (Ι) 12. Η Προαπούλια ζώνη ή ζώνη Παξών (Px) Μία βασική διάκριση των παραπάνω γεωτεκτονικών ζωνών είναι σε «Εξωτερικές Ελληνίδες» και σε «Εσωτερικές Ελληνίδες». Εσωτερικές Ελληνίδες θεωρούνται οι ζώνες: Περιροδοπική, Αξιού, Πελαγονική, Αττικοκυκλαδική και Υποπελαγονική, ενώ Εξωτερικές Ελληνίδες θεωρούνται οι ζώνες: Παρνασσού 4
Γκιώνας, Ωλωνού Πίνδου, Γαβρόβου Τρίπολης, Πλακώδεις Ασβεστόλιθοι, Φυλλιτική Χαλαζιτική σειρά, Ιόνιος και Παξών (Εικ.1.2) (Μουντράκης, 2010). Οι μάζες Ροδόπης και Σερβομακεδονικής θεωρείται ότι αποτελούν την «Ελληνική Ενδοχώρα», τμήμα του παλαιού πυρήνα που περιβαλλόταν από τους δύο αλπικούς κλάδους. Εικ.1.2: Χάρτης γεωτεκτονικών ζωνών του ελληνικού χώρου. Με κόκκινο πλαίσιο σημειώνεται η περιοχή μελέτης (τροποποιημένο από Μουντράκης, 2010). Η περιοχή μελέτης ανήκει στις Εξωτερικές Ελληνίδες και αποτελείται από αλπικές και μετα-αλπικές ενότητες. Από τις αλπικές γεωτεκτονικές ενότητες των Ελληνίδων εμφανίζονται, η ενότητα της Πίνδου, της Γαβρόβου και η Ιόνιος (Aubouin 1959) (Εικ.1.2). 1.2.1. Ζώνη Ωλωνού Πίνδου H ζώνη Ωλωνού Πίνδου ξεκινάει από τα σύνορα με την Αλβανία και κατευθύνεται στην οροσειρά της Πίνδου, στα Άγραφα, το Αιτωλικό, τα Βαρδούσια 5
και στην συνέχεια εκτείνεται στην Πελοπόννησο από τα όρη Παναχαϊκό και Ωλωνός μέχρι το νοτιοδυτικότερο άκρο της Πελοποννήσου (Εικ.1.3). Εικ.1.3: Χάρτης που δείχνει το χώρο επέκτασης του τεκτονικού καλύμματος της Πίνδου στην ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ αναφέρονται και τα κύρια βουνά της οροσειράς της Πίνδου (Μουντράκης 2010). Ενότητες που αντιστοιχούν με τη ζώνη Πίνδου έχουν αναγνωριστεί επίσης και στα νησιά Κρήτη και Ρόδος ακολουθώντας την Α Δ κάμψη του Διναροταυρικού τόξου (Εικ.1.2) Η ζώνη Ωλονού Πίνδου θεωρείται ως μία βαθειά αύλακα μεταξύ των υβωμάτων της Πελαγονικής (ανατολικά) και της Γαβρόβου (δυτικά). Πιστεύεται ότι η ζώνη Πίνδου αντιπροσωπεύει τον παλιό κατεστραμμένο ωκεανό της Νέο Τηθύος μαζί με την Υποπελαγονική ζώνη (Μουντράκης, 2010). 6
Ως προς την λιθολογία, τα πρώτα αλπικά ιζήματα σε όλη την έκταση της ζώνης είναι δολομίτες και ασβεστόλιθοι ηλικίας Μέσου Άνω Τριαδικού. Ακολουθούν τα ιζήματα βαθιάς θάλασσας σε όλη τη διάρκεια του Ιουρασικού (άργιλοι-κερατόλιθοι-ραδιολαρίτες-ψαμμίτες και πυριτικοί ασβεστόλιθοι) γνωστά και ως «σχιστοκερατολιθική διάπλαση» με κοκκινοπράσινα χρώματα και πάχος γύρω στα 200m. Αυτή η διάπλαση προς τα πάνω εξελίσσεται σε μία σειρά ρυθμικών εναλλαγών από πηλίτες, ψαμμίτες, μάργες, μικρολατυποπαγή, ραδιολαρίτες και πελαγικούς ασβεστολίθους, που θυμίζει τη φάση του φλύσχη. Αυτή η ανώτερη σειρά είναι ηλικίας Κάτω Κρητιδικού και αναφέρεται ως «Πρώτος φλύσχης της Πίνδου» (Εικ.1.4). Η ιζηματογένεση συνεχίστηκε στο Άνω Κρητιδικό χωρίς καμία διακοπή με την απόθεση πελαγικών πλακωδών ασβεστολίθων, με πυριτικές ενστρώσεις και συνολικό πάχος 500m. Από τα τέλη του Κρητιδικού η ιζηματογένεση τροποποιείται και γίνεται περισσότερο ασβεστομαργαϊκή μεταβατική προς τον φλύσχη, η απόθεση του οποίου από το Κάτω Παλαιόκαινο (Δάνιο) συνεχίζεται στο Τριτογενές μέχρι το Άνω Ηώκαινο Κάτω Ολιγόκαινο. Ο τριτογενής αυτός φλύσχης ονομάζεται και «δεύτερος φλύσχης της Πίνδου» (Εικ.1.4) για διάκριση από τον Κάτω Κρητιδικό «Πρώτο φλύσχη». Αυτός είναι ο κυρίως φλύσχης, ο πιο τυπικός και αντιπροσωπευτικός του Ελληνικού χώρου με ρυθμικές εναλλαγές κροκαλοπαγών, ψαμμιτών, μαργών και ασβεστολίθων με χαρακτηριστική πτύχωση σε πολλές θέσεις. Εικ.1.4: Σχηματική λιθοστρωματογραφική στήλη, αντιπροσωπευτική της ζώνης Ωλωνού Πίνδου(P) (Μουντράκης, 2010). 7
Πάνω από τον φλύσχη βρίσκονται σε ασυμφωνία μολασσικά ιζήματα της Μεσοελληνικής Αύλακας (Ολιγόκαινο), τα οποία επικάθονται στα πτυχωμένα στρώματά του, πιστοποιώντας το τέλος της απόθεσής του στο Ανώτερο Ηώκαινο. Τα στρώματα της ζώνης Ωλωνού-Πίνδου αναδύθηκαν με την τελική φάση πτυχώσεων (Ελβετική φάση στο Κάτω Ολιγόκαινο). Με την μοναδική αυτή φάση πτυχώσεων έχουμε προς τα Δυτικά επώθηση της ζώνης Ωλωνού-Πίνδου υπό μορφή καλύμματος και ταυτόχρονα τη λεπίωση των στρωμάτων της. Η ζώνη λοιπόν της Πίνδου αποτελεί ένα τεκτονικό κάλυμμα που έχει επωθηθεί προς τα Δυτικά πάνω στην ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως. Η επώθηση αυτή σε ορισμένες θέσεις υπολογίζεται ότι ξεπέρασε τα 100km. Τα τεκτονικά λέπια της Πίνδου εμφανίζονται επωθημένα το ένα πάνω στο άλλο από Ανατολικά προς Δυτικά και πολλές φορές αυξάνουν το φαινομενικό τους πάχος. Κατά την διάρκεια της πτύχωσης δημιουργήθηκε σε όλη την έκταση της ζώνης μεγάλος αριθμός εγκάρσιων ρηγμάτων οριζόντιας μετατόπισης τα οποία διακόπτουν την επιμήκη σειρά των λεπίων. 1.2.2. Ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως Η ενότητα της Γαβρόβου εμφανίζεται, δυτικά της ενότητας Πίνδου και καταλαμβάνει το κεντρικό κομμάτι του νομού Αιτωλοακαρνανίας (Εικ.1.2). Εκτείνεται με διεύθυνση ΒΒΔ ΝΝΑ από την Ήπειρο προς την Πελοπόννησο όπου και εμφανίζει το μεγαλύτερο πλάτος της ζώνης σε σχέση με την Ήπειρο και τη Στερεά Ελλάδα. Οι κυριότερες εμφανίσεις της ζώνης παρατηρούνται στα βουνά Μαρυνόρος (Γάβροβο) μεταξύ Στερεάς Ελλάδας και Ηπείρου, ενώ στην Πελοπόννησο εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή τεκτονικών μεγάλων παραθύρων κάτω από την επωθημένη ζώνη Πίνδου (Μουντράκης, 2010). Η ζώνη Γαβρόβου θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει ένα τμήμα της παλιάς αλπικής (Τριαδική-Ηωκαινική) ηπειρωτικής πλατφόρμας (Απούλια πλάκα) με τυπική νηριτική ανθρακική ιζηματογένεση, συνολικού πάχους 1800m (Μουντράκης, 1985, 2010). Οι κύριες εμφανίσεις του φλύσχη στα ανώτερα τμήματα της πλατφόρμας παρατηρούνται στο σύγκλινο μεταξύ της Κλόκοβας και της Βαράσοβας και την προς βορά προέκτασή του. Ορισμένα ελαφρά μεταμορφωμένα πετρώματα που 8
εμφανίζονται στην Πελοπόννησο, τα «στρώματα Τυρού», αντιστοιχούν στο προαλπικό υπόβαθρο της ζώνης. Η ζώνη Γαβρόβου-Τρίπολης γενικά θεωρείται μία γεωτεκτονική ζώνη πάνω στην οποία έχει επωθηθεί σε μεγάλη κλίμακα το τεκτονικό κάλυμμα της ζώνης Πίνδου. Η ίδια ζώνη εμφανίζεται επωθημένη πάνω στην Ιόνιο. Η επώθηση της Πίνδου πάνω στην ζώνη Γαβρόβου-Τρίπολης φαίνεται σε όλο το μήκος της επαφής των δύο ζωνών, ιδιαίτερα εντυπωσιακή εμφανίζεται όμως στην Πελοπόννησο όπου κάτω από το κάλυμμα της Πίνδου αποκαλύπτεται η ζώνη Γαβρόβου-Τρίπολης υπό μορφή τεκτονικών παραθύρων. Η αλπική νηριτική ιζηματογένεση ξεκινά στο Άνω Τριαδικό και συνεχίζεται σε όλο το Μεσοζωικό και Τριτογενές μέχρι το Άνω Ηώκαινο, αποκλειστικά με μαύρους ή τεφρούς ασβεστολίθους πλούσιους σε απολιθώματα (Εικ.1.5). Στο Ανώτερο Ηώκαινο αρχίζει η απόθεση του φλύσχη που έληξε στο τέλος του Ολιγοκαίνου με την τελική πτύχωση και την ανάδυση της ζώνης. Εικ.1.5: Σχηματική λιθοστρωματογραφική στήλη, αντιπροσωπευτική της ζώνης Γαβρόβου Τρίπολης(G) (Μουντράκης, 2010). 1.2.3. Ιόνια Ζώνη Η Ιόνια ζώνη καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Το όριό της είναι γενικά η νοητή γραμμή μεταξύ του Αγρινίου και των υψωμάτων της Βαράσοβας (Εικ.1.6). Η περιοχή μελέτης βρίσκεται αποκλειστικά στους σχηματισμούς της Ιόνιας ζώνης και για αυτό θα περιγραφεί αναλυτικότερα. 9
Εικ.1.6: Απλοποιημένος χάρτης της Δυτικής Ελλάδας. Α: Pelagonian domain, Β: Οφιόλιθοι, C: Μεσοελληνική Αύλακα, D: Ζώνη Πίνδου, E: Ζώνη Γαβρόβου Τρίπολης, F: Ιόνια Ζώνη, G: Νεογενή Τεταρτογενή (μετα Αλπικά ιζήματα), H: Προ Απούλια Ζώνη (Karakitsios & Rigakis 2007). Οι γεωλογικοί σχηματισμοί, που συναντάμε στην Ιόνια ζώνη από κάτω προς τα πάνω έχουν ως εξής (Εικ.1.7) (Karakitsios & Rigakis, 2007): α) Τριαδικοί εβαπορίτες. Είναι, κυρίως, γύψοι με απόχρωση υπόλευκη ή τεφρόμαυρη, αλλά περιλαμβάνονται και εξαλλοιωμένοι ανυδρίτες. Οι εβαπορίτες έχουν σημαντικό πάχος που φτάνει τα 1515m (γεώτρηση Αιτωλικό 1) και τα 2286m (γεώτρηση Αστακός 1) (Εικ.1.12) (BP Co., 1971). Η κύρια εμφάνισή του είναι στο τμήμα της λίμνης Οζερού λίμνης Αμβρακίας και του Αμβρακικού κόλπου. Οι εβαπορίτες αυτοί περιλαμβάνουν ανυδρίτη, πολυαλίτη, ορυκτό αλάτι και συνδέονται με τεμάχια ασβεστολιθικά, δολομιτικά και γύψου. β) Τριαδικά λατυποπαγή. Είναι μια από τις κυριότερες ενότητες των ανατολικών Ακαρνανικών βουνών. Είναι συνεκτικά γκρίζα λατυποπαγή με δολομιτικές και ασβεστολιθικές λατύπες και ασβεστιτική-εβαποριτική συνδετική ύλη. Συχνά παρατηρούνται γύψοι λευκοί, μικροκρυσταλλικοί. γ) Ασβεστόλιθοι Παντοκράτορα. Αυτός ο σχηματισμός αποτελεί την pre rift ακολουθία και υπέρκειται των Κάτω Μέσο Τριαδικών εβαποριτών και των 10
ασβεστολίθων Φουσταπήδημα (Μέσο Άνω Τριαδικό). Έχουν ένα πάχος της τάξης των 2km. δ) Syn Rift ακολουθία. Ξεκινά με πελαγικούς και ημιπελαγικούς ασβεστολίθους (Κ. Ιουρασικό). Οι σχηματισμοί αυτοί εμφανίζονται με τη μορφή σφηνών μέσα σε σχιστόλιθους με την ύπαρξη απολιθωμάτων του είδους Posidonomya. Κατά το Δογγέριο έχουμε την απόθεση ασβεστολίθων Ammonitico Roso (πάχος ~300m). ε) Ασβεστόλιθοι Βίγλας. Η απόθεσή τους ήταν σύγχρονη με τον σχηματισμό της λεκάνης του Ιονίου κατά το Κ. Κρητιδικό. Επικαλύπτουν τις δομές του syn rift και σε ορισμένες θέσεις βρίσκονται πάνω από pre rift ενότητες (π.χ. ασβεστόλιθοι Παντοκράτορα). Το πάχος τους κυμαίνεται από 200 1500m. στ) Άνω Κρητιδικοί Ηωκαινικοί Ασβεστόλιθοι. Γενικά, οι ασβεστόλιθοι του Σενωνίου (Αν.Κρητιδικό), Παλαιοκαίνου και Ηωκαίνου εμφανίζονται ως υπόλευκοι και συνήθως πλακώδεις. Το μεγαλύτερο πάχος των Ηωκαινικών μονάδων συναντάται σε περιθωριακά τμήματα της Ιόνιας ζώνης, όπου τα μικρο λατυποπαγή είναι πιο συχνά. ζ) Φλύσχης. Η ιζηματογένεσή του ξεκίνησε στο όριο Ηωκαίνου Ολιγοκαίνου στο μεγαλύτερο τμήμα της Ιόνιας ζώνης. Υπέρκειται των Ηωκαινικών ασβεστολίθων και παρουσιάζει εναλλαγές αργιλομαργαϊκών στρωμάτων με ψαμμίτες, κυρίως στους ανώτερους ορίζοντες. Εικ.1.7: Σχηματική λιθοστρωματογραφική στήλη, αντιπροσωπευτική της Ιονίου ζώνης(ι) (Μουντράκης, 2010). 11
Οι μετα-αλπικοί σχηματισμοί έχουν αποτεθεί ασύμφωνα πάνω στο καλά διαμορφωμένο παλαιοανάγλυφο των αλπικής ηλικίας πετρωμάτων. Αποτελούνται από λιμναίες, θαλάσσιες και χερσαίες φάσεις. Η λιμναία φάση αντιπροσωπεύεται από μάργες, λιγνίτες και ασβεστόλιθους δυτικά και βόρεια της λιμνοθάλασσας του Αιτωλικού. Εικ.1.8: Εξέλιξη Πλειο-Τεταρτογενούς λεκάνης, δυτική ηπειρωτική Ελλάδα. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μία ασυνεχή αλλαγή της διεύθυνσης της λεκάνης. Αυτό προκύπτει από τη στενή σύνδεση μεταξύ των Α-Δ εκτεινόμενων επιμήκων λεκανών και τη σύνδεσή τους με πλευρικής κίνησης ζώνες μετασχηματισμού, οι οποίες παραμορφώνουν παλαιότερες δομές των Ελληνίδων και τις λεκάνες τους, κατά κύριο λόγο στα δυτικά, όπου ελέγχονται και διαρρηγνύονται από ΒΒΔ-ΝΝΑ διεύθυνσης δομές συμπίεσης (Underhill 1989). 1.2.4. Εμφανίσεις Γεωλογικών Σχηματισμών στην Περιοχή Μελέτης Στην ενότητα αυτή ως περιοχή μελέτης ορίζονται οι περιοχές γειτνίασης με τα ρήγματα Αμφιλοχίας και Κατούνας (Εικ.1.9). Στην περιοχή μελέτης εμφανίζονται ουσιαστικά οι σχηματισμοί που ανήκουν σε μία γεωτεκτονική ενότητα (Εικ.1.2), την Ιόνια Ζώνη, και οι μετα-αλπικοί σχηματισμοί. Παρακάτω θα αναφέρουμε πιο αναλυτικά τις λιθολογίες που συναντήσαμε στην εργασία υπαίθρου, με βάση την ηλικία τους ξεκινώντας από τα παλαιότερα πετρώματα έως τα νεώτερα ιζήματα. 12
Εικ.1.9: Χάρτης της περιοχής μελέτης στον οποίο σημειώνονται οι λιθολογικοί σχηματισμοί που επικρατούν στην περιοχή αυτή (τροποποιημένος χάρτης του Ι.Γ.Μ.Ε, φύλλο Αμφιλοχία). 13
Στη βάση της ακολουθίας συναντάμε τους Τριαδικούς Εβαπορίτες, οι οποίοι αποτελούνται κυρίως από μικροκρυσταλλική γύψο με παρεμβολές λεπτών μαύρων ταινιών. Σε αυτούς επικάθονται ανθρακικά, ετερομετρικά κροκαλοπαγή, κυρίως συνεκτικά και κατά θέσεις ασύνδετα, ηλικίας Αν. Τριαδικού Κατώτατου Λιασίου (Κ. Ιουρασικό). Τα κροκαλοπαγή αυτά αναφέρονται και ως κροκαλοπαγή Τρύφου (Εικ.1.9) Στρωματογραφικά υψηλότερα συναντάμε τους ασβεστόλιθους Παντοκράτορα ηλικίας Αν. Τριαδικό Λιάσιο (Κ. Ιουρασικό). Κατά θέσεις εμφανίζουν δολομιτική σύσταση με υπόλευκο έως σταχτί χρώμα. Ποικίλουν από λεπτο- έως μεσοκοκκώδεις, και από μεσοπαχυστρωματώδεις έως άστρωτους και λατυποπαγείς. Στη συνέχεια έχουμε τους ασβεστόλιθους Βίγλας ηλικίας Μάλμιο (Αν. Ιουρασικό) Άλβιο (Κατ. Κρητιδικό). Συχνά οι πλακώδεις ασβεστόλιθοι εναλλάσσονται με πολύ λεπτά στρώματα σχιστοποιημένων μαργών και αργιλοπηλιτών. Ακολουθούν οι Ασβεστόλιθοι του Σενωνίου (Αν.Κρητιδικό) οι οποίοι εμφανίζονται άλλοτε πλακώδεις λεπτομερείς και άλλοτε μεσοπαχυστρωματώδεις. Διαχωρίζονται συνήθως από λεπτές φλέβες ασβεστίτη. Στις ανώτερες ενότητες που συναντάμε στην περιοχή ανήκουν οι ασβεστόλιθοι του Παλαιοκαίνου, στη βάση των οποίων έχει βρεθεί λατυποπαγές (~5m) που αποτελείται από θραύσματα υποκείμενων σχηματισμών και οι ασβεστόλιθοι Ηωκαινικής ηλικίας. Οι σύγχρονες αποθέσεις που βρίσκουμε στην περιοχή είναι κυρίως κώνοι κορημάτων και πλευρικά κορήματα μπροστά από τις ρηξιγενείς ζώνες της περιοχής. 1.3. Τεκτονική Τοποθέτηση Η Αιγιακή πλάκα βρίσκεται στη ζώνη σύγκρουσης μεταξύ της Νούβιας/Αραβικής και Ευρασιατικής πλάκας και για αυτό το λόγο είναι μία από τις πιο ενεργές σεισμοτεκτονικά περιοχές της Ευρώπης. Ο ενδιάμεσου τύπου ωκεάνιος φλοιός στην περιοχή του Ιονίου καταβυθίζεται κάτω από την Αιγιακή πλάκα κατά μήκος του Ελληνικού Τόξου νότια από το ρήγμα της Κεφαλλονιάς, ενώ βορειότερα από αυτό υπάρχει η σύζευξη ηπειρωτικού με ηπειρωτικό φλοιό κατά μήκος των ακτών της Ηπείρου (Εικ.1.10). 14
Εικ.1.10: Σχηματική απεικόνιση του ελληνικού χώρου που δείχνει τη γεωδυναμική της περιοχής σε σχέση με το Ελληνικό Τόξο (Vassilakis et al. 2011). ΚΤF: Ρήγμα μετασχηματισμού Κεφαλλονιάς Η περιοχή των Εξωτερικών Ελληνίδων στη δυτική Ελλάδα περιλαμβάνει μία σειρά από ιζηματολογικές φάσεις Μεσοζωικής ηλικίας που έχουν αποτεθεί σε πλατφόρμες (Προ-Απούλια, Γάβροβο) και λεκάνες (Ιόνια, Πίνδος) οι οποίες αποτελούν το ανατολικό περιθώριο της Απούλιας μικροηπείρου προς τον ωκεανό της Πίνδου (Robertson et al. 1991). Οι ενότητες αυτές μετά το κλείσιμο του ωκεανού της Πίνδου συμμετείχαν σε ηπειρωτική σύγκρουση, κατά τη διάρκεια του Τριτογενούς, μεταξύ των μικροηπείρων της Απούλιας και της Πελαγονικής (Doutsos et al. 1993, 2006) Οι επωθητικές κινήσεις προς τα δυτικά διαμορφώνουν τις μεγάλης κλίμακας επωθήσεις της Πίνδου και Ιονίου (Doutsos et al. 2006) εξελίχθηκαν από τα πιο εσωτερικά προς τα πιο εξωτερικά τμήματα των Εξωτερικών Ελληνίδων και οι οποίες σήμερα παραμένουν ενεργές στα δυτικότερα υποθαλάσσια τμήματα του Ιονίου Πελάγους. 15
Στη Δυτική Ελλάδα, οι εξωτερικές επωθήσεις εντός των Ελληνίδων καλύπτονται από ιζηματογενείς αποθέσεις του Μεσσηνίου ή τοπικά εφφιπεύουν αυτές, προσδιορίζοντας έτσι ένα χρονικό πλαίσιο για τον τερματισμό της κίνησής της κοντά στο Ανώτερο Μειόκαινο (7 5 Ma) (Papanikolaou 1997) ή λίγο αργότερα, στο Κ. Πλειόκαινο, στην περίπτωση της Ιόνιας Επώθησης (5 4 Ma) (Underhill 1989). Η λεπτή επιδερμική τεκτονική (thin skinned tectonics), που θεωρείται πως χαρακτηρίζει τη συμπιεστική παραμόρφωση του ανώτερου φλοιού, πραγματοποιείται πάνω από τους Τραδικούς Εβαπορίτες που δρουν σαν οριζόντιας αποκόλλησης, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αυτοί κινούνται και εντός των επιφανειών επώθησης παραμορφώνοντας τα ανώτερα Πλειο Πλειστοκαινικά ιζήματα (Underhill 1989). Δομές διαστολής και οριζόντιας μετατόπισης τέμνουν και μετατοπίζουν τις συμπιεστικές δομές (Εικ.1.12), ενώ το αντίθετο δεν παρατηρείται, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο εφελκυσμός ή διαγώνιος εφελκυσμός στην Δυτική Ελλάδα έδρασε κυρίως κατά το Κ. Πλειόκαινο Αν. Πλειόκαινο (Brooks & Ferentinos 1984, Zelilidis et al. 1998, Papanikolaou et al. 2007). Εικ.1.11: Χάρτης της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, στον οποίο σημειώνονται οι κύριες ρηξιγενείς ζώνες (τροποποιημένο από BP Co., 1971). 16
Εικ.1.12: Γεωλογική τομή με διεύθυνση ΝΔ-ΒΑ στο νότιο τμήμα της περιοχής μελέτης, όπως σημειώνεται στον χάρτη της εικόνας 1.11(BP Co., 1971). Στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας εμφανίζεται μία σειρά από τεκτονικά ελεγχόμενες ιζηματογενείς λεκάνες Πλειοκαινικής Τεταρτογενούς ηλικίας (Doutsos et al. 1987, Underhill 1988, Clews 1989) οι οποίες αναπτύσσονται ασύμφωνα πάνω από τους προ Πλειοκαινικούς σχηματισμούς. Τρεις κύριοι τύποι ιζηματογενών λεκανών αναπτύσσονται στην ευρύτερη περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας: i. Μέσο Πλειοκαινικές λεκάνες που έχουν υποστεί συμπιεστική παραμόρφωση και ελέγχονται τεκτονικά από Β ΒΔ διεύθυνσης επωθήσεις (π.χ. Πάλαιρος, Μύτικας, Κάλαμος, Λευκάδα) (Εικ.1.13) (Doutsos et al. 1987, Clews 1989). ii. ΔΒΔ ΑΝΑ διεύθυνσης Πλειοκαινικές Τεταρτογενείς λεκάνες διαστολής (Αμβρακικός κόλπος, Κορινθιακός και Πατραϊκός κόλπος, λίμνη Τριχωνίδα) και iii. ΒΒΔ ΝΝΑ διεύθυνσης Πλειοκαινικές Τεταρτογενείς λεκάνες (π.χ. Αιτωλικό, λίμνη Οζερού) που διευθύνονται κατά μήκος της ρηξιγενής ζώνης Αμφιλοχίας Κατούνας που αποτελεί και την κύρια τεκτονική δομή που συνδέει τις δύο κύριες ΔΒΔ ικής διεύθυνσης λεκάνες διαστολής του Αμβρακικού και Πατραϊκού και θεωρείται ότι λειτουργεί σαν αριστερόστροφη ζώνη μεταβίβασης (transfer zone) μεταξύ των δύο αυτών περιοχών (Melis & Burton 1988, Brooks et al. 1988, Clews 1989). 17
Εικ.1.13: Νεοτεκτονικός χάρτης της περιοχής Αγρίνιο-Πάτρα. A-A', B-B', C-C' και D-D', block διαγράμματα λιθοφάσεων. 1. Υπόβαθρο, 2. Πηλολιθική φάση (περιβάλλον εσωτερικής υφαλοκρηπίδας), 3. Φάση ψαμμιτών πολύ καλού κοκκομετρικού μεγέθους (περιβάλλον νησιωτικού φραγμού), 4. Φάση ενστρωμμένων πηλόλιθων, ψαμμιτικών ιλιόλιθων, ιλιούχων ψαμμιτών (λιμνοθαλάσσιο περιβάλλον), 5. Φάση πηλόλιθων (λιμναίο περιβάλλον), 6. Φάση πηλόλιθων με κάρβουνο (περιβάλλον λιμναίου παράκτιου πεδίου), 7. Φάση μαργαϊκών πετρωμάτων (περιβάλλον εσωτερικά της λίμνης), 8. Φάση ενστρωμμένων κροκαλοπαγών και ιλυούχων πηλόλιθων (περιβάλλον πεδιάδας δικτυωτού ποταμού), 9. Φάση κροκαλοπαγών (περιβάλλον αλλουβιακού ριπιδίου) (Doutsos et al., 1987). 18
Η ρηξιγενής ζώνη της Αμφιλοχίας Κατούνας εμφανίζεται ασυνεχής κατά τμήματα και παρουσιάζει κατάτμηση, ενώ φαίνεται ότι καταλήγει νότια στην περιοχή του Αιτωλικού (Αγ. Τριάδα). Βόρεια διακλαδίζεται (στη λίμνη Αμβρακία) σε δύο τμήματα που φαίνεται να επηρεάζουν την βυθομετρία του Αμβρακικού στο ανατολικό του τμήμα (Poulos et al. 1995). Στην περιοχή αυτή τα ΒΔ ικής διεύθυνσης ρήγματα οριοθετούν το υπόβαθρο από τις δελταϊκές αποθέσεις και φαίνεται ότι ελέγχουν Ολοκαινικά ιζήματα με διαφυγές αερίων, γεγονός που υποδηλώνει την ύπαρξη βαθύτερων ταμιευτήρων αέριων υδρογονανθράκων κατά μήκος των ρηγμάτων της διεύθυνσης αυτής. Ανάλογα φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί και σε άλλες περιοχές του Ιονίου (Underhill 1989). Τα ρήγματα αυτά τοπικά εμφανίζουν μετατοπίσεις της τάξης των 7 10m (10ms) στα Ολοκαινικά ιζήματα του Αμβρακικού όπως πιστοποιήθηκε από ρηχά σεισμικά προφίλ (Anastasakis et al. 2007). Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν προταθεί διάφοροι μηχανισμοί που προσπαθούν να εξηγήσουν την παραμόρφωση σε αυτή την πολύπλοκη τεκτονικά περιοχή της Δυτικής Ελλάδας. Οι Brooks et al. (1988) και Clews (1989) πρότειναν ότι η παραμόρφωση κατά μήκος του δεξιόστροφου ρήγματος μετασχηματισμού της Κεφαλλονιάς συνδέεται με τη διαστολή στην λεκάνη του Αμβρακικού όπως και με την διαγώνια αριστερόστροφη εφελκυστική παραμόρφωση της ρηξιγενούς ζώνης της Αμφιλοχίας ενώ άλλοι (Kahle et al. 1995) τη συνδέουν κινηματικά με τη σχεδόν Α Δ διεύθυνση συστολής του φλοιού κατά μήκος του νοτιοδυτικού τμήματος του Ελληνικού Τόξου και την δεξιόστροφη διατμητική ολίσθηση στην κεντρική Ελλάδα (Sachpazi et al. 2000) παρ όλο που μεμονωμένα ρήγματα, που να φιλοξενούν τέτοιες κινήσεις δεν έχουν αναγνωριστεί στην Ελληνική Ενδοχώρα. Παράλληλα, άλλοι ερευνητές (Goldsworthy et al. 2002) συνδέουν την διαστολή στο δυτικό τμήμα του Κορινθιακού κόλπου με την εφελκυστική παραμόρφωση στην περιοχή της λεκάνης της Τριχωνίδας. Τα τελευταία 15 χρόνια διάφορες σειρές GPS μετρήσεων έχουν γίνει από διάφορες ερευνητικές ομάδες με σκοπό να προσδιοριστεί, με όσο καλύτερη ακρίβεια γίνεται, η σύγχρονη παραμόρφωση του ανώτερου φλοιού στη Δυτική Ελλάδα, ώστε να κατανοηθεί καλύτερα το γεωδυναμικό καθεστώς και οι μηχανισμοί που δρουν στην παραμόρφωση που επικρατεί της περιοχής. 19
Πιο συγκεκριμένα, για την ευρύτερη περιοχή του Ιονίου από το 1995 λειτουργεί ένα συνεχές δίκτυο GPS (Kahle et al. 2000, Hollenstein et al. 2008). Εικ.1.14: Ταχύτητες GPS για την περιοχή του Ιονίου σε σχέση με την Ευρασία, για την περίοδο 1993-2003. Α: μπλοκ Ακαρνανία, GΑ: Κόλπος Άρτας, KF: ρήγμα Κατούνα, KFZ: ρήγμα Κεφαλλονιάς (Hollestein et al. 2008). Από το σχήμα της εικόνας 1.14 φαίνεται χαρακτηριστικά ότι σημαντικές αλλαγές στην διεύθυνση και στον ρυθμό οριζόντιας κίνησης των διανυσμάτων υπάρχουν στις περιοχές ΒΔ και ΝΑ από το ρήγμα μετασχηματισμού της Κεφαλλονιάς (KFZ), οι οποίες και συνδέονται με την δεξιόστροφη οριζόντια κίνηση κατά μήκος του, που γίνεται με ρυθμούς της τάξης των 14mm/yr (Hollestein et al. 2008, Vassilakis et al. 2011). Το μπλοκ ΒΔ του ρήγματος μετασχηματισμού παρουσιάζει οριζόντια κίνηση, 2 4mm/yr, προς τα ΒΔ ΔΒΔ ενώ το ΝΑ του τμήμα παρουσιάζει αυξανόμενους ρυθμούς από 7mm/yr έως και 30mm/yr σε απόσταση λιγότερη από 200km προς τα ΝΔ. Διαφοροποιήσεις εμφανίζονται επίσης στα δύο μπλοκ της Προαπούλιας και Ιόνιας ζώνης που διαχωρίζονται από την Ιόνια Επώθηση. 20
1.4. Σεισμικότητα και Σύγχρονη παραμόρφωση στη Δυτική Ελλάδα Η υψηλή σεισμικότητα της Δυτικής Ελλάδας αποδίδεται στην σύγκλιση μεταξύ της υποβυθιζόμενης Απούλιας κάτω από την Αιγιακή πλάκα κατά μήκος του δυτικού τμήματος του Ελληνικού τόξου (Papazachos & Comninakis 1971). Σήμερα η καταβύθιση κατά μήκος του Ελληνικού τόξου φανερώνεται από τους συμπιεστικούς σεισμούς (Ritsema 1974, McKenzie 1978), όπως και από πτυχώσεις και επωθήσεις των Πλειο-Τεταρτογενών ακολουθιών στα νησιά του Ιονίου (Mercier et al. 1972, Sorel et al. 1976, Doutsos et al. 1987) και την ΒΔ ηπειρωτική Ελλάδα (I.F.P/I.G.S.R. 1966). Εικ.1.15: Επιλύσεις εστιακών μηχανισμών σεισμών στην ευρύτερη περιοχή μελέτης. Τα δεδομένα είναι από τη βάση δεδομένων EMMA (Earthquake Mechanisms of European Area, Vannucci & Gasperini, 2004). 21
Εικ.1.16: Επιλύσεις εστιακών μηχανισμών σεισμών στην ευρύτερη περιοχή μελέτης από το δίκτυο του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών (UPLS-net, τα στοιχεία παραχωρήθηκαν από τον Ε. Σώκο). Η αιτία για τις δεξιόστροφες ή αριστερόστροφες προσαυξήσεις της παραμόρφωσης και των μετακινήσεων, οι οποίες παράχθηκαν χωρίς επαλληλία, δεν έχουν εξακριβωθεί πλήρως. Οι Ramsey & Graham (1970) και ο Sanderson (1982) έχουν αποδώσει όλα αυτά τα φαινόμενα σε παράλληλα επίπεδα διάτμησης, ενώ οι Coward & Kim (1983) τα θεωρούν ως συνδυασμό απλής διάτμησης και επιμήκης παραμόρφωσης. 22
1.4.1. Ιστορική Σεισμικότητα Από την ιστορική σεισμικότητα στην περιοχή (πριν από το 1891) και την ενόργανη καταγεγραμμένη σεισμικότητα με μεγέθη M w 6,0 και M w 4,0 (Εικ.1.17) φαίνεται ότι η λίμνη Τριχωνίδα και οι περιοχές άμεσης γειτνίασης δεν έχουν φιλοξενήσει ποτέ συχνά δυνατά σεισμικά γεγονότα (Ambraseys, 2001a,b; Παπαζάχος και Παπαζάχου, 2003) εκτός από το ΝΑ ικό τμήμα της, προς την περιοχή Θέρμου και Ναυπάκτου (Εικ.1.17 ). Εικ.1.17: Χάρτης της δυτικής Στερεάς Ελλάδας, στον οποίο σημειώνονται οι κύριες ρηξιγενείς ζώνες και η ιστορική σεισμικότητα της περιοχής. Για ορισμένα σεισμικά γεγονότα δίνεται και ο μηχανισμός γέννησής τους (Kiratzi et al., 2008). 23
Πίνακας 1.1: Τα κυριότερα ιστορικά (πριν από το 1891μ.Χ.) σεισμικά γεγονότα για την περιοχή της δυτικής Στερεάς Ελλάδας και του Ιονίου (Παπαζάχος και Παπαζάχου, 2003). Ιστορική Σεισμικότητα α/α Ημερομηνία Ώρα Συντεταγμένες Ν Ε Βάθος Μέγεθος Τοποθεσία 1 282 π.χ. 40.6 26.6 Λυσιμαχία 2 551 μ.χ. 38.3 21.7 6.5 Ναύπακτος 3 1577 μ.χ. 38.8 20.6 6.2 Λευκάδα 4 26/5/1612 38.8 20.8 6.5 Λευκάδα 5 28/6/1625 38.8 20.7 6.6 Λευκάδα 6 2/7/1630 38.8 20.8 6.7 Λευκάδα (Κατούνα) 7 2/1703 38.4 21.8 6.1 Ναύπακτος 8 22/11/1704 38.8 20.7 6.3 Λευκάδα 9 1709 μ.χ. 38.9 20.8 6 Βόνιτσα 10 7/8/1714 38.4 21.7 6.3 Ναύπακτος 11 5/6/1722 38.7 20.6 6.4 Λευκάδα (Αθάνι) 12 22/2/1723 38.6 20.65 6.7 Λευκάδα 13 20/10/1756 38.4 21.9 6.8 Ναύπακτος 14 12/10/1769 38.8 20.6 6.7 Λευκάδα 15 23/3/1783 38.71 20.61 6.7 Λευκάδα (Αθάνι) 16 1815 μ.χ 38.8 20.7 6.3 Λευκάδα 17 21/2/1820 38.8 20.6 6.4 Λευκάδα 18 19/1/1825 11:45 38.7 20.6 6.5 Λευκάδα 19 26/1/1826 39 20.6 6.2 Πρέβεζα 20 6/11/1831 38.4 21.8 6 Ναύπακτος 21 28/12/1869 38.85 20.8 6.4 Λευκάδα 22 27/6/1891 38.9 20.7 6 Πρέβεζα 1.4.2. Σύγχρονη Σεισμικότητα Λεπτομερής τεκτονική μελέτη των ρηξιγενών δομών που επικρατούν στην περιοχή γύρω από τον Αμβρακικό κόλπο, δεν έχει πραγματοποιηθεί ενώ παράλληλα αδιαμφισβήτητα σεισμολογικά στοιχεία με μηχανισμούς επίλυσης που να δηλώνουν την αριστερόστροφη κίνηση στη ρηξιγενή ζώνη της Κατούνας δεν έχουν πιστοποιηθεί. Για το λόγο αυτό είχε εγκατασταθεί ένα προσωρινό δίκτυο σεισμογράφων που λειτούργησε από τον Ιούλιο του 1995 έως και τον Σεπτέμβρη του ίδιου έτους καταγράφοντας 441 τοπικά σεισμικά γεγονότα (Εικ.1.18) (Hslinger et al., 1999) τα αποτελέσματα του οποίου θα παρατεθούν παρακάτω. 24
Εικ.1.18: Χάρτης της ευρύτερης περιοχής μελέτης. Η τοπογραφία εμφανίζεται με γκρι σκίαση και τα κύρια τεκτονικά στοιχεία απλοποιημένα. Το προσωρινό δίκτυο σεισμογράφων αναπαριστάται με λευκά σύμβολα. KFZ: ρηξιγενής ζώνη Κατούνας, Pg: όρος Περγαντί, Kr: ταμιευτήρας Κρεμαστών (Haslinger et al., 1999). Αξιοσημείωτη είναι η ενεργότητα στην περιοχή του ταμιευτήρα των Κρεμαστών που πιθανολογείται ότι προκαλείται λόγω της πλήρωσής του. Σε αυτή τη διαδικασία αποδόθηκε ένα σεισμικό γεγονός μεγέθους 5,6 το 1966 (Anderson & Jackson, 1987). Στο παρελθόν η πόλη του Αγρινίου, η οποία βρίσκεται στη βορειοδυτική όχθη της λίμνης Τριχωνίδας επηρεάστηκε σοβαρά, στις 31 Μαρτίου 1965, από ένα ενδιάμεσου βάθους σεισμικό γεγονός μεγέθους 6,8 καθώς και η πόλη της Ναυπάκτου, που επηρεάστηκε από ένα σεισμικό γεγονός μεγέθους 6,0 στις 24 Δεκεμβρίου 1917 (Εικ.1.17) (Papazachos & Papazachou 2003, Kiratzi et al. 2008), του οποίου το βάθος παραμένει άγνωστο. Η σεισμικότητα στην περιοχή είναι σποραδική και το δυνατότερο γεγονός που έχει καταγραφεί συνέβη το 1975, παρ όλα αυτά έχει παρατηρηθεί μία συγκέντρωση επίκεντρων γύρω από τη νοτιοανατολική περιοχή της λίμνης Τριχωνίδας σεισμικών γεγονότων μικρού μεγέθους. Η σεισμική ακολουθία του Ιουνίου Δεκεμβρίου 1975 κοντά στη λίμνη Τριχωνίδα, περιλαμβάνει δύο ισχυρά γεγονότα. Το πρώτο στις 30 Ιουνίου μεγέθους M w 5,6 και το δεύτερο στις 31 Δεκεμβρίου μεγέθους M w 6,0. Στις 21 Δεκεμβρίου όμως, προηγήθηκε ένα ακόμη ισχυρό γεγονός μικρότερου μεγέθους (M w 5,5) αυτή τη 25
φορά, το οποίο σημειώθηκε νοτιότερα από την ενεργή περιοχή (Εικ.1.19) (Kiratzi et al., 2008). Οι καλύτερες επιλύσεις των σεισμικών αυτών γεγονότων τοποθετούν τα επίκεντρα και των δύο μεγάλων γεγονότων κοντά στο χωριό Κάτω Μακρινού όπου έχουν καταγραφεί οι μεγαλύτερες εντάσεις, ενώ δεν ήταν εφικτός ο προσδιορισμός του επιπέδου του ρήγματος. Εικ.1.19: Χάρτης της ευρύτερης περιοχής της λίμνης Τριχωνίδας, όπου σημειώνονται τα επίκεντρα 23 σεισμικών γεγονότων (2007) μαζί με τους εστιακούς μηχανισμούς (Kiratzi et al., 2008). Ο προσανατολισμός, του ρήγματος που προκάλεσε τα δύο σεισμικά γεγονότα, προτείνεται ως ΒΔ ΝΑ. Γενικά, η σεισμική ακολουθία του Ιουνίου Δεκεμβρίου 1975 θεωρείται αποτέλεσμα της ενεργοποίησης ενός κανονικού ρήγματος που εκτείνεται ΒΒΔ ΑΝΑ με βύθιση προς τα βορειοανατολικά στο ΝΑ ικό τμήμα της Τριχωνίδας, ενώ παρατηρείται και μικρής κλίμακας αριστερόστροφη κίνηση οριζόντιας μετατόπισης (Εικ.1.19) (Kiratzi et al., 2008). Κατά τη διάρκεια του σεισμού στις 31 Δεκεμβρίου 1975 παράχθηκαν κατολισθητικά φαινόμενα (Papadopoulos & Plessa, 2000), ενώ σημαντικές ζημιές καταγράφηκαν στο χωριό Κάτω Μακρινού, όπου εκατοντάδες σπίτια καταστράφηκαν προκαλώντας ένα θάνατο και δύο τραυματισμούς (Kiratzi et al., 2008). 26
Η σεισμική δραστηριότητα του 1983 στην ευρύτερη περιοχή της Ακαρνανίας εκδηλώθηκε από μία σειρά σεισμικών γεγονότων κατά το διάστημα από 12 Μαρτίου έως 16 Απριλίου, ενώ μπορεί να συνοψιστεί σε 2 κύρια γεγονότα. Το πρώτο από αυτά τα δύο σεισμικά γεγονότα συνέβη στις 16 Μαρτίου 1983 (ωρα 21:19) σε βάθος 3km και το μέγεθός του ήταν Ms=5.4. Το επίκεντρο του σεισμού αυτού τοποθετήθηκε 5km ανατολικά του χωριού Παλέρος και 6km νοτιοδυτικά του χωριού Σκλαβένα. Το δεύτερο σεισμικό γεγονός σημειώθηκε στις 23 Μαρτίου 1983 (ώρα 19:04) σε βάθος 5km και το μέγεθός του ήταν 5.3. Το επίκεντρο αυτού του γεγονότος βρέθηκε περίπου 1km ανατολικά του χωριού Παλέρος. Οι επιλύσεις των εστιακών μηχανισμών για τα δύο αυτά γεγονότα έδειξαν ότι τα ρήγματα που έδωσαν αυτούς τους σεισμούς είναι οριζόντιας μετατόπισης, με αριστερόστροφη συνιστώσα κίνησης, με τη διαφορά ότι για το πρώτο γεγονός (16 Μαρτίου) έχει βρεθεί επιπλέον και μία συνιστώσα ανάστροφου χαρακτήρα. Πολυάριθμοι μετασεισμοί ακολούθησαν τα δύο αυτά γεγονότα ενώ ένας, από τους μεγαλύτερου σε μέγεθος, μετασεισμός είναι αυτός που σημειώθηκε την 1η Απριλίου 1983 με μέγεθος 4.5. Μερικές από τις επιπτώσεις αυτών των σεισμικών γεγονότων ήταν οι εκτεταμένες ζημιές σε κτήρια, οι οποίες περιορίστηκαν στο χωριό Σκλαβένα, οι αξιοσημείωτες επιφανειακές διαρρήξεις καθώς και δευτερεύουσες επιπτώσεις όπως πτώσεις βράχων κτλ. (Koukis et al., 1990). Κατά την περίοδο λειτουργίας των εγκατεστημένων μικροσεισμολογικών δικτύων, Ιούλιος Σεπτέμβριος 1995 (Haslinger et al. 1999), ο Αμβρακικός κόλπος και η περιοχή βόρειά του παρέμειναν σχεδόν ασεισμικά, όπως και η περιοχή νότια του όρους Περγαντί. Τα μεγαλύτερα σε μέγεθος σεισμικά γεγονότα που έγιναν την περίοδο αυτή δεν ξεπερνούν το μέγεθος των 3,5 ενώ η πλειοψηφία των καταγεγραμμένων γεγονότων κυμαίνεται από 1 έως 2,5. Στην περιοχή μελέτης η σεισμικότητα φαίνεται να είναι συγκεντρωμένη στην ανατολική πλευρά του Αμβρακικού κόλπου και ως επί το πλείστον είναι περιορισμένη κατά μήκος της ΒΒΔ ζώνης που ορίζεται από τα ρήγματα Αμφιλοχίας και Κατούνας (KFZ). Σε αυτό το σημείο φτάνει επίσης και τα μεγαλύτερα βάθη (~20 25km). Γενικά, η ενεργότητα περιορίζεται στα πρώτα 25km του φλοιού ενώ, τα υπόκεντρα των σεισμικών γεγονότων μεταξύ του όρους Περγαντί και της KFZ 27
τείνουν να βαθαίνουν προς τα νοτιοανατολικά. Η συγκέντρωση των σεισμικών επικέντρων και η κατά βάθος κατανομή τους δείχνουν να ιχνογραφούν το επίπεδο της KFZ από το οποίο μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κλίση του επιπέδου είναι πολύ μεγάλη και ότι η διεύθυνση κλίσης είναι προς τα ανατολικά (Εικ.1.20). Εικ.1.20: Χάρτης της περιοχής του Αμβρακικού κόλπου, στον οποίο σημειώνονται τα σεισμικά γεγονότα, ενώ φαίνεται και η κατά βάθος κατανομή τους (Haslinger et al. 1999). Oι μηχανισμοί επίλυσης για τον σεισμό μεγέθους M w 5 (Εικ.1.21) που σημειώθηκε κοντά στην Αμφιλοχία, στην ανατολική ακτή του Αμβρακικού κόλπου, στις 31 Δεκεμβρίου 2002, δείχνουν διαστολή σε διεύθυνση ΔΒΔ ΒΔ ενώ θεωρείται ότι συνέβη σε ένα βάθος 17km (Adamova et al., 2008). Εικ.1.21: Απλοποιημένος χάρτης της δυτικής Ελλάδας, στον οποίο σημειώνεται το επίκεντρο του σεισμού του 2002 της Αμφιλοχίας, μεγέθους M w 5 (αριστερά). Μεγέθυνση της περιοχής γειτονικά του Αμβρακικού κόλπου, όπου σημειώνονται τα επίκεντρα του σεισμού μαζί με τους μηχανισμούς γένεσής του όπως δημοσιεύθηκαν από τα διάφορα σεισμολογικά ινστιτούτα (δεξιά) (Adamova et al., 2008). 28
Όπως φαίνεται στην εικόνα 1.22 τα περισσότερα από τα γεγονότα τοποθετούνται στα όρια της λεκάνης της Τριχωνίδας και του Αμβρακικού και κατά μήκος μίας λωρίδας που συνδέει τις δύο λεκάνες. Υπάρχει ένα πλήθος σεισμών με αξιοσημείωτη πλευρική συνιστώσα, όπως φαίνεται από τις επιλύσεις εστιακών μηχανισμών που συγκεντρώνονται κατά μήκος της ΒΒΔ-ΝΝΑ διεύθυνσης, όπου τοποθετείται η ρηξιγενής ζώνη Αμφιλοχίας Αιτωλικού. Εικ.1.22: Χάρτης της δυτικής Στερεάς Ελλάδας, στον οποίο σημειώνονται η τοποθεσία των επικέντρων ορισμένων σεισμικών γεγονότων με τα διαγράμματα επίλυσης εστιακών μηχανισμών γένεσης (Vassilakis et al. 2006). Στην ανατολική ακτή του Αμβρακικού κόλπου οι μηχανισμοί δείχνουν οριζόντιας μετατόπισης ρήγματα, με αριστερόστροφη πλευρική ολίσθηση αλλά κυρίως σε διεύθυνση εγκάρσια στη ρηξιγενή ζώνη της Αμφιλοχίας. Στην νότια ακτή του Αμβρακικού κόλπου ένα άλλο πλήθος γεγονότων συνδέεται με ένα εφελκυστικό καθεστώς, με κανονικά ρήγματα ΔΒΔ ΒΔ διεύθυνσης. Οι εστιακοί μηχανισμοί γύρω από την λίμνη Τριχωνίδα περιλαμβάνουν ρηξιγενή επίπεδα κανονικής συνιστώσας κίνησης με τα επίπεδά τους να βυθίζονται προς τα βόρεια (στο νότιο τμήμα) ή προς τα νότια (στο βόρειο τμήμα της λίμνης). 29
Τα δύο γεγονότα που δείχνουν ανάστροφα ρήγματα έχουν προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ και ακολουθούν τη γενική βορειοδυτική διεύθυνση παράταξης των επωθήσεων που κυριαρχούν στη δυτική Ελλάδα. Όλα αυτά τα σεισμολογικά δεδομένα συνάδουν με ένα μοντέλο λεκανών εγκάρσιας διαστολής (pull-apart) εκατέρωθεν της ρηξιγενής ζώνης με οριζόντιας μετατόπισης συνιστώσα και διεύθυνση ΒΒΔ-ΝΝΑ. Στις 8 Απριλίου 2007 ένα πλήθος σεισμών σημειώθηκε κοντά στην νοτιοανατολική όχθη της λίμνης Τριχωνίδας, η οποία βρίσκεται στην τεκτονική τάφρο της Τριχωνίδας. Τα τρία ισχυρότερα γεγονότα αυτού του πλήθους σημειώθηκαν στις 10 Απριλίου κατά τις ώρες 03:17, 07:15 και 10:41 GMT με μέτρια μεγέθη που κυμαίνονται από M w 5,0 έως M w 5,2 (Kiratzi et al., 2008). Οι εστιακοί μηχανισμοί για 23 γεγονότα από τη σεισμική ακολουθία του Απριλίου του 2007 δείχνουν κανονικά ρήγματα σε συνδυασμό με μικρής κλίμακας οριζόντια μετατόπιση κατά μήκος των ΒΒΔ ΝΝΑ διεύθυνσης επιπέδων. Τα επίκεντρα αυτών των γεγονότων περιορίζονται στο ανατολικότερο τμήμα της λίμνης Τριχωνίδας, μεταξύ των δύο ΒΒΔ ΑΝΑ διεύθυνσης κανονικών ρηγμάτων που τα οριοθετούν (Εικ.1.19) (Kiratzi et al., 2008) και σε βάθη μεγαλύτερα των 17km για τα ισχυρότερα γεγονότα. Από την κατά βάθος κατανομή της ακολουθίας σεισμικών γεγονότων συμπεραίνουμε ότι α) η γωνία βύθισης του επιπέδου του ρήγματος είναι απότομη (~70 80 ) προς τα ΒΑ. β) H σεισμική δραστηριότητα περιορίζεται στα πρώτα 15km του φλοιού και γ) υπάρχουν στοιχεία ενεργοποίησης αντιθετικών ρηγμάτων με βύθιση προς τα νοτιοδυτικά. Οι σημαντικότερες ζημιές από το πλήθος των σεισμικών γεγονότων κατά τον Απρίλιο του 2007 έχουν αναφερθεί στο χωριό Θέρμο, 5km βορειοανατολικά των επικέντρων (Kiratzi et al., 2008). Η γενική διεύθυνση διαστολής που προκύπτει από τις επιλύσεις εστιακών μηχανισμών είναι ΒΑ ική. 30
Πίνακας 1.2: Τα σεισμικά γεγονότα, από το 1914 έως και σήμερα, για την περιοχή της δυτικής Στερεάς Ελλάδας και του Ιονίου (Παπαζάχος και Παπαζάχου, 2003; Institute of Geodynamics, National Observatory of Athens). Σύγχρονη Σεισμικότητα α/α Ημερομηνία Ώρα Συντεταγμένες Ν Ε Βάθος Μέγεθος Τοποθεσία Μηχανισμός 1 27/11/1914 14:39:46 38.72 20.62 6.3 Λευκάδα (Κομηλιό) 2 23/5/1917 5:46:27 39.1 20.5 6.1 Πρέβεζα 3 24/12/1917 9:13:55 38.4 21.7 6 Ναύπακτος 4 13/9/1921 8:59:53 38.9 21.7 6 Αμφιλοχία 5 22/4/1948 10:42:45 38.71 20.57 6.5 Λευκάδα (Βασιλική) 6 21/10/1953 18:39:52 38.7 20.96 6.3 Αιτωλία (Κανδήλα) 7 30/11/1953 13:20:58 38.5 21.4 6.3 Αιτωλία (Μεσαρίτσα) 8 31/3/1965 9:47:31 38.6 22.4 78km 6.8 Αιτωλία (Αγρίνιο) 9 1966 μ.χ. 5.6 Κρεμαστά 10 29/10/1966 2:39:25 38.78 21.11 6 Ακαρνανία (Κατούνα) 11 30/6/1975 13:26:55 38.4 21.6 4km 5.6 Κάτω Μακρινού 12 21/12/1975 16:07:52 38.4 21.7 4km 5.5 Κάτω Μακρινού 13 31/12/1975 9:45:45 38.4 21.6 4km 6 Κάτω Μακρινού 14 16/3/1983 21:19:41 38.79 20.93 3km 5.4 Παλέρος Κανονικό (ορ.μετατοπ.) 15 23/3/1983 17:04:02 38.78 20.89 5km 5.3 Παλέρος Οριζ. Μετατοπισης 16 16/6/1990 2:16:20 39.1 20.7 6 Πρέβεζα 17 31/12/2002 20:28:33 39 21.2 17km 5 Αμφιλοχία 18 23/3/2006 4 Αμφιλοχία Οριζ. Μετατόπισης 19 29/8/2006 4.1 Οζερός Οριζ. Μετατόπισης 20 1/1/2007 3.5 Β. της Τριχωνίδας Κανονικό 21 9/4/2007 4.2 Τριχωνίδα Κανονικό 22 10/4/2007 3:17:56 38.5 21.6 14km 5 Τριχωνίδα Κανονικό 23 10/4/2007 7:15:40 38.5 21.5 5km 5.1 Τριχωνίδα Κανονικό 24 10/4/2007 10:41:00 38.5 21.6 22km 5.2 Τριχωνίδα Κανονικό (ορ.μετατοπ.) 25 15/4/2007 4.1 Τριχωνίδα Κανονικό 26 5/6/2007 4.7 Ν. της Τριχωνίδας Κανονικό 27 21/4/2009 3.9 Αμφιλοχία Ανάστροφο 28 18/1/2010 15:56 5.1 Ναύπακτος Κανονικό 29 18/1/2010 20:36 4.1 Ναύπακτος Κανονικό 30 22/1/2010 0:46 5.1 Ναύπακτος Κανονικό 31 22/1/2010 10:53 4.2 Ναύπακτος Κανονικό 32 22/1/2010 10:59 4.4 Ναύπακτος Κανονικό (ορ.μετατοπ.) 33 3/8/2010 4.2 Κρεμαστά Κανονικό 34 5/2/2011 3.6 Ναύπακτος Κανονικό 35 10/2/2011 4.4 Α. του Οριζ. Αμβρακικού Μετατόπισης 31
36 11/2/2011 4.2 Ναύπακτος 37 20/2/2011 3.8 Κ. Μακρινού 38 28/5/2011 23:05:29 38.32 21.6 5km 1.6 ΑΝΑ του Μεσολογγίου 39 29/5/2011 3:39:06 38.35 21.79 10km 1.8 Αντίρριο 40 29/5/2011 12:09:06 38.35 21.42 5km 1.5 Ν. του Αγρινίου 41 4/6/2011 11:59:24 38.67 21.34 5km 1.5 λίμνη Κρεμαστών 42 6/6/2011 6:17:17 38.93 21.16 10km 2.2 Αμφιλοχία 43 8/6/2011 7:09:54 38.34 21.56 10km 1.6 Μεσολόγγι 44 9/6/2011 9:35:18 38.94 21.13 10km 1.6 Αμφιλοχία 45 10/6/2011 5:33:54 38.69 21.1 5km 2.2 λίμνη Αμβρακία 46 16/6/2011 3:18:24 38.56 21.32 5km 2.3 λίμνη Λυσιμαχία 47 17/6/2011 3:20:44 38.55 21.29 10km 1.3 λίμνη Λυσιμαχία 48 17/6/2011 12:21:46 38.83 21.4 28km 2.4 λίμνη Καστρακίου 49 18/6/2011 4:07:16 38.87 21.28 10km 1.7 Α. της Αμφιλοχίας 50 22/6/2011 14:51:00 38.84 21.15 5km 2.4 Δ. της Αμφιλοχίας 51 23/6/2011 1:43:48 38.38 21.19 5km 1.5 δέλτα Αχεώου 52 25/6/2011 2:09:19 38.47 21.35 10km 1.9 Αιτωλικό 53 25/6/2011 8:55:14 38.92 21.1 10km 1.9 Αμβρακικός (Αμφιλοχία) 54 29/6/2011 20:27:55 38.94 20.67 5km 1.8 Πρέβεζα 55 30/6/2011 3:11:12 38.75 21.08 10km 2 Κονοπίνα 56 30/6/2011 2:11:26 38.42 21.31 28km 1.5 Οινιάδες 57 4/7/2011 1:52:51 38.81 21.04 21km 1.9 Κατούνα 58 7/7/2011 10:33:43 38.56 21.3 44km 2.2 λίμνη Λυσιμαχία 59 10/7/2011 7:16:22 38.89 20.97 5km 1.7 Βόνιτσα (Παλιάμπελα) 60 10/7/2011 14:06:52 38.54 21.52 10km 1.3 λίμνη Τριχωνίδα 61 13/7/2011 21:18:23 38.68 21.11 5km 1.4 λίμνη Οζερός (Βλιζιανά) 62 26/7/2011 0:52:44 38.86 21.23 10km 3.6 Μακρυχώρια (Αμφιλοχία) 63 5/8/2011 10:54:52 38.87 21.12 10km 2.7 Σπαρτό (Αμφιλοχία) 64 11/8/2011 10:25:10 38.55 21.24 10km 1.9 Παλαιομάνινα 64 6/9/2011 3:28:04 38.87 21.2 10km 3 3km Α. της Αμφιλοχίας 66 8/9/2011 10:57:22 38.49 21.41 10km 1.5 Αράκυνθος 67 8/9/2011 18:31:29 38.57 21.19 1km 1.4 Αγράμπελα 68 10/9/2011 3:46:03 38.54 21.54 40km 1.6 Τριχώνιο Ανάστροφο (ορ.μετατοπ.) Οριζ. Μετατόπισης 32